armia austro-węgierska

Abstrakt: Artykuł omawia zasady organizacji armii austro-węgierskiej po 1868 roku ze szczególnym uwzględnieniem jednostek Obrony Krajowej. Bardziej szczegółowo zajmuje się opisem sformowania 16 pułku piechoty Obrony Krajowej (16 pułk strzelców) oraz pochodzenia jego żołnierzy przed i podczas I wojny światowej. Osobny rozdział dotyczy udziału pułku w działaniach wojennych 1914–1918. Wzmiankuje także o przejściu jednostki na służbę w Wojsku Polskim. Kolejna duża część dotyczy losów oficerów jednostki podczas I wojny światowej oraz w latach 1918–1939. Artykuł omawia zasady formowania korpusu oficerskiego w armii austro-węgierskiej ze szczególnym uwzględnieniem oficerów rezerwy, czyli cywilów legitymujących się minimum maturą, którzy po przeszkoleniu mieli uzyskać najniższe stopnie oficerskie. Najważniejsze ustalenia artykułu dotyczą właśnie ich losów po zakończeniu I wojny światowej. Gros spośród oficerów pułku wstąpiło po 1918 roku do Wojska Polskiego, wykorzystując swoje umiejętności, a nierzadko oddając życie podczas walk o granice II Rzeczypospolitej. Dzięki analizie statystycznej ich losów udało się częściowo zweryfikować funkcjonujące w polskiej historiografii sądy, m.in. obalić tezę, że jednostki austro-węgierskie po 1918 roku były przekształcane w odpowiadające im terytorialnie pułki Wojska Polskiego. Analiza losów oficerów 16 pp Obrony Krajowej wykazała, że oficerowie tej jednostki, dość masowo wstępujący do Wojska Polskiego, bynajmniej nie byli kierowani jedynie do 20 pp ziemi krakowskiej, który uchodził za kontynuatora dawnej jednostki austriackiej. Owszem, stanowili oni dużą grupę oficerów polskiego pułku, jednak większość dawnych oficerów 16 pp już w 1918 i 1919 roku została rozrzucona po innych jednostkach i przydziałach. Także analiza prozopograficzna losów oficerów 16 pp w latach 1918–1939 wykazała, że nie osiągnęli oni znaczących stanowisk w Wojsku Polskim, dość szybko odchodząc ze służby i przechodząc do cywila.
Abstract: The article discusses the organization of the Austro-Hungarian army after 1868 with particular emphasis on the units of the k.k. Landwehr (Imperial-Royal Home Guard). A more detailed account has been provided of the formation of the 16th Imperial-Royal Home Guard Infantry Regiment (Landwehrinfanterieregiment), since 1917 known as the 16th Riflemen Regiment (Schützen-Regimenter), and of the background of the servicemen in its ranks before and during World War I. A separate section has been devoted to the involvement of the regiment in the warfare of 1914–1918. A brief reference has been made to how the unit came under the command of the Polish Army. In another part of the article, the lives of officers who served in the unit during World War I and in 1918–1939 have been presented at length. The text discusses how the oficer corps was formed in the Austro-Hungarian army, focusing on the reserve officers, or civilians who completed at least secondary education followed by the school-leaving exam known as the matura, earmarked for lowest-ranking officers undergoing prior military training. It is what happened to those officers after World War I that the most important findings in the article are about. The majority of them joined the Polish Army after 1918, drawing on what they had learnt and often laying down their lives in the fight for the borders of Poland at the dawn of the interwar period. A statistical analysis of those men’s biographies has permitted a revision of some of the opinions that prevailed in Polish historiography, including by disproving the argument that after 1918, Austro-Hungarian units were transformed into their territorially equivalent regiments of the Polish Army. As revealed by an analysis of the biographies of officers of the 16th Landwehrinfanterieregiment, those officers, who would join the Polish Army en masse, were not assigned only to the 20th Infantry Regiment of the Kraków Region, considered the continuator of the former Austrian unit. They were indeed numerous among the officers in that Polish regiment, but most of the former officers of the 16th Regiment were deployed to other units and got different postings already in 1918 and 1919. Furthermore, a prosopographical analysis of the careers of officers of the 16th Infantry Regiment in 1918–1939 has shown that they did not rise high in the ranks of the Polish Army but quit the service rather quickly and returned to civilian life.

Prvú svetovú vojnu nazývali veľká vojna, pretože bola dovtedy najväčšou vojnou. Najväčšou, čo sa týka počtu vojakov, ktorí proti sebe bojovali. Najväčšou, čo sa týka počtu frontov: haličský, srbský, taliansky, západný, rumunský, balkánsky, ale aj palestínsky, mezopotámsky a kaukazské bojisko. Najväčšou, čo sa týka počtu obetí. Vojaci zomierali na fronte, v zajateckých táboroch alebo v nemocniciach na zranenia a infekčné choroby. Najväčšou, čo sa týka počtu ranených, odhadom 21 219 000. Najväčšou, čo sa týka počtu nezvestných-odhadom 7 750 000. 1 Do veľkej vojny bolo zatiahnutých viac ako 34 štátov, zahynulo 10 miliónov vojakov a 7 miliónov civilistov. Veľká vojna sa rozrástla na krvavý konflikt, ktorého následky pocítila každá rodina v monarchii. Množstvo mužov v aktívnom veku sa už nikdy nevrátilo z bojísk domov. O svoje životy prišlo viac než 69 000 Slovákov, pričom mnohí z nich zostali trvalo nezvestnými z bojísk alebo zajateckých táborov, viac než 61 000 bolo zmrzačených. Mŕtvi ležia pochovaní v hroboch na cintorínoch, z ktorých mnohé už ani neexistujú. V juhovýchodnom Poľsku boli mnohé rusínske dediny, ktorými kedysi prebiehal front, násilne vysťahované. Dediny zanikli a obecné aj vojenské cintoríny spustli. Nebolo človeka, ktorý by sa o ne postaral. Zo zajatia, v ktorom prešli viacerými zajateckými tábormi, sa domov vrátilo len niekoľko šťastlivcov. Vrátili sa s podlomeným zdravím-nielen fyzickým, ale najmä psychickým. Mnohí sa vrátili až niekoľko rokov po skončení vojny. Nebolo žiadnou zriedkavosťou, že si našli na cintoríne náhrobný kameň so svojím menom, či vo svojom dome manželku s novým mužom, ktorá sa mysliac si, že ten jej manžel padol vo vojne, znova vydala. Negatívne dôsledky vojny pociťovali ľudia ešte mnoho rokov po jej skončení. V Rakúsko-Uhorsku bola všeobecná mobilizácia vyhlásená 31. júla 1914.