gülmek

Antik çağdan günümüze felsefik, psikolojik, sosyolojik yaklaşımlarla insanın neye, niçin güldüğü sorgulanmış; insanın konuşmayı bilmeden önce mi yoksa dili geliştirdiğinde mi gülebildiği sorusuna cevap aranmıştır. Günümüz koşullarında gülmenin fizyolojik, anatomik, genetik, biyolojik, etolojik boyutları, gülmenin içgüdüsel davranışlarla bağlantısı ve gülmenin üretimi teknolojik gelişmelerin desteklediği deneylerle özellikle beynin mekanizmaları üzerinde durularak tespit edilmeye çalışılmaktadır. Buna rağmen fizyolojik olduğu kadar duygusal bir davranış olduğu için gülmenin özü tam
olarak aydınlatılamamıştır.
Tüm çalışmalar gülmenin işlevlerinin, nedenselliğinin ve çeşitlerinin ilk zamanlardan günümüze yeni boyutlar kazanarak şekillendiğini, toplumdan topluma farklılıklar gösterdiğini göstermiştir. Nitekim sosyokültürel unsurlar, inançlar, toplumsal yapı insanın her gün gerçekleştirdiği bu davranışı algılayışını etkilemiştir. Bu algı deyimlerde, atasözlerinde ve gülme hâllerini karşılayan sözcüklerin tanımlanmasında belirgin bir şekilde ortaya konmuştur.
Dilin tanığı olan sözlüklerde gülmeyi tüm yönleriyle ele alan genel bir tanımdan ziyade gülme hâllerinin farklı özellikleri üzerinde durulmuştur çünkü gülmenin çok boyutluluğu ve gülmenin öznesi olan insanın karmaşık yapısı kesin bir tanımın yapılmasını mümkün kılmamaktadır. Nitekim tarihi sözlüklere ve metinlere bakıldığında gülmek sözcüğünün tanımlarının gülmenin her hâlini karşılamadığı; gülmenin nedeninin, düzeyinin, şeklinin, zamanının ve zemininin, gerçeklik ve şuur algısının bu davranış biçiminin tanımlanmasında etkili olduğu; gülme çeşitlerinin farklı sözcüklerle ifade edildiği görülmüştür.
Çalışmada Çağatay Türkçesi sözlüklerinde ve tarihi kaynaklarında gülme çeşitleri ile ilgili fiiller derlenmiş; bu sözcüklere gösterilen Çağatayca tanıklara yer verilmiştir. Amaç, gülme hâllerinin söz konusu eserlerde kaç farklı sözcükle karşılandığının, nasıl tanımlandığının, tanımlanmasında izlenen yolların gülme kuramları doğrultusunda ortaya konulmasıdır.

Bir Ortaçağ manastırında, yedi gün içerisinde geçer Gülün Adı romanı. Bu manastır Ortaçağ’ın büyük kütüphanelerinden birine ev sahipliği yapar. Her şey normal giderken manastırda bir ceset bulunur. Tam o sırada papalık ve imparatorluk tarafları arasında geçecek toplantı için William ve Adso manastıra gelirler. Cesedin perde arkasını öğrenmek için başrahip, William’a başvurur ve olaylar gelişir. William soruşturması sırasında birçok kişi ile diyalog kurar. Bu konuşmalarda Aristoteles’in ve Jorge’nin gülme üzerine düşünceleri ve İsa’nın gülmediği üzerine tartışmalar yaşanır. Bu tartışmalar dikkatimizi çektiği için bu yazıda, Umberto Eco’nun Gülün Adı romanında gülme üzerine yazılanları ele aldık.
***


JORGE: KÖYLÜNÜN EFENDİ OLMASI "Köylü, şarap boğazından lıkır lıkır geçerken güldüğü zaman kendini bey sanır. Çünkü derebeylik ilişkilerini tepetaklak etmiştir.


https://kunyeonline.com/2021/06/gulun-adi-romaninda-aristoteles-isa-ve-gulmek/

Bu çalışma LGBTİ'ye yönelen şiddet içerikli tutumların dinamiğini gülme kuramları çerçevesinde araştırmaktadır. Çalışmanın amacı gülmenin saldırgan yönünü çeşitli kuramlarca ele almaktır. Gülmek yankılanmaya ihtiyaç duyar, yani gülmek en yalın halde bile toplumsal bir eylemdir. Gülmek kelimesinin en eski kullanımı Divan-ü Lügat-it-Türk' tedir. Divan-ü Lügat-it-Türk'te bile yansıma bir ses olarak "yayılma" anlamını taşır. Gülmek, Bergson'a göre de insana dairdir ve toplumsaldır. Bergson gülmenin saldırgan bir yaptırım yoluyla gülünen kişiyi " normalleşmeye ve düzeltilmeye " çağırma potansiyeli olduğundan bahseder. Aynı zamanda gülmek yarattığı endişe ile farklılıkları ve sıradışılıkları bastırır. Yani bizler bir kişiye gülerken aynı zamanda onun nasıl olması/olmaması gerektiğini de ifade etmiş oluruz. Dolayısıyla gülmek kişileri topluma "uydurur". Bu bilgiler ışığında LGBTİ'ye yönelen şiddet içerikli gülme eylemini inceleyeceğiz. Gülmeyi günlük hayatımızda pek masum sanarız. Gülmek bir iletişim yoludur. Bu iletişim yolu içerisinde saldırganlık ve üstünlük hissini de taşıyabilir. Bergson'a göre kişinin manevi özellikleriyle ilgili olmasına karşın dikkatimizi onun fiziki özelliklerine çeken her vaka gülünçtür. Çalışmanın öne sürdüğü gibi gülme eylemi LGBTİ'ye yöneltildiğinde de saldırgan bir tema ile karakterize olur. Üstünlük kuramı da saldırgan olan bu temayı pekiştirerek gülünen nesnenin değersizleştirilmesini ve gülenin üstünlük hissini açıklar. Gülmenin saldırgan dinamiği " dişlerin gözükecek biçimde ağzın açılması " Darwin'in verdiği somut örneklerdendir. Darwin'in hala geçerli olan bu tanımlamasına göre gülmenin saldırgan niteliği miras aldığımız bir özelliktir. Hem sosyal yaşamda hem de medyada LGBTİ bireylerin çeşitli adlandırmalarla var edilmesi, komik tiplemelerle ortaya konması ve alay edilmesi LGBTİ'ye yönelen şiddetin örneklerindendir. Bergson " kılık değiştirmenin " gülünç olduğundan bahseder. LGBTİ'ye yönelen şiddetin bir boyutu da kıyafet üzerinden beliren ayrımdır. Saldırgan grup karikatürlerde, dizilerde " kadın gibi " , " erkek gibi " giyinme üzerinden de gülmeye pek çok malzeme çıkarır. Gey modacıların öne çıkarıldığı bir düşünce yapısı da kılık değiştirmenin LGBTİ grupla ne kadar özdeşleştiğine örnek sayılabilir. Sonuç olarak LGBTİ'ye gülme, alay etme, karikatürize etme davranışının saldırgan bir teması vardır. Bu saldırganlık, günlük yaşamda karşılaştığımız pek çok örneği içinde barındırır.