UE-Rosja

Prawie cztery lata po obaleniu reżimu Muammara Kaddafiego, Libia pogrąża się w wojnie domowej, gdzie ciężko wymienić wszystkie strony konfliktu. Uznany na arenie międzynarodowej rząd tymczasowy z siedzibą w Tobruku we wschodniej Libii walczy z Nowym Islamskim Kongresem Narodowym, ze stolicą w Trypolisie oraz grupami utożsamiającymi się z Kalifatem na terytoriach Syrii i Iraku. Wojna o wpływy, wojna domowa, wojna o surowce, wojna ugrupowań ekstremistycznych o władze etc. jaka się odbywa na tych terenach, została zbagatelizowana przez światowe media. Tak samo głuche prośby rządu libijskiego na zniesienie embarga na zakup broni, informacje o grupach przemytników, szmuglujących ludzi na południe Europy, handel bronią i narkotykami i wiele innych

Wojna we wschodniej części Ukrainy ma charakter nie tylko polityczny, ale i kulturowy. Jej podłożem są odmienne sposoby myślenia o świecie oraz znaczenia nadawane różnym terminom, np. państwo, pokój, demokracja. Rosyjskie elity polityczne nie reprezentują typu myślenia, które oparte jest na wartościach właściwych cywilizacji zachodniej, jak wolność, obywatelskość, pluralizm, policentryzm. Zatem rosyjska demokracja to demokracja suwerenna, a więc niezależna od wpływów świata zachodniego. Wojna na Ukrainie to konflikt sposobów myślenia o bezpieczeństwie. Czym dla Rosjan jest bezpieczeństwo, a czym zagrożenie? Na te pytania odpowiada tekst, w którym odwołano się do wielości szkół teoretycznych i metod badawczych właściwych nauce o polityce.
The war in the eastern part of Ukraine has not only political but also cultural nature. It is grounded on different ways of thinking about the world and meanings being given to various terms, for example: state, peace, democracy. Russian political elites do not represent this kind of thinking which is based on values typical of the Western civilization, such as freedom, civic virtue, pluralism, polycentrism. Therefore, Russian democracy is a sovereign democracy so it is independent of the influence of the Western world. The war in the Ukraine is the conflict of the ways of thinking about safety. What is safety and what is threat for Russians? The answer for these questions can be found in the text, in which the reference is made to the multiplicity of theoretical schools and research methods characteristic of political science. Wyjaśniać sytuację za wschodnią granicą Polski, której apogeum nastąpiło w 2014 roku, a źródła tkwią w latach minionych, można poprzez zastosowanie w refleksji naukowej wybranych orientacji badawczych nakierowanych na kierunki przemian cywilizacyjnych. Wśród nich wyróżnić można: optymistyczną-zakładającą, że cywilizacje doskonalą się, katastroficzną-zgodnie z którą przyszłość jawi się jako konieczny regres, cykliczną-uznającą powtarzanie się pewnych zjawisk w określonym czasie oraz regresywną-według której każdy postęp okupiony jest regresem (Bodio, Chodubski 2003: 344). Dla eksplanacji wydarzeń na Ukrainie zasadnym jest także wykorzystanie eksploratywnego i normatywnego podejścia w badaniach zmian społecznych. Pierwsze polega na wnioskowaniu o przyszłości na podstawie wiedzy o przeszłości i teraźniejszości, drugie zaś na przyjęciu pożądanej wizji przyszłości (Bodio, Chodubski 2003: 344). Stosując natomiast metodę analogii i refleksji, polegającą na przenoszeniu doświadczeń przeszłości w przyszłość, można pokusić się o próbę ustalenia przyczyn wojny ukraińskiej tkwiących w historii Rosji, ale i Europy Zachodniej, a także sformułowania prognozy ostrzegawczej-czemu służyć ma wspomniane podejście eksploratywne-dla Polski i innych państw europejskich. Nie bez znaczenia w tym kontekście pozostają sposoby wyjaśniania zjawisk i procesów, które odnoszą się do teorii polityki, jak wyjaśnienia nomologiczne, kazualne, teleologiczne, funkcjonalne i genetyczne (Krauz-Mozer 2005). Możliwie wyczerpujący obraz

W pracy podjęto próbę określenia specyfiki zarówno całej polityki zagranicznej Unii Europejskiej, jak i jej ważnej części składowej, jaką stanowi unijna polityka wschodnia. Autorka podjęła się zadania określenia zasadniczych cech charakteryzujących obydwie te polityki, stosując właściwe dla jej doświadczeń naukowych podejście badawcze wykorzystujące dorobek różnych teorii i szkół. Chodzi tu o spojrzenie na UE i jej sferę stosunków z otoczeniem międzynarodowym jako na jednostkę polityczną realizującą swoje pragmatyczne interesy i jednocześnie opierającą swoją politykę zagraniczną na specyficznym systemie wartości w formie tzw. wartości europejskich. Do badania polityki wschodniej UE Autorka zastosowała własne narzędzie badawcze, jakim jest tzw. analiza czynnikowa Partnerstwa Wschodniego (uwzględniająca czynniki zależne tak od Unii, jak i od państw-adresatów), jak również podjęła się – stosunkowo rzadko prowadzonej w polskiej literaturze przedmiotu – analizy ideologicznych uwarunkowań relacji unijno-rosyjskich. Praca zawiera wiele pożytecznych, dobrze przetworzonych informacji, a także sprawnie przeprowadzonych analiz uwzględniających zarówno aspekty teoretyczne, jak i praktykę polityczną.

Żaden kraj nie wniósł tyle do ukształtowania nowej narodowej i państwowej świadomości Ukraińców co Rosja swoimi działaniami na przełomie lat 2013 i 2014. Ukraińcy powinni stawiać Putinowi pomniki za to, że przyczynił się do pobudzenia ich poczucia wspólnoty narodowej. Nastroje antyrosyjskie były na Ukrainie centralnej i południowo-wschodniej sprawą marginalną. Teraz stały się dominujące.

First published in ZNAK, 4/2017, Nr. 743, pp. 37-43 (Polish version) / Eurozine (English version)

Artykuł przedstawia geopolityczne podstawy, umocowania, korzyści ze współpracy Europy z Ukrainą, przy czym Europa, z perspektywy której będzie analizowany temat, jest rozumiana na trzy zbieżne sposoby: (I) jako przeciwwaga dla potęgi Federacji Rosyjskiej, (II) przedstawiciel cywilizacji zachodniej w rozumieniu klasyfikacji zaproponowanej przez S. Huntingtona oraz (III) współczesne ucieleśnienie tej idei: Unii Europejskiej. W interesie Unii, podobnie jak każdego gracza geopolitycznego jest: powiększanie potencjału posiadanej potęgi – w oparciu o zasoby strefy wewnętrznej, rozszerzanie stref wpływów na arenie zewnętrznej (płaszczyzny lokalne, regionalne, ponadregionalne) przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa rozumianego jako stan braku zagrożenia. Ukraina z kolei jest ważnym elementem regionalnej geopolitycznej układanki, o czym świadczy chociażby aktywność na arenie europejskiej i czarnomorskiej w formie Partnerstwa Wschodniego lub Forum Morza Czarnego na rzecz Partnerstwa i Dialogu, mającym podstawy do powołania własnej organizacji skupiającej państwa regionu.
Artykuł składa się z trzech zasadniczych części. Pierwsza przedstawia Ukrainę w kategorii gracza geopolitycznego; druga część zawiera przesłanki współpracy Europy z Kijowem oraz główne geopolityczne przeszkody w zacieśnieniu relacji z Unią. W ostatniej części znalazł się zarys idei geopolityków ukraińskich optujących za niezależnością Kijowa na arenie międzynarodowej, sprowadzającej się do budowy organizacji niezwiązanej z Unią Europejską i Rosją.

DW: Podczas debaty na niedawnym Forum Ekonomicznym w Krynicy, ostrzegał Pan przed wielką wojną między Rosją a Ukrainą. Skąd ten pesymizm?

Andreas Umland: Mówiłem o egzystencjalnych kwestiach bezpieczeństwa dla Ukrainy do czasu jej wstąpienia do Unii Europejskiej i NATO. W takich rozważaniach trzeba zawsze wychodzić od " worst case scenario", od apokaliptycznej perspektywy. Wstawiając zamek w drzwi swojego domu, przygotowuję się na najgorsze, choć prawdopodobnie nikt się nigdy nie włamie. Tak samo jest w stosunkach międzynarodowych. Trzeba być gotowym na kryzys, do którego może nigdy nie dojdzie. Zarysowałem scenariusz rosyjskiej wojny przeciw Ukrainie. Mogłoby do niej dojść, gdyby na przykład zawalił się budowany właśnie most przez cieśninę Kercz na Krym. Wtedy Moskwa mogłaby zażądać połączenia lądowego. Gdyby Kijów nie ustąpił, Rosja mogłaby spróbować wywalczyć sobie drogę wzdłuż brzegu Morza Azowskiego.

DW: To przypomina rok 1939, kiedy Hitler zażądał od Polski korytarza do Gdańska.

Takie analogie często się pojawiają. Aneksja Krymu była porównywana z zajęciem Sudetenlandu przez Hitlera. Niemniej jest jednak pewna zasadnicza różnica. Dzisiejszy system paternalistyczny w Rosji jest kleptokracją, podczas gdy niemiecki reżim faszystowski był ideokracją. Hitler dążył do światowej rewolucji, natomiast Putin nie ma żadnej wielkiej wizji nawet dla swojego kraju. Chodzi mu tylko o utrzymanie się przy władzy. Dlatego nie podkreślałbym zbytnio porównań między Rosją a Trzecią Rzeszą.....

European support for Ukraine should be only part of a greater project of the whole region’s transformation, which is very much in line with liberal principles of the EU. European liberals should be the strongest advocates of taking advantage of this window of opportunity that is now open. Deep liberal changes in Ukraine could create a chance to build “a bridge to Moscow” that could help to prevent Russian isolation and consolidation of Putin’s autocratic regime.

Abstract

Regional dialogue between the European Union and Russia as an instrument for the development of bilateral cooperation

International dialogue between regions has a strong influence on the development of political relations, economic integration and intercultural interactions. The European Union and Russia are the closest neighbours. International links between regions and regional integration play an important role in their relations. The aim of the article is to analyse the evolution of relations between the European Union and Russia in 1994–2019 within the regional dialogue as an instrument allowing for creating new opportunities for the development of bilateral cooperation. The following methods were used during the research: institutional and legal analysis, historical method, comparative method, desk research. Regional dialogue has been analysed in terms of legal basis, as well as directions and forms of development of cooperation in this area. It can be concluded that the most common forms of cooperation in the analysed period were the following: cross-border cooperation, between regions without a common border, between administrative units on the basis of partnership, dialogue within Euroregions, and regional cooperation within international projects.

Międzynarodowy dialog regionów niewątpliwie wywiera duży wpływ na rozwój stosunków politycznych, integracji gospodarczej oraz interakcji międzykulturowych. Unia Europejska i Rosja są najbliższymi sąsiadami, a w ich relacjach międzynarodowe powiązania między regionami oraz integracja regionalna odgrywają ważną rolę. Celem artykułu jest analiza rozwoju relacji Unii Europejskiej i Rosji w latach 1994–2019 w ramach dialogu regionalnego jako instrumentu, pozwalającego na stworzenie nowych możliwości rozwoju współpracy dwustronnej. W trakcie badań zostały wykorzystane następujące metody: analiza instytucjonalno-prawna, metoda historyczna, metoda komparatystyczna, desk research. Dialog regionalny został przeanalizowany pod kątem podstaw prawnych oraz kierunków i form rozwoju współpracy w tym zakresie. Podsumowując, można stwierdzić, że do najczęściej spotykanych w badanym okresie należą następujące formy współpracy: przygraniczna (transgraniczna), między regionami bez wspólnej granicy, między jednostkami administracyjnymi na zasadzie partnerstwa, dialog w ramach euroregionów oraz współpraca w ramach międzynarodowych projektów z udziałem regionów.