Veri Kazıma

*34 Sayfalık  "Gazeteciliğin Geleceği: Veri Gazeteciliği " Ankara İletişim Fakültesi İçin Prof.Dr.Çiler Dursun tarafından derlenen -Türkiye'de haber üretimi kitabı için Pınar Dağ tarafından yazıldı.

Giriş

Dünya bugün görülmemiş oranda veriyle sarılı ve bu haber merkezleri için inanılmaz bir kaynak anlamına geliyor. Verinin toplanması, işlenmesi, analiz edilmesi ve haberin bir parçası haline gelmesi artan veri setleri ve geliştirilen araçlarla daha güvenilir içerikler oluşturulmasına  olanak sağlıyor. Haber içeriğinin raf ömrünü uzatan ve içerik üzerinden daha fazla değer ayıklamayı sağlayan bu alan; 1990’lı yıllarda veritabanı gazeteciliği üzerinden şekillenmiştir. Teknolojideki gelişmelerle medya endüstrisinde son yıllarda gerçekleşen dönüşüm eğilimleri, haber merkezlerinde yeni iş tanımlarına ve istihdam yapılarının oluşumuna neden olmuş, çevrimiçi gazeteciliği, çözüm gazeteciliği, ağ gazeteciliği, veritabanı gazeteciliği, veri gazeteciliği,  multimedya gazeteciliği, İnternet haberciliği, mobil gazeteciliği olarak adlandırılan gazetecilik uygulamaları ortaya çıkmıştır. Son on yılda, gelişmiş teknoloji ve açık İnternet haberin daha iyi üretilebilip, dağıtılıp, okuyucuya ulaşmasında devrim yaratmıştır. Gazeteci artık mesleğini yapabilmek için yeni teknolojileri kullanabilmek, becerilerini arttırmak zorundadır.

International Data Corporation (IDC)’ın 2015 yılının başında yayımladığı raporda on yıl içinde veri hacminin 40 kattan fazla büyüyeceğini söylüyor. Tüm bu veri sirkülasyonu ve bağlı ağlar yeni imkanlar doğururken hem medyanın hem de veriye dayalı gelişen her sektörün karşısına zorluklar da çıkarıyor.  Haber akışının durdurulamadığı, verinin de haberin  bir kaynağı olarak giderek daha fazla önem kazanması, akan verinin teknolojik alt yapıyla toplanıyor, kontrol edilebiliyor, doğrulanabiliyor olması; medya kurumlarının veriyi habere en hızlı, en doğru şekilde dahil etmelerinin de yolunu açıyor. Bu süreçte tabii ki hem hızlı olmanız, hem akan veride haberiniz ile ilgili olanı bulmanız, işinize yarayanı ayıklayıp, düzenleyip, analiz edip, haberinizin kalitesinin artmasını sağlamanız isteniyor.  Ancak bu alanda çalışan  gazetecilerin algoritmayı kullanması ya da bilgisayar destekli çalışmasından öte, aslında veriyi nasıl, nerede, neden ve kim için kullandığı daha fazla önem kazanıyor.     

Veri gazetecilerinin önemle üzerinde durdukları bazı bileşenler var. Bunlar; analizlerde kullanılan metodoloji, veri gazetecilerinin kullandıkları ve araştırdıkları ham verinin arka planının ne olduğu yani verinin doğruluğu, yayınlanan içeriğin sonuç analizinin gerçekliği ve tabii ki teknik. Veri gazeteciliği sayılarla haber anlatmak/sayılardan haber bulmak ve veriye kaynak olarak yaklaşmaktır.

Missouri Gazetecilik Okulu’ndan Profesör  David Herzog veri gazeteciliğini tanımlarken, “Bir veri gazetecisi günlük şiddet verilerini web tabanlı elektronik tabloda inceleyen bir polis muhabiri olabilir , şehir haberleri hazırlayan  bilgisayar destekli çalışan bir muhabir olabilir ya da televizyonda araştırma bölümünden sorumlu bir yapımcı, gazeteciler için analiz aracı uygulaması geliştiren yazılımcı -gazeteci olabilir” şeklinde tanımlıyor.

Temple Üniversitesi’nden Profesör Meredith Broussard ise,“Veri gazeteciliği sayılardan haber çıkarabilme pratiği ve sayıları haber yazmak için kullanma. İyi bir veri gazetecisi olmak, iyi bir gazeteci olmanın da yolunu açar. Veri güdümlü habercilik /veri gazeteciliği okuyuculara, izleyicilere içeriğin daha fazla filtrelenip, analiz edilip, olgular ve gerçekler üzerinden yalanlara yer verilmeden verinin kullanımını sağlamak anlamına geliyor.  Medya organlarının o hedefe ulaşması için ise farklı düşünüp hareket etmesi gerekiyor.” diyor.   

I. Giriş………………………………………………..3

II.Veri Gazeteciliğinin Tarihi ..…………………………………………………….12
a. Genel Bakış
b. Medyada Veri: İstatistiki Grafik Metotlarının  Keşfi, Makinelerin Yükselişi, Bilgisayar -Destekli Habercilik, Dönüm Noktası Olarak İnternet ve Wikileaks

III. Veri Gazeteciliği Neden Önemli..……………………………….14
a.Veri Gazeteciliği Tanımı
b.Değişen Şartlar
c.İlk Veri Gazeteciliği Kitabının Oluşması

IV. Haber Merkezinde Veri Gazeteciliği…………………………...16
a.Gazeteciler Neden Veri İle Çalışmalı
b.Veri Gazeteciliği Neden Önemli
c.Ulusal ve Uluslararası Veri Gazeteciliği Ödülleri
ç. Son İki Yılın Ödül Alan Dikkat Çekici İki Projesi 
d.Türkiye’de Veri Gazeteciliği

V.Veri Gazeteciliği Üretim Süreci, Haber Merkezlerine Entegrasyonu ve Araçları...25

VI. Veri Gazeteciliği Eğitimleri ve İletişim Fakülteleri………………..28
a. Kurtarıcı Olarak Kitlesel Çevrimiçi Açık Kurslar( MOOCs)

VII. Açık Veri, Açık Toplum, Açık Devlet ve Veri Gazeteciliği………...30
a.Açık Veri Nedir
b-Sürdürülebilir Veri Gazeteciliği ile Açık Veri İlişkisi,  Açık Hükümet Ortaklığı

Gazetecilik alanında son 20 yılda önemli değişimler ve gelişimler yaşanmıştır. Özellikle web 2.0 teknolojilerinin ortaya çıkışından sonra dünyanından her yanından adeta bir “enformasyon bombardımanı” şeklinde internet ortamına yüklenerek birikmeye başlayan veri yığınları ile haber üretimi yapabilmek gazeteciler için bir yandan büyük bir şans olarak görünürken diğer yandan da  bu büyük veri dağından anlamlı bir veri seti oluşturup bunu analiz edip haberleştirebilmek de gazetecilik formasyonundan farklı olarak başka yeteneklerin de gerekliliğini beraberinde getirmiştir. Wikileaks belgelerinin sızdırıldığı 2011 yılı gazetecilikte yeni bir dönemin başlangıcına da işaret etmiştir. Veri gazeteciliği adı verilen bu dönemde binlerce sayfalık veri içerisinden veri kazıma yöntemi ile veri seti oluşturup bunların filtrelenmesi, analiz edilmesi, görselleştirilmesi ve nihayetinde de hikayeleştirilerek haber haline getirilmesi süreçlerinden oluşan habercilik yöntemi popüler hale gelmiştir. Veri gazeteciliği süreçlerindeki işlemlerin yapılabilmesi için gazetecilik bilgisinden farklı olarak istatistik, internet kullanımı, yazılım kullanımı ve belki biraz da kodlama bilgisi gerekliliği de ortaya çıkmıştır. Geçtiğimiz yaklaşık 10 yıl içerisinde bu amaçla geliştirilmiş pek çok yazılım ve araç gazetecilerin kullanımına sunulmuştur. Bunların bir kısmının kullanımı pek zor olmasa da büyük kısmının kullanımı için yazılım kullanım becerisi yüksekliği gerekmektedir. Sadece gazetecilik bilgisi veri haberciliği yapılabilmesi için yeterli değildir. R Dili, Python gibi programlama dilleri, Tableau, Open Refine gibi veri işleme araçlarının kullanımının öğrenilebilmesi için zaman ve emek gerekmektedir. Veri gazeteciliği yeni bir konu olduğu için de  bu  alanda yazılmış Türkçe yayın bulmak zor olduğu gibi, bu alanda kullanılan yazılımları ya da programlama dillerinin öğrenilebileceği kurs ve eğitimler bulmak da oldukça zordur. 2018 yılında Columbia Üniversitesi Gazetecilik Okulu tarafından geliştirilen Workbench isimli web tabanlı aplikasyon ise tüm bu süreçleri çok fazla yazılım bilgisi gerektirmeden yapılabilmesine olanak sağlamıştır. Bu çalışmada veri gazeteciliği süreçlerinden kısaca bahsedildikten sonra workbench uygulaması kullanılarak dijital ortamdan nasıl veri çekilebileceği, temizlenebileceği, filtrelenebileceği ve görselleştirilebileceği örnek uygulamalar ile anlatılacaktır.

Dijitalleşen dünyada yeni nesil girişimcilik modeli olarak sunulan kitle fonlaması (KF) modeli iş fikirlerinin gerçekleştirilebilmesi noktasında büyük fayda sağlamaktadır. Zamanla kullanıcı ilgisinin artmasıyla birlikte popülerleşen KF için yurtdışında olduğu gibi Türkiye’de de birçok platform kurulmuştur. Kurulan web platformlarında toplanan fonların proje oluşturucuları tarafından kullanılabilmesi, projenin başarı durumuna bağlıdır. Projelerin başarısı KF ekosistemi için önemli bir yere sahip olduğundan dolayı, çalışma içerisinde platformlara göre başarı analizi yapılarak kategoriye göre dağılımlar, fonlamaya göre dağılımlar, özniteliklere göre dağılımlar, konumlara göre dağılımlar ortaya koyulmuştur. Bu doğrultuda,Türkiye’de faaliyet gösteren Fongogo, Crowdfon, Buluşum, Fonbulucu, Arıkovanı, Ideanest platformlarındaki 1635 KF projesi, öznitelikleri ve meta alanlarıyla birlikte veri kazıma teknikleriyle toplanıp içerik analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre, yaklaşık 21 milyon TL’lik bir değere sahip olan Türkiye’deki kitle fonlaması ekosisteminde proje kampanyalarının başarı oranı %23,18’tir. Projeler en çok teknoloji, kültür-sanat ve film-video- fotoğraf kategorilerinde yayınlanmakta olup en başarılı kategori %34,36 ile film-video-fotoğraf kategorisidir. Projeler konumlarına göre değerlendirildiğinde, en başarılı bölge %30,25 başarı yüzdesiyle Marmara bölgesidir. Ayrıca destekçiler bir projenin gerçekleştirilebilmesi için ortalama 530 TL fon sağlamaktadır ve başarılı proje başına yaklaşık olarak 55.000 TL fon düşmektedir. Elde edilen bulgular Türkiye’deki KF platformlarındaki proje ve kullanıcı sayısının geçmişe göre arttığını fakat başarı oranının gözle görülür bir biçimde düştüğünü göstermektedir. Bu nedenle KF platformları için öneriler çalışma içerisinde tartışılmıştır.