Mithradates

Özet
Günümüzde Bursa il sınırları içerisinde yer alan ve bir liman kenti olmasıyla ön plana çıkan Gemlik, antik dönemlerde Kios veya Prusias ad Mare adıyla bilinmekteydi. Bu tez çalışmasında, modern kaynaklar, sikkeler ve antik kaynaklardan edinilen bilgiler vasıtasıyla Kios'un; kent tarihinin başlangıcı olan MÖ VII. yüzyılın ortalarından, Roma İmparatorluk Dönemi sonuna kadar geçirdiği tarihsel sürece ışık tutmak amaçlanmıştır. Bununla birlikte, kentte MÖ IV. yüzyıl başlarından, MS III. yüzyıl sonlarına kadar darp edildiği gözlemlenen sikkelerin bir korpusu oluşturulup, sikke tipleri, birimleri, görevli isimleri, ikonografileri ve emisyon hacimleri açısından değerlendirilerek kentin sikke darbına ilişkin politikası ortaya koyulmuştur.

The sacrifice of the sacred bull/calf deep in the underground cave, underlines the dualistic nature of the Mitraic Cult. The sacred bull was in its true nature a fetishist manifestation - phallus, of a multitude-form creator solar deity, a symbol of the sky and heavens, which through this ritual sacrifice ejaculates its seeds (blood) of life. While the underground cave , where Mitra was born from a stone, symbolized the interior (uterus) of the mother earth, which is about to be fertilized by the blood/seed of the celestial bull deep inside her.  The death was the symbolic rebirth in the same time, as the sexual culmination is often compared with the “small death.”
This symbolic sexual “penetration” of the celestial bull/phallus deep into the underground womb of the mother earth, can be deduced also from the unmistakably Phallus-like shape of the Mitraeums, the cave-like shrines of Mitra, where at the end of each the altar represented the ‘glans’ of these penis-shaped structures, and where the “celestial sperm” was spilled in the form of the bull’s blood. Moreover, in the famous Ostia’ Mitraeum in Italy, where was performed the symbolic “ejaculation” of the sacrificial seed  (i.e. bull’s blood and most probably the real ejaculation of the adepts and Paters, which was mixed with the “celestial seed” of the slain bull), there’s a very intuitive and proper inscription in Latin: “FELICISSIMUS EXVOTO” - ‘a maximum felicity from a vow’, with an urn-vessel (a mosaic image on the floor) for the ejection of the spilled blood/semen.
Mitraism was actually the most Chauvinistic and primitive predecessor of the 10th century dualistic movements, Bogomilism/Catharism and later Protestantism...

Orta Karadeniz Bölgesi’nde, Amasya ili kent merkezinin 25 km güneybatısında, Gözlek Köyü’nün 2 km kuzeybatısında, Toklucak (eski Oluz) Köyü’nün ise, yaklaşık 5 km doğusunda bulunan Oluz Höyük, 1997-1999 yılları arasında gerçekleştirilen Amasya İli Yüzey Araştırmaları sırasında saptanmıştır. Burada 2007 yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi Anabilim Dalı öğetim üyelerinden Prof. Dr. Şevket Dönmez başkanlığındaki bir ekip tarafından kesintisiz olarak sistematik arkeolojik kazılar gerçekleştirilmiştir. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Döner Sermaye İşletmeleri Merkez Müdürlüğü (DÖSİMM), İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yürütücü Sekreterliği (Proje No: 24836) ve TÜBİTAK’ın (Proje No: 109K027) finansal destekleri ile sürdürülmüş olan bu kazılar sonucunda İlk Tunç Çağı’ndan başlayarak Hellenistik Dönemi’in sonlarına kadar uzanan bir zamansal çerçeve içine yayılan höyüğün yapı kalıntıları ve katmanları kısmen ortaya çıkartılmış ve bu kazılar sonucunda çok sayıda arkeolojik eser bulunmuştur. Eserler bugün Amasya Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmekte veya korunmaktadır. Bu eserler arasında önemli bir grubu ise sikkeler oluşturmaktadır.
Büyük İskender Dönemi’nden itibaren başlayarak, Roma’nın Geç Cumhuriyet Dönemi’ne kadar tarihlenen; 1’i altın, 5’i gümüş, 84’ü bronz olmak üzere tarihlenebilen toplam 90 adet sikke bulunmuştur. Genel ifadeyle Hellenistik Dönem’e tarihlenen bu sikkelerin büyük çoğunluğu Makedonya, Bithynia ve Pontus krallıklarına aittir. Diğerleri ise Roma, Apameia (Kelainai), Kyzikos ve Sardeis kentlerinin darp ettiği M.Ö. II. yüzyıldan itibaren tarihlenebilen sikkelerdir.

Amisos hem Hellen kolonistlerin getirdikleri inançları hem de Hellen öncesi ve çağdaşı yerel halkların inanışlarını bünyesinde barındıran Güney Karadeniz’in dini açıdan önemli kıyı yerleşimlerinden birisiydi. Samsun’daki “Çakalca-Karadoğan Höyük” arkeolojik kazılarında ortaya çıkarılan M.Ö. 6. yüzyıla tarihli Kybele ve Kore betimli pişmiş toprak adak heykelcikler ile Kybebos’a (Kybele) adanmış yazıtlı seramik parçaları burada, Ana Tanrıça’ya adanmış dinsel bir alan olduğunu gösterir. Amisos’un Hellenistik Dönem Dionysos Tauromorphos (Boğa Görünümlü), Dionysos Botyrs (Saçı ve Sakalı Üzüm Şeklinde), Dionysos Mitrephoros ve Satyros betimli pişmiş toprak tiyatro masklarının ise, Dionysos kültüyle ilgili törenlerin yapıldığı salonların duvarlarında asılmış olabileceği düşünülür ve bu yönüyle kentteki Dionysos kültünün varlığını ortaya koyar. Amisos’un güneybatısındaki Therma Phazimoniton (Havza), Antik Çağ’da kaplıcaları ile ün salmış önemli bir sağlık merkeziydi ve burada, doğal olarak Sağlık ve Şifa Tanrısı Asklepios Soter (Kurtarıcı) ve Nymphe’lere tedavi görenler tarafından sunulmuş yazıtlı adaklar kayda geçmiştir. Aynı bölgede Zeus Soter ve Hermes’e sunulmuş adak yazıtları bilinmektedir. Roma vatandaşı L(ucius) Casperius Aelianus’un Apollon Didymeus’a sunduğu Latince-Hellence çift dilli adağın kayda geçtiği ve çok sayıdaki terracotta boğa figürininin bulunduğu Kavak’taki Aşağı Çirişli Tepe’nin, Apollon’a veya daha sonrasında Apollon ile özdeşleştirilen yerel bir tanrıya adanmış bir kutsal kült alanı olduğu anlaşılır. Amisos’tan bir Roma villa’sına ait olduğu düşünülen mozaikli alanın üzerinde Akhilleus, annesi Thetis ile Nereid tasvirleri ile, Dört Mevsim ve kurban ritüeli sahneleri tasvir edilmiş olup, bir kahraman kültü ve dini motif olarak Troia Savaşı kahramanı Akhilleus’a Amisos’ta saygı gösterilmiş olabileceğini düşündürmektedir.
Bunlardan başka, kentte darp edilmiş sikkeler üzerindeki betimler de Amisos ve çevresinde saygı duyulan tanrıları ve insanların dinsel yaşantısını anlamamız açısından yardımcı olmaktadır. Kentin M.Ö. 4. yüzyıla tarihlenen sikkelerinin ön yüzlerinde betimlenen tanrıça başı Hera veya Tykhe olarak tanımlanır. Pontos Kralı VI. Mithridates Dönemi (M.Ö. 120-63) Amisos krali sikkelerinde Savaş Tanrısı Ares ile Kılıcı; Üzüm - Şarap Tanrısı Dionysos ile kült sembolü cista mystica (sihirli sepet) ve Zeus ile kartalı yoğunlukla betimlenmiştir. Burada kral kendisini, kentte ve bölgede önemli bir tapınıma ve saygıya sahip bu tanrılarla özdeşleştirirek propaganda yürütmüş olmalıdır. Bunlarla ek olarak, kentin Roma İmparatorluk Dönemi sikkelerinde ise Aphrodite, Apollon, Ares-Mars, Artemis, Asklepios, Athena (Nikephoros), Demeter, Dionysos, Hades-Sarapis, Herakles, Hermes, Hygeia, Nike, Poseidon, (Nehir Tanrısı) Thermedon, Tyche, Zeus betimleri görülebilmekte olup, bu tanrısal varlıklara gösterilen saygının ifadesi olarak değenlendirilebilir.