Uzay Madenciliği

Geçtiğimiz yıllarda tüm Dünyanın gündeminde olan Avatar filminde insanların başka bir gezegene gidip oranın kaynaklarına sahip olabilmek için verdikleri savaşı izlemiştik. Eskiden hayal ettiğimiz çoğu şeyin günümüzde gerçekleşme fırsatını bulduğunu gördüğümüz bir çağdayız. ABD'nde yürürlüğe giren bu yasa ile Dünya'nın kaynakları bu kadar kısıtlıyken insanoğlunun başka kaynak arayışlarına ve başka Dünyalardaki doğal kaynaklara yönelmesine neden oluyor. Asteroit madenciliği 50'li yıllardan bu yana bilimkurgu ve popüler bilim kitaplarını süsleyen bir konu. Amaç dünyada az bulunan platin gibi altından bile değerli madenlerin çok daha bol olduğu " gökteki taşlara " ulaşmak ve dünya ekonomisini değiştirecek olan süper şanslı şirketlerden biri olmak. Öyleyse asteroitlerden maden çıkarmak ekonomik olarak mümkün mü, kârlı mı ve Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve Rusya gibi devletlerin/ organizasyonların uzaya maden gemisi gönderecek teknolojisi var mı? Bu yazıda asteroit madenciliğinin mümkün olup olmayacağına ve bu yeni madencilik türü ile oluşabilecek yeni maden ekonomisine değinilecektir. Dünya'daki birçok savaşın asıl nedenlerinin doğal kaynakların paylaşımı üzerine olduğu düşünüldüğünde, sınırlı rezervlere sahip olduğu bilinen birçok madenin başka platformlarda aranması gayet doğal olduğu görülüyor. Göktaşlarındaki madenler, Dünya'daki nadir elementlerin en yoğun ve saf hâllerinde bulunabiliyor. Ayrıca Yerküre üzerindeki madencilik faaliyetleri, bulunduğu sınırlar içindeki ülkenin yasal denetimi altında yapılabiliyor. Dünyada mevcudiyeti gider ek azalan altın, gümüş, kobalt, manganez, molibden, demir, nikel, osmiyum, paladyum, platin, renyum, rodyum, rutenyum, tungsten ve nadir toprak elementleri gibi madenlerin uzayda asteroitlerde Dünya'dakinden çok daha fazla bulunduğu bilinmektedir. Uzmanlara göre modern endüstrinin ana elementleri olan antimuan, bakır, kalay, çinko, gümüş, kurşun ve altın gibi rezervler gelişmekte olan ülkelerin artan tüketimine paralel olarak 50-60 yıl içerisinde dünya üzerinde tükenmiş olacak. Başta platin gibi nadir elementleri içeren bu madenler asteroit kuşağında bol bulunuyor. Asteroit kuşağına ait teleskop görüntüleri ve Dünya'daki göktaşlarının kimyasal yapısını incelediğimizde gök taşlarının özellikle nadir bulunan madenler açısından oldukça zengin olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle asteroit madenciliğine oldukça ciddi yaklaşan ve bu konuda başta yasa çıkarımı olmak üzere birçok çalışması bulunan Lüksemburg menşeli Planetary Resources şirketi asteroit madenciliğine yatırımlarını giderek arttırmaktadır. Şirketçe yapılan bilimsel çalışmalarda dünyada üretimi giderek azalan platinyum ve kobalt gibi değerli elementlerin asteroitlerden çıkartılıp dünyaya gönderilmesinin daha doğru bir yatırım olacağı ifade ediliyor. Bundan dolayıdır ki ABD'nde yayınlanan asteroit madenciliği yasasının hemen ardından NASA Gelişmiş Kavramlar Enstitüsü (NASA Instituefor Advanced Concepts-NIAC), Kepler Enerji & Uzay Mühendisliği (Kepler Energy Space Engineering-LCC), Derin Uzay Endüstrileri (Deep Space Industries), Gezegen Kaynakları (Planetary Resources) gibi büyük şirketler uzay madenciliği için birbirleriyle yarışmaya başlamıştır. Yeraltında kilometrelerce derinlikte sondaj yapmak ve buralardaki maden potansiyelini ortaya koymak oldukça zor. Derinlere inildikçe değişiklik gösteren jeolojik formasyonlar ve bu

Geçtiğimiz yıllarda tüm Dünyanın gündeminde olan Avatar filminde insanların başka bir gezegene gidip oranın kaynaklarına sahip olabilmek için verdikleri savaşı izlemiştik. Eskiden hayal ettiğimiz çoğu şeyin günümüzde gerçekleşme fırsatını bulduğunu gördüğümüz bir çağdayız. ABD'nde yürürlüğe giren bu yasa ile Dünya'nın kaynakları bu kadar kısıtlıyken insanoğlunun başka kaynak arayışlarına ve başka Dünyalardaki doğal kaynaklara yönelmesine neden oluyor. Asteroit madenciliği 50'li yıllardan bu yana bilimkurgu ve popüler bilim kitaplarını süsleyen bir konu. Amaç dünyada az bulunan platin gibi altından bile değerli madenlerin çok daha bol olduğu " gökteki taşlara " ulaşmak ve dünya ekonomisini değiştirecek olan süper şanslı şirketlerden biri olmak. Öyleyse asteroitlerden maden çıkarmak ekonomik olarak mümkün mü, kârlı mı ve Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve Rusya gibi devletlerin/ organizasyonların uzaya maden gemisi gönderecek teknolojisi var mı? Bu yazıda asteroit madenciliğinin mümkün olup olmayacağına ve bu yeni madencilik türü ile oluşabilecek yeni maden ekonomisine değinilecektir. Dünya'daki birçok savaşın asıl nedenlerinin doğal kaynakların paylaşımı üzerine olduğu düşünüldüğünde, sınırlı rezervlere sahip olduğu bilinen birçok madenin başka platformlarda aranması gayet doğal olduğu görülüyor. Göktaşlarındaki madenler, Dünya'daki nadir elementlerin en yoğun ve saf hâllerinde bulunabiliyor. Ayrıca Yerküre üzerindeki madencilik faaliyetleri, bulunduğu sınırlar içindeki ülkenin yasal denetimi altında yapılabiliyor. Dünyada mevcudiyeti gider ek azalan altın, gümüş, kobalt, manganez, molibden, demir, nikel, osmiyum, paladyum, platin, renyum, rodyum, rutenyum, tungsten ve nadir toprak elementleri gibi madenlerin uzayda asteroitlerde Dünya'dakinden çok daha fazla bulunduğu bilinmektedir. Uzmanlara göre modern endüstrinin ana elementleri olan antimuan, bakır, kalay, çinko, gümüş, kurşun ve altın gibi rezervler gelişmekte olan ülkelerin artan tüketimine paralel olarak 50-60 yıl içerisinde dünya üzerinde tükenmiş olacak. Başta platin gibi nadir elementleri içeren bu madenler asteroit kuşağında bol bulunuyor. Asteroit kuşağına ait teleskop görüntüleri ve Dünya'daki göktaşlarının kimyasal yapısını incelediğimizde gök taşlarının özellikle nadir bulunan madenler açısından oldukça zengin olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle asteroit madenciliğine oldukça ciddi yaklaşan ve bu konuda başta yasa çıkarımı olmak üzere birçok çalışması bulunan Lüksemburg menşeli Planetary Resources şirketi asteroit madenciliğine yatırımlarını giderek arttırmaktadır. Şirketçe yapılan bilimsel çalışmalarda dünyada üretimi giderek azalan platinyum ve kobalt gibi değerli elementlerin asteroitlerden çıkartılıp dünyaya gönderilmesinin daha doğru bir yatırım olacağı ifade ediliyor. Bundan dolayıdır ki ABD'nde yayınlanan asteroit madenciliği yasasının hemen ardından NASA Gelişmiş Kavramlar Enstitüsü (NASA Instituefor Advanced Concepts-NIAC), Kepler Enerji & Uzay Mühendisliği (Kepler Energy Space Engineering-LCC), Derin Uzay Endüstrileri (Deep Space Industries), Gezegen Kaynakları (Planetary Resources) gibi büyük şirketler uzay madenciliği için birbirleriyle yarışmaya başlamıştır. Yeraltında kilometrelerce derinlikte sondaj yapmak ve buralardaki maden potansiyelini ortaya koymak oldukça zor. Derinlere inildikçe değişiklik gösteren jeolojik formasyonlar ve bu

Tükenen Dünya kaynaklarının yerine gök cisimlerindeki kaynakları dünyaya taşıma fikrinin, gelişen uzay teknolojisi ve ekonomik sebeplerle günden güne popülerliğinin artması, hukukun alanına yeni bir tartışma konusunun girmesine yol açmıştır. İnsanlığın erişebildiği gök cisimlerinin henüz sınırlı olduğu günümüzde, bu gök cisimlerinden kaynak edinme faaliyetinin, uluslararası hukuk açısından genel kabul görmüş ve hukuki sınırlarının belirlenebileceği bir tanımı da bulunmamaktadır. Geçtiğimiz yüzyılda imzalanan anlaşmalar ise maden edinme faaliyetleri ilgili hukuki problemlere çözüm getirmek için yeterli değildir. Bunun sebeplerinden biri anlaşmaların içerdiği boşluklar iken bir diğeri de devletlerin ilkelere ve kurallara karşı tutumudur. Birtakım uzman kuruluşların ulusların taleplerini yansıttıkları esnek hukuk belgelerinde, barışçıl kullanım ve uzlaşmacı yaklaşım vurgulanmaktadır. Devletler ise, mevcut hukuki belirsizlikleri kendi kanunlarını hazırlayarak doldurmaya çalışmaktadır. Çıkarılan kanunlar ve kanun hazırlıkları, uluslararası hukuk açısından önem taşımaktadır. Devletlerin bu konudaki tutumları ilerde oluşması muhtemel uzlaşma metninin temellerini oluşturabilir. Nitekim uzman kuruluşların görüşleri bunun habercisidir. Uzay madenlerinin hukuki durumunu belirlerken, hareket noktalarının doğru tespiti için, benzer sorunların yaşadığı alanlarla analoji yapmak gerekir. Bu madenlerle ilgili hukuki sorunun tespiti ve çözümünde yardımcı olacaktır.

araştırmaları dünyada nasıl ilerledi ve dünyadaki gelişmeler ülkemize uzay faaliyetleri konusunda ilham verdi mi? Uzayı araştırmak ve bu alanda çalışma yürütmek neden önemli? İtibar mı yoksa ihtiyaç mı? TÜBİTAK-TÜSSİDE araştırmacıları TT Magazin için kaleme aldı. 20. Yüzyılda sadece sayılı birkaç ülkenin içinde yer alabildiği yüksek maliyetli uzay çalışmaları bu ülkeler açısından büyük bir itibar sağlasa bile direkt ticari kazanımlar açısından verimli olmamışlardır. Ancak 21'inci yüzyılda uzay çalışmaları keskin şekilde paradigma değiştirmektedir. Başta Endüstri 4.0 gibi yeni teknolojilerin gelişmesi ve uzay faaliyetlerinin ticari bir değer olarak ortaya çıkması ile özel sektör uzay çalışmalarında aktif olarak yer almaya başlamıştır. Özel şirketler fırlatma üsleri işletmekte, insanlı uzay misyonları yürütmekte, fırlatma ve uzay araçları üretmekte ve bağlantılı hizmetleri sunmaktadır. Her ne kadar bu faaliyetlerin bazıları erken gelişme fazında olsa da gelecek için büyük ticari vaatte bulunmaktadırlar. Dünya'da 2019 yılında uzay alanında faaliyet gösterecek 178 girişim şirketi kurulmuş ve 5,8 milyar dolar yatırım yapılmıştır. Uzay girişimlerine 78 milyar dolarlık sermaye akışı olmuştur. Uzay çalışmaları için gerekli olan üretim yeteneklerine ve kabiliyetlerine yönelik yeni teknolojilerin getirdiği ortam özel sektörün katılımını hızlandırmaktadır. Daha önce binlerce saat mühendislik ve imalat işçiliği gerektiren birçok kritik parça düşük maliyetle ve hızlı şekilde artık üretilebilmektedir. Özel sektörün uzay ekonomisinde yer alması ile birlikte, yerli ve yabancı şirketleri çekmek için ülkeler hukuksal sistemlerini uyarlamaya çalışmaktadır.

Geçtiğimiz ay bir seçim dönemini daha geride bıraktık. Cumhurbaşkanını ve meclisin yeni üyelerini seçtik. Seçim süreci, her zamanki gibi yine heyecanlıydı. Özellikle cumhurbaşkanı adaylarının mitingleri oldukça renkli geçti. Meydanlarda konuşulanların çoğu bilindikti ama arada yeni kavramlarla da karşılaşmadık değil. Bunlardan biri de ana muhalefet partisinin adayı tarafından neredeyse her konuşmasında dile getirilen uzay madenciliğiydi. *** Uzay madenciliği, sizin de tahmin edebileceğiniz gibi, dünyaya yakın asteroid ya da diğer gezegenimsi uzay cisimlerindeki doğal kaynakların aranıp bulunması ve üretilmesi anlamına geliyor. Bu uzay cisimlerinin bazısında yok yok. Altın, gümüş, iridyum, osmiyum, paladyum, platin, renyum, rodyum, rutenyum, tungsten gibi değerli madenler. Demir, kobalt, manganez, molibden, nikel, alüminyum, titanyum gibi inşaat/imalat işlerinde kullanılabilecek olanlar. Sonra oksijen, hidrojen, amonyak… İster değerli madenleri çıkarıp dünyaya getir, ister uzay istasyonlarında ya da kolonilerinde inşaat/imalat işlerinde kullan ya da istersen bunlardan roket yakıtı elde edip başka asteroidlere doğru yelken aç. Sana kalmış. NASA oturup hesap etmiş, sadece-2023 yılında uçmayı planladığı-Psyche 16 asteroidindeki doğal kaynakların tamamı üretilip satıldığında dünyadaki 8 milyara yakın insanın her birine yaklaşık 100 milyar dolar düşüyor. Mars ve Jüpiter'in yörüngeleri arasında bulunan asteroid kuşağında sayısız asteroidin bulunduğu ve bunlardan binlercesinin her yıl dünyanın yakınından geçtiği düşünülürse, uzay madenciliği yapmanın gerçekten çok iyi bir fikir olduğu anlaşılıyor. *** Aslında uzay madenciliği henüz sadece bilim kurgu romanlarında var, yoksa ortada gerçekleşmiş bir şey yok daha. Etrafta, insanlığın geleceğinin uzay madenciliğinde olduğunu düşünenlerin sayısı oldukça fazla ama henüz hiç kimse uzaydan buralara bir gram bile değerli maden getirebilmiş değil. Bununla beraber, vadettiği zenginlik dikkate alındığında, pek çok devletin ya da büyük şirketin bu yeni " altına hücum " un arifesinde harıl harıl uzay madenciliği üzerinde çalıştıklarından hiç şüpheniz olmasın. Ama arife derken en azından birkaç on yıldan bahsettiğimizi aklınızdan çıkarmayın. Bir de uzay madenciliğinin öyle kolay bir iş olduğunu zannetmeyin. Örneğin yukarıda bahsettiğimiz Psyche 16 isimli asteroidin dünyaya olan uzaklığı ayın dünyaya olan uzaklığından yaklaşık 1300 kat daha fazla. Önce bu kadar yol gidilecek, robot araçlarla sıkı bir arama yapılacak, numuneler toplanacak, asteroiddeki mineral varlığı bir güzel haritalanacak. Sonra asteroidin kendisi ya da asteroidden toplanan madenler büyük uzay gemileri ile Dünya'ya yakın kolonilere taşınacak. Burada bunlardan roket yakıtı, kullanma suyu ya da inşaat/imalat işlerinde kullanılabilecek zenginleştirilmiş materyaller-üstelik