Uçuş Emniyeti

ÖZET
Atmosferik koşullara bağlı olarak ortaya çıkan buzlanma, uçuş emniyeti için havacılık işletmeleri ve çalışanları tarafından sürekli dikkat edilmesi gereken önemli bir risktir. Buzlanma, hava sıcaklığının belirli bir dereceye düşmesiyle birlikte soğumuş su damlalarının uçak yüzeyine çarpması sonucu ortaya çıkar. Buzlanma, hava aracı hem seyir halinde hem de yerde park halindeyken ortaya çıkabilir. Buzlanma meydana geldiği şartlara bağlı olarak çeşitli şekillerde ve kritiklikte olabilir. Özellikle havada oluşan buzlanma uçağın kanatlarında, kontrol yüzeylerinde, motorlarında, pervanesinde ve uçuş emniyeti için önemli diğer bölgelerinde ortaya çıkmasına bağlı olarak tehlikeli durumların oluşmasına hatta ölümle sonuçlanabilecek kazalara neden olabilir. Hava araçlarında buzlanmayı engellemek amacıyla uçuş öncesi ve uçuş esnasında de/anti-icing usulleri uygulanmaktadır. Her ne kadar bu usuller uygulansa da buzlanmayı tamamen engellemek mümkün değildir. Bu nedenle buzlanma riskini uçuş emniyeti için tehlike oluşturmayacak şekilde kontrol altında tutmak ve bunun için gerekli önlemleri almak gerekir. Havacılık sektöründe buzlanma riski üzerine yapmış olduğumuz bu araştırma, konuyla ilgili literatür çalışması ve kaza araştırması olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Gerek literatür gerek kaza araştırmasından elde ettiğimiz sonuçlar, buzlanmanın havacılık sektöründe uçuş emniyeti için son derece önemli bir risk olduğunu ortaya koyması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler: Buzlanma, Havacılıkta Buzlanma, Buzlanmaya Karşı Usuller
ABSTRACT
Depending on atmospheric conditions, icing is an important risk to which must be paid attention constantly by aviation companies and staff for flight safety. Icing could occur when the temperature of the air drops to a certain degree and the water droplets strike the aircraft surface. The icing might be encountered when the aircraft is parked on the ground as well as during the flight. It can be in various forms and critical conditions, depending on the circumstances. The icing on wings, control surfaces, engines, propeller and in some other important parts of the aircraft during the flight may cause dangerous situations or even fatal accidents. Therefore in order to mitigate the risk, several de/anti-icing procedures are applied both on ground and in flight. In spite of these procedures in practice, it is not entirely feasible to prevent icing. For this reason, it is necessary to keep the risk of icing under control and take appropriate course of actions accordingly. This research, which we have done over the risk of icing in the aviation sector, consists of two parts, namely literature review and accident investigation. The results both in the literature and in the accident investigation are important to show that ice is a very significant risk for flight safety in the aviation sector.

Key Words: Icing, Icing in Aviation, De/Anti-Icing Procedures

Uçuş emniyetinin vazgeçilmez unsuru insandır. İnsan yeteneklerinin kısıtlı olması, insanın teknik ve teknik olmayan yetkinliklerinin birçok değişken tarafından etkilenmesi, insan faktörünün uçuş emniyetini sağlamadaki rolünü önemli hale getirmiştir. Uçuş faaliyetlerinin tarihsel sürecine bakıldığında insan faktörünün uçak kazalarındaki yerinin %70-80 oranında olduğu görülmektedir. İnsan faktörüyle ilgili dinamikleri tam olarak bilmeden ve insan faktörlerinin uçuş operasyonlarına olan etkisi anlaşılmadan uçuş emniyetini sağlamanın zor olduğu bilinmektedir. Bu noktadan hareketle, bu çalışmada pilot performansının uçuş emniyetindeki yeri nitel araştırma yöntemi ile araştırılmıştır. Öncelikle, ayrıntılı bir şekilde insan faktörüne ilişkin bir literatür taraması yapılmış ve sonrasında tecrübeli kaptan pilotlarla yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılarak konuyla ilgili veriler toplanmış, takiben elde edilen bulgular yorumlanarak araştırma tamamlanmıştır. Araştırmanın sonunda hava yolu işletmelerine sunulmak üzere insan performansını arttırmaya yönelik olarak “pilot performansını iyileştirecek bir öneri seti” oluşturulmuştur. Elde edilen önerilerde özellikle kurumal iklimin iyileştirilmesi, yönetimde adaletin sağlanması, uçuşa bilgili ve hazırlıklı gelme ve ihlallerden uzak durmanın ön planda olduğu görülmüştür. Çalışmada Ekip Kaynak Yönetimi (EKY) ve Tehdit ve Hata Yönetimi (TEHY) dinamikleri de dikkate alınmıştır. Çalışmanın ana amacı hava yolu işletmelerinde pilot performansını arttırmaya yönelik öneriler sunmaktır.
Anahtar Kelimeler: İnsan Faktörü, Pilot Performansı, Uçuş Emniyeti, Uçuş Operasyonları, Ekip Kaynak Yönetimi.

Havacılık, ilgili tüm sistemlerin koordineli ve uyumlu, aynı zamanda kurallara uygun olarak çalışmasını gerektiren büyük bir alandır. Hem hava, hem de yer unsurlarının düzenli ve etkin çalışması için yüksek disiplin gerektiren bir havacılık anlayışına sahip olunması şarttır. Teknolojik gelişmeler güvenli bir uçuşun yapılmasını sağlayan çeşitli imkânların artmasına neden olmuştur. Ancak klasik bakış tarzları bu imkânlardan yeteri kadar faydalanılmasını engellemektedir. Uluslararası havacılık kaidelerini belirleyen ve takibini yapan ICAO ve FAA gibi havacılık otoritelerinin günün ihtiyaçlarına cevap veren düzenlemeler konusunda yavaş davranmaları söz konusudur. Bu nedenle klasik bakış açılarının yenilenmesi gereği ortaya çıkmaktadır. Bu yenileştirme ihtiyaçlarından en önemlisi havacılık kurallarının günün ihtiyaçlarına ve teknolojik imkânlarından yararlanılacak biçimde düzenlenmesidir. Günümüzde özellikle sivil hava trafiğinin izlenmesi ve kontrol edilmesi için IFF sistemlerinden azami şekilde faydalanılmaktadır. Uçağın kendini tanıtması, teşhis edilmesi ve kontrol edilmesi için sadece bu sistemden yararlanmak uçuş emniyetine aykırı durumların yaşanmasına neden olmaktadır. ICAO ve FAA gibi kuruluşların oluşturduğu havacılık kaideleri IFF sistemine dayalıdır. Uçaklarda çarpışmayı önleyen TCAS sistemi de IFF sistemine dayalıdır. Bu çalışmada mevcut IFF sistemine dayanan kontrol sistemlerinin artan hava trafiğine artık yanıt vermeyeceği varsayımından hareketle bu sistemi ikame edici pozitif radar kontrolu üzerinde durulmaktadır. Pozitif radar kontrolu bir uçağın güvenli mevki ve irtifada seyrüsefer yapmasını sağlayabilen bir havacılık kolaylığıdır. Türkiye'de DHMİ'nin eksik radar kaplaması dikkate alındığında askeri radarların ve AWACS uçaklarının oluşturduğu hava resimlerinin bir interface yazılım aracılığıyla sivil ATC ünitelerinin hizmetine sunulma imkânı bulunmaktadır. Bu bildiride pozitif radar kontrolunun uçuş emniyetine sağlayacağı katkı irdelenmektedir. Ayrıca pozitif radar kontrolu eksikliğinden dolayı oluşan uçuş emniyeti vakalarına da yer verilmiştir. Böylece güçlenen ATC yapısıyla uçuş emniyetinin sağlanması mümkün hale gelebilecektir. Anahtar Kelimeler: Havacılık, Uçuş Emniyeti, IFF Sistemleri, Pozitif Radar Kont CURRENT PROBLEMS OF FLIGHT SAFETY AND EFFICIENT USE OF POSITIVE RADAR CONTROL Coordinated and harmonious operation of all systems related to aviation, and in accordance with the rules, aviation is requiring a large area of work. Both the elements of air and ground, for working to regular and efficient in aviation missions, requiring high discipline is essential to have an understanding of aviation. Technological developments led to an increase of various opportunities for flight safety. However, styles of classical point of view, it is prevented from these opportunities that take advantage of enough. ICAO and the FAA to identify and follow rules of international aviation, such as the aviation authorities slow to act on arrangements that respond to the needs of the day in question. Therefore, it is emerging to renewal of the classic points of view. This is the most important aviation needs revamping the rules to current needs and to arrange to take advantage of technological opportunities. Nowadays, especially for monitoring and control of civil air traffic to a maximum of IFF systems are used. Overview of the aircraft itself, take advantage of this system not only for diagnosis and control of flight safety has led to inconsistent situations. ICAO and FAA aviation rules of organizations are based on the IFF system. TCAS system is based on the IFF system to prevent aircraft collision. In this study, Control systems based on the existing IFF system will not respond to the increasing air traffic is no longer, has been on the assumption that system to replace the "positive radar control" is emphasized. Positive Radar Control is facilities of aviation that let to navigation safety location and altitude for aircraft. Looking at the DHMI's missing radar overlay in Turkey, air pictures of military radars and AWACS aircraft, via a software interface, there are opportunity to present for civilian ATC Units. In this paper, Positive Radar Control is concerned with contribution to flight safety. In addition, due to the lack of Positive Radar Control, flight safety cases are included. Thus, strengthening the structure of the ATC is likely to become possible to ensure the safety of flight.

ÖZET:
Küreselleşme ve teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler nedeniyle dünyada sivil havacılık sektörü giderek
büyümektedir. Bu nedenle artan hava trafiğine bağlı olarak kuş ve yabani hayvanların uçaklarla çarpma
sayısı artmaktadır. Yüksek hızla giden bir uçak ile bir kuş ya da kuş sürüsü arasındaki çarpışmayı ifade
eden kuş çarpması kavramı, İngilizce literatürde ‘’bird strike, bird hit ve bird ingestion’’ kavramlarıyla
tanımlanmaktadır. Kuş çarpması, ani bir şekilde meydana gelerek uçağın yapısında ciddi hasarlara neden
olur ve uçuş güvenliği için doğrudan bir tehdit oluşturur. Ayrıca, kuş çarpması olaylarından dolayı hava
yolu şirketleri milyonlarca dolar maddi zarara uğramakta ve uçuşlar ertelenmekte ya da iptal
edilmektedir. Kuş çarpması olaylarını en aza indirmek için kapsamlı önlemler almak hava yolu işletmeleri
için kaçınılmazdır. Bu araştırmada konu ile ilgili literatür çalışması yapıldıktan sonra, 1990 ve 2015 yılları
arasında Amerika kökenli sivil uçakların karışmış oldukları kuş ve yabani hayvan çarpmaları
incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kuş Çarpması, Kuş Yutması, Kuş-Uçak Çarpışması

ABSTRACT:
Due to globalization and rapid developments in technology, civil aviation sector is growing in the world.
For this reason, the number of strikes of birds and wild animals with airplanes is also increasing due to
increased air traffic. The concept of bird strike, which expresses the collision between an airplane flying
at high speed and a bird or bird flock is described in the English literature as "bird strike, bird hit and bird
ingestion". Bird strike occurs suddenly and causing serious damage to the aircraft structure and posing a
direct threat to flight safety. In addition, airline companies have suffered millions of dollars in financial
loss due to bird strikes and flights have been postponed or canceled. Comprehensive measures to
minimize bird strike incidents are inevitable for airline companies. In this study, birds and wildlife strikes
of US civilian aircrafts between 1990 and 2015 were investigated after the literature study on the
subject was made.
Key Words: Bird Strike, Bird Ingestion, Bird-Aircraft Collision