Telugu

APeKX
(i)
© Government of Andhra Pradesh, Amaravati
First Published 2014

New Impression - 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020.
All rights reserved
No part of this publication may be reproduced,

stored in a retrieval system, or transmitted, in any
form or by any means without the prior permission in
writing of the publisher, nor be otherwise circulated in
any form of binding or cover other than that in which
it is published and without a similar condition including
this condition being imposed on the subsequent
purchaser.
The copy right holder of this book is the Director of
School Education, Amaravati, Andhra Pradesh.
This Book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

Title Page 200 G.S.M. White Art Card
Printed in India
at the Andhra Pradesh Govt.Text Book Press,
Amaravati
Andhra Pradesh.
(ii)
(iii)
(iv)
I.
II.
III. IV.
(v)
(vi)
(vii)
(viii)
$wüj·Tdü÷∫ø£
bÕsƒê´+XÊ\T
Áø£.dü+. bÕsƒ+¡ ù|s¡T Á|üÁøÏjT· Ç‹eè‘·+Ô ø£$/s¡#s· TT‘· e÷dü+ |ü⁄≥
1. e÷‘·èuÛ≤eq |ü<´ä + Åd”Ô\|ü≥¢ >ös¡e+ >∑&çj·÷s¡+ y˚+ø£≥X‚wüXÊÅdæÔ pHé 1
2. neTsêe‹ yê´dü+ kÕ+düÿè‹ø£ yÓ’uÛÑe+ s¡#·sTT‘·\ ãè+<ä+ pHé 13
3. C≤q|ü<äTì C≤ãT ˝ÒK ÁX¯eT|ü≥¢ >ös¡e+ uÀsTT ;ÛeTqï p˝…’ 23
4. yÓHÓï\ |ü<ä´+ Á|üø£è‹ es¡íq mi¿q p˝…’ 34
✦ 5. <ÛäqT´&ÉT ø£<∏ä $\Te\T ∫qïj·Tdü÷] Ä>∑wüßº 46
6. X¯‘·ø£ eT<ÛäT]eT |ü<ä´+ HÓ’‹ø£$\Te\T X¯‘·ø£ ø£e⁄\T Ä>∑wüßº 55
7. e÷ Á|üj·T‘·ï+ |”]ƒø£ Ád”Ô kÕ~Ûø±]‘· z˝≤Z, edü+‘·, ø£\Œq ôdô|º+ãsY 68
✦ 8. düeTTÁ<ä\+|òüTq+ Á|üã+<Ûä |ü<ä´+ es¡íq nj·T´\sêE sêeTuÛÑÁ<äT&ÉT nø√ºãsY 79
9. e÷DÏø£´MD e#·qø£$‘· kÕe÷õø£düŒ èVü≤ $<ë«Hé $X¯«+ qe+ãsY 90
10. >√s¡+‘·BbÕ\T ø£<ä∏ e÷qedü+ã+<Ûë\T |ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕí¬s&ç¶ &çôd+ãsY 100
kÕe÷õø£ùde
11. _Ûø£å |ü<´ä + e÷qedü«uÛ≤e+ lHê<∏äT&ÉT »qe] 116
12. ∫Á‘·Áê+ nqTyê<äø£<∏ä XÊÅdj
Ô” T· |ü]o\q <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ® |òæÁãe] 128
ñ|üyê#·ø+£
sêe÷j·TD+ Ç‹Vü‰dü ø£<∏ä dü+düÿ è‹, $\Te\T yê©àøÏ sêe÷j·TD≤ìøÏ p˝…’ ` 143
dü+øÏ|å Ôü e#·qs¡÷|ü+ |òæÁãe] 179
(p˝…’ ` ôdô|º+ãsY : u≤\ø±+&É, njÓ÷<Ûë´ø±+&É, nø√ºãsY ` &çôd+ãsY : ns¡D´ø±+&É, øÏwæÿ+<Ûëø±+&É,
»qe] ` |òæÁãe] : düT+<äs¡ø±+&É, j·TT<äΔø±+&É.)
|ü<$ä C≤„q+ 180
dü÷#·q\T
✦ >∑Ts¡T>Ô \∑ bÕsƒê\qT dü+düÿ è‘·+ ø±+b˛õ{Ÿ ø√s¡T‡>± #·~y˚yês¡T H˚sT¡ Ãø√e\dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä .
✿ |ü⁄e⁄« >∑Ts¡TÔ>∑\ |ü<ë´\T ø£+sƒ¡düú+ #˚j·÷*.
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° (ix)
$<ë´dü+e‘·‡s¡+ |üPs¡Ôj˚T´dü]øÏ kÕ~Û+#ê*‡q kÕeTsêú´\T
I. ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
B+{À¢ ªª$q&É+ ` e÷{≤¢&É&É+, <Ûësêfi¯+>± #·~$, ns¡ú+#˚düTø=ì, e´ø°Ôø£]+#·&É+μμ nH˚ kÕeTsêú´\T+{≤sTT. M{Ï˝À |æ\¢\T
øÏ+~ n+XÊ\qT #˚j·T>∑\>±*.
z $qï, #·~$q n+XÊ\T ns¡ú+ #˚düTø√yê*. ‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\T e´ø£Ô|üs¡#ê*.
z düeT]údü÷Ô ˝Ò<ë $uÛÒ~dü÷Ô e÷{≤¢&É>∑\>±*, ø±s¡D≤\T $e]+#·>∑\>±*.
z q∫Ãq dü+<äsê“¤ìï nqTuÛÑ÷‘·T\qT e]í+#·>∑\>±*.
z |ü<äúÛ≤yê\T, bÕsƒ¡úÛ≤>∑ kÕsê+XÊ\T, ø£<∏ä\T, ø£<∏ëìø£\qT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ>∑\>±*.
z eø£Ô è‘·« b˛{°˝À¢ bÕ˝§Zì e÷{≤¢&>É \∑ >±*. dü<√úÛ≤wüD+ #˚jT· >∑\>±*. (Ç∫Ãq n+X¯+ >∑T]+∫ n|üŒ{Ïø|£ ü &˚ e÷{≤¢&&É +É ).
z bÕsƒ¡+ #·~$ C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\T >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
z mes¡T me]‘√ nHêïs¡T? @ dü+<äs¡“¤+˝À nHêïs¡T? >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
z bÕÁ‘·\ dü«uÛ≤yêìï |ü{Ïºø£s¡÷|ü+˝À ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\>±*.
z uÛ≤yê\≈£î ‘·–q |ü<ä´bÕ<ë\qT, π>j·TbÕ<ë\qT >∑T]Ô+#ê*.
z $esê\ ø£qT>∑TD+>± |ü{Ïºø£\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\>±*.
z #·~$q n+X¯+˝Àì ø°\ø±+XÊ\T, ø°\ø£|ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
z ù|sê\≈£î o]¸ø£\T ô|≥º&É+, o]¸ø£\ø£qT>∑TD+>± ù|sê\qT >∑T]Ô+#·&É+ #˚j·T>∑\>±*.
z n|ü]∫‘· >∑<ä´+ ˝Ò<ë |ü<ë´\T #·~$ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·÷*. Á|üX¯ï\T ≈£L&Ü ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\>±*.
z bÕsƒ¡+˝À #·Tø£ÿ>∑Ts¡TÔqï |ü<ë´\qT #·~$, ns¡ú+ #˚düTø=ì Á|ü‹|ü<ës¡ú+ ` sêj·T>∑\>±*.
II. e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
B+{À¢ ªªd”«j·Ts¡#·q, düè»Hê‘·àø£‘·, Á|üX¯+kÕμμ kÕeTsêú´\T+{≤sTT. M{Ï˝À |æ\¢\T øÏ+~$ #˚j·T>∑\>±*.
z ø±s¡D≤\T sêj·T>∑\>±*. $e]dü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
z n_ÛÁbÕj·÷\T sêj·T>∑\>±*. ÇcÕºìcÕº\T sêj·T>∑\>±*.
z s¡#·sTT‘· n_ÛÁbÕj·÷ìï Á>∑Væ≤+∫ $e]+#·>∑\>±*.
z düeT]údü÷Ô ˝Ò<ë $uÛÒ~dü÷Ô sêj·T>∑\>±*.
z Á|üø£è‹ <äèXÊ´\qT e]í+∫ sêj·T>∑\>±*.
z s¡#·HêXË’*ì n_Ûq+~dü÷Ô sêj·T&É+, n_Ûq+<äq yê´dü+, ø£s¡|üÁ‘ê\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+, Ç+≥s¡÷«´ø√dü+ Á|üXÊïe[
‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+, ø£$‘·\T sêj·T>∑\>∑&É+, düHêàq|üÁ‘·+ ‘·j·÷s¡T#˚j·T>∑\>∑&É+, |üÁ‹ø£\≈£î ˝ÒK ˝Ò<ë kÕVæ≤‘·ýê´kÕ\T
sêj·T&É+, dü+uÛ≤wüD\T sêj·T&É+ e+{Ï$ #˚j·T>∑\>±*. düè»Hê‘·àø£ dü+uÛ≤wüD\T, ø£<∏äHê\T sêj·T>∑\>±*.
III. uÛ≤cÕ+XÊ\T
Ç~ ªª|ü<äC≤\+, yê´ø£s¡D≤+XÊμμ\≈£î dü+ã+~Û+∫q~. øÏ+~ ‘·s¡>∑‘·T˝À¢ H˚s¡TÃ≈£îqïyê{Ï‘√bÕ≥T |æ\¢\T øÏ+~$ #˚j·T>∑\>±*.
z |ü<ë\≈£î nsêú\T, e⁄´‘·Œ‘·Ô´sêú\T, HêHêsêú\T, |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
z Ç∫Ãq |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T>∑\>±*. C≤rj·÷\qT düeTs¡úe+‘·+>± yêø±´˝À¢ ñ|üjÓ÷–+#ê*.
z Á|üø£è‹øÏ $ø£è‘·T\qT, $ø£è‹øÏ Á|üø£è‹ |ü<ë\T sêj·T>∑\>±*.
z <Ó’q+~q J$‘·+˝À dü+<äs√“¤∫‘·+>± dü¬s’q |ü<ë\T, C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\T $ìjÓ÷–+#·>∑\>±*.
z Ä≥yÓ\~, d”dü+, ~«|ü<ä \ø£åD≤\T ns¡ú+ #˚düTø√yê*. Äj·÷ #Û·+<ädüT‡\qT >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
z |ü⁄+bÕ«<˚X¯dü+~Û, $düs¡Zdü+~Û, qT>±>∑eT dü+~Û, ÁbÕ‘ê~dü+~Û. X¯óÃ‘·«dü+<ÛäT\qT ns¡ú+ #˚düTø=ì Äj·÷ dü+<ÛäT\
>∑T]+∫ $e]+∫ sêj·T>∑\>±*.
z ne´sT÷uÛ≤edüe÷kÕìï ne>±Vü≤q #˚düTø=ì ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«>∑\>±*.
z eTTø£Ô |ü<äÁ>∑düÔ, ˝≤{≤qTÁbÕdü, n‹X¯jÓ÷øÏÔ, nsêú+‘·s¡Hê´dü n\+ø±sê\T ne>±Vü≤q #˚düTø=ì >∑T]Ô+#·>∑\>±*.
IV. ÁbÕC…≈£îº|üqT\T
Ç$ $$<Ûä kÕeTsêú´\ düe÷Vü‰s¡+, $$<Ûä kÕeTsêú´\qT dü+<äs√“¤∫‘·+>± $ìjÓ÷–+#˚ X¯øÏÔì |æ\¢\≈£î ø£*–kÕÔsTT. ø£<∏ä\T,
ø£$‘·\T, s¡#·sTT‘·\ $esê\T, düe÷»ùde˝À bÕ˝§Zqïyê] $esê\T, Jeq $<ÛëHê\ $esê\T, düMTø£å yê´kÕ\T yÓTT<ä˝…’q$
ùdø£]+∫ ìy˚~ø£\T sêdæ Á|ü<ä]Ù+#ê*.
(x) Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°
1 e÷‘·èuÛ≤eq
` &Üˆˆ >∑&çj·÷s¡+ y˚+ø£≥X‚wüXÊÅdæÔ
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

‘˚. düs«¡ rsêú+ãTe⁄\ø£+f… düeT~Ûø+£ ãT
bÕeq+u…q’ »qsTTÁ‹ bÕ<ä»\eTT
es¡‘q· ÷Eq ø£œ\<˚e‘·\ ø£+f…
»qì jÓT≈£îÿ&ÉT düqTï‘ê#ês¡ìs¡‘·
Á|üX¯ï\T:
1. ªªbÕeq+u…’q »qsTTÁ‹ bÕ<ä»\eTTμμ n+fÒ @$T{Ï?
2. ‘·*¢ bÕ<ä»\+ <˚ìø£+fÒ >=|üŒ<äì ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T? m+<äTe\¢?
3. ≈£îe÷s¡TìøÏ nìï+{Ïø£+fÒ mes¡T $Tqï? m+<äT≈£î?
4. á |ü<ä´+<ë«sê ‘·*¢øÏ>∑\ kÕúqy˚T$T{ì Á>∑Væ≤+#ês¡T?
5. ªªÁ|ü‹ Åd”ÔeT÷ØÔ eTq≈£î ‘·*¢‘√ düe÷q+μμ nì m+<äTø£+{≤s¡T?
H˚|ü<∏ä´+
yÓTT<ä{Ï <ä+&Éj·÷Á‘·˝À ªø£fi≤´DÏμ <äTs¡Z+ »sTT+∫q ‘·s¡yê‘· nu≤“J k˛Hé<˚e⁄&ÉT, $»jÓ÷‘ê‡Vü≤+‘√
•yêJ e<ä›≈£î ekÕÔ&ÉT. n|ü&ÉT k˛Hé<˚e⁄&ÉT •yêJ‘√ ªª<˚yê MT Ä»„ Á|üø±s¡+ ø£fi≤´DÏì »sTT+∫ <ëì
düsê›sT¡ \qT |ü{ºÏ ã+~Û+∫, düs«¡ kÕ«˙ï, sêDÏyêdü Åd\Ô” qT ã+B\T>± ‘Ó#êÃqTμμ nì eTq$ #˚XÊ&ÉT. Ç~ $qï
•yêJ |üs¡Åd”Ô\T ‘·\T¢\‘√ düe÷q+ nì #Ó|æŒ, ÄyÓT≈£î n>ös¡e+ ø£*Z+∫q+<äT≈£î ∫+‹dü÷Ô, Ç˝≤ #˚j·T&É+
‘·>∑<äì Væ≤‘·e⁄ |ü*øÏq dü+<äs¡“¤+˝ÀìB bÕsƒê´+X¯+.
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 1

bÕsƒ¡úÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ¡+ #ê]Á‘·ø£ ø±e´ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~.
#·]Á‘· Ä<Ûës¡+>± s¡∫+∫q ø±e´+ #ê]Á‘·ø£ø±e´+.
Ç~ &Üˆˆ >∑&çj·÷s¡+ y˚+ø£≥X‚wü XÊÅdæÔ s¡∫+∫q
ªl•euÛ≤s¡‘·eTTμ ‘·èrj·÷XÊ«dü+ ˝À~.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
 bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

 bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
Ä<ÛTä ìø±+Á<Ûä ø£e⁄˝À¢ Á|üeTTKT\T, X¯‘êe<Ûëì &Üˆˆ >∑&j
ç ÷· s¡+ y˚+ø£≥X‚wXü ÊÅd.Ôæ áj·Tq
‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ` qs¡düe÷+ã, sêeTj·T´\T. ø£&É|üõ˝≤¢, »eTà\eT&ÉT>∑T ‘ê\÷ø± HÓeTfi¯fl
~HÓï Á>±eT+˝À »ìà+#ê&ÉT.
áj·Tq <äTsê“¤ø£ sê»X‚Ks¡ X¯‘êe<Ûëì>±]‘√ ø£\dæ ø=ìï ø±e´Hê≥ø±\T sêXÊs¡T.
>∑&j ç ÷· s¡+ yê] ù|s¡T #Ó|Œü >±H˚ ªªl•euÛ≤s¡‘e· TTμμ ø±e´+ >∑Ts¡T≈Ô î£ edüT+Ô ~. bÕs¡‘+· Á‘ê´ìï
(1894`1980)
ìs¡d+æ ∫ kÕ«‘·+Á‘·´ ø±+ø£qå T nDTeDTe⁄Hê s¡>T∑ ˝§ÿ*Œq eTVü‰ø±e´+ Ç~. ªeTTsê]μ, ª|ü⁄wŒü u≤D
$˝≤düeTTμ, ªs¡|Tüò THêB∏jT· eTTμ, ªeT*¢ø±e÷s¡T‘·eTTμ yÓTT<ä˝q’… ø±yê´\T, ªyêdüTÔ »+Á‹μ (neTTÁ~‘·
e#·q s¡#·q), ªlHê<∏ä ø£$‘ê kÕÁe÷»éTTμ ($eTs¡Ù) áj·Tq ˝Òœì qT+&ç yÓ\Te&Ü¶sTT. ªø£$‘êe‘·+düμ,
ªø£$dæ+Vü≤μ, ªne<Ûëq |ü+#êqqμ nH˚ _s¡T<äT\qT n+<äT≈£îHêï&ÉT.
2 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

Á|üy•˚ ø£
C≤‹ Jeq$<ÛëHêìï Á|ü‹_+_+#˚~ dü+düÿ è‹. uÛ≤s¡rj·Tdü+düÿ è‹ Åd”Ô\≈£î >=|üŒ
kÕúHêìï∫Ã+~. |üs¡Åd”Ô\qT ‘·\T¢\T>±, |üs¡<ÛäHêìï >∑&ç¶|üs¡ø£‘√ düe÷q+>± uÛ≤$+#·eTì
#Ó|Œæ +~. n≥Te+{Ï ñ<ë‘·yÔ TÓ qÆ uÛ≤eq\qT JeqXË*’ >± eT\#·Tø=ì |ü]bÕ\q kÕ–+∫q
BÛs√<ë‘·Ô #·Áø£e]Ô #Û·Á‘·|ü‹ •yêJ.
•yêJ J$‘·+˝Àì ˇø£ dü+|òTü ≥q e÷‘·èuÛ≤eq≈£î n<ä+› |ü&TÉ ‘·Tqï~. <ëìï >∑&j ç ÷· s¡+
y˚+ø£≥X‚wXü ÊÅdÔæ r]Ã~~›q rs¡T Á|üX+¯ dü˙j·T+. düV≤ü è<äjT· ‘·≈î£ , eT‘·kÕeTs¡kÕ´ìøÏ Á|ürø£>±
ì*∫q Ä düìïy˚XÊìï á bÕsƒ+¡ ˝À #·<Tä e⁄≈£î+<ë+...
_XÊ.ªªÄ`j˚TMT? jÓTTø£ sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤ýêdüeTTHé <Ó∫ÃHê

yê? j˚TôV’≤+<äe⁄"&Ó’q ˙ >∑‹ qeTsê´<äHé Áãe]Ô+#·TH˚?
e÷ j·÷»„Hé >∑eTì+|üy√? »j·T eT<√Hêà<ä+ãTqHé πs"–, ˙
j·÷j·TTdü÷‡Á‘·eTT ©e Á‘·T+#·Tø=HÓ<√? j·TÚ<ä∆‘·´ yÓ÷s¡«Hé EMTμμ 1
eT. nqT#·THé CÒe⁄iTMTiT ø£qTï">∑e‘√ HêdüŒ+~‘√wü̃+ãT‘√
|òüTq VüQ+ø±s¡eTT‘√ q≥Á<äT“¤≈£î{Ï‘√ >∑]®\T¢ Hê uÛÀHédü˝Ò
X¯óì" p&ÉHé ãTsTT˝À&Ó" >=\T«— •e⁄"&ûdüTHé >∑T‘·TÔø£Hé Á$T+–, uÀ
s¡q qyê«s¡\ ã+<Ûä eT÷&çÃ >=ì‘˚s¡Hé ã+#Ó k˛Hé<˚e⁄ìHé 2
eT. ‘·«]‘·T+&Ó’ j·T‘·" &É≥Tº˝Ò dü*|æ ªª<˚yê! qqTï eTìï+|ü⁄— MT
düs¡<ës¡THé >=ì ‘Ó#·TÃ#√ düs¡uÛÑk˛‘ê‡Vü≤+ãT ø£qZô|Œ— <äT
X¯Ã]‘ê˝À#·q ˝Ò<äT, ˝Ò<äT uÛÑe<ëC≤„ \+|òüTH√<ä « è‹Ô— MT
#·sD¡ <ä«+<ä«eTTHêqμμ j·T+#·T $ì|æ+#·H,é düT+‘· XÊ+‹+#·T#·THé 3
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ª$»j·T>∑s¡«+‘√ ˙e⁄ #˚dæq |üì dü]ø±<äìμ nH˚ e÷≥\qTã{Ïº •yêJ m˝≤+{Ïyê&Éì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
♦ Åd”Ô\|ü≥¢ eTsê´<ä>± Á|üe]Ô+#·&É+ n+fÒ @$T{Ï?
♦ •yêJ ø√bÕìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï? ø√|ü+˝À •yêJ m˝≤ ñHêï&ÉT?
♦ ªªdüsu¡ kÑÛ ˛‘ê‡Vü≤+ãT ø£qôZ |Œμμ n+fÒ MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?

II
_eT. •esê»+‘·≥ y˚T\TàdüT+>∑T" <Ós¡˝À ` dæï>±∆+ãT<ä#êÃ¤j·T˝À

qekÂ<ë$Tì" uÀ\T Hê j·Teqø±+‘ês¡‘·ïeTTHé uÛÑøÏÔ >ö
s¡eeTT˝Ÿ yêi">∑" p∫ |ü˝…ÿ ªªeì‘ês¡‘·ï+ãT © uÛÑe´ôV’≤+
<äeuÛÑ÷»+>∑eT |ü⁄D´<˚e‘·\T— e÷‘ê! ‘·|ü ôd’]+|ü⁄MT!μμ 4 Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
d”. Vü≤] Vü≤s¡ ÁãVü≤à\" ãT]{Ï_&É¶\" CÒdæ ♦ Åd”Ô\qT me]‘√ b˛˝≤Ãs¡T?
CÀ\"u≤&çq |ü⁄s¡+ÁBÛ\˝≤eT, m+<äT≈£î?
j·TeT<Ûäs¡àsêEbÕX¯eTT" Á<äT+∫ j·T<ä*+∫ ♦ Åd”Ô\ |ü≥¢ düe÷»+˝À m˝≤+{Ï
|ü‹_Ûø£å >=qï bÕeq#·]Á‘·, n_ÛÁbÕj·÷\T ñHêïsTT? Bìô|’
<Ûä>∑<Ûä>∑ <ä›Vü≤qeT<ÛäéTT |üP\sêdæ>± MT n_ÛÁbÕj·÷\T ‘Ó\Œ+&ç.
$Vü≤]+∫j·TTqï kÕBÛ«eT‘·*¢, ♦ Åd”Ô\e\¢ uÛ≤s¡‘· ø°]Ô Á|ü‹wü˜\T
|ü‹ ì$T‘·ÔeTT dü÷s¡úÛÑ>∑yêqTqT <äj·T+ãT ô|s¡T>∑T‘·THêïj·Tq&ÜìøÏ
q]ø£{Ïº ì\T|ü⁄ |ü⁄DéTT\|ü+≥, ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\Œ+&ç.
‘˚. n{Ïº jÓT+<äiÀ uÛÑs¡‘ê+ã j·÷"&ÉT_&É¶ ♦ ªªnq\CÀ´‘· T \.............
\eT\ |ü‹<˚e‘ê‘·« uÛ≤>∑éTT\T y√dæ kÕ>∑TH˚?μμ nH˚ |ü<ä´+ <ë«sê
|ü⁄{Ïìº \T yÓT{Ïìº \T" u…+#·T |ü⁄D´dü‘T· \T MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?
>∑\s¡T, uÛ≤s¡‘êeì uÛ≤>∑´ø£\Œ\‘·\T 5
_eT. nq\CÀ´‘·T\ ˙ |ü‹Áe‘·\" u≤bÕ#ês¡T˝…’ &Üj·TT uÛÑ÷
»qT˝…\¢Hé ì»dü+|ü<ä˝Ÿ <=i"– j·TdüÔ<Ûä«düTÔ˝…’ b˛¬s? $
‘·Ôqy˚T ì\TÃHÓ? eTT HÓïiT+>∑yÓT |ü⁄\düÔ ´ÁãVü≤àdü+‘êq? yÓ÷
»q˙! ôV’≤+<äe uÛÑ÷$T ˙ |ü–~ <äTXÊÃ]Á‘·eTT˝Ÿ kÕ>∑TH˚? 6

III
‘˚. j·Teq |ü⁄D≤´+>∑HêeTDÏ e>∑T<äT>±ø£

ôV’≤+<äe⁄\|üP» ‘·*¢j·T≥¢+<äsê<Ó?
˙<äTs¡÷|üeTT Hêj·T+<äT ˝Ò<ä jÓÆTq"
>∑qì ‘·*¢$>± ìqTï >±s¡$+‘·T 7
_XÊ. e÷ düsê›s¡T"&ÉT ‘=+<äs¡Hé ã&ç j·TdüHêàs¡Z+ãTqHé uÀjÓT, ˙
<√dü+ãTHé >∑ì H=#·TÃø√≈£î, ìqT" CÒs¡TÔHé ˙ >∑èVü≤+ _|ü&˚,
Hê ôd’q´+ãTqT <√&ÉT>±" ãì#Ó<äHé, Hê‘·*¢>±" <√&ÉT>±
<√dæfi¯¢Hé q&ç|æ+‘·T— ˙ ø£qT\j·T+<äTHé <ë*à kÕ]+|ü⁄MT!μμ 8
eT. nì ø=+&Ü&ç, |ü‹Áe‘ê Væ≤‘· dü|üsê´<ÛäTs¡T´"&Ü‘·+&ÉT j·÷
eq ø±+‘êeTDÏ ø£s¡Ωdü‘·ÿ è‘·T ˝§qs¡ŒHé CÒdæ, #˚ùd‘·" õ
øÏÿq düsê›s¡Tì >±s¡$+∫ Væ≤‘·dü÷øÏÔHé ã*ÿ, ;C≤|ü⁄s¡+
ãTq≈£îHé uÀ$&Ó ` yê]‘√" <äqã\+ãT˝Ÿ >=ìï ‘√&É+|ü⁄#·THé 9
eT. •esê »+‘·≥ k˛q<˚e⁄yÓTT>∑yÓTÆ ªªÅd”Ôs¡‘·ïeTT˝Ÿ |üP»´, ˝Ò
j·Tee÷q+ãT |òüT{Ï+|üsê, ~~ eTBj·÷<äs¡Ù eTdüà#·ÃeT÷
<Ûäe⁄ ©j·÷»„ qeX¯´ yÓ÷eTe˝…— ˙‘ê‘·Œs¡éTTHé p∫, ˝À
≈£îe #˚≈£Ls¡$T HÓ+∫, ˙jÓT&É <=dü+>∑T ˝Ò¢$T uÛ≤$+∫‹Héμμ [nì yêÁ≈£î#ÓÃqT.] 10
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ‘·*¢>± >ös¡$+#·&É+ n+fÒ @$T{Ï? Ä Á|ües¡Ôq m˝≤ ñ+≥T+~?
♦ düHêàs¡+Z ˝À q&Ée&É+ n+fÒ @$T{Ï? $<ë´s¡T\ú T>± MTs¡T #˚j÷· *‡q ø=ìï |üqT\qT ‘Ó\Œ+&ç.
♦ ªªÅd”Ôs¡‘·ïeTT˝Ÿ |üP»´, ˝Ò j·Tee÷q+ãT |òüT{Ï+|üsê<äT,μμ n+fÒ @$T{Ï?
♦ ªªVæ≤‘·dü÷øÏÔHé ã*ÿμμ n+fÒ @$T{Ï?
uÛ≤yê\T
1. Ä..... @$T{Ï? |ü⁄D≤´ìøÏ ì\j·TyÓTÆq ˇø£ sêDÏyêkÕìï ã+B>± ‘Ó#êÃyê? @ ôV’≤+<äe⁄&Ó’Hê á $<Ûä+>±
eTsê´<ä ‘·|æŒ Á|üe]ÔkÕÔ&Ü? Hê Ä»„qT ˙e⁄ >∑eTì+#·˝Ò<ë? $»j·T>∑s«¡ + eT‘·TÔ˝À #Ó\πs– ˙ ÁbÕD≤ìøÏ ˙y˚
Ä|ü<ä ‘Ó#·TÃø=+{≤yê? ˙e⁄ #˚dæq á |üìì H˚qT düVæ≤+#·qT.
2. n+≥÷ mÁs¡ã&çq ø£qTï\‘√, n~]|ü&˚ ô|’ ô|<ä$‘√, >=|üŒ VüQ+ø±s¡+‘√, ø£<˝ä ≤&˚ ø£qTu§eTà eTT&ç‘√ >∑]d® Tü qÔ ï
uÛÀ+dü˝XÒ ó¯ ì #·÷dæ düu+ÑÛ ‘ê ìX‚Ãwæ‘º y· TÓ +Æ ~. •yêJ ‘·q ø√bÕqï+‘ê ~>∑$T+– ªªyÓ[fl yê] ã+<ÛHä ê\T ‘=\–+∫
Çø£ÿ&É≈£î rdüT≈£îs¡eTTàμμ nì k˛Hé<˚e⁄ì |ü+|æ+#ê&ÉT.
3. k˛Hé<˚e⁄&ÉT yÓqTyÓ+≥H˚ •yêJ ÄC„qT bÕ{Ï+∫ ªª<˚yê! qqTï eTìï+#·+&ç. á düsê›s¡TqT |ü{Ïº ‘Ó#˚Ã ñ‘ê‡Vü≤
rÁe‘· Hê ø£fi¯flqT ø£ù|Œdæ+~. n+‘˚>±ì Ç+<äT˝À m≥Te+{Ï #Ó&ÉT Ä˝À#·q Hê≈£î ˝Ò<äT. MT Ä»„qT MT]
Á|üe]Ô+#ê\H˚ ñ<˚›X¯+ ≈£L&Ü ˝Ò<äT. MT bÕ<ë\ MT<ä ˇ≥Tºμμ nì eTq$ #˚j·T>±, •yêJ ø=+‘· XÊ+‹dü÷Ô
4. n+‘·˝ÀH˚ y˚T*eTTdüT>∑T ‘Ós˝¡ À <ä≥yº TÓ qÆ ˙*y˚T|òTü + e÷≥Tq ñqï yÓTs¡T|ü⁄r>∑ ˝≤+{Ï j·TeqÅdìÔ” uÛøÑ ÔÏ >ös¡yê\‘√
#·÷dü÷Ô Ç˝≤ nHêï&ÉT ªªÅd”Ô\T X¯óuÛÑÁ|ü<äyÓTÆq á ôV’≤+<äeuÛÑ÷$Tô|’ dü+#·]+#˚ |ü⁄D´<˚e‘·\T. ne÷à á ‘·|üqT
eTìï+#·T.μμ
5. Á‹eT÷s¡T\Ô qT (ÁãVü≤à $wüßí eTùV≤X¯«s¡T\T) ‘·q bÕ‹Áe‘·´+‘√ #·+{Ï_&É\¶ T>± #˚dæ yê]øÏ CÀ\bÕ&çq eTVü≤˙j·TTsê\T
(nqdü÷j·T). j·TeT<Ûsä à¡ sêE bÕXÊìï m~]+∫ ‘·q uÛsÑ Ô¡ ÁbÕD≤ìï s¡ø+åÏ #·T≈£îqï bÕeq #·]‘· (kÕ$Á‹). uÛ>Ñ u∑ >ÑÛ ∑
eT+&˚ n–ï >∑T+&É+˝À ≈£L&Ü |üP\sê•˝À ‹]–q≥Tº ‹s¡T>±&ç ãj·T≥≈£îe∫Ãq |ü‹Áe‘· (d”‘·). uÛÑs¡Ôø√dü+
dü÷s¡úÛ>Ñ y∑ êqTì ñ<äsTT+#·≈î£ +&Ü ì*|æq |ü⁄D´ÅdÔ” (düTeT‹). Ç˝≤ uÛ≤s¡rj·T Åd\Ô” T m+<äs√ ‘·eT bÕ‹Áe‘·´+‘√
|ü⁄{Ïºì+{Ïø° yÓT{Ïºì+{Ïø° ø°]Ôì ô|+∫qyês¡T ñHêïs¡T. yês¡T uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ n<äèwüºø£\Œ\‘·\T.
6. z ‘·©!¢ n–ïC≤«\\ e+{Ï |ü‹Áe‘·\|ü≥¢ n|ü#ês¡+ #˚ùdyês¡T ‘·eTdü+|ü<\ä T ø√˝ÀŒsTT HêX¯qyÓTÆ b˛sê? ndü\T
e+X¯+ ì\TdüT+Ô <ë? |ü⁄\dü´Ô ÁãVü≤à dü+‘êqyÓTqÆ sêeD≤düTs¡Tì |ü‘q· + >∑T]+∫ eTq≈£î ‘Ó*j·T<ë? uÛ≤s¡‘u· ÷ÑÛ $Tô|’
Ç≥Te+{Ï <äTX¯Ãs¡´\T kÕ>∑T‘êj·÷? kÕ>∑e⁄.
7. ˙e⁄ j·Teq <˚X¯ |ü⁄D´Åd”Ô$ ø±e#·TÃ. nsTTHê ôV’≤+<äe⁄\ |üP»qT d”«ø£]+#·T. ˙ s¡÷|ü+ Hê˝À ˝Òø£b˛sTTHê
qqTï ø£qì ‘·*¢$ ˙e⁄. ìqTï Hê ‘·*¢>±H˚ >ös¡$kÕÔqT.
8. e÷ düsê›sT¡ ‘=+<äsb¡ Õ≥T e\¢ »]–q á <√cÕìøÏ u≤<Û|ä &ü ≈É î£ . ìqTï Ç|ü&˚ ˙ Ç+{ÏøÏ #˚sT¡ kÕÔqT. Hê ôdH’ ê´ìï
‘√&ÉT>± |ü+|ækÕÔqT. Hê ‘·*¢>± uÛ≤$+∫ ìqTï <√dæfi¯flô|’ q&ç|ækÕÔqT. ˙ ø£qTï˝À¢ düVü≤q+ |üPqTeTT.
9. nì düTÔ‹+∫ |ü‹Áe‘ê Åd”Ô\ eT+∫ì ø√s¡T≈£îH˚ •yêJ j·Teq Åd”ÔøÏ ‘·–q dü‘êÿsê\T »]|æ+∫, ‘·q #˚‹øÏ ∫øÏÿq
düsê›sYqT >ös¡$+∫ yê]‘√ eT+∫ e÷≥\T |ü*øÏ yê]øÏ ‘√&ÉT>± ‘·q ã\>±\qT ;C≤|ü⁄sêìøÏ |ü+|æ+#ê&ÉT.
10. ‘·s¡Tyê‘· •yêJ k˛Hé<˚e⁄ì yÓ’|ü⁄ ‹]– ªªÅd”Ô\T |üPõ+|ü <ä–qyês¡T. yê]øÏ @ nee÷q+ #˚j·T>∑÷&É<äT. Ç~ Hê
Ä<äs¡Ù+. Hê ôd’Hê´~Û|ü‘·T\+<äs¡÷ á Ä»„qT ‘·|üŒì dü]>± Ä#·]+#ê*. ˙ ñ<˚›X¯+ #·÷dæ, ˝À|ü+ ˝Ò<äì ‘·\∫
˙ ‘·ù|ŒMT ˝Ò<äì uÛ≤$+#êqTμμ nì nHêï&ÉT.
Ç$ #˚j·T+&ç
1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

n) ªªÁ|üdüTÔ‘·+ Åd”Ô\ô|’ »]π> <ë&ÉT\≈£î ø±s¡D≤\T ` ìyês¡D√bÕj·÷\Tμμ
Ä) ªª≈£î≥T+ã+ ` düe÷»+ n_Ûeè~∆˝À Åd”Ô\ bÕÁ‘·μμ

2. * >∑Ts¡T>
Ô \∑ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ ªªÄ`j˚TMT? jÓTTø£ sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤ýêdüeTTHé <Ó∫ÃHê
yê? j˚T ôV’≤+<äe⁄" &Ó’q ˙>∑‹qeTsê´<äHé Áãe]Ô+#·TH˚
e÷ j·÷»„Hé >∑eTì+|üy√? »j·T eT<√Hêà<ä+ãTqHé πs"–, ˙
j·÷j·TTdü÷‡Á‘·eTT ©e Á‘·T+#·Tø=HÓ<√? j·TÚ<ä∆‘·´ yÓ÷s¡«Hé EMT.
Á|ü‹|ü<ësêú\T:
Ä G @MT R (ÄX¯Ãs¡´+, ø√|ü+ ø£*|æ) Ä @$T{Ï?
|ü⁄D´ G ÄyêdüeTTHé R |ü⁄D≤´ìøÏ ì\j·TyÓTÆq
ˇø£ R ˇø£
sêDÏyêdüeTTqT R sêDÏyêkÕìï
‘Ó∫ÃHêyê R ã+B>± rdüTø=#êÃyê?
@ ôV’≤+<äe⁄"&ÉT G ◊qq÷ R ôV’≤+<äe⁄&ÉT me&Ó’Hê
á >∑‹Hé R á $<Ûä+>±
neTsê´<äHé R eTsê´<ä ‘·|æŒ (eTsê´<ä ˝Ò≈£î+&Ü)
Á|üe]Ô+#·TqT G @ R Á|üe]ÔkÕÔ&Ü?
e÷ G Ä»„Hé R Hê Ä»„qT
>∑eTì+|üe⁄ G z R >∑eTì+#·˝Ò<ë? (|ü{Ïº+#·Tø√˝Ò<ë?)
»j·T R j·TT<ä∆+˝À bı+~q $»j·TeTH˚
eT<ä G ñHêà<ä+ãTqHé R >∑s¡«+ eT‘·TÔ˝À
sπ "– R ñÁ<˚ø+Ï ∫
˙ R ˙jÓTTø£ÿ
Äj·TT' G dü÷Á‘·eTT\T R ÁbÕD≤\H˚ dü÷Á‘ê\T (<ësê\T)
áe R ˙y˚
Á‘·T+#·Tø=HÓ<äT G z R ‘Ó+#·T≈£î+{≤yê?
W<ä‘∆ ´· eTT R á ‘Ó–+|ü⁄qT (>∑s«¡ eTTqT)
zs¡«Hé G #·TMT R düVæ≤+#·qT düTe÷!

3. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) •yêJ ø=\Te⁄˝Àì yês¡+‘ê ìX‚Ãwüßº\e&ÜìøÏ ø±s¡D+ @$T{Ï?
Ä) k˛Hé<˚e⁄&ÉT •yêJì m˝≤ XÊ+‘·|ü]#ê&ÉT?
Ç) uÛ≤s¡‘·<˚X¯ uÛ≤>∑´ ø£\Œ\‘·\ì •yêJ me]ì, m˝≤ ø°]Ô+#ê&ÉT?
á) •yêJ j·Teq ø±+‘· |ü≥¢ #·÷|æq Ä<äsê_Ûe÷Hê\T m≥Te+{Ï$?
1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.

n) k˛Hé<˚e⁄ì eTqdüÔ‘ê«ìï >∑T]+∫ bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) •yêJ sêC…’ ñ+&û ‘·q e<ä›≈£î ã+B>± ‘Ó∫Ãq j·Teq ø±+‘·‘√
ªªe÷‘ê! ‘·|ü ôd’]+|ü⁄MT!μμ nHêï&ÉT. Bì MT<ä MT n_ÛÁbÕj·÷˝Ò$T{Ï?
Ç) MT ‘√{Ï u≤*ø£\qT MT¬s˝≤ >ös¡$kÕÔs¡T?
2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) MT bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± •yêJ e´øÏÔ‘ê«ìï $X‚¢wæ+#·+&ç.
Ä) ªªÅd”Ôs¡‘·ïeTT\T |üP»´\Tμμ nqï •yêJ e÷≥\qT MT kı+‘· nqTuÛÑyê\ Ä<Ûës¡+>± düeT]ú+#·+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
n) bÕsƒê´+XÊìï ªª@ø±+øÏø£μμ ˝Ò<ë •yêJ @ø£bÕÁ‘· s¡÷|ü+˝À sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
Ä) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Åd”Ô\ |ü≥¢ eTq+ m˝≤ Á|üe]Ô+#ê˝À, eTq u≤<Û´ä ‘·\T @$T{À ‘Ó*ù|˝≤
ìHê<ë\T / dü÷≈£îÔ\T sêj·T+&ç.
|ü<Cä ≤\+
1. øÏ+~ |üsê´j·T |ü<ë\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ëìï bÕsƒ+¡ ˝À >∑T]Ô+∫ >∑&˝ç À sêj·T+&ç.
n) ` Ä<˚X¯eTT, Äq, ñ‘·Ôs¡Te⁄, ìπs›X¯eTT.
Ä) ` nøÏå, #·≈£åîe⁄, H˚Á‘·eTT, qj·TqeTT.

Ç) ` n–ï, eVæ≤ï, »«\qT&ÉT.
á) ` eT>∑Te, ø=eTà, Ç+‹, |ü&É‹.
2. øÏ+~ Ä<Ûësê\qT ã{Ïº >∑fifl¯ qT |üP]+#·+&ç.
1 2 3 4
5
6 7
8 9
10 11 12 13
14
n&É¶+ : ì\Te⁄ :
1. d”‘·≈£î n–ï>∑T+&É+ ≈£L&Ü Ç˝≤ ñ+≥T+~ (4) 2. k˛Hé<e˚ ⁄&ÉT Bìï ã+~Û+#ê&ÉH˚ •yêJ ø√|æ+∫+~ (4)
4. ªn+ãT<ä+μ BH˚ï Ç˝≤ ≈£L&Ü n+{≤s¡T (2) 3. •yêJ >ös¡$+∫q ø±+‘· e+X¯+ (3)
5. kÕ$Á‹ #·]Á‘· $X‚wüD+ (3) 6. sêeDTì ‘ê‘· (4)
6. bÕ|ü+ ø±<äT |ü⁄D≤´ìøÏ ì\j·T+ (4) 7. j·Teq ø±+‘· dü«düú\+ (4)
9. ≈£î&çyÓ’|ü⁄ qT+&ç d”‘·≈£î eTs√ ù|s¡T (3) 8. k˛Hé<˚e⁄ì eT<√Hêà<ëìøÏ ø±s¡D+ (2)
10.≈£î&çyÓ’|ü⁄ qT+&ç •yêJ ø√|æ+∫q ùdHêì (4) 11.•yêJì k˛Hé<˚e⁄&ÉT |æ*∫q≥Tº MTs¡÷ |æ\e+&ç (2)
12.á bÕsƒ¡+ ø£$ Ç+{Ï ù|s¡T (4) 13.osê¸düq+ y˚dæq ‘·«]‘·+, y˚>∑+ (2)
14.bÕsƒ¡+˝À •yêJ ‘=*|ü\T≈£î (1)
3. øÏ+~ Á|üøè£ ‘·T\≈£î düs¬ q’ $ø£è‘·T\qT »‘·|sü #¡ +· &ç.
Á|üøè£ ‹ $ø£è‹
n) sêõ„ ( ) 1) Äq
Ä) Ä»„ ( ) 2) s¡‘q· eTT
Ç) #Ûêj·T ( ) 3) ã‹Ô
á) s¡‘ï· eTT ( ) 4) sêDÏ
ñ) uÛøÑ ÔÏ ( ) 5) #êj·T

4. á øÏ+~ |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‘·´Ô sêú\T sêj·T+&ç.
•e⁄&ÉT |ü‹Áe‘· |ü⁄s¡+Á~Û n+>∑q
5. á øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T sêj·T+&ç.
yêdüeTT dü÷Á‘·eTT #·sD¡ eTT Vü≤] s¡‘ï· eTT
6. á øÏ+~ |ü<ë˝À¢ì Á|üø£è‹ ` $ø£è‹ |ü<ë\qT y˚s¡T#˚dæ sêj·T+&ç.
>ös¡eeTT ãeTà |ü⁄DéTT ÁãVü≤à CÀ‹ |ü⁄HïÓ +
sêdæ êTT CÀ´‹ <√wüeTT >∑èVü≤eTT n+ã
neTà uÛ≤>∑éTT <√düeTT >±s¡eeTT sê• u≤¬>eZ TT
yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
1. øÏ+~ |ü<ë\T |ü]o*+#·+&ç. yê{Ï˝À dües¡íBs¡È, >∑TD, eè~∆ dü+<ÛäT\THêïsTT. >∑T]Ô+∫, $&ÉBdæ dü÷Á‘ê\T
sêj·T+&ç.
n) |ü⁄D≤ýêdüeTT Ä) eT<√Hêà<äeTT Ç) dæï>±∆+ãT<ä
á) düsu¡ kÑÛ ˛‘ê‡Vü≤+ ñ) >∑TDÖ<ä‘∆ ´· + }) s¡ôdø’ £ dæ‹ú
2. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ ñ‘·«, Á‹ø£, s¡T>±>∑eT, \T\q\ dü+<ÛäT\THêïsTT. |ü<ë\T $&ÉBdæ, dü+~Û »]–q rs¡TqT
#·]Ã+#·+&ç.
n) ã+<Ûeä T÷&çÃ Ä) nyê«s¡\ Ç) uÛ≈Ñ î£ sÔ ê\T
á) u≤˝…+‘·sê\T ñ) >∑TDe+‘·Tsê\T }) <˚XÊ\
ãTT) |ü⁄düøÔ ±\T ãT÷) düeTj·÷q
3. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç. \ø£Då ≤\qT dü]#·÷düTø√+&ç.
n) nqT#·THé CÒe⁄iTMTiT ø£qTï">∑e‘√, HêdüŒ+<ä<√wü˜+ãT‘√ |òüTq VüQ+ø±s¡eTT‘√ q≥Á<äT“¤≈£î{Ï‘√,
>∑]®\T¢Hê uÛÀHédü˝ÒX¯óì p&ÉHé ......
4. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë\≈£î >∑Ts¡T\|òTü Te⁄\qT >∑T]Ô+∫, >∑D$uÛ»Ñ q#˚d,æ n$ @ |ü<ë´\≈£î dü+ã+~Û+∫qy√ ìs¡sí TT+#·+&ç.
\ø£Då ≤\qT #·]Ã+#·+&ç.
n) Ä ` j˚TMT jÓTTø£sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤ýêdüeTTHé <Ó∫ÃHê
Ä) nq\CÀ´‘·T\ ˙ |ü‹Áe‘·\" u≤bÕ#ês¡T˝…’&Üj·TT uÛÑ÷

5. * øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç.
n) yêvàj·T+
Ä) sêDàùV≤+Á<äes¡+
Ç) »>∑Hêï<∏äT&ÉT
yê{Ï $dü+~Ûs÷¡ bÕ\T øÏ+<ä ù|s=ÿqïfÒ¢ ñHêïj·÷? dü]#·÷düTø√+&ç. dü+~Û»]–q rs¡T >∑eTì+#·+&ç.
n) yêø˘ G eTj·T+ R yêvàj·T+ R ªø˘μ kÕúq+˝À ªvμ e∫Ã+~.
Ä) sê{Ÿ G eTùV≤+Á<äes¡+ R sêDàùV≤+Á<äes¡+ R ª{Ÿμ kÕúq+˝À ªDμ e∫Ã+~.
Ç) »>∑‘Y G Hê<∏äT&ÉT R »>∑Hêï<∏äT&ÉT R ª‘Yμ kÕúq+˝À ªqμ e∫Ã+~.
• ô|’ eT÷&ÉT dü+<äsê“¤˝À¢ |üPs¡«|ü<ë+‘·+˝À es¡Tdü>± ø£, ≥, ‘· \THêïsTT.
• yê{ÏøÏ ªeTμ >±ì, ªqμ >±ì |üs¡eTsTTHêsTT `

• n|ü&ÉT |ü<ë+‘·+˝Àì ªø£μ ø±s¡+ ø£es¡Z nqTHêdæø£yÓTÆq ªvμ (ø£ K >∑ |òüT ªvμ) >±qT— ª≥μ ø±s¡+ <ëì
nqTHêdæø£yÓTÆq ªDμ (≥, sƒ¡, &É, &ÛÉ, ªDμ) >±qT— ª‘·μø±s¡+ <ëì nqTHêdæø£yÓTÆq ªqμ (‘· <∏ä <ä <Ûä ªqμ)
>±qT e÷sêsTT. BqïqTdü]+∫`
• es¡ÁZ |ü<eä∏ ÷ø£så ê\≈£î (ø£, #·, ≥, ‘·, |ü \≈£î) ªqμ >±ì, ªeTμ >±ì |üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT n<˚es¡Z nqTHêdæø±\T
Ä<˚Xe¯ Te⁄‘êsTT. BH˚ï ªnqTHêdæø£ dü+~Ûμ n+{≤s¡T.
* øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, nqTHêdæø£ dü+~Û dü÷Á‘·+‘√ nq«sTT+∫ #·÷&É+&ç.
n) ‘·qàj·TeTT Ä) sêDàDÏ Ç) eTs¡Tqï+<äqT&ÉT
6. ñ|üC≤‹|ü<ë´˝À¢ ‘˚≥^‹, |ü<ë´\ \ø£Då ≤\qT ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Ç|ü&ÉT d”d|ü <ü ´ä \ø£Då ≤\qT |ü]o*<ë›+.
♦ d”dü|ü<ä´+˝À Á|ü‹bÕ<ä+ ¬s+&ÉT uÛ≤>±\T>± ñ+≥T+~. Á|ü‹uÛ≤>∑+˝À Hê˝ÒZdæ >∑D≤\ #=|üq ˇø=ÿø£ÿ
bÕ<ä+˝À mì$T~ >∑D≤\T+{≤sTT. á 8 >∑D≤˝À¢ yÓTT<ä{Ï Äs¡T Ç+Á<ä>∑D≤\T. ∫e] ¬s+&ÉT
dü÷s¡´>∑D≤\T. (bÕ<ä+ yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+˝À 4 Ç+Á<ä>D∑ ≤\T, 2e uÛ≤>∑+˝À es¡d>ü ± s¬ +&ÉT Ç+Á<ä>D∑ ≤\T,
s¬ +&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T+{≤sTT.)
q\ uÛÑ q>∑ dü\
I I I I UI I I I I U I I UI
}
ñ<ëˆˆ Vü≤]Vü≤s¡ ÁãVü≤à\" ãT]{Ï _ &É¶\"CÒdæ ` yÓTT<ä{ÏuÛ≤>∑+
Ç+Á<ä Ç+Á<ä Ç+Á<ä Ç+Á<ä
s¡ q>∑ Vü≤ Vü≤ ˇø£ bÕ<ä+
U I U II I U UI UI
CÀ\" u≤ &çq |ü⁄s¡+ ÁBÛ\ ˝≤eT ` ¬s+&ÉeuÛ≤>∑+
Ç+Á<ä Ç+Á<ä dü÷s¡´ dü÷s¡´

♦ j·T‹ Á|ü‹bÕ<ä+˝Àq÷ 3e>∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£så +¡ ‘√ dü]b˛‘·T+~. j·T‹˝Òì #√≥ ÁbÕdüjT· ‹ #Ó\T¢‘T· +~.
ô|’ bÕ<ä+˝À ÁbÕdüj·T‹ì >∑eTì+#ês¡T ø£<ë!
♦ ÁbÕdüìj·TeT+ ˝Ò<äT.
♦ d”dü|ü<ä´+ Hê\TZbÕ<ë\ ‘·sê«‘· ‘˚≥^‹>±ì, Ä≥yÓ\~>±ì ‘·|üŒìdü]>± ñ+≥T+~.
á øÏ+~ |ü<ä´ bÕ<ëìï >∑D $uÛÑ»q #˚dæ \ø£åD düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
• <Ûä>∑<Ûä>∑<ä›Vü≤q eT<ÛäéTT |üP\sêdæ>±
$Vü≤]+∫j·TTqï kÕBÛ«eT‘·*¢.
♦ MT bÕsƒ¡+˝Àì 5e |ü<ä´+ d”dü+. Ä |ü<ä´+ \ø£åD≤\qT dü]#·÷&É+&ç.
uÛ≤cÕø±s¡´ø£˝≤bÕ\T / ÁbÕC…≈£îº |üì

♦ Åd”Ô\ nuÛÑT´qï‹øÏ ø£èwæ #˚dæq dü+düÿs¡Ô\ $esê\T ùdø£]+∫ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
(˝Ò<ë)
$$<Ûä s¡+>±\˝À Á|üd~æ >∆ ±+∫q Åd\Ô” $esê\qT ùdø£]+∫ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
#·<äe+&ç ` ‘Ó\TdüTø√+&ç
|ü⁄\dü´Ô ÁãVü≤à dü+‘êq+ : ÁãVü≤à e÷qdü|⁄ü Á‘·T&ÉT |ü⁄\düT´Ô &ÉT. |ü⁄\düT´Ô ì ≈£îe÷s¡T&Óq’ $ÁX¯edüTìøÏ ø¬ ø’ d£ æ
nH˚ uÛ≤s¡é\¢ sêeD, ≈£î+uÛÑø£s¡í, $;ÛwüD, X¯Ss¡ŒDK\T »ìà+#ês¡T.
j·TÁ‘·Hês¡´düTÔ |üP»´+‘˚, s¡eT+‘˚ ‘·Á‘·<˚e‘ê'

dü÷øÏÔ j·TÅ‘Ó’‘êdüTÔ q|üP»´+‘˚, düsê«düÔÁ‘ê-|òü˝≤'ÁøÏj·÷'
Åd”Ô\qT |üPõ+#˚#√≥H˚ <˚e‘·\T Äq+~kÕÔs¡T. Åd”Ô\qT
>ös¡$+#·ì#√≥ »]π> düs¡«ÁøÏj·T\÷ ìwüŒ\eTT˝Ò.

2 neTsêe‹
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

d”ˆˆ dü÷sê´~ Á>∑V≤ü sê• düTÁ|üu≤Û ‘·eTT |ü*ÿ
ø£se¡ TT\ düŒè•sTT+#·T |ü⁄s¡eTT ì\qT
ø£ècÕí‘s· +¡ –D° ø£è‘·Xó¯ <ä∆ bÕeq
>∑+;Ûs¡‘· q\s¡T ø£qø£ q>∑]
ãT<ë∆~ eTÚ˙+Á<ä |ü⁄D´bÕ<äeTT\‘√
|üse¡ TbÕeqyÓTqÆ |ü⁄s¡eTT uÛTÑ $ì
sêC≤~ÛsêE\ sê»<Ûëì>∑ yÓ*Z
j·÷+Á<ÛCä ≤‹øÏ eHÓï j·TeTs¡|⁄ü s¡eTT
‘˚.^ˆˆ ‘Ó\T>∑T yÓ\T>∑T\ õ\T>∑T\T ∫\ø£]+∫ Á|üX¯ï\T:
ø£\TeTT\yÓ\~ ì\j·TyÓTÆ ã*$Tu…+∫
1. ô|’ |ü<ä´+˝Àì q>∑s¡+ @ q~ˇ&ÉT¶q ñ+~?
düø\£ düTs¡\ j·÷odüT‡\ kÕs¡eTÚ#·T
$X¯«j·Teìø£ô|’ yÓ\TZ M{Ï">∑qT&ÉT 2. |ü<ä´+˝À @ |ü≥ºD+ >∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T?
3. |ü<ä´+˝Àì |ü≥ºD+ @ uÛ≤cÕÁbÕ+‘·+˝À
ñ+&ç ñ+≥T+~?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯´+
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ≈£î q÷‘·q sê»<Ûëì>± neTsêe‹ ì]à‘·eTÚ‘√+~. #ê]Á‘·ø,£ kÕ+düÿè‹ø£,

Ä<Ûë´‹àø£ H˚|<ü ´ä∏ +>∑\ neTsêe‹ì >∑T]+∫ áHê{Ï Ä+Á<ÛTä \T ‘Ó\TdüTø√e\dæq nedüs+¡ ñ+~.
eTq sê»<Ûë˙q>∑s¡|ü⁄ |üPs¡« yÓ’uÛÑyêìï ‘Ó*j·TCÒj·T&Éy˚T á bÕsƒê´+X¯+ eTTK´ ñ<˚›X¯´+.

á bÕsƒ¡+ yê´düÁ|üÁøÏj·T˝À ñ+~. @<Ó’Hê ˇø£ n+XÊìï >∑T]+∫
$es¡+>± #Óù|Œ<˚ yê´dü+. yê´dü+˝À Ä<Ûësê\‘√ ≈£L&çq düeTÁ>∑yTÓ qÆ düe÷#ês¡+ n+~düT+Ô ~.
Ç~ ø=ìï ù|sê\T>± $uÛÑõ+#·ã&ç ñ+≥T+~. yê´dü+˝À #Ó|üŒ<ä\T#·T≈£îqï n+X¯+
ÁbÕ<Ûëq´Áø£eT+˝À |ü⁄qs¡TøÏÔ ˝Ò≈£î+&Ü ñ+≥T+~.
Á|üdüTÔ‘· yê´dü+˝À neTsêe‹ yÓ’uÛÑyêìï #ê]Á‘·ø£ H˚|ü<∏ë´ìï ø£fi¯fl≈£î ø£{Ïºq≥T¢>± #ÓbÕŒs¡T.
Ä<ÛäTìø£ Vü≤+>∑T\‘√ s¡÷|ü⁄~<äT›ø√uÀ‘·Tqï sê»<Ûëì $X¯«q>∑s¡+>±
$\dæ˝≤¢\ì Äø±+øÏå+#ês¡T.
 bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

 bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘·^j·T+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düøÔ +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
Á|üy•˚ ø£
sê#·]ø£ yÓ’uÛÀ>±\qT, uÛ≤sê´_&É¶\qT e~*ô|{Ïº e÷qyê[ <äT'U≤ìøÏ ø±s¡D≤ìï
nH˚«wæ+#·&ÜìøÏ ãj·T\T<˚]q dæ<ë∆s¡Tú&ÉT ãT<ä∆>∑j·T˝À uÀ~Ûeèø£å+ øÏ+<ä C≤„H√<äj·T+
bı+<ë&ÉT. düeTdüÔ <äT'U≤\≈£î ø±s¡D+ ø√]ø£˝qÒ ì >∑T]Ô+∫ ãT<äT&∆ TÉ #·‘T· sês¡´ dü÷Á‘ê\qT,
<äT'Kìs√<ÛëìøÏ Äs¡´ ncÕº+>∑ e÷sêZ\qT uÀ~Û+#ê&ÉT. ãT<äT∆ì uÀ<Ûäq\ìï+{Ïì ø£*|æ
Äj·Tq eTVü‰|ü]ìsê«D+ ‘·sê«‘· ªÁ‹|æ≥ø£eTT\μ <ë«sê uÖ<ä<∆ säÛ êàìï Á|üuÀ~Û+#ês¡T •wüß´\T.
<äøDåÏ uÛ≤s¡‘êq n<äT“¤‘y· TÓ qÆ neTsêsêe÷ìï kÕú|+æ ∫ uÖ<äe∆ T‘êìï $X¯«yê´|ü+Ô #˚kÕ&ÉT.
•\Œø£fi≤ |ü]XÀ<Ûqä ˝À $•wüº HÓ|’ ⁄ü D´+>∑\ ªô|sò ÷¡ dZ Hü μé Á|ü|+ü #· •\Œdü+|ü<˝ä À neTsêe‹
•˝≤Œ\T n‘·T´qï‘· ÁX‚D˝Ï À ñHêïj·Tì ‘·q |ü]XÀ<Ûqä |üÁ‘·+˝À s¡TEe⁄\‘√ ù|s=ÿHêï&ÉT. Ä
|ü≥Dº + >=|üŒ‘·qy˚T$T{À ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ á bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç.

I
neTsêer |ü≥ºDeTTq uÖ<äT∆\T $X¯«

$<ë´\j·TeTT\T kÕú|æ+#·THê&ÉT
Ä+Á<Ûä dü+‘·‹πø eTVæ≤‘ê_Ûe÷q
~e´Bøå±eTTK dü÷Œ¤]Ô re]+#Ó
Ä eTVü‰y˚X¯ eT]ú+∫ j·÷+Á<ÛäT˝≤sê!
#·\T¢ &Ü+Á<Ûä ˝Àø£eTTq qø£å‘·\T H˚&ÉT
nì ø£e⁄\T ø°]Ô+∫q $<Ûä+>± qyê´+Á<ÛäsêÁwüº sê»<ÛëìøÏ neTsêe‹ nH˚ ù|s¡T ìs¡ísTT+#·&ÉyÓTÆq~.
ªª#ÓjÓT´‹Ô C…’ø=≥Tº ‘Ó\T>√&Ü! >∑‘·yÓT+‘= |òüTqø°]Ô ø£\y√&Ü!μμ nqï dü÷Œ¤]Ô‘√ neTsêe‹ #ê]Á‘·ø£ yÓ’uÛÑyêìï >∑T]+∫
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
>∑\>∑\ bÕπs ø£ècÕíqB rsêq $\dæ*¢q <Ûëq´ø£≥ø£+ ‘Ó\T>∑T sêE˝…’q XÊ‘·yêVü≤qT\ sê»<Ûëì. BìH˚
<Ûäs¡DÏø√≥ nì≈£L&Ü |æ*#˚yês¡T. ø±\Áø£eT+˝À neTsêe‹>± dæús¡|ü&ç+~.
XÊ‘·yêVü≤qT\ ø£+fÒ |üPs¡«y˚T Ä+Á<Ûä<˚XÊìï düeT>√|ü, >√ã<Ûä, qs¡q, ø£+yêj·T\ e+XÊ\≈£î #Ó+~q
‘Ó\T>∑T sêE\T bÕ*+#ês¡ì #ê]Á‘·ø£ Ä<Ûësê\ <ë«sê ‘Ó\TdüTÔqï~. ø£+yêj·T\ bÕ\q˝À kÕeT+‘·sêE>±
ñqï XÊ‘·yêVü≤q •eTTKT&ÉT (leTTKT&ÉT) kÕ«‘·+Á‘·´+ Á|üø£{Ï+#·T≈£îì XÊ‘·yêVü≤q kÕÁe÷C≤´ìï kÕú|æ+#ê&ÉT.
Ç‘·&˚ XÊ‘·yêVü≤q e+XÊìøÏ eT÷\|ü⁄s¡Twüß&ÉT.
XÊ‘·yêVü≤q sêE\T ‘·÷s¡TŒ~X¯>± $düÔ]+∫q ‘·s¡Tyê‘· ø£ècÕíq~ ˇ&ÉT¶q ñqï <Ûëq´ø£≥ø£+ sê»<Ûëì>±
#˚düTø=ì Áø°ˆˆX¯ˆˆ 1e X¯‘ê_›qT+∫ Áø°ˆˆX¯ˆˆ 220 es¡≈£î |ü]bÕ*+#ês¡T. >ö‘·MT|ü⁄Á‘· XÊ‘·ø£]í, |ü⁄˝Àe÷$, j·T»„l
XÊ‘·ø£]í yÓTT<ä˝…’q XÊ‘·yêVü≤q sêE\ ø±\+˝À <Ûëq´ø£≥ø£+ m+‘√ n_Ûeè~∆ì bı+~+~. ‘·s¡yê‹ ø±\+˝À
Çøå±«≈£î\T, |ü\e¢ ⁄\T, $wüß≈í î£ +&çqT\T, #êfi¯ó≈£î´\T ≈£L&Ü <Ûëq´ø£≥ø±ìï n_Ûeè~∆|]ü #ês¡T. ‘·<qä +‘·s+¡ <Ûsä D
¡ øÏ √≥
sê»<Ûëì>± #˚düTø=ì ø√≥uÒ‘·sê» e+X¯E\T |ü]bÕ*+#ês¡T. ø±ø£rj·T kÕÁe÷õ„ s¡TÁ<äeT<˚$ø° ø√≥sêE\≈£L
dü+ã+<Ûuä ≤+<Ûyä ê´\T+&˚$. $»j·Tq>∑s¡ Á|üuTÑÛ e⁄\ bÕ\q˝À neTsêe‹ Á|üd<æ ∆ä |ü⁄D´πøÁå ‘·+>± ù|s=+~q~. ø=+&É|*ü ì¢
»sTT+∫q $»j·Tj·÷Á‘·˝À $»j·Tq>∑s¡ #·Áø£e]Ô lø£èwüí<˚esêj·T\T neTsêe‹˝Àì neTs¡*+π>X¯«s¡kÕ«$Tì
<ä]Ù+∫ $\TyÓ’q ø±qTø£\T düeT]Œ+∫q≥T¢ •˝≤XÊdüHê\ <ë«sê ‘Ó\Tk˛Ô+~. ‘·s¡Tyê‘· Áø°ˆˆX¯ˆˆ 1798˝À kÕúìø£
»MT+<ës¡T sêC≤ yêdæ¬s&ç¶ yÓ+ø£{≤Á~Hêj·TT&ÉT>±s¡T neTsêe‹ì n‘·´+‘· yÓ’uÛÑy√ù|‘·yÓTÆq sê»<Ûëì q>∑s¡+>±
r]Ã~<ë›s¡T.
neTsêe‹ nH˚øe£ T+~ Á|üuTÑÛ e⁄\ bÕ\q˝À ø±˝≤qT>∑TD+>± e÷s¡TŒ\T bı+~+~. Äj·÷ sêE\ |ü]bÕ\Hê
$<ÛëHê\T, eT‘ê#êsê\T, dü+düÿè‹ dü+Á|ü<ëj·÷\T neTsêe‹MT<ä Á|üuÛ≤e+ #·÷bÕsTT. n+<äTe\¢H˚ neTsêe‹
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ≈£î kÕ+düÿè‹ø£ sê»<Ûëì nsTT+~. Çø£ÿ&É uÖ<ä∆, C…’q, XË’e, yÓ’wüíe, eTTdæ¢+, Á¬ø’düÔeeT‘· dü+Á|ü<ëj·T
dü+düÿè‘·T\ Á|üuÛ≤yê\T ø£ì|ækÕÔsTT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ XÊ‘·yêVü≤qT\ø£+fÒ |üPs¡«y˚T neTsêe‹ì |ü]bÕ*+∫q sê»e+XÊ˝Ò$?
♦ neTsêe‹ì n_Ûeè~∆|üs¡∫q sê»e+XÊ˝Ò$?
♦ neTsêe‹ô|’ @j˚T eT‘· dü+Á|ü<ëj·T dü+düÿè‘·T\ Á|üuÛ≤yê\T ø£ì|ækÕÔsTT?
II
Áø°dTü |Ô Pü s¡«+ 5e X¯‘ê_›˝À >ö‘·eTãT<äT&∆ TÉ <Ûëq´ø£≥ø±ìï
dü+<ä]Ù+#ê&ÉT. dæ<ë∆s¡Túì |ü$Á‘· bÕ<ädüŒs¡Ù‘√ <Ûëq´ø£≥ø£+
|ü⁄˙‘·yÓTÆ+<äì uÖ<äT∆\T $X¯«dækÕÔs¡T. á $wüj·÷ìï uÖ<ä∆eT‘·
Á>∑+<∏ë\T ‘Ó*j·TCÒdTü HÔ êïsTT. Ç{°e\ 2006 ˝À Á|ü|+ü #· uÖ<äe∆ T‘·
>∑Ts¡Te⁄ <ä˝…’˝≤e÷ neTsêe‹˝À ø±\#·Áø£ eTVü‰düy˚Tàfi¯q+
ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT. <˚X¯ $<˚XÊ\qT+&ç nH˚øe£ T+~ uÖ<ä∆ _Û≈îå£ e⁄\T,
ñbÕdü≈£î\T á ñ‘·‡e+˝À bÕ˝§ZHêïs¡T.
<Ûëq´ø£≥ø£ q>∑s+¡ ˝À ãT<ä<∆ e˚ ⁄ì <Ûë‘·Te⁄\qT uÛÁÑ <ä|]ü ∫q
ã]D…qT ìøÏ|å +Ôü #˚dæ eTVü‰#Ó‘’ ´· + ì]à+#ês¡T. Ä #Ó‘’ ´· + #·T≥÷º
n‘·´<äT“¤‘·yÓTÆq ø£fi≤K+&Ü\qT neTsêÃs¡T. •\TŒ\T Bs¡È#·<äs¡|ü⁄
•˝≤|òü\ø±\ MT<ä ‘·<∏ë>∑‘·Tì J$‘·|òüT{≤º\qT #·ø£ÿ>± #Óø±ÿs¡T.
Hê>±s¡Tq® T&ÉH˚ uÖ<äe∆ T‘ê#ês¡T´&ÉT XÊ‘·yêVü≤q sêC…q’ j·T»„l XÊ‘·ø]£ øí Ï eT+∫ $TÁ‘·T&ÉT. M] ùdïVü≤ã+<ÛëìøÏ
Äqyêfi¯ófl düTVü≤è˝Ò¢K, s¡‘êïe[ Á>∑+<∏ë\T. Ç+<äT˝À Á|üø£{Ï+∫q uÛ≤yê\T yê] Äràj·T‘·≈£î n<ä›+|ü&É‘êsTT.
áj·Tq <Ûäs¡DÏø√≥˝Àq÷, q+~ø=+&É ÁbÕ+‘·+˝Àq÷ >∑\ uÖ<ë∆sêe÷\˝À ìedæ+#˚yê&ÉT. $»j·T|ü⁄]˝À l|üs¡«‘·
$<ë´|”sƒ¡+ kÕú|æ+#ê&ÉT. <˚X¯<˚XÊ\ $<ë´s¡Tú\T Çø£ÿ&çøÏ e∫Ã $<ë´s¡®q #˚ùdyês¡T. á $X¯«$<ë´\j·T+˝À 7700
eT+~ uÖ<ä∆_Û≈£åîe⁄\T+&˚yês¡≥. Çø£ÿ&É <Ûäs¡àXÊÁdüÔeTT, sê»˙‹, kÕVæ≤‘·éTT, yÓ’<äéTT, s¡dü, s¡kÕj·Tq, eèø£å,
˝ÀVü≤XÊÁdüÔeTT\T uÀ<ÛäHê+X¯eTT\T>± ñ+&˚$. q+~ø=+&É˝À 1500 >∑<äT\T >∑\ Äsêe÷\˝À m≈£îÿeuÛ≤>∑+
$$<Ûä XÊÁdüÔÁ>∑+<∏ë\‘√ ì+&çe⁄+&˚$ nì, Ä#ês¡´ ãT<ä∆|òüTÀwüß&ÉT, Äs¡´<˚e⁄&ÉT, <Ûäs¡àø°]Ô yÓTT<ä˝…’q ‘·‘·«y˚‘·Ô\T Çø£ÿ&É
uÀ<Ûäq\T #˚ùdyês¡ì, Áø°ˆˆX¯ˆˆ 640˝À á ÁbÕ+‘êìï dü+<ä]Ù+∫q #Ó’Hê j·÷Á‹≈£î&ÉT VüA´j·THé‘ê‡+>¥ ‘·q
s¡#·q\˝À ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT.
#·+Á<ä>∑T|üÔeTÚs¡T´ì |ü]bÕ\Hêø±\+˝À Ä+Á<Ûä ÁbÕ+‘êìï dü+<ä]Ù+∫q Á^≈£îsêj·Tu≤] yÓT>∑düÔ˙düT (Áø°.|üP.
302) sêdæq ªÇ+&çø±μ Á>∑+<∏+ä ˝À Ä+Á<ÛTä \≈£î ÁbÕø±sê\Tqï eTTô|Œ’ q>∑sê\Tqï≥T¢ ù|s=ÿHêï&ÉT. yê{Ï˝À <Ûëq´ø£≥ø£+
≈£L&Ü ˇø£≥ì #·]Á‘·ø±s¡T\T uÛ≤$düTÔHêïs¡T. ãT<äT∆ì C≤‘·ø£ ø£<∏ä\˝À Á|ükÕÔeq≈£î e#˚Ã ªÄ+Á<Ûäq>∑]μ ≈£L&Ü
<Ûëq´ø£≥ø£y˚T. nXÀ≈£îìøÏ |üPs¡«y˚T <Ûëq´ø£≥ø£+˝À uÖ<ä∆dü÷Ô|üeTTqï≥T¢ ‘Ó\Tk˛Ô+~.
‘·s¡Tyê‹ø±\+˝À neTsêe‹øÏ düMT|ü+˝À ñqï e&É¶e÷qT, eTTq>√&ÉT˝À C…’qeT‘·+ $düÔ]+∫+~. düeTdüÔ
Je⁄\ |ü≥¢ <äj·T ñ+&Ü\+≥÷ es¡úe÷q eTVü‰Ms¡T&ÉT yÓTT<ä˝…’q C…’qrs¡ú+ø£s¡T\T C…’qeT‘êìï Á|ü#ês¡+ #˚XÊs¡T.
nH˚ø£eT+~ C…’qeT‘êqTj·÷j·TT\T neTsêe‹˝À C≤„Hês¡®q #˚ùdyês¡T. neTsêe‹˝Àì bÕs¡Ù«Hê<∏äTì Ä\j·T+
C…’qeT‘· $ø±kÕìøÏ kÕøÏåuÛÑ÷‘·+>± H˚{Ïø° n\sês¡T‘√+~.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ãT<äT∆&ç <Ûë‘·Te⁄\MT<ä m˝≤+{Ï ìsêàD+ ø£{≤ºs¡T?
♦ Ä#ês¡´ Hê>±s¡T®qTDÏí >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
♦ neTsêe‹ <ä>∑Z]˝Àì yÓ’≈£î+sƒ¡|ü⁄s¡+˝À @ Ä\j·T+ ñ+~?
♦ neTsêe‹ì dü+<ä]Ù+∫q $<˚o j·÷Á‹≈£î\T me¬ses¡T?
12, 13 X¯‘êu≤›\˝À uÖ<ä∆eT‘· Á|üuÛ≤e+ ‘·–Zb˛sTT XË’eeT‘·+ yê´|æ#Ô Ó+<äHês¡+_Û+∫+~. sêE\T ≈£L&Ü
XË’eeT‘êìï ne\+_+#·kÕ>±s¡T. •e⁄&ç Ä‘·à*+>∑+˝À ˇø£ uÛ≤>±ìï <˚e‘·\ sêC…’q Ç+Á<äT&ÉT neTsêe‹˝À
Á|ü‹wæ˜+#ê&ÉH˚ |ü⁄sêD>±<∏ä Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. neTsêe‹˝Àì neTs¡*+π>X¯«s¡kÕ«$T Ä\j·T+ |ü+#êsêe÷\˝À
ˇø£f…Æq ªneTsêsêeT+μ>± Á|üU≤´‹bı+~+~.
sêC≤ yêdæ¬s&ç¶ yÓ+ø£{≤Á~Hêj·TT&ÉT neTsêe‹øÏ düMT|ü+˝À yÓ’≈£î+sƒ¡|ü⁄s¡+˝À yÓ+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T Ä\j·÷ìï
ì]à+#ê&ÉT. ‘·s¡yê‹ ø±\+˝À neTsêe‹ ÇkÕ¢+, Á¬ø’düÔe eT‘ê\≈£î ≈£L&Ü Ä\yê\eTsTT+~. nìï eT‘ê\yê]
düe÷>∑eT+‘√ uÛ≤s¡rj·T Ä‘·à‘√ Ä<Ûë´‹àø£ πø+Á<ä+>± neTsêe‹ H˚{Ïø° $sêõ\T¢‘√+~.
III
neTsêe‹ n<äT“¤‘·yÓTÆq •\Œø£fi¯\≈£î ø±D≤∫.
nXÀ≈£î&ÉT ì]à+∫q eTVü‰uÖ<ä∆ dü÷ÔbÕìøÏ Ä#ês¡´
Hê>±s¡T®qT&ÉT eTVü‰ÁbÕø±sêìï ì]à+#ê&ÉT. Áø°ˆˆX¯ˆˆ 1779
˝À eTÁ<ëdüT Áô|dæ&Ó˙‡˝À düπs«j·Ts¡T>± |üì#˚dæq ø£\ï˝Ÿ
ø±*Hé yÓTø£+J neTsêe‹ •yês¡T ÁbÕ+‘·+˝À ñqï
BbÕ\~HÓï nì |æ*#˚ eT{Ïº~ã“ <ä>∑Zs¡ #·˝≤¢#Ó<äTs¡T>±
|ü&çñqï n<äT“¤‘· •\Œdü+|ü<äqT >∑T]Ô+#ê&ÉT. neTsêe‹
dü÷Ô|ü+ düeTTqï‘·<äX¯˝À ñqï|ü&ÉT Çø£ÿ&ç uÖ<ä∆_Û≈£åîe⁄\T
Á|ü‹s√p Çø£ÿ&É y˚˝≤~>± BbÕ\qT yÓ*–+#˚yês¡≥.
n+<äTe\¢ á Á|ü<˚XÊìøÏ BbÕ\~HÓï nH˚ ù|s¡T e∫Ã+~.
ãT<äT∆ì J$‘· |òüT{≤º\qT •˝≤Œ\T>± eT\#·&ÜìøÏ $‘·s¡D #˚dæq yê]ù|s¡T¢ XÊdüHê\˝À *œ+#ês¡T. ˇø£
#·s¡àø±s¡T&ÉT |üPs¡í≈£î+uÛÑ•˝≤Œìï ‘·qe+‘·T>± BbÕ\~HÓïô|’ #ÓøÏÿ+#ê&ÉT. nHê<äs¡D≈£î >∑T¬s’q Ä •\Œdü+|ü<ä ø£\ï˝Ÿ
ø±˝…+ yÓTø£+Jì Äø£]¸+∫+~. á •\Œdü+|ü<äqT >∑T]+∫ Ä+>∑¢Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. ø£ècÕíq~ |ü]yêVü≤ø£
ÁbÕ+‘·+˝Àì Hê>±s¡T®qø=+&É, <ä+‘·–], H˚\ø=+&É|ü*¢, <Ûä÷[ø£≥º, uÛÑ{ÏºÁb˛\T yÓTT<ä˝…’q Á|ü<˚XÊ\˝À \_Û+∫q
uÖ<ä∆•˝≤Œ\qT neTsêe‹ dü÷ÿ˝Ÿ Ä|òt ÄsYº nì |æ\TkÕÔs¡T. mH√ï •˝≤Œ\T ø±\>∑s¡“¤+˝À ø£*dæb˛>± eT]ø=ìï
Ç‘·s¡ <˚XÊ\≈£î ‘·s¡*b˛j·÷sTT. |ü˝≤ï&ÉT bÕ\sêsTT>± |æ\eã&˚ düTqï|ü⁄sê‹MT<ä #ÓøÏÿq 120øÏ ô|’>± neTsêe‹
ø£fi≤s¡÷bÕ\T Á_{Ïwt eT÷´õj·T+˝Àì ªnkÕVæ≤ wæ+ãTHéμ >±´\Ø˝À neTsêe‹ kÕ+düÿ è‹ø£ yÓ’uÛÑyêìï,
•\Œø£fi≤yÓ•’ cÕº´ìï Á|ü|+ü #êìøÏ #ê{Ï#|Ó ⁄ü ‘÷· ø=\TyÓ’ ñHêïsTT. eT]ø=ìï •˝≤Œ\qT eTÁ<ëdüT, ø√˝Ÿø‘£ ê eT÷´õj·T+\˝À
uÛÑÁ<ä|ü]#ês¡T. Ç+ø=ìï •˝≤Œ\T Hê>±s¡T®qø=+&É˝Àì eT÷´õj·T+˝À uÛÁÑ <ä|ü]#ês¡T.
X¯Øs¡<Ûäs¡àXÊÁkÕÔqïqTdü]+∫ •˝≤Œ\T, ∫Á‘ê\T s¡÷bı+~+#·&É+ Á|ü|ü+#·+˝Àì Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\˝À 14e
X¯‘êã›+˝À ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ø±>± neTsêe‹˝À Áø°ˆˆX¯ˆˆ yÓTT<ä{Ï X¯‘ê_›˝ÀH˚ X¯Øs¡<säÛ à¡ XÊÁkÕÔqïqTdü]+∫ ‘·j÷· s¬ q’ n‘·´<äT“¤‘·
•\Œdü+|ü<ä s¡÷|ü⁄~<äT›≈£î+~. ∫Á‘·ø£fi¯˝À e÷Á‘·y˚T kÕ<ÛäýÓTÆq Vü‰euÛ≤e Á|üø£≥q\T •\Œø£fi¯˝Àq÷ Á|ü<ä]Ù‘·+
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ BbÕ\~HÓï >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
♦ neTsêe‹ •\Œø£fi¯≈£î dü+ã+~Û+∫q •˝≤Œ\T mø£ÿ&Óø£ÿ&É \_Û+#êsTT?
♦ neTsêe‹ •˝≤Œ\˝Àì >=|üŒ‘·q+ @$T{Ï?
ø±e&É+ neTsêe‹ •˝≤Œ\ $•wüº‘·. n»+‘ê, m˝À¢sê •˝≤Œ\T ≈£L&Ü neTsêe‹ XË’*˝ÀH˚ ñ+&É&Üìï
|ü⁄sêedüTÔXÊKyês¡T >∑T]Ô+#ês¡T. •\Œø£fi≤ |ü]XÀ<Ûäq˝À $X‚wü HÓ’|⁄ü D´+ >∑\ ªªô|òs¡TZdüHéμμ Á|ü|ü+#· •\Œdü+|ü<ä˝À
neTsêe‹ •˝≤Œ\T n‘·T´qï‘·ÁX‚D˝Ï À ñHêïj·Tì ‘·q |ü]XÀ<Ûqä |üÁ‘·+˝À s¡TEe⁄\‘√ düV‰ü ù|s=ÿHêïs¡T. neTsêe‹
•\Œ+˝À Äq+<ä+, $cÕ<ä+, Áø√<Ûä+, ø£s¡TD, <äj·T, Áù|eT, Ms¡‘·«+, Äsê<Ûäq e+{Ï uÛ≤yê\T Á|üdüTŒ¤≥+>±
ø£ì|ækÕÔsTT. >±+<Ûës¡, eT<ÛäTs¡ •\Œø£fi≤Ø‘·T\‘√ düe÷q+>± neTsêe‹ •\Œø£fi¯ ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+~+~.
Ç+‘·{Ï eTôVA»«\yÓTÆq #·]Á‘·>∑\ neTsêe‹ sê»<Ûëì>± mH√ï m‘·TÔ|ü˝≤¢\qT #·÷dæ+~.
IV
neTsêe‹ ù|s¡T˝ÀH˚ ∫sêj·TTe⁄qT ì+|ü⁄≈£îqï ÁbÕ+‘·+. n+<äTπøH˚yÓ÷ #·]Á‘· |ü⁄≥˝À¢ düTdæús¡kÕúq+
dü+bÕ~+#·T≈£î+~. uÖ<ä∆#Ó’‘ê´\‘√ ì+&çq ÁbÕNq Ä+Á<ÛäT\ sê»<Ûëì Ç|ü⁄Œ&ÉT qyê´+Á<Ûä≈£î dü#˚‘·q sê»<Ûëì>±
s¡÷|ü⁄~<äT≈› î£ +{À+~. uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô Àq÷ #·]Á‘· düèwæ+º #˚+<äT≈£î, Á|ü|+ü #·ÁX‚DÏ q>∑s+¡ >± ì*#˚+<äT≈£î düe÷j·T‘·eÔ TÚ‘√+~.
XÊ‘·yêVü≤qT\ ø±\+˝À eékÕj·T, yêDÏ»´, kÕ+düÿ è‹ø£, Ä<Ûë´‹àø£ q>∑s¡+>± $\dæ*¢q neTsêe‹ eT∞fl
n»sêeTs¡ U≤´‹Hê]®+#˚+<äT≈£î |ü⁄Hê<äT\T y˚düT≈£î+{À+~. Ä+Á<ÛäT\ Ä‘·à$XÊ«kÕìï •Ksêj·Te÷q+#˚dü÷Ô,
Á|üC≤|ü{≤º_ùÛ wø£yT˚ |üse¡ ÷e~Û>± qyê´+Á<Ûä øπ +Á<ä _+<äTe⁄ 21e X¯‘ê_› y˚Ts¡Tq>∑s+¡ >± #·]Á‘· |ü⁄≥\≈£î mø£ÿuÀ‘√+~.
sê»<Ûëì ì]à+#·uÀj˚T ÁbÕ+‘êqï+‘ê <˚X¯+˝Àì |ü$Á‘·πøåÁ‘ê\ qT+&ç ùdø£]+∫q eT{Ïº, ˙{Ï‘√ dü+Áb˛ø£åD
#˚XÊs¡T. sê»<Ûëì X¯+≈£îkÕú|üq≈£î <˚X¯$<˚XÊ\ Á|ü‹ì<ÛäT\T Vü‰»s¡j·÷´s¡T. nø√ºãs¡T 22e ‘˚B 2015 eTqà<∏äHêeT
dü+e‘·‡s¡+, ÄX¯«j·TT» X¯ó<ä∆ <äX¯$T, >∑Ts¡Tyês¡+, $»j·T<äX¯$T |üs¡«~Hêq eT<Ûë´Vü≤ï+ >∑+.12`36 ìˆˆ
qT+&ç >∑+. 12`48 ìˆˆ q&ÉTeT düs¡«eT‘· ÁbÕs¡úq\T »s¡T>∑T‘·T+&É>± uÛ≤s¡‘· Á|ü<Ûëì qπs+Á<ä yÓ÷&û Á|üC≤sê»<Ûëì
neTsêe‹øÏ X¯+≈£îkÕú|üq #˚XÊs¡T. Ä<ÛäTìø£ sê»<Ûëì neTsêe‹øÏ n»sêeTs¡U≤´‹ ‘Ó#˚Ã+<äT≈£î nVü≤]ïX¯\T ø£èwæ
#˚kÕÔqì Ä+Á<ÛäT\ Ä‘·à>ös¡yêìï $X¯«j·Teìø£ô|’ ì\T|ü⁄‘êqì e÷qéTTKéT+Á‹ Hêsê #·+Á<äu≤ãTHêj·TT&ÉT
neTsêe‹ kÕøÏå>± Á|ü‹q |üPHês¡T.
bÕj·T\˙ï ø£*dæ eTVü‰q~>± s¡÷bı+~q≥T¢>± ◊<äT n+#Ó˝À¢ sê»<Ûëì eT÷\πø+Á<ä ìsêàD+ |üP]Ô
#˚kÕÔs¡T. yÓTT‘·Ô+ eT÷&ÉT <äX¯\˝À eTTô|’Œ◊<äT @fi¯fl˝À dü+|üPs¡í neTsêe‹ q>∑sêìï kÕøå±‘·ÿ]+|üCÒùd+<äT≈£î
Á|üD≤[ø£ s¡÷bı+~+~. e+|ü⁄\T ‹s¡T>∑T‘·÷ bÕπs ø£èwüeí Tà |üse¡ fi¯fl‘√ yÓìdt q>∑s+¡ ˝≤ $\dæ\u¢ À‘√+~. <˚X$¯ <˚XÊ\
kÕ+πø‹ø£ düè»Hê‘·àø£ uÛ≤>∑kÕ«eT´+˝À Äø±X¯Vü≤sêà´\T, ñ<ë´qeHê\T, düs¡düT‡\T, s¡Vü≤<ës¡T\‘√ qeq>∑sê\T
ì]à‘·+ ø±uÀ‘·THêïsTT. |üsê´≥ø£ q>∑s¡+>± ñ+&Ée*¢, Äs√>∑´q>∑s¡+>± ø£èwüíj·T´bÕ˝…+, m\Áø±ºìø˘ q>∑s¡+>±
uÒ‘·|üP&ç, $C≤„qq>∑s¡+>± XÊKeT÷s¡T, $<ë´q>∑s¡+>± nsTTqy√\T, |ü]bÕ\Hê q>∑s¡+>± sêj·T|üP&ç, Hê´j·T
q>∑s¡+>± H˚\bÕ&ÉT, Áø°&Üq>∑s¡+>± nã“sêEbÕ˝…+, Ä]úø£q>∑s¡+>± ñ<ä›+&Ésêj·TbÕ˝…+, Ä<Ûë´‹àø£ q>∑s¡+>±
nq+‘·es¡+ |ü]düsê\T n‘ê´<ÛäTìø£ Vü≤+>∑T\‘√ n_Ûeè~∆ #Ó+<äuÀ‘·THêïsTT. ø√{≤¢~eT+~øÏ ìyêkÕìï, \ø£å˝≤~
eT+~øÏ ñbÕ~Ûì ø£*Œ+#·uÀ‘·Tqï qyê´+Á<Ûä sê»<Ûëì $X¯«q>∑s¡+>± uÛ≤dæ˝≤¢\ì, nX‚cÕ+Á<ÛäT\ Vü≤è<äj·÷\T
Äø±+øÏdå Tü HÔ êïsTT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ neTsêe‹ ù|s¡T˝À ∫sêj·TTe⁄qT m˝≤ ì+|ü⁄≈£î+~?
♦ qyê´+Á<Ûä sê»<Ûëì>± neTsêe‹ì m+|æø£#˚düTø√e&ÜìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï?
♦ qeq>∑sê\T @$?
Ç$ #˚j·T+&ç
1. áøÏ+~ n+XÊ\qT >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
n) Ç|üŒ{Ïes¡≈î£ MTs¡T @@ q>∑sê\T #·÷XÊs¡T? MTs¡T #·÷dæq q>∑sê\˝À MT≈£î q∫Ãq n+XÊ\qT, q#·Ãì
n+XÊ\qT ‘Ó\T|ü+&ç?
Ä) q>∑s¡ ìsêàD+˝À @@ eTÚ*ø£ edü‘·T\T @sêŒ≥T#Ój·÷´*?
2. á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ $wüj·÷\qT $e]+#·+&ç.
n) XÊ‘·yêVü≤qT\T
Ä) _Û≈îå£ e⁄
Ç) #Ó‘’ ´· +
á) •\Œø£fi¯
ñ) ÄsêeT+
3. øÏ+~ ù|sêqT #·~$ ◊<äT Á|üX¯ï\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.
e÷ Á>±e÷ìøÏ Á|üuÛÑT‘·«+ s¡yêD≤kÂø£sê´\T, $<äT´‘YkÂø£s¡´+, ‘·bÕ˝≤, f…*bò˛Hé kÂø£s¡´+
ø£*–+∫+~. ˇø£ Á>∑+<∏ë\j·T+ ≈£L&Ü ñ+~. kÕeT÷Væ≤ø£ f…*$»Hé ø±s¡´Áø£e÷\T #·÷ùd neø±X¯eTT+~.
s¡øÏå‘· eT+∫˙{Ï düs¡|òüsê eédüú ≈£L&Ü ñ+~. e÷ Á>±eT+˝À Á|ü‹ Ç+{À¢ #Ó≥T¢HêïsTT. e÷ Á>±eT
eTVæ≤fi≤eT+&É*, j·TTe»qdü+|òü÷\T Á>±e÷_Ûeè~∆øÏ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·THêïsTT. e÷ }]˝Àì y˚DT>√bÕ\kÕ«$T
Ä\j·T+˝À ÁXÊeDe÷dü+˝À >=|üŒ ñ‘·‡e+ »s¡T>∑T‘·T+~. á ñ‘·‡yê˝À¢ nìï eT‘ê\yêfi¯Sfl ø£*dæ
bÕ˝§Z+{≤s¡T.
1. áøÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´\˝À düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.

n) sê»<Ûë˙ q>∑s¡eT+fÒ @$T{Ï? sê»<Ûë˙ q>∑sêìøÏ e÷eT÷\T q>∑sê\≈£î >∑\ ‘˚&Ü }Væ≤+∫
sêj·T+&ç.
Ä) $$<Ûä |ü]bÕ\≈£î\ ÄX¯j·÷\÷, yêfi¯fl dü+düÿè‹dü+Á|ü<ëj·÷\T neTsêe‹MT<ä m˝≤ Á|üuÛ≤e+
#·÷bÕsTT?
Ç) Ä#ês¡´ Hê>±s¡T®qTì >∑T]+∫ MT≈£î ‘Ó*dæq $wüj·÷\qT sêj·T+&ç.
á) neTsêe‹˝Àì •˝≤Œ\ >=|üŒ‘·qy˚T$T{Ï?
2. áøÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î |ü<d˚ æ yêø±´\˝À düe÷<Ûëq+ sêj·T+&ç.
n) neTsêe‹ kÕ+düÿè‹ø£ yÓ’uÛÑyêìï $e]+#·+&ç.
Ä) sê»<Ûëì>± yÓ\T>=+~q neTsêe‹ >=|üŒ‘·Hêìï $X‚¢wæ+#·+&ç.
Ç) ªªneTsêer q>∑s¡ n|ü⁄s¡÷|ü •˝≤Œ\T .....μμ nq&É+˝Àì W∫‘ê´ìï $e]+#·+&ç.
3. áøÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>±/Á|üX+¯ dæd÷ü Ô sêj·T+&ç.
n) neTsêe‹˝À n<äT“¤‘· •\Œdü+|ü<äqT düèwæº+∫q •\TŒ\qT n_Ûq+~dü÷Ô ˇø£ ˝ÒK sêj·T+&ç. (˝Ò<ë)
neTsêe‹ bÕsƒ¡+ #·~$q|ü&ÉT MT≈£î ø£*–q nqTuÛÑ÷‹ì $e]dü÷Ô ˇø£ ø£$‘· sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. áøÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\T Á>∑V≤æ +#·+&ç. yê{Ï‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ë : #˚s¡Te R <ä>∑Zs¡
ñbÕ<Ûë´j·TTì #˚s¡Te˝À ñ+fÒ $C≤„q+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.
n) »>∑CÒ®^j·Te÷q+ R ................................
Ä) yÓ’uÛÑy√ù|‘·+ R ................................
Ç) |ü⁄˙‘·+ R ................................
á) eTT>∑T∆\T R ................................
2. áøÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêdæ yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ë : ø°]Ô R j·TX¯düT‡, U≤´‹
eTq Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ø°]Ô|ü‘êø£+ $qTM<∏äT\˝À ¬s|ü¬s|ü˝≤&Ü*.
m+‘√eT+~ U≤´‹>∑&ç+∫qyês¡T Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ j·TX¯düT‡qT ô|+∫Hês¡T.
n) ø±D≤∫ R ................................
Ä) ÁX‚DÏ R ................................

Ç) sêE R ................................
á) |ü⁄s¡eTT R ................................
ñ) dü+<˚Vü≤+ R ................................
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ñqï ªnqTHêdæø£μ, ª|ü&Ü«~μ dü+<ÛäT\ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $&ÉBj·T+&ç. dü÷Á‘·+ sêj·T+&ç.
n) mø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃqï~ eTs¡∫b˛sTT ‘·qàj·TT\yÓTÆ #·÷ùdyêfi¯fl+.
Ä) ˙e⁄ dü+<˚Vü≤|ü&Éqedüs¡+ ˝Ò<äT.
Ç) |ü⁄sêD yêvàj·T+ #·÷dæ uÛÑj·T|ü&É≈£î. #·~$ Äq+<ä|ü&ÉT.
á) düqTï‹ #˚sTT.
ñ) sêDàDÏ j·TT<ä∆+˝À uÛÑ+>∑|ü&É&ÉT.
2. øÏ+~ yêø±´\qT Á|ü‘´· ø£,å |üs√ø£å ø£<qä∏ +˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç.
n) ªH˚qT H˚{Ï dæìe÷\qT #·÷&É˝Òø£b˛‘·THêïqTμ, nì neTà‘√ nHêïqT.
Ä) ª˙øÏyê«*‡+~ @MT˝Ò<äTμ, nì Hê‘√ n‘·&ÉHêï&ÉT.
Ç) düT+<äs¡ø±+&É #·<äeeTì Hê≈£î ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT.
á) yêfi¯fleTà #Ó|æŒ+~ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ }]¬øfi≤fl&Éì.
ñ) Á|ü»„ |ü<ë´\T u≤>±bÕ&ç+<äì n+<äs¡qT≈£î+≥THêïs¡T.
3. nsêú\+ø±sê˝À¢ì eTs=ø£ n\+ø±sêìï ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
ñ<ëˆˆ i) yê&ÉT ‘ê{Ï#Ó≥º+‘· bı&Ée⁄ ñHêï&ÉT.
ii) <˚yê\j·T >√|ü⁄sê\T Äø±XÊìø£+≥T‘·THêïsTT.
ô|’ yêø±´˝À¢ yê&ç m‘·TÔqT, >√|ü⁄sê\ m‘·TÔ\qT ñqï m‘·TÔ ø£+f… m≈£îÿe#˚dæ #Ó|üŒ&É+ »]–+~ ø£<ë!
n+fÒ n‹X¯j·T+>± #Ó|üŒ&É+ nqïe÷≥. Ç˝≤ #Ó|üŒ{≤ìï n‹X¯jÓ÷øÏÔ n+{≤s¡T.
♦ \ø£åD+ : $wüj·÷ìï ñqï<ëìø£+f… m≈£îÿe#˚dæ #Ó|üŒ&É+.
øÏ+~ \øå±´\qT |ü]o*+#·+&ç. n\+ø±s¡+ >∑T]Ô+#·+&ç.
(øÏ+~ |ü<ä´+ d”‘· nXÀø£eq+˝À Vü≤qTeT+‘·Tì $sêÁ&É÷|ü+ #·÷dæq dü+<äs¡“¤+˝Àì~.)
n) ø£+. #·Tø£ÿ\T ‘·\ |üPe⁄\T>±
qø£ÿ»eTT>∑ y˚TqTu…+∫ j·T+ãs¡ M~ÛHé
yÓøÿ£ düyTÓ Æ #·÷|ü{qºÏ
qø√ÿeT* eTT<äeTT H=+<Ó q‘·àdæú‹˝ÀHé
Ä) e÷ bı\+˝À ã+>±s¡+ |ü+&ç+~.
♦ neTsêer •˝≤Œ\ ∫Á‘ê\qT ùdø£]+#·+&ç, Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
n<ÛäeTT\T $|òü÷ï\≈£î uÛÑj·T|ü&ç |üqT\qT

dü÷øÏÔ ÁbÕs¡+_Û+#·s¡T. eT<ÛäéTT\T ÁbÕs¡+_Û+∫q |üìì
$|òü÷ï\T eùdÔ $&ç∫ô|&É‘ês¡T. ñ‘·ÔeTT\T $|òü÷ï\qT
˝…ø£ÿ#˚j·Tø£ #˚|ü{Ïºq |üìì |üP]Ô#˚kÕÔs¡T.

3 C≤q|ü<äTì C≤ãT
&Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqï
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

Á|æjT· düU≤! Á|üX¯ï\T:
˙ ˝ÒK n+~+~. |ü≥ï+ J$‘·+ m˝≤ ñ+≥T+<√ n+<äT˝À e]í+#êe⁄.
|ü˝…¢≥÷] J$‘êìï ∫Á‹dü÷Ô ñ‘·Ôs¡+ sêj·TeTHêïe⁄. ˙~ ñ‘·ÔeTyÓTÆq yê+#Û·. 1. ñ‘·Ôsêìï mes¡T, me]øÏ
ˇø£#√{Ï J$‘· $<Ûëq+‘√ eTs=ø£#√{Ï J$‘· $<ÛëHêìï ì‘·éT÷ b˛*Ã sêdæ ñ+{≤s¡T?
‘Ó\TdüTø=+≥÷ ñ+&Ü*. eT+∫ #Ó&É¶\T, ôV≤#·TÃ‘·>∑TZ\T, @yÓTÆHê ñ+fÒ dü] 2. <˚ì >∑T]+∫ sêXÊ&ÉT?
#˚dTü ø√yê*. á yê+#Û· ˙≈£î ø£*–q+<äT≈£î n_Ûq+~düTHÔ êïqT. ˙ |ü≥ï J$‘·+ 3. ˝ÒKqT #·~yês¡T ø£<ë?
` Hê |ü˝…¢≥÷] J$‘·+‘√ b˛*ùdÔ |üs¡düŒs¡ $s¡T<ä∆+>± ñ+≥T+~. Hê J$‘· MTs¡T @+ Á>∑Væ≤+#ês¡T?
$<ÛëHêìï >∑T]+∫ sêj·T&ÉeT+fÒ |ü˝…¢≥÷fi¯fl J$‘· $<ÛëHêìï >∑T]+∫ 4. |ü ˝ … ¢ ≥ ÷fi¯ fl , |ü ≥ º D ≤\
sêj·T&ÉeTqïe÷≥. |ü˝…¢≥÷fi¯ófl, nø£ÿ&ç yêfi¯flJ$‘ê\T m˝≤ ñ+{≤jÓ÷ ˙≈£î J$‘ê\T |ü s ¡ d ü Œ s¡
‘Ó\TkÕ? $<äT´B›bÕ\‘√, |ü+U≤\T ñqï y˚T&É\˝À Vü‰sTT>± düTœ+#˚ ˙≈£î @$T $s¡T<ä∆+>± ñ+{≤j·Tì
‘Ó\TdüT+Ô ~. ˙≈£î e÷ Á>±eTJ$‘·+ ns¡+ú ø±yê\+fÒ e÷ Ç+{ÏøÏ ˇø£kÕ] sê! m+<äTø£Hêïs¡T?
á |üP]>∑T&çôd˝À ˇø£ÿs√E ñ+&ÉT. 5. |ü˝…¢≥÷fi¯fl >∑T]+∫ MT≈£î
Ç≥T¢ ‘Ó*dæ+~ #Ó|Œü +&ç.
˙ $TÁ‘·T&ÉT
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ eékÕj·TÁ|ü<ëÛ qyÓTqÆ <˚X+¯ . n+<äTe\¢H˚ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯
Á>±e÷˝À¢ ìedæk˛Ô+~ n+{≤s¡T. ªªÁ>±eT+˝Àì Á|ü‹ Ç\÷¢
$<ë´>∑+<Û+ä ‘√ >∑Tu≤[+∫, n_Ûeè~∆ #Ó+~‘˚H˚ eTq<˚X+¯ düTdü+|üqï+>±, bÕsƒ¡úÛ≤>∑ $esê\T
düdü´XÊéT\+>± ñ+≥T+~μμ nì eTVü‰‘êà>±+BÛ nHêïs¡T. ◊‘˚ Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+ ˝ÒU≤
Á>±e÷\T m˝≤ ñHêïsTT? yê] J$‘ê\T m˝≤ ñ+{≤sTT? nH˚ s¡÷|ü+˝À ñ+~. ªªC≤q|ü<äTì
$wüj·÷\qT $e]dü÷Ô, Á>±e÷˝À¢ì <ä[‘·T\T, ù|<ä\ J$‘ê\qT C≤ãT\Tμμ ù|s¡T‘√
∫Á‹dü÷Ô ªª|ü˝…¢≥÷] ˝ÒK\Tμμ nH˚ ù|s¡T‘√ 1932˝À ª»qyêDÏμ
|üÁ‹ø£˝Àq÷, 1933˝À ªC≤q|ü<äTì C≤ãT\Tμ nH˚ ù|s¡T‘√ &Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqï sêdæq ˝ÒK\
ªÁ|üC≤$TÁ‘·μ˝Àq÷ uÀsTT ;ÛeTqï>±s¡T Á|ü#·T]+#ês¡T. #·<äTe⁄ø=ì, dü+|ü⁄{Ï qT+&ç bÕsƒêìï m+|æø£#˚XÊs¡T.
;<ä‘·q+e\¢ #·<äTe⁄ ø=qkÕ–+#·˝Òø£ dü«Á>±eT+ b˛sTT |ü˝…¢≥÷] ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ j·÷dü˝À á
|üqT˝À¢ eTTì–b˛sTTq ªC≤q|ü<äT&ÉTμ |ü≥ï+˝Àì leT+‘·T&Ó’q ‘·q ˝ÒK s¡#·q kÕ–+~.
$TÁ‘·TìøÏ ‘·q nedü\ú qT, Á>±e÷˝À¢ì |ü]dæ‘ú T· \qT ª˝ÒK\μ s¡÷|ü+˝À
sêkÕÔ&ÉT. Á>±eT|ü]dæú‘·T\ >∑÷]Ã ‘Ó\|ü&Éy˚T á bÕsƒ¡úÛ≤>∑ ñ<˚›X+¯ .
 bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ªª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
 bÕsƒ¡+ eT<Ûä´˝À ñqï Á|üX¯ï\ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·+&ç. MT ‘·s¡>∑‹˝À #·]Ã+#·+&ç.
s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+
ªªÁ|ü‹uÛqÑ T ‘·˝‘… ìÔ· e«s¡T |ü+&ç‘T· \T

bÕ+&ç‘ê´ìï ‘·˝…‘·Ôìe«s¡T bÕeTs¡T\Tμμ
ªªáHê&ÉT kÕVæ≤‘·éT+fÒ ≈£î\+, eT‘·+, es¡+Z , eTTsƒêμμ nì <Ûs’Ó ´¡ +>± ‘·q eTqdüT‡˝Àì
e÷≥qT ø£\+ <ë«sê, >∑fi¯+ <ë«sê yÓ*ãT∫Ãq ø£$ uÀsTT ;ÛeTqï. ‘·q<Óq’ XË’*‘√, $$<Ûä
kÕVæ≤r Á|üÁøÏj·T\‘√ ã&ÉT>∑T\ J$‘ê\ >∑T]+∫, <ä[‘·T\ J$‘ê\ >∑T]+∫ s¡#·q\T
(1911`2005) #˚|{ü qºÏ #Ó‘’ q· ó*.
‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ e÷$T&ç≈î£ <äTs¡T Á>±eT+˝À ù|<ä <ä[‘· ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T. ndüŒ èX¯´‘· Á|üã\+>±
ñqï Hê{Ï ø±\+˝À mH√ï e´j·TÁ|üj÷· dü\ø√]Ã $<ä´quÛ´Ñ dæ+#ês¡T. eTVü‰‘êà>±+BÛ, &Üˆˆ u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<ÿä sY
uÀ<Ûäq\‘√ Á|üuÛ≤$‘·T&Ó’ ndüŒ èX¯´‘·qT ‘·q ø£\+ <ë«sê s¡÷|ü⁄e÷bÕ\ì ‘·\∫q y˚T<Ûë$. kÕ«‘·+Á‘√´<äéT
düeTj·T+˝À øÏ«{Ÿ Ç+&çj·÷ ñ<äéT+˝À bÕ\T|ü+#·Tø=Hêïs¡T. ø=+‘·ø±\+ »s¡ï*düTº>± |üì#˚XÊs¡T. 1940`45
eT<Ûä´ø±\+˝À ñbÕ<Ûë´j·Teè‹Ôì #˚|ü{≤ºs¡T. Ms¡T 1978 qT+&ç 1984 es¡≈£î sêh XÊdüq eT+&É* düuÛÑT´ì>±
ñHêïs¡T.
áj·Tq 11e @≥ qT+&˚ s¡#·q\T #˚XÊs¡T. áj·Tq sêdæq ªbÕ˝Òs¡Tμ Hê≥ø£+ m+‘√ eT+~ ù|<ä\T, <ä[‘·
≈£î≥T+u≤\˝À yÓ\T>∑T\T ì+|æ+~. #ê˝≤ eT+~ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T ‘·eT |æ\\¢ qT bÕ˝ÒsT¡ ‘·q+ e÷ìŒ+∫ bÕsƒX¡ Ê\˝À¢
#˚sêÃs¡T. ªbÕ˝Òs¡Tμ Hê≥ø£+ dü÷Œ¤]Ô‘√ $<ä´quÛÑ´dæ+∫ ñqï‘· |ü<äe⁄\T n~Ûwæ˜+∫q ù|<ä\T, <ä[‘·T\T m+‘√eT+~
ñHêïs¡T. >∑T&çôd\Tø±*b˛‘·THêïjYT, ñXÊs¡T\T, C≤q|ü<Tä ì C≤ãT\T, sê>∑yX’Ó Êœ, |æ©X¢ ‘¯ ø· +£ , <Ûsä à¡ +ø√dü+ b˛sê≥+
yÓTT<ä˝…’q s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT.
ªª>∑T&çôd\T ø±*b˛‘·THêïjYTμμ s¡#q· ≈£î 1975˝À kÕVæ≤‘·´ nø±&É$T nyês¡T¶ \_Û+∫+~. Ä+Á<Ûä $X¯« $<ë´\j·T+
yê] ø£fi≤Á|ü|üPs¡í nH˚ _s¡T<äT s¡÷|ü+˝À >ös¡e &Üø£ºπs≥TqT bı+<ë&ÉT. uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ áj·TqqT 1973˝À
|ü<äàl, 2001˝À |ü<äàuÛÑ÷wüDY\‘√ düHêàì+∫+~.

Á|üy•˚ ø£
|ü+≥qT ¬ø’\T#˚dæ, <Ûëq´+ sêdüT\T b˛dæ, ‘·eT ø£&ÉT|ü⁄\T ø±\T‘·÷ ñHêï, ø£˙ïfi¯ófl
ø±s¡T‘·÷ ñHêï, ÇHê+<ës¡T\≈£î |òü*‘·+ n+‘ê n|üŒ–+∫ e{Ïº#˚‘·T\T q\T|ü⁄ø=+≥÷
Ç+&É¢≈£î b˛sTT |üdüTÔ\T |ü&˚ ¬s’‘·T\ Bq>∑‹ me] Vü≤è<äj·T+ ø£]–+#·<äT? á e÷≥\T
#ÓãT‘·Tqï~ mes¡T? @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À #ÓãT‘·THêï&√ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç.
HÓ#ÃÓ ©!
ø£å$TkÕÔeH˚ nqTø=+≥THêïqT. ˝ÒK Ä\düýÓTÆ+~. Ä\kÕ´ìøÏ ø±s¡D+ ˝Òø£b˛˝Ò<äT. MT |ü{≤ï˝À¢˝≤>∑ ø±\+
ø£s¡ø£≥Tº>± q&Ée<äT e÷ |ü˝…¢˝À¢. áy˚fi¯ ìs¡T<√´>∑+ nsTT‘˚ πs|ü⁄ r]ø£ ˝Òì |üì ` eT∞fl Ä eTs¡THê&ÉT |üì eT+<ä+
` á $<Ûä+>± ñ+≥T+~ dæú‹. n+<äT#˚‘· dæús¡+>± á y˚fi¯ Ç~ #˚j·÷* ` Äy˚fi¯ n~ #˚j·÷* ` nì ø±s¡´Áø£eT+
‘·j·÷s¡T #˚düTø=q&ÜìøÏ @MT neø±X¯+ ñ+&É<äT.
Á>±e÷˝À¢ kÕ<Ûës¡D+>± ñ+&˚ á ndæús¡uÛ≤ey˚T ˙≈£î ˝ÒK sêj·T&É+ Ä\dü´+ #˚sTT+∫+~. ø±\+ #ê˝≤
$\TyÓ’+~. Á>±e÷\T á $\Te Á>∑Væ≤+#·&ÜìøÏ Ç˝≤+{Ï ndæús¡ dü«uÛ≤e+ ‘=\>±*.
yÓTTqïH˚ ˙≈£î ˝ÒK sêj·÷\ì nqTø=HêïqT. ø±ì, Ä y˚fi¯ n+‘ê |üì. ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê rs¡Tã&ç nsTT+~ ø±<äT.
Ä sêÁ‹ sêj·÷\ì ø£\eT÷, ø±–‘·eT÷ |ü≥Tºø=ì B|ü+ãT&ç¶ <ä–Zs¡ ≈£Ls¡TÃHêïqT.
ªøÏs¡düHêsTT\T bı>∑ ø£fi¯fl˝À |ü&ÉT‘√+~. ø£fi¯ófl »ãT“ #˚kÕÔsTTμ nì e÷j·TeTà nqï~.
ªbı<ä›düÔe÷qeT÷ |üì #˚XÊe⁄, |ü&ÉTø√≈£L&É<ë!μ nHêï&ÉT e÷eTj·T´.
ªnH√ïjYT! á ˝…ø£ÿ #Ó|æŒ |ü&ÉTø√μ n+≥÷ |ü\ø£ rdüTø=ì e∫Ã+~ e÷ #Ó*¢.
n~ s¡÷bÕj·T\ >∑TDø±s¡+ ˝…ø£ÿ , ˝…ø£ÿ #Ó|ü‘·THêïqT. ªs¡÷bÕj·T*ï nD≤\T #˚j·÷\+fÒ @$T #˚j·÷*?μ
nHêïqT.
e÷ #Ó*¢ Ä˝À∫k˛Ô+~.
ª<äTø±D+ MT~øÏ rdüT≈£îyÓ[fl e÷sêÃ*μ nHêï&ÉT e÷ ‘·eTTà&ÉT.
ªø±<äT, |ü<äVü‰s¡T ô|{Ïº >∑TDÏ+#ê*μ nqï~ e÷ #Ó*¢.
e÷j·TeTà e÷ ‘·eTTà&ç |üø£å+ nsTT+~.
ªnsTT‘˚ á s¡÷bÕj·Tì >∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚sTTμ n+≥÷ ˇø£ s¡÷bÕsTTì <=]¢+∫+~ e÷ #Ó*¢ <ä>∑Z]øÏ.
Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+~.

n#·Ã≥ ø£*–q #·eT‘êÿsêìøÏ ø±<äT Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·.
Ç≥Te+{Ï #·eT‘êÿsê˝…H√ï ì‘·éT÷ #·÷dü÷Ô ñ+{≤+
Á>±e÷˝À¢.
e÷j·TeTà e÷ ‘·eTTà&ç |üø£å+ ne\+_+∫q+<äT≈£î
ø±<äT Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·. $H√<ä+ ø√dü+, _&É¶\
kÕìï<Ûë´ìï ‘·\T¢\T nqTuÛÑ$+#˚ Äq+<ëìï nqTuÛÑ$+#·&É+
ø√dü+ Ä$&É ˇø£ |üø£å+ eVæ≤+∫ e÷‘√ ‘·sêÿìøÏ ~–+~.
e÷j·TeTà≈£î Ä s¡÷bÕsTT mø£ÿ&çqT+∫ e∫Ã+~ nì ø±<äT
Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·. |ü~s√E\T ø£wüº|ü&ç |üì#˚ùdÔ e∫Ãq
≈£L* Ä s¡÷bÕsTT.
s¡÷bÕsTT ø£+{ÏøÏ ø£q|ü&ç‘˚ m+‘√ Äq+<ä+. n+<äTø£H˚ ∫\¢s¡
rdüTø=qø£ $Tq|ü≈£î&ÉT+ e+{Ï s¡÷bÕsTT rdüTø=Hêï&ÉT e÷ nj·T´.
Ä s¡÷bÕsTTì n+<äs÷¡ ‘·\ø=ø£ ø±düùÔ d|üP <ä>sZ∑ ¡ ô|≥Tºø=ì Ä&ÉTø=Hêïs¡T
<ëì‘√.
ø±ì Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫+~ y˚s=ø£ $wüjT· +. eTq+ nuÛ´Ñ dæ+#˚ $<ä´≈£L,
J$‘·+˝À #˚j·TuÀj˚T |üìøÏ ñqï n+‘·s¡+ Vü≤sƒê‘·TÔ>± Hê eTqdüT‡≈£î ‘·{Ïº+~.
eTq+ H˚s¡TÃø=qï~, H˚s¡TÃø=+≥Tqï~, s¡÷bÕsTTì |ü<äVü‰s¡T‘√
>∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚j·T&Éy˚T.
ø±ì #˚j·Te\dæq |üì s¡÷bÕsTTì <äTø±D+ <ä–Zs¡≈£î
rdüTø=ì yÓ[fl ÁyÓ÷–+∫ #·÷|æ |ü<Vä ‰ü s¡T nD≤\q÷ ˝…øÿ£ ô|≥Tºø=ì
Ç+{ÏøÏ sêe&É+. n+‘· ñ+~ n+‘·s¡+!
ª#·÷XÊyê? #·<äTe⁄\T #·<äTe⁄‘·THêï+. |ü{≤ï˝À¢ ˇø£
s¡÷bÕsTT ˇø£ <ä$Tà&û˝≤>∑ Ks¡TÃ ô|&É‘ê+.μ
#·<Tä e⁄ |üP]Ô ne>±H˚ ñ<√´>±\≈£î <˚e⁄fi≤fl≥ yÓTT<ä\T
ô|&É‘ê+. n+<ä] ø±fi¯Sfl |ü≥Tºø=+{≤+.
düU≤! Çìï ‹|üŒ\÷ m+<äT≈£î? ã‘·ø£&ÜìøÏ! ã‹øÏ
m+<äT≈£î? eTq kÕ«sêúìï ì+|ü⁄ø√&ÜìøÏ! n+‘˚>±?
dü+|òTü + @yÓTbÆ ˛sTTHê düsπ , eTq‘√ yês¡T mìï ø£≥fiº ¯ófl
ø£&ÉT‘·THêï düπs, <˚X¯+ n<Û√>∑‹øÏ ~+#·Tø=ì b˛‘·THêï düπs
eTq≈£î NeT ≈£î{Ïºq #·+<ä+ nsTTHê ñ+&É<äT.

eTq õ˝≤¢ ø±<äT, eTq ‘ê\÷ø± ø±<äT, eTq Á>±eT+ ø±<äT, eTq Ç\T¢ ñ+&ç, ‘·øÏÿq Á|ü|ü+#·+ n+‘ê
eTTì–b˛‘·THêï düπs, eTq+ ˝…ø£â#˚j·T+. n+‘˚.
$TÁ‘·e÷! #·<Tä e⁄ø=qïyêfi¯fl+‘ê ‘·eT ø£w|ºü ˝üò ≤ìï ‹+≥÷ |ü{≤ï\˝À kÂU≤´\T nqTuÛ$Ñ dü÷,Ô ≈£î\T≈£î‘·÷ ñ+&É&+É
#·÷dæ |ü˝…¢≥÷fi¯ófl ø£˙ïs¡T $&ÉTdüTÔqï$.
Á>±yÓ÷<ä∆s¡D+ n+≥÷ |üÁ‹ø£˝À¢ sêdüTø=+fÒ |üì ø±<äT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç ñ|üHê´kÕ*ùdÔ |üì ø±<äT. s√&É¢ yÓ+≥ yÓ÷{≤s¡T ø±s¡¢˝À Hê\T>∑TkÕs¡T¢
♦ ˝ÒK\T m|ü&Ó| ü &ÉT sêkÕÔsT¡ ? m+<äT≈£î? ‹]– Hê\T>∑T e+<ä\T uÛ‘Ñ ê´\T ø=&ç‘˚ |üì ø±<äT. ne˙ï s¡÷bÕsTTì
♦ ªndæús¡uÛ≤e+μ n+fÒ MTπø$T ns¡úyÓTÆ+~? |ü<Vä ‰ü s¡T #˚‘· >∑TDÏ+∫qfÒ¢ e´sêú\T. ø±–‘·+ MT<ä ø√≥T¢ ø√≥T¢ dü+K´\T
♦ eTq #· < ä T e⁄\T <Ó ’ q +~q J$‘· + ˝À
y˚dTü ø=ì ªÇ+‘· <Ûqä + ñ+~ Hê≈£îμ nì dü+‘√wæ+#·&+É m˝≤>√ ne˙ï
ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êj·Tì uÛ≤$düTÔHêïsê? n˝≤π>.
m˝≤? á }Vü≤ Ä ø£åD+˝À ‘·{Ïº+~ Hê≈£î. ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+~.
♦ MTs¡T #·<Tä e⁄ |üPs¡s
Ô TTq ‘·sê«‘· @+ #˚kÕÔsT¡ ? Á|üC≤düeTT<ëj·T+ ø√πs Á|ü‘·´ø£å|òü\+ Ä&É+ãs¡+ ø±<äT.
@+ ø±yê\qTø=+≥THêïs¡T? n+‘·{À¢πø ªe]≈£î|üŒ#˚˝À ˙s¡T|ü&É¶~, ˙e⁄ sêyê*μ n+≥÷
♦ á s√E˝À¢ eTqTwüß˝À¢ kÕ«s¡ú+ m+<äT≈£î e#êÃ&ÉT, ˇø£ ¬s’‘·T ø√≥j·T´. Äy˚fi¯ ˙≈£î ˝ÒK sêj·T&ÜìøÏ M˝Ò
ô|s¡T>∑T‘·T+~? ∫ø£ÿ˝Ò<äT.
II
Ä sêÁ‹ n+‘ê bı˝≤\˝À C≤>±s¡+ #˚XÊ+.

ø√‘·\T nsTTq$. ø=+<äs¡T ø√‘·\T ø√j·T>±H˚ q÷]Ã y˚düTø=+{≤s¡T. ø=+<äs¡T ≈£î|üŒ\T y˚dæø=ì y˚dü$ ø±\+
‘·\dü÷|ü>±H˚ #ÓÁ’ ‘ês¡+uÛ+Ñ ˝À q÷s¡TÃø=+{≤s¡T.
≈£î|üŒ\T #˚\˝ÀH˚ y˚kÕÔs¡T. ≈£î|üŒ\ #·T≥÷º ô|’s¡T\T #·ø£ÿ>± ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤sTT.
˙{Ï uÀ<Ó≈£î <ä>∑Zs¡>± ñqï #˚˝À ø√≥j·T´ ≈£î|üŒ y˚XÊ&ÉT.
ø±\Te Ç+ø± m+&çb˛˝Ò<äT. uÀ<Ó ø£qï+ ‘Ó– ≈£î|üŒ#˚˝À ˙s¡T |ü&ç+~.
uÀ<Ó ø£qï+ ø£{Ïºy˚dæ #˚˝À |ü&É¶ ˙s¡T b˛j˚T˝≤>∑Tq |æ\¢uÀ<Ó\T rdæ ˇø£ >∑≥Tº MT<ä ≈£Ls¡TÃHêï+ ø√≥j·÷´, H˚q÷.
Vü‰sTT>± qø£åÁ‘ê\T yÓTs¡TdüTÔHêïsTT. >∑TãTs¡T >∑TãTs¡T>± jÓT<äT>∑T‘·÷, #·\¢ì >±*øÏ ªCÀs¡Tμ eT+≥÷ ô|’s¡T#˚\T
m+‘√ Äq+<ëìï ≈£Ls¡TdüTÔHêïsTT.
ª|ü˝≥¢… ÷] J$‘·+ m+‘√ eTH√Vü≤s¡yTÓ +Æ ~!μ nì nqT≈£îHêïqT. ø±ì, ª|üdTü \Ô T |ü&Ü*, ø£cÕº\≈£î zs¡TÃø√yê*. á
¬s+&É÷ ‘·|æŒ‘˚ |ü˝…¢≥÷πs Á|üXÊ+‘· J$‘· kÂU≤´ìøÏ |ü⁄{Ïº\T¢.μ
ª≈£î|üŒ |ü˝≤¢ìï |ü&~¶É . Ä yÓTs¡ø£ #˚˝À y˚<ë›+ nqTø=HêïqTμ nHêï&ÉT ø√≥j·T´. ªn+‘·sπ «~ yÓfifl¯ >±H˚ q÷πsÃj·÷*.μ
ªn+‘· ‘=+<äs¡ @$T e∫Ã+~? dü+e‘·‡sê~øÏ q÷s¡TÃø√e#·TÃμ nHêïqT.
ªnuÒ“, |üqTï\T e∫Ã ‘·\ MT<ä ‘·qTï‘êsTT. Ç+{À¢ ˇø£ |æ+>±D°∫|üŒ nsTTHê ˝Ò<Tä neTà&ÜìøÏ. n˙ï eT{Ïeº T÷≈£îfi‚flμ
nHêï&ÉT.
düU≤! ø£wüº+ ˇø£fi¯fl~, |òü*‘·+ eTs=ø£fi¯fl~.
ù|<ä\ H√fi¯ófl ø={Ïº, ø£&ÉT|ü⁄\T e÷&çÃ, ñqï<ä+‘ê }&ÉTÃø£b˛sTT @$T #˚kÕÔs√ ‘Ó\TkÕ? uÒ+≈£î\˝Àq÷, ÇqT|ü
ô|f…º\˝Àq÷ ≈£î|üŒ\T b˛dæø=ì ≈£Ls¡TÃì nqTuÛÑ$kÕÔs¡T düs¡«uÛÀ>±\÷qT.
m|ü&ÉT ‘=\ø£]kÕÔ~ nì ø£fi¯ófl $|æŒ ø£ì ô|≥Tºø=ì ñ+&ç `
m|ü&ÉT ø±\Te≈£î ˙s¡T ekÕÔ~ nì sêÁ‹+ãefi¯ófl eTqq+ #˚dæ `
eT+<äTì, $‘·ÔHê\T #·*¢ ` ˙{Ï ø=s¡≈£L ` ≈£L* ø=s¡≈£L Ç‘·s¡T\‘√ b˛{°\T |ü&ç `
Ä≈£îeTfi¯ófl |üX¯óe⁄\T ‘=øÏÿ‹ìy˚j·T≈£î+&Ü sêÁ‹+ãefi¯ófl bı˝≤\˝ÀH˚, e{Ïº H˚\H˚ |ü+&ÉTø=ì ø±|ü˝≤ ø±dæ `
≈£îfÒº C…Á]\≈£L, bı&ç#˚ ‘˚fi¯fl≈£L, ø£]#˚ bÕeTT\≈£L X¯Øsêìï n]Œdü÷Ô `
$düT>∑÷ $sêeTeT÷ ˝Ò≈£î+&Ü bı˝≤\≈£î ˙s¡T ô|{Ïº, <äTìï, }&çÃ `
es¡¸+ nqø£, u≤&çã+<ä\T nqø£ ` ô|’s¡T*ï ` ì‘·éT÷ #·÷dü÷Ô, ø±dü÷Ô `
ms¡Te⁄\T y˚dæ, ø£\T|ü⁄\T Bdæ, |ü+≥ |ü+&ç+∫ `
|ü+≥qT m\Tø£\T, ∫\Tø£\T ‹ìy˚j·T≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô #˚dæ `
|ü+≥qT ¬ø’\T #˚dæ ` <Ûëq´+ sêdüT\T b˛dæ ` ‘·eT ø£&ÉT|ü⁄\T ø±\T‘·÷e⁄Hêï, ø£˙ïfi¯ófl ø±s¡T‘·÷ ñHêï `
$TÁ‘·e÷! ÇHê+<ës¡T\≈£î |òü*‘·+ n+‘ê n|üŒ–+∫ e{Ïº#˚‘·T\T q\T|ü⁄ø=+≥÷ Ç+&É¢≈£î b˛sTT |üdüTÔ\T |ü&˚
¬s’‘·T\ Bq>∑‹ me]øÏ Vü≤è<äj·T+ ø£]–+#·<äT?
#ê˝≤ø±\+ >∑&ç∫b˛sTT+~ Hê≈£î á }Vü≤ ˝ÀH˚, ø√≥j·T´ @$T Ä˝À∫düTÔHêï&√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. Ç<ä›s¡eT÷
‘Ó*y=+~ #·÷düTø=H˚dü]øÏ eT+#·T#˚‘· e÷ ‘·\\T Hêìb˛sTTHÓ’. b˛<ë+ |ü<ä nì ˝Ò#ê&ÉT ø√≥j·T´.
sêÁ‹ n+‘ê Hê≈£î ì<äs› ¡ |ü≥˝º <Ò Tä . ô|>’ ± n$T‘·yTÓ qÆ #·* ≈£L&ÜqT. #·*eT+≥\T y˚dTü ø=+≥÷ ø£ãTs¡T¢ #Ó|ü ø=+≥÷
Ä sêÁ‹ >∑&çbÕ+.
Ä eTsêï&ÉT ì<äTs› ¡ ã<äø› +£ #˚‘· (@MT |üì˝Òøb£ ˛e&ÉyT˚ ã<äø› ±ìøÏ ø±s¡D+) ˙≈£î ˝ÒK sêj·T˝Òøb£ ˛j·÷qT. Ä sêÁ‹
nqï+ ‹q≈£î+&ÜH˚ ìÁ<ä b˛j·÷q≥, e÷j·TeTà nHêïìøÏ m+‘· ˝Ò|æHê ˝Ò#êqT ø±q≥.
πs|ü+‘ê |üì ñ+~. yÓT≥º<äT≈£îÿ\T e#êÃsTT. ‘√≥˝À¢ ns¡ø£\T ø£{≤º*. πs|ü⁄ eT÷]Ô>±] Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fl*
nqTø=+≥THêïqT. m˝≤ ñ+≥T+<√.
Ç+‘·es¡≈L£ Hê ˝ÒK m+<äT≈£î Ä\düéTsTT+<√ sêXÊqT. ndü\T ˙≈£î sêj·÷* nqTø=qï dü+>∑‹ sêj·TH˚ ˝Ò<Tä .
ÁøÏdüºeTdüT edü÷Ô+~. ÁøÏdüºeTdüT≈£L, dü+Áø±+‹ø° ø£*|æ ø±˝ÒJøÏ ôd\e⁄\T ÇkÕÔs¡T. H˚qT á @&ÉT #·<äTe⁄ kÕ–ùdÔ
ìqTï e÷ }s¡T rdüTø=ì sêyê* nqTø=HêïqT. ø±ì |ü⁄]{Ï˝ÀH˚ dü+~Û ø={Ïº+~ Hê #·<äTe⁄≈£î.

&ÉãT“ ˝Òì #·<äTe⁄ Çã“+<äT\ #˚≥T. e#˚Ã
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç @&ÓH’ ê #·<Tä e⁄‘êH√ #·<eä H√, ø±\+ »]–b˛j˚Tø=B›
♦ ªª|ü˝…¢≥÷] J$‘·+ m+‘√ eTH√Vü≤s¡yÓTÆ+~. Bìô|’ MT ùdïVü‰\T bÕ‘·ã&çb˛‘·÷ ñ+{≤sTT. ø=‘·Ô |ü]#·j÷ · \T
n_ÛÁbÕj·÷\T ‘Ó\Œ+&ç. ø£*π>ø=B› bÕ‘· |ü]#·j·÷\T n&ÉT>∑Tq |ü&çb˛‘·÷
ºü ˇø£fifl¯ ~, |ò*ü ‘·+ eTs=ø£fifl¯ ~μμ n+fÒ MTπø$T ns¡yú TÓ +Æ ~? ñ+{≤sTT. Ç~ Á|ü|ü+#· dü«uÛ≤e+.
♦ ªªø£w+
Bìï @ @ dü+<äsê“¤\˝À ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T? ø£qTø£ á ôd\e⁄\≈£î e÷ }s¡T ekÕÔeH˚
nqTø=+≥THêïqT.
♦ #·*eT+≥\T y˚düT≈£î+≥÷, ¬s’‘·T\T ø£ãTs¡T¢ #Ó|üø=+{≤s¡T
ø£<ë! yêfi¯ófl @ @ $wüj÷· \ >∑T]+∫ ø£ãTs¡T¢ #Ó|ü ≈£î+{≤s¡T. ˙e+{Ï ÄÅs¡›Vü≤è<äj·TT&ÉT |ü˝…¢≥÷fi¯ófl e∫Ã
}Væ≤+#·+&ç. Çø£ÿ&É Á|ü»\T |ü&˚ ø£cÕº©ï ` ø£cÕº\T ‘=\–b˛‘˚
|ü˝≥¢… ÷fi¯ófl e÷qedü+|ò÷ü ìøÏ áj·T>∑\ Äq+<ë˙ï
♦ ª|ü˝≥ ¢… ÷fi¯fl≈£î yÓ[‘˚ eTq+ @ @ $wüj÷· \T ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ? ` #·÷ùdÔ m|üŒ{Ï¬ø’Hê eT+∫~.
@ $wüjT· eT÷ yÓ+≥H˚ ‘Ó\bÕ*. Hê]+»|üfiS¯ fl, yÓ\>∑|fiü S¯ fl, ø=ã“] ≈£î]&û\÷ C≤Á>∑‘#Ô· d˚ æ ñ+#·T‘êqT. ‘·|Œü ≈£î+&Ü
sêyê*. ôd\e⁄.
Ç$ #˚j·T+&ç
1. |ü˝¢… >=|üŒ<ë? |ü≥ï+ >=|üŒ<ë? MT¬s‘’ ˚ <˚ìï düeT]úd÷ü Ô e÷{≤¢&É‘ês¡T? m+<äT≈£î?

2. >∑‘·+‘√ b˛*ùdÔ H˚&ÉT eékÕj·T+ #˚ùdyê] dü+K´ Áø£y˚TD≤ ‘·>∑TZ‘√+~. BìøÏ ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT?
‘Ó\TdüTø=ì #·sÃ¡ ˝À bÕ˝§Zq+&ç.
3. øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. M{Ïì @ dü+<äs¡“¤+˝À mes¡T nHêïs¡T?
n) nHêïjYT! á ˝…ø£ÿ #Ó|æŒ |ü&ÉTø√≈£L&É<ë!
Ä) ªªnsTT‘˚ sT÷ s¡÷bÕsTTì >∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚sTTμμ.
Ç) ªªe]#˚˝À ˙s¡T|ü&É¶~, ˙e⁄ sêyê*μμ.

4. (uÀsTT ;ÛeTqï sêdæq <Ûsä à¡ + ø√dü+ b˛sê≥+˝Àì) øÏ+~ ù|sê #·<eä +&ç. ù|sê˝Àì ø°\ø£yTÓ qÆ ◊<äT |ü<ë\qT
>∑T]Ô+#·+&ç.
|üì#˚d÷ü Ô ñ+fÒ nqTuÛeÑ + ø£\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. nqTuÛyÑ êìï eT∞fl Ä#·sD¡ ˝À ô|&ç‘,˚ |üì eT]+‘· #·øÿ£ >±
kÕ>∑T‘·T+~. n|ü&ÉT nqTuÛÑyêìøÏ eT]+‘· |ü<äTq÷, ø±+‹ \_ÛdüTÔ+~. yêdüÔe C≤„q düeTTbÕs¡®q |ü<ä∆‹
Ç~. yêdüÔe C≤„qy˚T dü]jÓÆTq C≤„q+. yêdüÔe C≤„q+ m&É‘Ó>∑ì |üì <ë«sê, |ü]o\q <ë«sê \_ÛdüTÔ+~.
yêdüÔe C≤„q+ <˚X¯ ø±\ ÁbÕ+‘êqT>∑TDyÓTÆ ñ+≥T+~. <˚X¯ ø±\ ÁbÕ+‘êqT>∑TD+>± e÷s¡T‘·T+~. eTq
eg<Ûës¡D, $yêVü‰\T, |ü]bÕ\q $<ÛëHê\T á $<Û+ä >± $_Ûqï $wüj÷· *ï rdüTø=ì eTq+ |ü]o*+∫Hê,
á dü‘´· + ø£ì|ædTü +Ô ~. eT+∫#Ó&\¶É T, Ä#ês¡eéVü‰sê\T, $~Û$<ÛëHê\T n˙ï <˚Xø¯ ±\ ÁbÕ+‘êqT>∑TD+>±
m˝≤ e÷]b˛‘·THêïjÓ÷ düŒwüºeTe⁄‘·T+~. e÷s¡TŒ≈£î nr‘·yÓTÆ+~ @B á ˝Àø£+˝À ˝Ò<äT.
ô|’ ù|sê Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\˝À @$ dü¬s’qy√ () <ë«sê >∑T]Ô+#·+&ç.
n) nqTuÛÑe+ e\¢ eTq |üìrs¡T yÓTs¡T>∑T|ü&ÉT‘·T+~. ( )
Ä) ªC≤„q+μ nH˚~ #·~$‘˚, $+fÒ \_Û+#˚~. ( )
Ç) yêdüÔeC≤„q+ dæús¡+>± ñ+&É<äT. n~ ø±˝≤qT>∑TD+>± e÷s¡T‘·T+≥T+~. ( )
á) nqTuÛÑe+, |ü]o\q e\¢ yêdüÔe C≤„q+ dæ~∆düTÔ+~. ( )
ñ) eTq Ä#ês¡eéVü‰sê\T, $~Û$<ÛëHê\T m|ü&É÷ dæús¡+>± ñ+{≤sTT. ( )
n) C≤q|ü<äTì ˝ÒK˝À ø£$ @ @ $wüj·÷\qT >∑T]+∫ sêXÊs¡T?
Ä) eékÕj·T<ës¡T\ ø£cÕºìï ø£$ @eTì $e]+#ês¡T?
Ç) #·<äTe⁄ø=qïyêfi¯fl >∑T]+∫, |ü≥ºDyêdüT\ >∑T]+∫ ø£$ @eTì Á|ükÕÔ$+#ês¡T?
á) C≤q|ü<äT&ÉT ‘·q |ü≥ºD+$TÁ‘·TDÏí |ü˝…¢≥÷s¡T≈£î m+<äT≈£î s¡eTàì ÄVü‰«ì+#ê&ÉT?
ñ) uÀsTT ;ÛeTqï >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î Ä˝À∫+∫ ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ªª@MT |üì ˝Òø£b˛e&Éy˚T ã<ä∆ø±ìøÏ ø±s¡D+μμ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\Œ+&ç.
Ä) ªªø±\+ #ê˝≤ $\TyÓ’+~μμ m+<äT≈£î?
Ç) #·<äTe⁄≈£îqïyêfi¯fl+‘ê ‘·eT ø£wüº|òü˝≤ìï ‹+≥÷ |ü{≤ï\˝À kÂU≤´\T nqTuÛÑ$dü÷ÔHêïs¡qï s¡#·sTT‘·
n_ÛÁbÕj·T+‘√ MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê? m+<äT≈£î?
á) ªªø£wüº+ ˇø£fi¯fl~ |òü*‘·+ eTs=ø£fi¯fl~μμ nì nq&É+˝À s¡#·sTT‘· ñ<˚›X¯+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
ñ) ªª|ü˝…¢≥÷fi¯ófl ø£˙ïfi¯ófl ô|&ÉT‘·Tqï$μμ Bìï $e]dü÷Ô sêj·T+&ç.

2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î Ä˝À∫+∫ |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) |ü˝…¢≥÷fi¯ófl düT_Ûø£å+>± ñ+fÒH˚ <˚X¯+ düT_Ûø£å+>± ñ+≥T+~. n˝≤+{Ï |ü˝…¢≥÷fi¯ófl s√Es√E≈£L
‘·eT ñìøÏì, dü+düÿ è‹ì, Ä‘·àqT ø√˝ÀŒ‘·THêïsTT. Ç+<äT≈£î>∑\ ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT? Ç$
ø£\ø£\˝≤&Ü\+fÒ eTq+ @+ #˚j·÷*?
Ä) ªª|ü˝…¢≥÷fi¯ófl Á|üXÊ+‘· J$‘· kÂU≤´ìøÏ |ü⁄{Ïºfi¯óflμμ Bìï düeT]údü÷Ô düe÷<Ûëq+ sêj·T+&ç.
n) MTs¡T #·÷dæq |ü˝…¢≥÷s¡T˝Àì eTqTwüß\ eT<Ûä´ dü+ã+<Ûë\T, nø£ÿ&ç Á|üø£è‹ <äèXÊ´\qT e]ídü÷Ô MT
$TÁ‘·T&çøÏ ˝ÒKsêj·T+&ç.
Ä) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± ø=ìï ìHê<ë\T, dü÷≈£îÔ\T sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\T #·÷&É+&ç. yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\‘√ ø£\|ü+&ç.
ñ<ëˆˆ s¬ ˝’ «Ò ùdwº qü T, , , #˚s¡Tø√&É+
¬s’˝Ò«ùdºwüqT, {Ï¬øÿ≥Tº, Á|üj·÷D+, #˚s¡Tø√&É+.
n) esê¸ø±\+, , , <Ûëq´+.
Ä) eT&ç<äTqï&É+, , , |ü+≥.
Ç) bÕsƒ¡XÊ\, , , J$‘·+˝À dæús¡|ü&É&É+.
á) ˝ÒK, , , #˚s¡&É+.
ñ) |üì#˚j·T&É+, , , Äq+<ä+>± J$+#·&É+.
2. øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üj÷Ó –+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) bı<ä›düÔe÷q+
Ä) #·eT‘êÿs¡+
Ç) kÕìï<Û´ä +
á) ø£w|ºü \üò +
ñ) ø£&TÉ |ü⁄\T e÷&ÉTÃø=qT
}) n&ÉT>∑Tq |ü&çb˛e⁄
3. øÏ+~ |ü<ë\T / yêø±´\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) |ü⁄]{Ï˝ÀH˚ dü+~Û ø=≥º&+É

Ä) ø£\T|ü⁄Bj·T&É+
Ç) Á>±yÓ÷<äs∆ D¡ +
á) ñqï<ä+‘ê }&ÉTÃø£b˛e&É+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì dü+<ÛTä \qT $&ÉBdæ, dü+~Û dü÷Á‘·+‘√ düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
n) ÄVü‰Vü‰! m+‘· yÓ’|üØ‘·éTT!
Ä) »+‘·TÁ|ü<äs¡ÙqXÊ\˝À @y˚T$T #·÷XÊe⁄?
Ç) nø£ÿ&Éø£ÿ&É ø=ìï düeTdü´\T ‘·˝…‘·Ôe#·TÃ.
á) yÓHÓï\ |ü≥º|ü>∑\TqT ‘·\|ædüTÔqï~.
2. øÏ+~ yêø±´\qT dü+•¢wyºü êø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) sêeTT bÕsƒ¡+ #·~yê&ÉT. sêeTT bÕsƒ¡+ ns¡ú+ #˚düT≈£îHêï&ÉT.
Ä) yÓ’<äT´&ÉT Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡ #˚kÕÔ&ÉT. yÓ’<äT´&ÉT eT+<äT\T ÇkÕÔ&ÉT.
Ç) nø£ÿ {°M #·÷düTÔqï~. nø£ÿ qè‘·´+ #˚düTÔqï~.
3. øÏ+~ yêø±´\qT dü+j·TTø£yÔ êø±´\T>± e÷s¡Ã+&ç.
n) sêeTø£èwüß&í TÉ >∑Ts¡Te⁄. $y˚ø±q+<äT&ÉT •wüß´&ÉT.
Ä) d”‘· dü+^‘·+ H˚s¡TÃ≈£î+≥Tqï~. d”‘· qè‘·´+ H˚s¡TÃ≈£î+≥Tqï~.
Ç) s¡+>±sêe⁄≈£î bÕ&É≥eT+fÒ ÄdüøÏÔ. s¡+>±sêe⁄≈£î $q&ÉeT+fÒ $s¡øÏÔ.
á) lqT ã&çøÏe#êÃ&ÉT. C≤Hé¬s&ç¶ ã&çøÏ e#êÃ&ÉT. Vü≤düà‘Y ã&çøÏ e#êÃ&ÉT.
ñ) Äj·Tqø£$. Äj·Tq >±j·T≈£î&ÉT. Äj·Tq $<ëý˚‘·Ô.
ÁbÕ‘ê~dü+~Û
4. øÏ+<ä ^‘·^dæq |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒ\T >∑eTì+#·+&ç.
n) |üP¬seTà n+<ä+>± ñqï~.
Ä) >∑Ts¡T•wüß´\T |üP"<√≥≈£î yÓfi≤fls¡T.
Ç) s¡$øÏ bÕ\MT">∑&É n+fÒ #ê˝≤ Çwüº+.
á) ø=\qT˝À ¬ø+<ëeTs¡\T ø=‘·Ô XÀuÛÑqT yÓ<ä»\T¢‘·THêïsTT.

• dü+~Û »]–q rs¡TqT >∑eTì+#·+&ç.
}
|üPe⁄ G ¬seTà ◊<äT dü+<äsê“¤˝À¢q÷ yÓTT<ä{Ï |ü<+ä ˝Àì yÓTT<ä{Ï n#·TÃ ‘·sê«‘· ñqï
|üPe⁄ G ‘√≥ nø£åsê\T ˝À|æ+#êsTT ø£<ë!
dü÷ˆˆ düe÷dü+ãTq+<äT ÁbÕ‘ê<äT\ ‘=*j·T#·TÃ MT~ es¡í+ãT\
MT<äT G ø£&É ¬ø\¢ ˝À|ü+ãT ãVüQfi¯+ãT>±q>∑T.
¬ø+|ü⁄ G ‘êeTs¡\T • ÁbÕ‘ê<äT\q>± ÁbÕ‘·, ˝Ò‘· Áø=‘·Ô, ÁøÏ+<äT, |ü⁄e⁄«, MT<äT,
ÁbÕ‘· G Ç\T¢ ¬ø+|ü⁄, #ÓqTï yÓTTˆˆq$.
ÁbÕ G Ç\T¢ ` j·T&Ü>∑eT+ »]– ªÁbÕsTT\T¢μ nqTs¡÷|ü+ @s¡Œ&ç+~.
}
|üP G ‘√≥ á eT÷&ç+{ÏøÏ qT>±>∑eT, düs¡fi≤<˚X¯dü+~Û dü÷Á‘ê\qqTdü]+∫
MT G ø£&É e÷s¡TŒ\T »]– |üP"<√≥, MT">∑&,É ø¬ +<ëeTs¡\T ` nH˚ s¡÷bÕ\T
¬ø G ‘êeTs¡\T @s¡Œ&Ü¶jT· ì ‘Ó\TdüTø√+&ç.

♦ n+<äyÓTÆq |ü˝…¢≥÷s¡T m˝≤ ñ+≥T+<√ }Væ≤+#·+&ç. Á|üø£è‹ XÀuÛÑ\‘√ n\sêπs n˝≤+{Ï Á>±eT d”eT
∫Á‘êìï ùdø£]+#·+&ç. <ëìï e]íd÷ü ,Ô $esê\qT sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç. MT $TÁ‘·T\T ≈£L&Ü Ç˝≤π> sêkÕÔsT¡
ø£<ë! M{Ï‘√ ªªn+<äyÓTÆq Á>±eT d”eT\Tμμ nH˚ |ü⁄düÔø£ dü+ø£\q+ #˚j·T+&ç. <ëìøÏ eTTK∫Á‘·+ ≈£L&Ü
^j·T+&ç. $wüjT· dü÷∫ø£, eTT+<äTe÷≥ sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
\ø£å\eT+~ ù|<ä]ø£+˝À, nC≤„q+˝À eT–Zb˛‘·Tqï+‘·

ø±\+ yê] ø£cÕº]®‘·+‘√ $<ëé+‘·T˝…’, yê]ì ø£˙dü+
dü÷øÏÔ |ü{Ïº+#·Tø√&É+ e÷ìy˚dæq Á|ü‹e´øÏÔì H˚qT
e+#·≈£î&ç>±H˚ uÛ≤$kÕÔqT. |”&ç‘·T˝…’ #ÓeT{À&˚Ã
\ø£å\eT+~ ù|<ä\ Vü≤è<äj·÷]Ô‘√ $<ëé+‘·T˝…’
düTU≤˝À¢ eTTì–‘˚\T‘·÷, yê] >∑T]+∫ ø£˙dü+
Ä˝À∫+#·ìyê]ì H˚qT qj·Te+#·≈£î\H˚ n+{≤qT.
` $y˚ø±q+<ä

4 yÓHÓï\
` mi≤¿Áô|>∑Z&É (mi¿q)
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

á ø£$‘· #·<äe+&ç
ø=+&Éø√q˝À¢
qe⁄«‘·÷, ‘·Tfi¯ófl‘·÷ |üsT¡ >¬ &ÉT‘·Tqï
ôd\j˚Ts¡T
ø±\TC≤] ˝Àj·T˝À |ü&bç ˛sTT+~. Á|üX¯ï\T:
n~#·÷dæ 1. á ø£$‘· <˚ìï e]ídüTÔqï~?
Ä≈£î\T #ê≥T#˚dTü ø=ì, 2. dü÷Ø&ÉT |ü&ÉeT{Ï ø=+&É\ yÓqøÏÿ
yÓTT>∑\Z T ãT>∑\Z T H=≈£îÿ≈£îHêïsTT. |ü&bç ˛e&ÉeT+fÒ @$T{Ï?
Ç<ä+‘ê #·÷düTqÔ ï dü÷Ø&ÉT 3. ôd\j˚Ts¡T ø=+&Éø√q\ MT<ä qe⁄«‘·÷ ‘·Tfi¯ófl‘·÷
bı≥º #Óøÿ£ \j˚T´˝≤ qe⁄«‘·÷ |üsT¡ >¬ ‘·&Ô +É n+fÒ MTπøeTì ns¡eú TsTT´+~?
|ü&eÉ T{Ï ø=+&É\ yÓqøÏÿ 4. es¡íHê‘·àø£yÓTÆq ø£$‘·«+ #·<äe&É+e\¢ ø£*π>
|ü&bç ˛j·÷&ÉT. Á|üjÓ÷»Hê˝Ò$?
bÕsƒê´+X¯ H˚|ü<Ûä´+
Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT eq$Vü‰s¡+ #˚dæq dü+<äs¡“¤+˝À edü+‘· ãTT‘·Te⁄qT, kÕj·T+ düeTj·÷ìï,

#·+Á<√<äj·÷ìï ø£$ e]í+#ê&ÉT. s√»+‘ê rÁeyÓTÆq m+&ÉqT Á|üdü]+|üCÒdæq dü÷s¡T´&ÉT, Ç+ø±
ñwüí‘êbÕìï ô|+∫‘˚ ndüTs¡Hêj·T≈£î&Ó’q Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT düVæ≤+|ü&˚yÓ÷ nqï≥T¢ HÓeTà~>± |üø£ÿ≈£î
‘=\– b˛j·÷&ÉT. ‘·<äq+‘·s¡+ Á|üø£è‹˝À e∫Ãq e÷s¡TŒ\qT s¡eTD°j·T+>± e]í+#ês¡T.

á bÕsƒ¡+ ø±e´ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~. ø±e´+
es¡íq Á|ü<Ûëq+>± kÕ>∑T‘·T+~. Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+
mi¿q qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+ ‘·èrj·÷XÊ«dü+ ˝À~.
 bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

 bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘·^j·T+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düøÔ +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
ø£$Á‘·j·T+˝À eT÷&Ée yê&ÉT mi¿q. 14e X¯‘êã›|ü⁄ Á|ü<∏äe÷s¡ú+˝À J$+∫q mi¿q

‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T b˛‘·e÷+_ø£, dü÷s¡Hês¡T´\T. áj·Tq >∑Ts¡Te⁄ X¯+ø£sk¡ Õ«$T. n<ä+› øÏì sê»<Ûëì>±
#˚dTü ø=ì bÕ*+∫q Áb˛\j·T y˚e÷¬s&ç¶ ÄkÕúqø£$. Ä+Á<Ûeä TVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì ns¡D´|üs«¡ X‚weü TT,
qèdæ+Vü≤|ü⁄sêDeTT, sêe÷j·TDeTT, Vü≤]e+X¯eTT yÓTTˆˆ Á>∑+<∏ë\qT mi¿q s¡∫+#ê&ÉT.
M{Ï˝À sêe÷j·TD+ n\uÛÑ´+. ‘·q sêe÷j·TD, Vü≤]e+XÊ\qT y˚e÷¬s&ç¶øÏ n+øÏ‘·+ #˚dæq
(}Vü≤∫Á‘·+)
mi¿q, uÛ≤s¡‘êìï sê»sê»qπs+Á<äTìøÏ, qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD≤ìï n¨ã\ qèdæ+Vü≤kÕ«$TøÏ
n+øÏ‘·$T#êÃ&ÉT. mi¿q s¡#·q˝À es¡íq\T n~Ûø£+>± ñ+{≤sTT. ‘·<äq+‘·s¡ ø±\+˝Àì ø£e⁄\ es¡íq≈£î mi¿q
es¡qí ˝Ò Áù|s¡Dì#êÃsTT. Á|üã+<Ûä \ø£Då yÓTqÆ ncÕº<Xä ¯ es¡qí ˝À¢ Ç+#·T$T+#·T>± nìï es¡qí \÷ qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+˝À
ø£ì|ækÕÔsTT. mi¿qqT ªÁ|üã+<Ûä |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tμ &É+{≤s¡T. Ç‘·ì •euÛøÑ ÔÏ bÕs¡e÷´ìï nqTdü]+∫ ªX¯+uÛTÑ <ëdüTμ&Éì ù|s¡T
>±+#ês¡T. mi¿q s¡#·Hê Á|üuÛ≤e+ b˛‘·q MT<ä ñqï<äì $eTs¡Ù≈£î\T uÛ≤$düTÔHêïs¡T.

Á|üy•˚ ø£
Äu≤\>√bÕ˝≤ìøÏ Äràj·T ã+<ÛTä e⁄ #·+<äe÷eT. #·+<äe÷eT qT+&ç C≤\Tyêπs neTè‘·+
yÓHïÓ \. n+<äyTÓ qÆ #·+<äe÷eTqT #·÷|æd÷ü Ô ª#·+<äe÷eT sêy˚! C≤_*¢ sêy˚!μ n+≥÷ ø£eTàì
bÕ≥qT $ì|æd÷ü Ô neTà >√s¡TeTT<ä\› T ‹ì|æ+#·&+É eTq+<ä]ø° nqTuÛeÑ +˝Àì $wüjT· y˚T.
∫qï |æ\¢\≈£î yÓHÓï\ n+fÒ m+‘√ Çwüº+. lsêeT#·+Á<äTì n+‘·{Ïyê&˚ u≤\´+˝À
#·+<äe÷eT ø±yê\ì b˛s¡Tô|{≤º&É+fÒ, #·+Á<ä_+ã+ m+‘· Äø£s¡¸D°j·TyÓ÷ ‘Ó\TdüTÔ+~.
n≥Te+{Ï #·+<äe÷eT yÓ\T¬>’q ` yÓHÓï\qT eTqø£e⁄\T ø±yê´˝À¢ m+‘√ n<äT“¤‘·+>±
e]í+#ês¡T, Ç|üŒ{Ïø° e]ídü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. neTè‘·øÏs¡DTì Ä neT÷\´ dü+|ü<äqT m+‘√
s¡eTD°jT· +>± e]í+#ê&ÉT qèdæ+Vü≤ |ü⁄sêD+˝À mi¿q. Äj·Tq es¡qí qT ÄkÕ«~<ë›+.
#·. ÇqT qdüe÷q‘˚E ~eùd+Á<äT" >∑qT+>=qTe÷&çÿ" p&É">±"

»q <=s¡T q\Œ‘˚E qqT #ê&ÉTŒq" »+#·\uÛÑè+>∑‘ês¡ø±
|òüTq eqC≤‘·˝À#·qeTT Á>∑≈£îÿq MT\q yÓTT+<ä"CÒôd" ã
~àì |ü‹uÛÑøÏÔ dü‘Ô· «eTTq y˚T*$TøÏ+ >∑TiÏ <ëqbıeTàqHé. 1
_#·. düTs¡T∫s¡‘ês¡ø±≈£îdüTeTXÀ_Û quÛÀ+>∑DuÛÑ÷$T" >±\eT
qZs¡Te|ü⁄dü÷Á‘·<Ûë] »‘·q+ãTq ~ø£Œ‹ø√{Ï eTT+<ä≥Hé
düs¡düeTT>± q{Ï+|ü">∑ ìXÊdü‹ ¬ø‹Ôq Áø=‘·Ô‘√"|ü⁄"u…+
<Ós¡ j·Tq H=ô|Œ kÕ+<Ûä´qeB~Û‹ |ü•ÃeT~ø£Ô≥+ãTqHé. 2
‘˚. bı<ä* jÓTT+&=+&É ~$j·TTqT uÛÑT$j·TT ~X¯\T"
u§~$ø=ìj·TT+&ÉT N"ø£{ÏÁb˛e⁄ e\q
$T≈£îÿ≥+ãT>∑" >±≥Tø£ Á>∑TøÏÿq{Ïº
ø£s¡e≥+ãq »>∑<ä+&ÉK+&É eTeT¬s. 3
e. n+‘·, 4
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ¬s+&√ |ü<ä´+˝À ø£$ <˚ìì <˚ì‘√ b˛˝≤Ã&ÉT? m+<äT≈£î?

♦ Äø±XÊìï ø£$ @eTì e]í+#ê&ÉT? sêÁ‹y˚fi¯ #·Tø£ÿ\‘√ ≈£L&çq Äø±XÊìï #·÷ùdÔ MT¬ø˝≤
nìŒdüTÔ+~?

II
_#·. <Ódü\qT ø=eTà ˝§j·T´ q‹Bs¡ÈeTT˝…’q ø£s¡+ãT\Hé Á_j·T+
u…dü">∑">∑ q÷"~ ìøÏÿ s¡»˙X¯«s¡T" &ÉTqï‘·©\" uÒs¡TÃ Hê
ø£dü eTqT ù|] uÛÑ÷s¡TVü≤eTT ø±+‘·ìs¡+‘·s¡ ‘ês¡ø± \dü
‘·TÿdüTeT #·j·T+ãT >√j·TT≥ø=ø√ j·Tq" Áu≤"¬ø düeTT‘·T‡ø±ø£è‹Hé. 5
ñ. yÓHÓï\yÓ*¢ bÕ\ÿ&É* Áy˚"ø£<äq+ãTq" uÒ]Ã ~≈£îÿ\THé
$TqTïqT eTT+|ü q+<äT s¡»˙ø£s¡_+ãeTT ≈£î+&É© uÛÑe
‘·Œqï>∑‘·\Œø£\ŒqeTT uÛÑ+–" <äq¬sÃ" <ä<ä+‘·s¡+ãTqHé
yÓqTïìuÛÑ+–" p&ÉTÿ\≈£î y˚&ÉÿjÓTTq¬sÃ" >∑\+ø£ eT‘·ÔiÏHé. 6
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ªª#·+Á<√<äj·÷ìïμμ #·÷düTÔqï|ü&ÉT m˝≤ nì|ædüTÔ+~?
♦ ì+&ÉT |ü⁄qï$THê&ÉT #·+Á<ä_+u≤ìï #·÷ùdÔ @y˚T$T ñqï≥T¢>± nqTuÛÑ÷‹#Ó+<äT‘êeTT?
♦ bÂs¡í$THê{Ï ø£\Te\qT #·÷düTÔ+fÒ ø£*π> Äq+<ä+ m˝≤ ñ+≥T+~?
♦ ªs¡»˙ø£s¡ _+ã+μμ nì ø£$ <˚ì >∑T]+∫ nHêï&ÉT?

III
_#·. e&ç>=ì iÒ≈£î\T|üŒ‹\ yê*q πødüs¡eTT˝Ÿ <ä*s¡Œ" ãT

bıŒ&ç <ä\yÓTøÏÿ ‘˚ìj·T\T bı+– ‘·s¡+>∑\T">±" C…\+– ô|’"
ã&ÉT HÓ\<˚"{Ï<ë"≥T\≈£î" ã+&ÉTe⁄˝…’ qekÂs¡uÛÑ+ãT \T
>∑Z&ÉTe⁄>∑ qT\¢ dæ˝…¢ |òüTq¬ø’s¡ewü+&ÉeTT ì+&ÉTyÓHÓï\Hé. 7
d”. ø£s"¡ >¬ &ÉT qe#·+Á<äø±+‘√|ü\+ãT\
‘·i#·T k˛q\" >∑&ÉT <ä\eTTø=qT#·T"
»≥T\ #·ø√s¡dü+#·j·TeTT\ jÓTiø£\
>∑s«¡ +|ü⁄<ë"≥T\" >∑&\É Tø=qT#·T
$]j·TT ¬ø’s¡eeTT\ $|ü⁄\ s¡+Á<ÛäeTT\ô|’"
BÁe+ãT>±" Á>∑$Tà Á‹|üø=qT#·T"
>±$T˙»qeTT\ ø£eT˙j·T$ÁuÛÑeT
dæà‘·ø±+‹\Vü≤s¡T\ yÓT+&ÉTø=qT#·T"
ÄˆˆyÓˆˆ u§<ä*bı<ä* #·<ä\" u§+>±] bı+>±]
$T+∫ $T+∫ ~X¯\T eTT+∫eTT+∫
j·T_ÛqT‘˚+<äT #·+Á~ø±+uÛÀ~Û j·Tœ\+ãT
˙≥ ì≥º\eTT>∑ ì≥ºy=&ç#Ó. 8
e. Ç≥¢‹eTH√Vü≤s¡ >∑+;Ûs¡BÛs¡+u…’q düT<Ûëø£s¡ø±+‹|üPs¡+ãT sêÁ‹ j·TqT ‘·\+|ü⁄ <√"|ü˙ø£ ‘·eT+ãqT
HêeT+ãTqT $q˙ø£ j·Te´ø£Ôj·TqT X¯+ø£ q+≈£î]+|ü˙ø£ ˝À#·q+ãT\≈£î qeTè‘·ùd#·q+ãTqT,
X¯Øs¡+ãTq≈£î" »+<äHê kÕs¡+ãTqT, q+‘·s¡+>∑+ãTq≈£î Hêq+<ä‘·s¡+>∑+ãTqT q>∑T#·T
$»è+_Û+∫q düeTj·T+ãTq 9
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ yÓHÓï\qT #·÷dæq ø£\Te\T m˝≤ Á|ü‹düŒ+~+#êsTT?
♦ #·+Á<äT&ÉT ‘·q yÓHÓï\‘√ Á|ü|ü+#êìøÏ ÄVü‰¢<ëìï m˝≤ ø£*–+#ê&ÉT?
♦ ªªbı<ä*bı<ä* #·<ä\" u§+>±] bı+>±] $T+∫ $T+∫ ~X¯\T eTT+∫ eTT+∫μμ nH˚ bÕ<ä+˝Àì |ü<ä
kÂ+<äs¡´+ >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
♦ ªeTH√Vü≤s¡>∑+;Ûs¡ BÛs¡+u…’q düT<Ûëø£s¡ ø±+‹ |üPs¡+ãTμμ Bì uÛ≤e+ @$T{Ï?

uÛ≤yê\T
1) kÕ{Ï˝Òì ø±+‹‘√ Á|üø±•düTÔqï dü÷s¡T´&çì #·÷dæq≥T¢>± ‘·≈£îÿe ø±+‹‘√ Á|üø±•+#˚yê]ì #·÷&É&É+ ‘·>∑<äT
nqT≈£îqï~ |ü~àì. n+<äT#˚‘· ø£<äT\T‘·Tqï ‘·TyÓTà<ä nHÓ&ÉT ø£qTÁ>∑T&ÉT¶>∑\ |ü<äàeTT nH˚ ø£+{Ïì yÓ+≥H˚
eT÷düT≈£îqï~. Ç~ |ü‹uÛÑøÏÔ˝À ‘êeTs¡r>∑ ‘·q≈£î ‘êH˚ kÕ{Ï nqï≥T¢qï~.
dü÷s¡T´ì øÏs¡D≤\‘√ |ü<ëà\T $#·TÃ≈£î+{≤sTT. dü÷s¡T´DÏí ø£eT\Á|æj·TT&ÉT, ø£eT\u≤+<Ûäe⁄&ÉT nì n+{≤s¡T.
|ü~àìøÏ, dü÷s¡T´ìøÏ eT<Ûä´ >∑\ dü+ã+<Ûëìï uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\ nqTã+<Ûä+>± mi¿q ∫Á‹+#ê&ÉT.
2) Á|üø±•+#˚ #·Tø£ÿ\ |üP\‘√ n\+ø£]+|üã&çq Äø±X¯eTH˚ s¡+>∑düú\+ MT<ä, ø±\eTH˚ dü÷Á‘·<Ûë] Á|üj·T‘·ï+ e\¢
~ø±Œ\ø£düeT÷Vü≤+ eTT+<äT, ìXÊdü‹ (sêÁ‹ nH˚ Åd”Ô) düs¡dü+>± q{Ïdü÷Ô ñ+~. Ä düeTj·T+˝À |ü•ÃeT~XÊ
rs¡+˝Àì ø=‘·Ôø±+‹ ÄyÓT≈£î n&ÉT¶>± m‹Ôq ˇø£$<ÛäyÓTÆq mÁs¡ì‘Ós¡˝≤>∑ n\sês¡T‘·÷ ñ+~. (|üPs¡«+ Hê≥ø£
Á|ü<äs¡Ùq˝À¢ eTT+<äT dü÷Á‘·<Ûë] Á|üy˚•+#˚yê&ÉT. ‘·sê«‘· ‘Ós¡#ê≥TqT+&ç q{Ï Á|üy˚•+#˚~. Ä dü+Á|ü<ëj·÷ìï
ø£$ Çø£ÿ&É #·ø£ÿ>± Ä$wüÿ]+#ê&ÉT).
3) n~Ûø£yÓTÆq Nø£{Ï ø±s¡D+>± ~≈£îÿ\T, Äø±X¯+, uÛÑ÷$T ˇø£ <ëì˝À ˇø£{Ï ø£*dæb˛sTT, u≤>± ø±≥Tø£ ì+|æq
ã]D…˝≤>± $X¯«eT+‘ê q\¢>± ø£ì|æ+∫+~.
4) n+‘·˝À
5) ~≈£îÿ\H˚ ø=eTà\‘√, yÓ\T>∑T©H˚ #·Tø£ÿ\H˚ |üPe⁄\‘√ ô|<ä› #Ó≥Tº˝≤>± ø£ì|ædüTÔqï~ Äø±X¯+. ‘·q bı&ÉyÓ’q
#˚‘·T\‘√ Ä |üPe⁄\qT n+<äT≈£îH˚+<äTø± nqï≥T¢ #·+Á<äT&ÉT $»è+_Û+#ê&ÉT.
(#·+Á<äTì ø±+‹ Äø±X¯eT+‘ê yê´|æ+∫+~ nì ns¡ú+.)
6) bÕ\ø£&É* >∑s¡“¤+ qT+∫ |ü⁄{Ïºq yÓHÓï\ ñô|Œq˝≤ $»è+_Û+∫ ~≈£îÿ\˙ï eTT+#Ó‹Ô+~. n|ü&ÉT #·+Á<ä_+ã+
Ä~X‚wüßì bÕqT|ü⁄˝≤>∑ ø£ì|ædü÷Ô ñ+~. n+<äT˝Àì eT#·Ã $wüßíe⁄˝≤>∑ ø£qTï\≈£î ø£ì|ædü÷Ô n\]düTÔqï~. (ø£$
uÛ≤eHê$düÔ è‹ m+‘· >=|üŒ>± ñ+<√ á |ü<ä´+ ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô ñ+~.)
7) Ä ì+&ÉTyÓHïÓ \˝À ø£\Te|üP\ düeT÷Vü≤|ü⁄ sπ ≈£î\T y˚>+∑ >± $#·TÃ≈£îHêïsTT. yê&çb˛sTTq øπ düsê\T ∫>∑T]+#êsTT.
|ü⁄bıŒ&çô|’ ‘˚HÓ\T bı+– ‘·s¡+>±˝≤¢ $»è+_Û+∫, ‘·eTô|’øÏ edüTÔqï ‘·TyÓTà<ä\ ãè+<ëìøÏ |ü+&ÉT>∑ #˚XÊsTT. Ä
ì+&ÉT yÓHÓï\˝À ø=‘·Ô |ü]eTfi≤\‘√ |ü]düsê\qT ø£\Te\T dü+‘√wüuÛÑ]‘·+ #˚XÊsTT.
8) Á|üX¯+kÕe÷qT&Ó’q #·+Á<äT&ÉT ‘·q yÓHÓï\ es¡¸+‘√ yÓT‘·Ôì #·+Á<äø±+‘·•\\qT ø£]–dü÷Ô— $Vü≤]düTÔqï #·ø√s¡
|ü≈£åî\ ¬sø£ÿ\qT düŒ è•dü÷Ô (<ë≥T‘·÷)— $#·TÃ≈£î+≥Tqï ø£\Te|üP\ s¡+Á<Ûë\qT ì+|æ, ‘·qyÓ’|ü⁄ ‹|ü≈£î+≥÷—
n+<äyTÓ qÆ Åd\Ô” n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ∫s¡Tqe⁄«\ ‘Ó\ì¢ ø±+‹‘·s+¡ >±\qT ô|+|ü⁄#˚d÷ü —Ô n+‘·ø+£ ‘·≈L£ n~Ûøy£ TÓ ,Æ bı+–,
bı+–, ~X¯\˙ï eTT+#Ó‘T· ‘Ô ÷· , düeTkÕÔ˙ï Ä yÓHïÓ \ nH˚ düeTTÁ<ä|⁄ü ˙{Ï‘√ ì+|ü⁄‘·÷ ì+&ÉT>± Ä$s¡“$¤ +#ê&ÉT.
9) á $<Ûä+>± #ê˝≤ n+<ä+>±, >∑+;Ûs¡+>±, düeTTqï‘·+>± $düÔ]+∫+~ yÓHÓï\. n~ sêÁ‹ nH˚ Ä˝À#·q
sê˙j·Tø£, Nø£{Ï nH˚ ù|s¡TqT $q˙j·Tø£, ne´ø£eÔ TT nH˚ nqTe÷Hêìï ‘·˝‘… ˙Ô· j·Tø£, ø£fifl¯ ≈£î neTè‘·|⁄ü »\T¢˝≤,
X¯ØsêìøÏ eT+∫>∑+<Ûä+˝≤, eTqdüT≈£î Äq+<ä ‘·s¡+>∑+˝≤ $»è+_Û+∫+~.
Ç$ #˚j·T+&ç
1. bÕsƒ+¡ ˝À yÓHïÓ \qT e]í+#·&+É >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! Á|üøè£ ‹˝Àì $$<Ûä dü+<äsê“¤\qT e]í+#·&+É e\¢ MT≈£î
ø£*>π nqTuÛ÷Ñ ‘·T\qT ‘·s>¡ ‹∑ ˝À #·]Ã+#·+&ç.
2. MT≈£î q∫Ãq ˇø£ dü+<äsê“¤ìï e]í+#·+&ç.
3. mi¿q sêdæq øÏ+~ |ü<ä´+ #·<äe+&ç...
d”ˆˆ ø£\"&ÉT y˚T~ì j·T+<äT" >∑\" &ÉT<äø£+ãT\"
>∑\"&ÉT yêj·TTe⁄q+<äT" >∑\"&ÉT eVæ≤ï"
>∑\"&ÉT uÛ≤qTì j·T+<äT" >∑\"&ÉT k˛eTTì j·T+<äT"
>∑\" &É+ãs¡+ãTq" >∑\"&ÉT ~X¯\"
>∑\"&ÉT #·s¡+ãT\" >∑\" &É#·s¡+ãT\"
>∑\"&ÉT u≤Vü≤´+ãTq >∑\"&ÉT ˝Àq
>∑\"&ÉT kÕs¡+ãT\" >∑\"&ÉT ø±\+ãT\"
>∑\"&ÉT <Ûäs¡à+ãT\" >∑\"&ÉT ÁøÏj·T\"
‘˚ˆˆ^ˆˆ>∑\"&ÉT ø£\"yêì j·T+<äTqT, >∑\"&ÉT ˝Òì
yêì j·T+<äTqT, >∑\"&Ó\¢yêì j·T+<äT
ì+ø£ y˚jT· TqT H˚\ düsπ «X¯«s¡T+&ÉT
ø£\"&ÉT ˙j·T+<äT Hêj·T+<äT" >∑\"&ÉT ø£\"&ÉT
(qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+ ` |ü+#·e÷XÊ«dü+ ` 78)
n) ô|’ |ü<ä´+˝À #ê˝≤ kÕs¡T¢ |ü⁄qs¡Tø£ÔyÓTÆq |ü<äy˚T~?
Ä) |ü⁄qs¡Tø£yÔ TÓ qÆ |ü<+ä |ü\T≈£î‘·Tqï|ü&ÉT, $+≥Tqï|ü&ÉT MT≈£î ø£*–q nqTuÛ÷Ñ ‹ì #Ó|Œü +&ç.
Ç) ^‘· ^dæq e÷≥\ nsêú\T ‘Ó\TdüTø√+&ç.
Ç|ü&ÉT b˛‘·q sêdæq øÏ+~ |ü<ä´+ #·<äe+&ç...
eTˆˆ ø£\"&É+uÀ~Û" >∑\+&ÉT >±*" >∑\" &Üø±X¯+ãTqHé ≈£î+_ÛìHé
>∑\" &É–ïHé ~X¯\+ ã>∑fi¯fl ìX¯\Hé K<√´‘· #·+Á<ë‘·à\Hé
>∑\" &√+ø±s¡eTTq+ Á~eT÷s¡TÔ\" Á~*+>∑e´≈£îÔ\+ <ä+‘·≥Hé
>∑\" &ûX¯ó+&ÉT >∑\+&ÉT ‘·+Á&ç! yÓ<äø£+>± H˚\ ˙j·÷jÓT&ÉHé.
(leT<ë+Á<Ûä eTVü‰uÛ≤>∑e‘·+ ` dü|üÔeTdüÿ+<Ûä+ ` 78)
n) mi¿q |ü<ä´+˝À MTs¡T >∑T]Ô+∫q |ü<ë\≈£î á |ü<ä´+˝À ñqï düe÷Hês¡úø±˝Ò$?
Ä) ¬s+&ÉT |ü<ë´\qT b˛*Ã #·÷&É+&ç.
4. |ü⁄e⁄« >∑Ts¡T>Ô \∑ |ü<ë´\qT uÛ≤ek˛Œ¤sø¡ +£ >± #·<eä +&ç.
5. ¬s+&√ |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡ú+ á øÏ+<ä ñqï~. Ç<˚ $<Ûä+>± 5, 7 dü+K´>∑\ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T
sêj·T+&ç.
düTs¡T∫s¡ R #ê˝≤ n+<äyÓTÆq
‘ês¡ø± R #·Tø£ÿ\T nH˚
≈£îdüTeT R |üP\ (#˚)
XÀ_Û R eTH√»„yTÓ qÆ <Óq’
quÛ'Ñ R Äø±X¯eTH˚
n+>∑DuÛ÷Ñ $THé R s¡+>∑düú\+ (y˚~ø£) ô|’q
ø±\eTT G nqT R ø±\+ nH˚
>∑sT¡ e|ü⁄ R >=|üŒ
dü÷Á‘·<Ûë] R dü÷Á‘·<Ûë] (<äs¡Ù≈£î&ÉT)
»‘·q+ãTq R Á|üjT· ‘·ï|üPs¡«ø£+>±
~ø£Œ‹ø√{Ï R ~ø±Œ\≈£î\ düeT÷Vü≤+
eTT+<ä≥Hé R eTT+<äT (m<äT≥)
düs¡düeTT G ø±Hé R #·ø£ÿ>± (j·TTø£Ô+>±)
q{Ï+|ü>∑ R Hê≥´+ #˚j·T&ÜìøÏ dæ<ä∆|ü&çq
ìXÊdü‹øÏHé R sêÁ‹ nH˚ Åd”ÔøÏ
m‹Ôq R ì*|æq (|ü{qºÏ )
Áø=‘·Ô R ø=‘·<Ô q’Ó
‘√"|ü⁄q R mÁs¡ì
ô|qT G ‘Ós¡ R ô|<ä› ‘Ós¡
nqHé R nqï≥T¢>±
|ü•ÃeT ~ø˘ G ‘·≥+ãTqHé R |ü&ÉeT{Ï rs¡+˝Àì (|ü&ÉeT{Ï ~≈£îÿq)
kÕ+<Û´ä R dü+<Û´ä ≈£î dü+ã+~Û+∫q (dü+<Ûë´ø±\|ü⁄)
qe B~Û‹ R ø=‘·Ô yÓ\T>∑T
ˇô|ŒHé R Á|üø±•+∫+~
n) ªªø±≥Tø£ Á>∑TøÏÿq{Ïº ø£se¡ ≥+ãq »>∑<+ä &ÉK+&É eTeT¬sμ á e÷≥\T ø£$ @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À ù|s=ÿHêï&√
$e]+#·+&ç?
Ä) á bÕsƒ¡+˝À ø£$ yÓHÓï\qT e]í+#·&ÜìøÏ @j˚T n+XÊ\ HÓqTï≈£îHêï&√ ‘Ó\Œ+&ç?
n) |ü<ä´ uÛ≤yê\qT Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì bÕsƒ¡úÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï Çs¡y’Ó yêø±´\≈£î ≈£î~+∫ sêj·T+&ç?
n) á bÕsƒ¡+˝Àì es¡íq˝≤¢π> MT≈£î q∫Ãq ˇø£ Á|üø£è‹ <äèXÊ´ìï>±ì, düìïy˚XÊìï>±ì, düeTj·÷ìï>±˙
e]ídü÷Ô sêj·T+&ç. ñ<ë: dü÷s√´<äj·T+ / dü÷sê´düÔeTj·T+.
Ä) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± mi¿q s¡#·HêXË’* >∑T]+∫ 10 yêø±´\T sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^dæq e÷≥\ nsêúìï Á>∑V≤æ +∫, yê{Ïì ns¡eú +‘·+>± kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üj÷Ó –+#·+&ç.
n) uÛÑs¡‘·e÷‘· dæà‘·ø±+‹ n+<ä]˙ Äø£≥Tº≈£îqï~.
Ä) y˚T|òüT+ ~$ qT+&ç uÛÑT$øÏ sê*Ãq ∫qT≈£î|üP˝Ò á es¡¸+.
Ç) ø£cÕº\T $T≈£îÿ≥yÓTÆ ¬s’‘·T\T Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+ø√dü+ m<äTs¡T #·÷düTÔHêïs¡T.
á) s¡»˙ø£s¡_+ã+ sêÁ‹ì |ü>∑\T>± e÷s¡TdüTÔqï~.
2. ì|òTü +≥Te⁄ kÕj·T+‘√ øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) yÓ*¢ :
Ä) ≈£î+&É* :
Ç) ì≥ºy=&ÉT#·T :

3. øÏ+~ e÷≥\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) #ê&ÉTŒ :
Ä) yÓ*¢ :
Ç) ø¬ s’ e¡ + :
á) øöeTT~ :
ñ) #·+Á<äT&ÉT :
}) ‘·eTdüT‡ / ‘·eT+ :
4. øÏ+~ Á|üø£è‹ |ü<ë\≈£î $ø£è‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) dü+<Û´ä :
Ä) ~X¯ :
Ç) <Ûsä à¡ eTT :
á) sêÁ‹ :
ñ) ìX¯ :
5. øÏ+~ $ø£è‹ |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) >∑sT¡ eeTT :
Ä) »‘·qeTT :
Ç) <Ódü :
á) #·+<äTs¡T&ÉT :
1. øÏ+~ dü+<ÛTä \≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\T á bÕsƒ+¡ ˝À >∑T]Ô+∫, yê{Ïì $&ÉBdæ dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.
n) dües¡íBs¡È dü+~Û
Ä) >∑TD dü+~Û
Ç) ñ‘·« dü+~Û

2. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBdæ, dü+<ÛTä \qT >∑T]Ô+∫ dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.
n) n‘·´+‘· R G
Ä) e+{≤eTT<äeTT R G
Ç) @eTì] R G
á) n$«<Û+ä ãTq R G
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ, n$ @ düe÷kÕ˝À >∑T]Ô+#·+&ç.
n) q\T<Ód\ü T
Ä) dü÷s¡´#·+Á<äT\T
4. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç. düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
n) n_ÛqT‘˚+<äT #·+Á~ø±+uÛÀ~Û j·Tœ\+ãT
˙≥ ì≥º\eTT>∑ ì≥ºy=&ç#Ó.
5. bÕsƒ+¡ ˝Àì ‘˚≥^‹ |ü<ë´ìï >∑T]Ô+∫ \ø£Då ≤\‘√ düeTq«j·T+ #˚dæ #·÷&É+&ç.
øÏ+~ ‘·s¡>∑‹˝À ‘˚≥^‹ \ø£åD≤\T ns¡ú+#˚düT≈£îHêïs¡T >∑<ë! Ç|ü&ÉT Ä≥yÓ\~ |ü<ä´+ >∑T]+∫
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
ñ<ëˆˆ
q q q ‘· ‘·
I II I II II I UUI U UI
1. bı<ä* bı<ä* #·<ä\" u§+>±] bı+>±]
Vü≤ Vü≤ q Vü≤ Vü≤

U I U I I I I U I U I
2. $T+∫ $T+∫ ~X¯\T eTT+∫ eTT+∫
ô|’ |ü<ë´bÕ<ë˝À¢ Á|ü‹ bÕ<ëìø° ◊<äT >∑D≤\T+{≤sTT. ø±ì,
}
1e bÕ<ä+˝À 5 >∑D≤\T (3 dü÷s¡´ G 2 Ç+Á<ä)
y˚sπ «s¡T>± ñ+{≤sTT.
2e bÕ<ä+˝À 5 >∑D≤\T (5 dü÷s¡´)
(* ªVü≤μ >∑D≤H˚ï ª>∑\+μ nq&É+ yê&ÉTø£˝À ñqï~, ªeμ >∑D≤ìï ª\>∑+μ nqï≥T¢.)

♦ j·T‹, ÁbÕdü ìj·Te÷\T ‘˚≥^‹øÏ dü+ã+~Û+∫qy˚ Bìø° e]ÔkÕÔsTT. |ü]o*+#·+&ç.
Ä≥yÓ\~ \ø£åD+ :
1. Ç~ ñ|üC≤‹ |ü<ä´+. BìøÏ 4 bÕ<ë\T+{≤sTT.
2. 1, 3 bÕ<ë˝À¢ es¡Tdü>± eT÷&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T, ¬s+&ÉT Ç+Á<ä>∑D≤\T ñ+{≤sTT.
3. 2, 4 bÕ<ë˝À¢ ◊<ä÷ dü÷s¡´>∑D≤˝Ò ñ+{≤sTT.
4. Á|ü‹bÕ<ä+˝À 4e >∑D+˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ j·T‹. j·T‹˝Òì #√≥ ÁbÕdüj·T‹ #Ó\T¢‘·T+~.
5. ÁbÕdü ìj·TeT+ bÕ{Ï+#·qedüs¡+ ˝Ò<äT.
* u§<ä* bı<ä*........ nH˚ |ü<ä´+˝Àì $T–*q ¬s+&ÉT bÕ<ë\T |ü]o*+∫ \ø£åD düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
♦ ªqs¡dæ+Vü≤ kÕ«$T ø£<∏äμ H˚|ü<∏ä´+‘√ e∫Ãq Á>∑+<∏ë\T, $esê\qT á øÏ+~ |ü{Ïºø£˝À sêj·T+&ç.
Áø£.dü+ Á>∑+<∏+ä ù|s¡T Á|üÁøÏjT· ø£$ ø±\+
eTq#·T≥÷º ñqï #Ó≥÷¢ #˚eT\T q<äT\T Çe˙ï

dü÷øÏÔ Á|üø£è‹˝À uÛ≤>∑y˚T. n$ eTq≈£î JeHê<Ûës¡yÓTÆ, s¡ø£åD
ø£e#·yÓTÆ ì\TdüTÔHêïsTT. yê{Ïì ø±bÕ&ÉTø√&É+ eTq
<Ûäs¡à+. Á|üø£è‹øÏ Vü‰ì ø£*–+#·&É+ n+fÒ eTq+
≈£Ls¡TÃqï ø=eTàqT eTqy˚T qs¡Tø√ÿ&ÉeTe⁄‘·T+~.

5 <ÛäqT´&ÉT
` |üs¡edüTÔ ∫qïj·Tdü÷]
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

\|òüTT|ü‘·q≈£î+&ÉT eT+<∏äs¡Tì‘√
ì≥¢ìjÓT. #Ó*ø±"&Ü! sT÷ eT÷wæø£
sêEqT ˙e⁄ $TøÏÿ* düe÷àì+|ü⁄eTT.
Ç‘·"&ÉT |ü⁄D´ø£s¡Tà\˝À|ü\ <ÛäTØDT"&ÉT, Á|üX¯ï\T:
>∑TDs¡‘êïø£sT¡ "&ÉT, Væ≤s¡D´≈£î"&ÉqTyê"&ÉT. 1. Ç˝≤+{Ï XË’*˝À ñqï bÕsƒê\qT #·~yêsê?
á‘·ì >∑TDeTT\T X‚wüß"&ÉT düVæ≤‘·eTT ˝Ò<ë? (á s¡÷|ü+˝À ñqï MT≈£î ‘Ó*dæq
e]í+|üC≤\"&ÉT. H˚ H˚bÕ{Ïyê&É"qT ` nì |ü⁄düÔø±\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.)
|ü * øÏ yÓ T T<ä { Ï qT+&ç Væ ≤ s¡ D ´≈£ î ì 2. eT+<∏äs¡T&ÉT me] eè‘êÔ+‘êìï $Hêï&ÉT?
eè‘êÔ+‘·eTT düs«¡ eTT $ì|æ+#ÓqT. n+‘·≥
3. Væ≤s¡D´≈£îì ìyêdüyTÓ ø£ÿ&É?
eT+<∏ ä s ¡ T "&É T ªVæ ≤ s¡ D ´≈£ î ì $TøÏ ÿ *
düe÷àì+∫ sTT≥¢ìjÓT ªªVæ≤s¡D´ø±! ˙e⁄ 4. Væ≤s¡D´≈£î&ÉT ‘·q ìyêdü+ >∑T]+∫ @+ #Ó|æŒ
ìs¡®q eqeTTq+<äT yêdüeTT #˚j·TT≥≈£î ñ+{≤&ÉT?
ì$T‘·Ôy˚T$T? #Ó|üeTTμμ nì j·T&ç¬>qT.
Væ≤s¡D´≈£î"&ç≥ì¢ jÓT.
ñ<˚›X¯+
eT+∫$TÁ‘·T\ ø£\sTTø£ eTq J$‘êìï z eT\T|ü⁄ ‹|ü‘·T+~. n+<äTπø m|ü&É÷

düìàÁ‘·T\qT bı+<ë\ì ô|<ä›yêfi¯ófl #ÓãT‘·T+{≤s¡T. dü»®q kÕ+>∑‘·´+ m|üŒ{Ïø° eT+∫<äì
#Ó|üŒ&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
46 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°

á bÕsƒê´+X¯+ ø£<∏ëÁ|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~. dü+düÿ è‘·+˝Àì $wüßíX¯s¡à |ü+#·‘·+Á‘·+
$X¯«$U≤´‹>±+∫+~. <ëìï nqTdü]+∫ nH˚ø£ Á>∑+<∏ë\T e#êÃsTT. yê{Ï˝À \ø°ÎHêsêj·TD
|ü+&ç‘·T&ç ªVæ≤‘√|ü<˚X¯+μ ˇø£{Ï. n~ Ä<Ûës¡+>± ∫qïj·Tdü÷] ˙‹#·+Á~ø£qT ‘Ó\T>∑T˝À
s¡∫+#ê&ÉT. Ç~ Á>±+~∏ø£ e#·q+˝À kÕ>∑T‘·T+~. |üX¯ó|üøå±´<äT˝Ò bÕÁ‘·\T>± ˝Àø£Ø‹ì, ˙‹ì
Á|üuÀ~Ûdü÷Ô ø£<∏äHê\T kÕ>∑T‘êsTT. Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+ ª˙‹#·+Á~ø£μ˝Àì
$TÁ‘·˝≤uÛÑ+ qT+&ç Á>∑Væ≤+∫+~.
 bÕsƒ¡+˝Àì ns¡ú+>±ì |ü<ë\qT |ü<ä$C≤„q+ ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄ <ë«sê ‘Ó\TdüTø√+&ç.

 bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+_Û+#·&ÜìøÏ eTT+<äTqï Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. <ëì <ë«sê bÕsƒ¡+˝À @eTT+<√
}Væ≤+#·+&ç.
s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+
|üs¡edüTÔ ∫qïj·Tdü÷] ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì #Ó+>∑˝Ÿ|ü≥Tº õ˝≤¢˝Àì lô|s¡+ãT<ä÷s¡T˝À
»ìà+#ê&ÉT. eTÁ<ëdüT˝Àì |ü#·Ãj·T´|üŒø£fi≤XÊ\˝À ‘Ó\T>∑T|ü+&ç‘·T&ÉT>± |üì#˚XÊ&ÉT.
ªdü÷]μ nH˚~ áj·Tq _s¡T<äT. dü÷] n+fÒ |ü+&ç‘·T&ÉT nì ns¡ú+. ‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯,
dü+düÿ è‘ê+>∑¢ uÛ≤wü\˝À ∫qïj·Tdü÷] eT+∫ |ü+&ç‘·T&ÉT.
(1809`1862) ∫qïj·Tdü÷] nø£ås¡>∑T#·Ã¤eTT, Ä+Á<Ûä ø±<ä+ã], |ü<ë´+Á<Ûä yê´ø£sD¡ eTT, dü÷Á‘ê+Á<Ûä
yê´ø£sD¡ eTT, X¯ã\› ø£Då dü+Á>∑V≤ü eTT, u≤\yê´ø£sD¡ eTT, ˙‹#·+Á~ø£ yÓTT<ä˝q’… Á>∑+<∏ë\T sêXÊ&ÉT.
áj·Tq s¡#·HêXË’* bÕsƒ¡≈£îDÏí Äø£≥Tºø=H˚˝≤ ÁbÕNq ø±eúÛ≤wü˝À ñ+≥T+~. áj·Tq sêdæq u≤\yê´ø£s¡DeTT
H˚{Ïø° ø±eúÛ≤wü≈£î ÁbÕe÷DÏø£ Á>∑+<∏ä+>± ñ+~. ˙‹#·+Á~ø£ ` u≤\yê´ø£s¡D≤\T \ø£å ´ ` \ø£åD Á>∑+<∏ë\T>±
Á|üdæ~∆ bı+<ësTT.
Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 47

Á|üy•˚ ø£
e÷qe J$‘·+˝À ˙‹ nH˚~ #ê˝≤ eTTKýÓTqÆ $wüjT· +. Á|ü‹ eTìwæø° dü+bÕ<äq
m+‘· eTTKýÓ÷ |üs√|üø±s¡+ ≈£L&Ü n+‘˚ eTTK´+. ˝ÀuÛ+Ñ nH˚~ ñ+&É>÷∑ &É<Tä . ˝ÀuÛ‘Ñ «· +
e\¢ ‘·q≈£î ø±ì, Ç‘·s¡T\≈£î ø±ì Á|üjÓ÷»q+ ñ+&É<äT. ª|æ*¢øÏ _#·Ã+ ô|≥ºìyê&ÉTμ nH˚
kÕyÓT‘· ˝À_Ûì <äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì e∫Ã+<˚. eTq+ ˝ÀuÛ+Ñ ˝Ò≈î£ +&Ü eTq $TÁ‘·T\≈£î düV‰ü j·T+
#˚j÷· *. BìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<qä∏ T #·<Tä e⁄<ë+. á ø£<ä∏ ñ‘·eÔ T|ü⁄sT¡ wü ø£<qä∏ +˝À ñ+≥T+~.
I
Væ≤s¡D´≈£îì |üPs¡« eè‘êÔ+‘·+
#·+|üøe£ ‹ j·TqT |ü≥Dº eTT >∑\<äT. n+<äT düHêï´düT\T ô|ø£ÿ+Á&ÉT yêdüeTT #˚jT· T#·T+&ÉT<äTs¡T. n+<äT" p&Üø£sT¡ +í &ÉqT
|ü]Áyê»≈£î"&ÉT >∑\"&ÉT. n‘·"&ÉT ‘êqT uÛÀ»qeTT #˚dæ $T–*q e+≥ø£eTT _Ûøå±bÕÁ‘·˝À" u…{Ïº ∫\Tø£ ø=j·T´ MT"<ä
qT+∫ ìÁ<äb˛e⁄qT. H˚qT dü<äT›#˚j·Tø£ <ëìMT"~¬ø–] Á|ü‹~q e÷e+≥ø£eTT uÛÑøÏå+∫ b˛e⁄#·T+<äTqT. ˇø£Hê"&ÉT
#·÷&Üø£s¡Tí&ÉT ‘·q ùdïVæ≤‘·T"&ÉT MD≤ø£s¡Tí"&ÉqT düHêï´dæ‘√ e÷≥˝≤&ÉT#·T+&É e÷{Ïe÷{ÏøÏ MT"~e+ø£ #·÷∫ ‘·q
–\Tø£ø£i¿‘√ H˚\MT"<ä >={Ïº qqTï yÓi|æ+#·T#·T e#ÓÃqT. n|ü&ÉT MD≤ø£s¡Tí"&ÉT ªª#·÷&Üø£s¡Tí"&Ü! j˚TeT~ MT"<äT
#·÷∫ H˚\ ø£i¿‘√" <ä≥Tº#·THêï"&Éμμeì j·T&ÉT>∑">±" p&Üø£s¡Tí" &ç≥¢ìjÓT— ªªˇø£ m\Tø£ Á|ü‹~qeTT ∫\Tø£ø=j·T´
MT~ bÕÁ‘·eTTq+<äTqï j·TqïeTT uÛÑøÏå+∫b˛e⁄#·Tqï~. Hê≈£î Bì j·TT|üÁ<äeeTT ô|<ä›~>± qTqï~μμj·Tì #Óô|ŒqT.
Äe÷≥\T MD≤ø£s¡Tí"&ÉT $ì ªªjÓTø£ÿ&ç jÓT\Tø£? jÓTø£ÿ&ç ∫\Tø£ø=j·T´?
sTT+‘· j·T\Œ»+‘·Te⁄q øÏ+‘· bı&Ée⁄q ø¬ >∑Ts¡T ã\ yÓTø£ÿ&çqT+&ç e#ÓÃqT? Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
Bì øπ eTsTTqqT ì$T‘·eÔ TT ˝Òøe£ ÷q<äT. á eT÷wæøe£ TTqøÏ+‘· ã*$Tj·TT ♦ mø£ÿ&ç m\Tø£? mø£ÿ&ç ∫\Tø£ø=j·T´?
ìø£ÿ&ç dü<ëyêdüeTTqT, ì$T‘·ÔeTT ˝Òø£ dü+uÛÑ$+|üe⁄μμ. nq&É+˝À n+‘·sês¡+ú @yÓTÆ ñ+≥T+~?

nì MD≤ø£s¡Tí"&ÉT #Ó|üŒ">± $ì #·÷&Üø£s¡Tí"&ÉT ªª‘·&Ée⁄\"ã{Ïº sT÷ jÓT\Tø£ sTTø£ÿ&É H=ø£ ˝≤">∑ ‘êe⁄ #˚dæø=ì
$&ÉTeø£ yêdüeTT #˚j·TT#·Tqï~. Ç≥T¢ edæ+#·T≥≈£î ì$T‘·ÔeTT ‘Ó*dæq~ ø±<äT. Á‘·$« #·÷#Ó<ä">±ø£μμ j·Tì #Ó|æŒ jÓTTø£
>∑T<ä*› ‘√ H˚qT edæ+#·T $es¡eTT Á‘·$« ∫s¡ø±˝ÀbÕ]®‘y· TÓ qÆ Hê<Ûqä eTT düs«¡ eTT Á>∑V≤æ +#ÓqT. ‘·sê«‘· dü‘√Ô«‘ê‡Vü≤eTT\T
˝Òø£ HêHê"&ÜVü‰s¡eTT düVæ≤‘·eTT dü+bÕ~+#·Tø=q"C≤\ø£ ~>∑T\T|ü&ç ø£è•+∫, yÓT\¢ yÓT\¢">∑ dü+#·]+#·T#·T+&É">±"
p∫ #·÷&Üø£sT¡ "í &ç≥ì¢ jÓT : ªª<Ûqä eTT >∑\yê"&Ó ã\e+‘·T"&ÉT. <Ûqä eTT >∑\yê"&Ó |ü+&ç‘T· "&ÉT. <Ûqä eTT düs«¡ ÁX‚jT· eTT\≈£î
ì<ëqeTT, <ÛäqeTT ˝Òìyêì Jeqy˚T\? á eT÷wæø£eTT ‘·q <ÛäqeTT ø√\Tb˛sTT ø£<ë ‘=+{Ï »edü‘·Ô «eTT\T&ç"–
dü«C≤‹kÕeTéTTqT u§+<ÓqT. ns¡|ú ]ü V”≤qTq≈£î ìs¡+‘·se¡ TT UÒ<eä TT dü+uÛ$Ñ +#·TqT. ìs¡+‘·s¡ UÒ<eä TT e\q ãT~∆V≤” q‘·«eTT
ÁbÕ|æ+Ô #·TqT. ãT~∆V≤” q‘·e\q düeTdüøÔ ±s¡éTT\T ì<ë|òTü qB|üPs¡eTT \≥T¢ $HêX¯eTT H=+<äTqT, <Ûqä e+‘·Tqπø bÂs¡TwüeTTqT,
y˚T<Ûëdü+|ü‹Ôj·TT, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\TqT ø£\T>∑T<äTs¡T. |ü⁄Å‘·Ô$TÁ‘·$s¡Væ≤‘·Tì Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
>∑èVü≤eTTqT, eT÷s¡Tìâ ∫‘·eÔ TTqT X¯SqéTT\T. <ë]Á<äéTT düs«¡ X¯SqéTT.
<ë]Á<äéTT ø£+f… eTs¡DeTT y˚T\T. eTs¡D e÷bÕ‘·j·÷‘·HêeVü≤eTT. ♦ ª<ÛäqeTT düs¡«ÁX‚j·TeTT\≈£î ì<ëqeTTμ
<ë]Á<äéTT j·÷eJ®eeTT rÁe y˚<Hä êø£se¡ TT. Ç+Á~j·TeTT\ HêeTeTTq MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.
ãT~∆ì e#√<Û√s¡DÏì ãTs¡Twüß"&ÉT ‘=+{Ïyê"&Éj·TT´ <ÛäqeTTqT u≤dæq ♦ ª<ë]Á<ä ´ eTT dü s ¡ « X¯ S qéTTμ nH˚
ø£Då eTTqH˚ ˝≤"‹yê"&É>T∑ qT. Ç~ eTVü‰∫Á‘·eTTμμ nì j·÷ |ü]Áyê»≈£î"&ÉT e÷≥qT ã{Ïº MTπøeTs¡úeTsTT+~?
#Ó|üŒ" >±$ì $TøÏÿ* œqTï"&ÉqsTT sTT≥T¢ ∫+‹+∫‹ì.
II
Ç"ø£ Hê øÏøÿ£ &É edæ+|ü" <ä><∑ Tä . Ç|ü&ÉT Hê eè‘êÔ+‘·eTT |üsT¡ \‘√" C…|Œæ ø√\TqT j·TTø£eÔ TT >±<äT. ns¡Hú êX¯eTT,
eTqkÕÔ|üeTT >∑èVü≤eT+<ä* <äTX¯Ã]‘·eTT, e+#·qeTT, |üsêuÛÑeeTTqT Á|üø±•+|ü" CÒj·T"<ä>∑<äì ô|<ä›\T #Ó|ü<äTs¡T.
<Ó’yêqT≈£L\éTT ˝Òø£ bÂs¡TwüeTT #Ó&çq|ü&ÉT e÷qe+‘·TìøÏ eqyêdüeTT ø£+f… düTKeTT ˝Ò<äT. ≈£îdüTeTdüÔãø£eTT e˝…
e÷qe+‘·T"&ÉT düs¡«»qT\ eT÷s¡∆eTT MT"<äqsTTq qT+&Ée˝…. ˝Ò<ë eqeT+<äT düeTdæb˛e˝…. Çø£ÿ&ÉH˚ yêdüeTT
#˚düTø=ì j·÷#·q‘√ J$+#Ó<ä q+{ÏHê <ëìø£+f… >∑]Ω‘·eTT ˝Ò<äT. ˇø£ ÁeTTø£ÿ&çì j·÷∫+#·Tø£+f… ì|ü˝À"ã&ç
X¯Øs¡eTT ‘=i">∑T≥y˚T\T. nqè‘·e÷&ÉT≥ø£+f… eTÚqeTTy˚T\T. |üs¡<ÛäHê|üVü≤s¡DeTTø£+f…" ~]j·TT≥ eT+∫~.
$y˚øV£ ≤” qT"&ÉsTTq Á|üuTÑÛ e⁄qT ùd$+#·T≥ø£+f… eqyêdü eTT‘·eÔ TeTT. j·÷∫+#·Tø=ì Áã‘·T≈£î≥ø£+f… eTs¡DeTT ÁX‚jT· eTT,
ùdyêeè‹Ô e÷qeTTqTe˝…, j·÷#·Hêeè‹Ô düeTdüÔ >ös¡eeTTqT Vü≤]+#·TqT. ˇø£] sTT\T¢ ø±∫, yê] ô|≥Tºy√"‘·\≈£î
<√dæ*jÓTT–Z j·TTìøÏj·TT $TøÏÿ* ì+<äéTTμμ nì HêHê$<ÛäeTT\ $#ê]+∫j·TT ˝ÀuÛÑeTT Á‹|ü\≈£î ˝ÀqsTT eTs¡\
qs¡údü+Á>∑Vü≤eTT #˚j·Te˝… qì ‘·\"∫ j·T#√Ã≥H˚ ì*∫‹ì. ˝ÀuÛÑeTT yÓ÷Vü≤eTTqT ãT{Ïº+#·TqT. yÓ÷Vü≤eTT <äT'KeTT
qT‘êŒ~+#·TqT, <äT'KeTT »«\qeTT e˝… kÕ«ÁX¯jT· eTTq≈£î HêX¯eTT |ü⁄{Ï+º #·TqT ø±"ã{Ïº ˝ÀuÛeÑ TTq≈£î ãT~∆eT+‘·T"&ÉT
˝À|ü&É"&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· H˚qø£ÿ&É e<ä\≈£î+≥ #·÷∫ #·÷&Üø£s¡Tí"&ÉT qqTï" >∑i¿‘√ $dü]Áy˚ôdqT. Ä Áy˚≥T <Ó’eeX¯eTT
e\q" <ä|æŒb˛sTTq~, ‘·–*j·TT+&ÓHê sTT+‘·≈£î j·TeT˝Àø£eTT˝À u≤"‘·ø±"|üqsTT j·TT+&ÉHê? nq+‘·s¡ $T≥T¢
∫+‹+∫‹ì, ÄVü‰! <Ûqä ˝ÀuÛeÑ TT düsê«|ü<\ä ≈£î eT÷\eTT >∑<ë! ‘·<«ä s¡q® eTTø£+f… ˝Àø£eT+<äT düTKy˚T~j·TT ˝Ò<Tä . ÄX¯
~>∑Hê&çqyê"&˚ dü‘T· Œs¡Twüß"&ÉT. yê"&˚ düs«¡ XÊgeTT\T #·~$qyê"&ÉT. yê"&˚ düs«¡ <Ûsä à¡ eTT ˝≤#·]+∫qyê"&ÉT. ñ<äse¡ TTø£sTT
|üs¡T\>√"»ø£ ÁbÕ|üÔ˝≤uÛÑeTTq≈£î dü+‘√wæ+#·Tyê"&=ø£ÿ&ÉT ˝Àø£eT+<äT <ÛäqT´"&ÉT. yê"&˚ düTœ. ‘·‘·Ô‘·ÿsêàqTs¡÷|üeTT>±
<˚Væ≤øÏ <äT'KeTT\≥T¢ düTKeTT\T ø√s¡ø£j˚T ÁbÕ|æÔ+#·T#·Tqï$. n+<äT\ø£sTT Á|üj·÷dübÕ≥T ìs¡s¡úø£eTT.
á ‘êe⁄ ‘ê‘·eTT‘êÔ‘\· T dü+bÕ~+∫q ø±D≤∫>±<äT. uÛ÷Ñ eT+&É\eTT˝À ì+ø£" <ëe⁄ <=s¡ø<£ ë! Çø£ÿ&É qT+&ÉH\˚ ?
á #Ó&É>∑s¡|ü⁄uÀ&É ø£i¿yÓ÷"<äT\T e&ç ÁbÕDeTT\T >√\Tb˛H˚\? Ç+ø£ HÓø£ÿ&ÉHÓ’q H=ø£ÿ $»qÁ|ü<˚X¯eTT #˚] ø±\eTT
|ü⁄#·TÃ≥ eT+∫~. •˝≤+‘·sêfi¯eT+<ä* ø£|Œü qT uÛ]Ñ +#·T <äj÷· eTj·TT"&ÉsTTq sT÷X¯«s¡T"&ÉT qqTï" >±bÕ&É≈î£ +&ÉTHê?
nì ∫+‹+∫, eTqdüT >∑{|ºÏ iü #·Tø=ì, j·T#√Ã≥T $&ç∫ sT÷ìs¡q® eqeTT #˚]‹ì. eqeTT˝À" >±j·T>∑dTü s¡T\T uÛøÑ +åÏ ∫
|ü&j ç T· ˙s¡T Á‘ê–, jÓTTø£ #Ó≥Tº˙&É˝À edæ+∫ ø±\eTT |ü⁄#·TÃ≥ eT+∫~ >±ì, <Ûqä V”≤qT"&ÉqsTT q\T>∑T]˝À qT+&Ésê<äT.
nq+‘·s¡eTT Hê|ü⁄DéTT e\q Hê ø°$TÁ‘·T"&ÉT \_Û+#ÓqT. Hê eTVü‰uÛ≤>∑éTT e\qH˚ sTT|ü⁄&ÉT ˙ j·÷ÁX¯j·TeTqT
dü«s¡eZ TT <=]øÏq~. dü‘‡· +>∑‹ø£+f… ˝Àø£eT+<äT y˚T˝Ò~j·TT˝Ò<Tä . dü+kÕs¡ $wü eèø£eå TTq≈£î s¬ +&ÉT |ò\ü eTT \eTè‘·‘T· \éTT\T—
ø±yêéTè‘·sd¡ bü Õq yÓTTø£ÿ{Ï— dü»q® dü+>∑‹ jÓTTø£{.Ï μμ
nìq $ì eT+<∏äs¡T"&ç≥¢ìjÓT.
ns¡eú TT\T ì‘·éTT\T>±e⁄. j·TÚeqeTT s¡aØy˚>‘∑ T· \éTT. JeqeTT ãT<äT“<äÁbÕj·TeTT. ø±"ã{Ïº ãT~∆eT+‘·T"&ÉT
dü‘·«s¡eTT>± <Ûäs¡àeTT düe÷#·]+|üe˝…qT. düe÷#·]+|üìyê"&ÉT |üXÊÃ‘êÔ|üeTT"u§+~ XÀø±–ï dü+‘·|ü⁄Ô"&É>∑TqT. ˙e‹
dü+#·j·TeTT #˚dæ‹$. <ëì <√wü$T~. ø±"ã{Ïº j·T‹ dü+#·j˚T#·Ã¤‘·>∑<äT. ˇs¡T\øÏ∫Ã ‘êqT uÛÑTõ+∫q<˚ ‘·qkı‘·TÔ.
|üsT¡ \ ø°ø£ ‘êqT >∑T&ÉTeø£ ≈£L&É"u…{qºÏ Á<äeéTT #·∫Ãq‘·iÏ yÓ+≥sê"uÀ<äT,
nì #Ó|æŒ ≈£Ls¡àeTT eTiÏj·TT ì≥¢ìjÓT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ÄX¯ ~>∑Hê&çqyê&˚ dü‘T· Œs¡Twüß&ÉT. m≥T¢?
JeHês¡úeTT $TøÏÿ* j·÷j·÷dü+bÕ≥T düsTT‘·eTT e´s¡úeTT. ˙e⁄
düø£\ <Ûäs¡àeTT\T ‘Ó*dæqyê"&Ée⁄. ˙≈£î $düÔ]+∫ #Ó|üŒ"ãì˝Ò<äT. ˙≈£î ♦ <ÛäqV”≤qT&Ó’ q\T>∑T]˝À qT+&Ésê<äT.
\|òüTT|ü‘·q≈£î"&=ø£"&ÉT H˚ H=ø£"&ÉqT>±eTT. eTq\qT eT÷e⁄s¡qT <Ó’e m+<äT≈£î?
yÓTTø£ÿ#√"CÒ¬sÃqT. <=]øÏq+‘·{Ï‘√" >±\eTT >∑&ÉT|ü⁄ø=ì düTKeTT>± ♦ ªeTqdüT>∑{Ïº |üs¡#·Tø√e≥+μ n+fÒ
J$+‘·eTT, nìq Væ≤s¡D´≈£î"&ÉT $TøÏÿ* dü+‘√wæ+∫ sTT≥¢ìjÓT. @$T{Ï?
eT+<∏ ä s ê! ˙e#· H êeTè‘· e TT e]¸+∫ Hê <ä T s¡ + ‘· ‘ ê|ü e TT ♦ ª#·∫Ãq ‘·] yÓ+≥ sêuÀ<äTμ nq&É+˝À
ìyê]+∫‹$. H˚qT <Ûqä T´"&ÉqsTT‹ì. ªª$TÁ‘·˝≤uÛeÑ TqT ˝≤uÛdÑ +ü |ü<μä μj·TqT
e#·qeTT H˚"&ÉT Hê≈£î \ø£å ´düeTì«‘·eTjÓT´qT. MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?
Ç$ #˚j·T+&ç
1. #·÷&Üø£s¡Tíì e÷≥\qT ã{Ïº MTø£s¡úyÓTÆq $wüj·Ty˚T$T? <ëìô|’ MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{À #Ó|üŒ+&ç.
2. ªÄVü‰! <Ûqä ˝ÀuÛeÑ TT düs«¡ j·÷|ü<\ä ≈£î eT÷\eTT ø£<ë!μ á $wüj÷· ìï düeT]úd÷ü ,Ô e´‹πsøÏd÷ü Ô MT n_ÛÁbÕj·÷\T
#Ó|Œü +&ç.
3. á bÕsƒêìøÏ ô|{Ïºq o]¸ø£qT $X‚¢wædü÷Ô #Ó|üŒ+&ç.
4. øÏ+~ yêø±´\T mes¡T, me]‘√ nHêïs√ >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) nqè‘· e÷&ÉT≥ø£+f… eTÚqeTT y˚T\T.
Ä) Bì πøyÓTÆqqT ì$T‘·ÔeTT ˝Òø£ e÷q<äT.
Ç) dü‘·‡+>∑‹ ø£+f… ˝Àø£eT+<äT y˚T˝Ò~j·TT ˝Ò<äT.
5. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·~$ uÛ≤yêìï |üP]+#·+&ç.
ˇø£ÿ"&Ó #ê\T ìX¯Ã\ ã˝Àqï‘·T" &Ó+‘·{Ï ø±s¡ýÓTÆq <ë"
»ø£ÿ H=qs¡TÃ" >ös¡e⁄ \dü+KT´\T |ü{Ïºq <Û˚qTø√≥T\+
õø£ÿ>∑ ˙ø£ ‘·Á‘·Œã\ùdq qH˚ø£ •©eTTK+ãT\Hé
yÓTTø£ÿe&É+>∑ CÒdæ ‘·T<äeTT≥º"&Ó jÓTTø£ÿ øÏØ{Ï uÛ≤düÿsê!
uÛ≤e+ : m+‘·{Ï |üì ◊Hê
Äe⁄\eT+<äqT ‘·q u≤D≤\‘√
Ä ã\yÓTÆq ns¡T®qT&˚ ø£<ë!

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<äT yêø±´\˝À düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ªdü+kÕs¡ $wüeèø£åeTTq≈£î ¬s+&ÉT |òü\eTT \eTè‘·‘·T\éTT\Tμ bÕsƒêìï Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì Bìï >∑T]+∫
$e]+#·+&ç.
Ä) ª$y˚ø£V”≤qT&Ó’q Á|üuÛÑTe⁄qT ùd$+#·T≥ø£+f… eqyêdü eTT‘·ÔeT+μ ` Bì W∫‘ê´ìï >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
Ç) ∫qïj·Tdü÷]ì >∑÷]Ãq $X‚cÕ\T sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î |ü~ yêø±´\˝À düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ªns¡úHêX¯+, eTqkÕÔ|ü+, >∑èVü≤eT+<ä* <äTX¯Ã]‘·+, e+#·q+, |üsêuÛÑe+μ ` á |ü<ë\ >∑T]+∫
MTπss¡ø£+>± ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs√ k˛<ëVü≤s¡D+>± sêj·T+&ç.
Ä) eT+<∏äs¡Tì e÷≥\qT MTs¡T düeT]úkÕÔsê? m+<äT≈£î?
3. øÏ+~ n+XÊ\≈£î düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
n) #·÷&Üø£s¡TíìøÏ, MD≤ø£s¡TíìøÏ eT<Ûä´ »]–q e÷≥\qT dü+uÛ≤wüDs¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.
Ä) á ø£<∏äqT z ∫qï Hê{Ïø£>± sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\≈£î nsêúìï MT kı+‘· |ü<ë˝À¢ sêj·T+&ç.
n) ãT~∆V”≤q‘·e\¢ düeTdüÔø±s¡éTT\T ì<ë|òüT qB|üPs¡eTT\≥T¢ $HêX¯eTT H=+<äTqT.
Ä) <ÛäqeTTqT u≤dæq ø£åDeTTqH˚ ˝≤‹yê" &É>∑TqT.
Ç) |üs¡<ÛäHê|üVü≤s¡DeTT ø£+f… ~]j·TT≥ eT+∫~.
á) ñ<äs¡eTTqø£sTT |üs¡T\ >√»ø£ ÁbÕ|üÔ˝≤uÛÑeTTq≈£î dü+‘√wæ+#·T yê"&=ø£ÿ&ÉT ˝Àø£eT+<äT <ÛäqT´"&ÉT.

2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹ ` $ø£è‘·T\qT bÕsƒ¡+ qT+&ç yÓ‹øÏ Ä yêø±´\qT sêj·T+&ç.
n) uÀq+ Ä) X¯ã›+ Ç) ø£s¡®+ á) êTT
ñ) >±s¡e+ }) #·≥º+ ãTT) <äeTàeTT ãT÷) dü+‘·dü+
3. e⁄´‘·Œ‘·´Ô sêú\T sêj·T+&ç.
n) |ü⁄Á‘·T&ÉT Ä) <˚Væ≤ Ç) áX¯«s¡T&ÉT á) eT÷wæø£eTT
4. HêHêsêú\T sêj·T+&ç.
n) $es¡eTT Ä) eqeTT Ç) |òü\eTT á) neTè‘·eTT
5. |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) »+‘·Te⁄ Ä) eT÷s¡∆eTT Ç) ã\eTT á) $es¡eTT
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫, yê{Ïì $&ÉBj·T+&ç. n$ @ dü+<ÛTä ˝À dü÷Á‘·jT· Tø£+Ô >± ‘Ó\Œ+&ç.
n) n+<äT" p&Üø£s¡Tí"&ÉqT |ü]Áyê»≈£î"&ÉT >∑\&ÉT.
Ä) ‘·&Ée⁄\" ã{Ïº á jÓT\Tø£ $&ÉTeø£ yêdüeTT #˚j·TT#·Tqï~.
ô|’ yêø±´˝À¢ düsfi¡ ≤<˚X¯, >∑d&ü <É yä ê<˚X,¯ ñ‘·« dü+<ÛTä \T, j·T&Ü>∑eTeTT ñ+&É{≤ìï >∑eTì+#ês¡T ø£<ë!
á bÕsƒ+¡ ˝À düsfi¡ ≤<˚X,¯ >∑d&ü <É yä ê<˚X¯ dü+~Û|<ü ë\T Ç+ø± @y˚TeTTHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫, dü+~Û dü÷Á‘ê\qT
sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêdæ, düe÷kÕ\qT ù|s=ÿq+&ç.
n) #·+|üø£e‹ |ü≥ºDeTT
Ä) eTVü‰uÛ≤>∑éTT
Ç) ùdyêeè‹Ô
á) |ü<ëã®eTT\T
ñ) ø£\Teø£qTï\T
}) e÷$T&ç>T∑ qï
m) eTè<äTeT<ÛTä s¡eTT
ñ<ëˆˆ #·+|üø£e‹ |ü≥ºDeTT ` #·+|üø£e‹ nH˚ ù|s¡T >∑\ |ü≥ºD+.
dü+uÛ≤eHê |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+.
3. ª|ü⁄+bÕ«<˚Xd¯ +ü ~Ûμ
* øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
ñ<ëˆˆ n#·Ã|ü⁄ |üP\‘√≥ R n#·ÃeTT G |üP\‘√≥

n) ˙\|ü⁄ >∑+&ÉT¢ R
Ä) eTT‘Ó|Ô ⁄ü düsT¡ \T R
Ç) düsd¡ |ü ⁄ü e÷≥ R
* ô|’q ù|s=ÿqï yê{Ï˝À ¬s+&ÉT e÷s¡TŒ\qT >∑eTì+#·e#·TÃ.
n) yÓTT<ä{Ï|ü<ë\ ∫es¡q ªeTTμ es¡í+ ˝À|æ+∫+~. eTT es¡í+ kÕúHêìï |ü⁄ es¡í+ ÄÁø£$T+∫+~.
Ä) Á|ü‹ dü+~Û˝Àq÷ yÓTT<ä{Ï|ü<ä+ >∑TD≤\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. Ç$ $X‚wüD≤\T.
* yÓTT<ä{|Ï <ü +ä $X‚wDü + nsTT‘˚ Ä düe÷kÕ\qT ª$X‚wD ü |üPs¡«|ü<ä ø£sà¡ <Ûës¡jT· düe÷dü+μ n+{≤s¡ì
MT≈£î ‘Ó\TdüT. n+fÒ á dü+~Û ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷kÕ˝À¢ @s¡Œ&ÉT‘·T+<äì ‘Ó\TdüTÔ+~. n+fÒ...
* ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷kÕ˝À¢ eTTesêíìøÏ ã<äT\T |ü⁄, +|ü⁄\T Ä<˚X¯+>±eùdÔ <ëìï |ü⁄+bÕ«<˚X¯dü+~Û
n+{≤s¡T. (ªeTTμ es¡+í kÕúHêìï |ü⁄ ª|ü⁄μ ª+|ü⁄μ es¡+í ÄÁø£$TdüT+Ô ~. BH˚ï yê´ø£sD¡ |ü]uÛ≤wü˝À ªÄ<˚X+¯ μ
n+{≤s¡T.)
♦ øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+~Ûdü÷Á‘êìï dü]#·÷&É+&ç.
n) dæ+>∑|⁄ü ø=<äeT
Ä) eTT‘·´|ü⁄∫|üŒ
Ç) ø=+#Ó|⁄ü qs¡T&ÉT
4. e#·q+˝À XË©’ uÛ<Ò +ä
* øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. uÛÒ<ë\T >∑eTì+#·+&ç.
n) Ä |ü]Áyê»≈£î&ÉT ôd|üŒ>± $ì $TøÏÿ* œqTï&ÉqsTT‹ì.
Ä) Ä düHê´dæ #Ó|üŒ>± $ì #ê˝≤ u≤<Ûä|ü&Ü¶qT.
Ç) Ä düHê´dæ C…|æŒ+~ sTTì XÊHê <äTø£ÿyÓTT∫Ã+~.
* yÓTT<ä{Ï yêø£´+ ÁbÕNq XË’*ì ‘Ó\T|ü⁄‘·Tqï~.
¬s+&√ yêø£´+ •wüºeéVü‰s¡ XË’*ì nqTdü]+∫ ñ+~.
eT÷&√ yêø£´+ e÷+&É*ø£ |ü<ä∆‹øÏ ˝Àã&ç ñ+~.
* ø±˝≤qïqTdü]+∫, ÁbÕ+‘êqïqTdü]+∫, dü+<äsê“¤ìï ã{Ïº uÛ≤wüqT ñ|üjÓ÷–+#˚ $<Ûëq+˝À e÷s¡TŒ
ñ+≥T+~. Ç~ uÛ≤wü˝À yÓ’$<Ûäý˚T>±ì, >=|üŒ, ‘·≈£îÿe nH˚ dü+≈£î∫‘·<äèwæº ≈£L&É<äT.
* øÏ+~ yêø±´\qT Ä<ÛäTìø£ eéVü‰s¡XË’*˝ÀøÏ, kÕúìø£ e÷+&É*ø£XË’*˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç.
[á e÷s¡TŒ\T #˚ùd≥|ü&ÉT ªeTTμ esêí\T, _+<äT|üPs¡«ø£ ªãTμ ø±sê\T (+ãT), j·T&Ü>∑e÷\T,
ÁøÏj·÷s¡÷bÕ\T (#˚j·TTqT, »s¡T>∑TqT, #·÷&ÉTeTT... e+{Ï$) e÷s¡&Üìï >∑eTì+#·+&ç.]
n) $y˚ø£V”≤qT&ÉsTTq Á|üuÛÑTe⁄qT ùd$+#·T≥ø£+f… eqyêdü eTT‘·ÔeTeTT.
Ä) m\Tø£ Á|ü‹~qeTT ∫\Tø£ø=j·T´ MT"~ ¬ø–] bÕÁ‘·eTTq+<äTqï j·TqïeTT uÛÑøÏå+∫b˛e⁄#·Tqï~.
Ç) ãT~∆V”≤q‘·e\q düeTdüÔø±s¡éTT\T ì<ë|òüTqB|üPs¡eTT\≥T¢ $HêX¯eTT H=+<äTqT.
♦ bÕsƒ¡XÊ\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝À |ü+#·‘·+Á‘· ø£<∏ä\ |ü⁄düÔø£+˝Àì ø£<∏ä\qT #·<äe+&ç. MT≈£î q∫Ãq ø£<∏äqT MT
kı+‘·e÷≥˝À¢ sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
#·<äe+&ç ` ‘Ó\TdüTø√+&ç
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ø£<∏ëkÕVæ≤‘ê´ìøÏ Á|üdæ~∆bı+~+~. ÁbÕNqø±\+qT+&˚
uÛ≤s¡rj·T kÕVæ≤‘·´+˝À ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+~q ø£<∏ä\T mH√ï ñHêïsTT. $wüßíX¯s¡à
nH˚ |ü+&ç‘T· &ÉT neTs¡Xø¯ ÔÏ nH˚ sêE ø=&ÉT≈£î\qT $y˚øe£ +‘·T\qT #˚jT· &ÜìøÏ
|ü+#·‘·+Á‘· ø£<∏ä\qT uÀ~ÛkÕÔ&ÉT. ny˚ ø£<∏ë s¡÷|ü+˝À yê´|æÔ #Ó+<ësTT. M{Ïì
<ë<ë|ü⁄ 200 uÛ≤wü˝À¢øÏ nqTe~+#ês¡T. á |ü+#·‘·+Á‘· ø£<∏ä\T $TÁ‘·˝≤uÛÑ+,
$TÁ‘·uÛÒ<ä+, ø±ø√\÷ø°j·T+ (dü+~Û, $Á>∑Vü≤+), \ã∆Á|üD≤X¯+, n|üØøÏå‘·ø±s¡ø£+ ø£+<äT≈£L] MπsX¯*+>∑+
(ndü+Áù|ø£å ´ø±]‘·«+) nH˚ uÛ≤>±\T>± ñHêïsTT. M{Ïì ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+∫q (1848`1919)
yê]˝À eTTKT´\T ∫qïj·Tdü÷]‘√ bÕ≥T ø£+<äT≈£L] MπsX¯*+>∑+. MπsX¯*+>∑+ |ü+‘·T\T dü+~Û, $Á>∑Vü≤+
nH˚ uÛ≤>±\qT ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+#ês¡T. áj·Tq M{Ï‘√bÕ≥T sê»X‚Ks¡ #·]Á‘·, Ä+Á<Ûäø£e⁄\ #·]Á‘·,
nuÛ≤>√´bÕU≤´q+ yÓTT<ä˝q’… Á>∑+<∏ë\qT, X¯‘ø· ±\qT, Hê≥ø±\qT sêdæ >∑<´ä ‹ø£ÿq>± Á|üd~æ ø¬∆ ø±ÿ&ÉT. Åd$Ô” <ëýê´|æøÔ Ï
ø£èwæ#X˚ Ês¡T. dü+|òTü dü+düÿs¡>Ô ± ù|s¡T bı+<ës¡T.
Hê´j·T+>± dü+bÕ~+∫q <Ûäq+‘√H˚ ‘·qqT

b˛wæ+#·Tø√yê*. nHê´j·T+>±
dü÷øÏÔ dü+bÕ~+∫q <Ûäq+‘√ mes¡T J$düTÔ+{≤s√
yês¡T düs¡« ø£s¡à ãVæ≤wüÿ è‘·T\T
ne⁄‘·THêïs¡T.
` |üsêX¯s¡dàü è‹

6 X¯‘·ø£ eT<ÛäT]eT
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

sêCÒXŸ : s¡M! u≤>∑THêïyê!
s¡$ : u≤>∑THêïqT sêCÒXŸ. qTy˚«+#˚dTü HÔ êïe⁄? eTq ∫qïHê{Ï $TÁ‘·T\T me¬sH’ ê ø£\TdüTHÔ êïsê?
sêCÒXŸ : Ä! Ä! n+<äs¡÷ ø£\TdüTÔHêïs¡T. dü+‘√wt ˝≤j·T¬s’Hê&ÉT. uÛ≤qT {°#·¬s’Hê&ÉT. eT<ÛäT yê´bÕs¡+
#˚dTü HÔ êï&ÉT. düTuÛ≤dt sê»ø°jT· H˚‘>· ± m~>±&ÉT. Ç˝≤ n+<äs÷¡ ˇø√ÿs¡+>∑+˝À ˙‹ìC≤sTTr\‘√
sêDÏdTü HÔ êïs¡T.
s¡$ : ∫qï|ü&ÉT eTq+ #·~$q #·<äTe⁄, bı+~q C≤„q+ }]πøb˛‘·T+<ë? Ä #·<äTe⁄\ |òü*‘·+,
>∑Ts¡Te⁄\ Beq\T n˙ï ø£*ùdÔH˚ eTq n_Ûeè~∆.
sêCÒXŸ : WHÍqT! eTTK´+>± X¯‘ø· £ |ü<ë´˝À¢ì ˙‘·T\T eTq e´øÏ‘Ô ê«ìøÏ u≤≥\T y˚XÊsTT. Ä‘·à$XÊ«kÕìï
ì+bÕsTT ø£<÷ä !
s¡$ : u≤>± #ÓbÕŒe⁄ sêCÒXŸ! X¯‘ø· £ |ü<ë´\T H˚{øÏ ° e÷s¡<Z sä Ù¡ ø±\T. MT|æ\\¢ ≈£î ≈£L&Ü H˚]Œ+#·T u≤>±!
sêCÒXŸ : H˚s¡TŒ‘·THêïqT. düπs s¡M! ãdüT‡ e∫Ã+~. eT∞fl ø£\T<ë›+.
Á|üX¯ï\T:
1. dü+uÛ≤wüDqTã{Ïº yês¡T mes¡ì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
2. yê] n_Ûeè~∆øÏ ø±s¡D≤˝Ò$?
3. e´øÏÔ‘ê«ìï @$ r]Ã~<äT›‘êsTT?
4. @$ H˚{Ï‘·sêìøÏ e÷s¡Z<äs¡Ùø±\ì s¡$ #ÓbÕŒ&ÉT?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+
X¯‘·ø±\T HÓ’‹ø£ $\Te\qT ô|+bı+~+|üCÒkÕÔsTT. uÛ≤$J$‘êìï r]Ã~<äT›‘êsTT. X¯‘·ø£ |ü<ë´˝À¢ì
HÓ’‹ø£ $\Te\qT ‘Ó\|ü&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.

X¯‘·ø£ |ü<ë´\˝À eT≈£î≥+ Á|ü<ÛëqyÓTÆ+~. á |ü<ë´˝À¢ Á|ü‹ |ü<ä´+ ∫es¡
eT≈£î≥+ ñ+≥T+~. Ç$ eTTø£Ôø±\T— n+fÒ @ |ü<ë´ìø£<˚ dü«‘·+Á‘· uÛ≤e+‘√
ñ+≥T+~. Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\T eT\¢uÛÑ÷bÕ©j·T+, ∫‘·Ô X¯‘·ø£+,
‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤ X¯‘·ø£+, uÛÑø£Ô ∫+‘êeTDÏ X¯‘·ø£+, ñ‘·Œ\e÷\,
$X¯«Hê<∏˚X¯«s¡ X¯‘·ø£+, ì+ã–] qs¡dæ+Vü≤ X¯‘·ø£+, ˝§+ø£sêy˚TX¯«s¡ X¯‘·ø£+ nH˚
X¯‘·ø±\˝À$.
 bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\qT sê>∑+‘√, uÛ≤e+‘√ #·<äe+&ç.
 bÕsƒ¡+ #·~$ ns¡ú+ø±ì |ü<ë\ øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
 ns¡+ú ø±ì |ü<ë\≈£î nsêú\qT ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ £ #·÷dæ>±ì ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄ #·÷dæ>±ì ‘Ó\TdüTø√+&ç.
 Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. $TÁ‘·T\‘√ #·]Ã+#·+&ç.
ø£esTTÁ‹ / ø£e⁄\ |ü]#·j·T+

1. @qT>∑T \ø£åàDø£$
áj·Tq ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ ô|<ë›&É Á>±eT+˝À ìedæ+#ês¡T. Áø°.X¯. 1720 ` 1780 eT<Ûä´ø±\+˝À
J$+∫q≥T¢>± #ê]Á‘·≈£î\ n_ÛÁbÕj·T+. uÛÑs¡ÔèVü≤] dü+düÿè‘·+˝À s¡∫+∫q ªdüTuÛ≤wæ‘· Á‹X¯‹μ ì ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ
nqTe~+#ês¡T. <ëìù|s¡T düTuÛ≤wæ‘· s¡‘êïe[. sêy˚TX¯«s¡ e÷Vü‰‘·à´+, $XÊ«$TÁ‘· #·]Á‘·, >∑+>±e÷Vü‰‘·à´+,
sêeT$˝≤dü+ M] Á|üdæ<ä∆ s¡#·q\T.
2. ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤ X¯‘·ø£ ø£Å]Ô ` ‘·]>=+&É (‘·]≈£î+&É) yÓ+>∑e÷+ã :

18e X¯‘ê_›øÏ #Ó+~q ø£esTTÁ‹. ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢ ‘·]>=+&É Á>±eT ìyêdæì.
u≤\´+ qT+#˚ uÛ>Ñ e∑ <ä“≈¤ î£ sÔ ê\T. ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤X¯‘ø· +£ ‘√ bÕ≥T •eHê≥ø£+,
Hês¡dæ+Vü≤$˝≤düø£<∏ä nH˚ j·Tø£å>±Hê\T, sê»jÓ÷>±eTè‘·+ nH˚ ~«|ü<ä ø±e´+,
ly˚+ø£{≤#·\ e÷Vü‰‘·à ´+, ncÕº+>∑ jÓ÷>∑kÕs¡+, yê•wü˜ sêe÷j·TDeTH˚ (}Vü≤∫Á‘·+)
|ü<ä´ø±yê´\T s¡∫+∫ Á|üdæ~∆¬øøÏÿ+~.

3. uÛÑø£Ô ∫+‘êeTDÏ X¯‘·ø£+ ` e&Ü¶~ düTu≤“sêj·Tø£$ :
ªedüTsêj·Tø£$μ>± Á|üdæ~∆ bı+~q e&Ü¶~ düTu≤“sêj·Tø£$ 20e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~qyês¡T. áj·Tq
sê»eTùV≤+Á<äes¡+˝Àì <=s¡‘·q+yê] |òüdtºÁπ>&é ø£fi≤XÊ\˝À Ä+Á<Û√|üHê´dü≈£î\T>± |üì#˚XÊs¡T. ªVæ≤+<ä÷
»qdü+kÕÿ]DÏμ nH˚ |üÁ‹ø£˝À ªuÛÑø£Ô∫+‘êeTDÏμ ù|s¡ mquÛ…’ |ü<ë´\T sêXÊs¡T. ‘·s¡yê‘· <ëìï uÛÑø£Ô∫+‘êeTDÏ
X¯‘·ø£+>± |üP]Ô#˚XÊs¡T. M] ªy˚D°dü+Vü‰s¡+μ nH˚ Hê≥ø£+ #ê˝≤ Á|üdæ~∆bı+~+~. ªÁ|üuÀ<Ûä #·+Á<√<äj·T+μ
nH˚ Hê≥ø£+, ªq+<äq+<äq X¯‘·ø£+μ, uÛÑ>∑erÿs¡Ôq\T nH˚$ áj·Tq Ç‘·s¡ s¡#·q\T.
4. uÛ≤düÿs¡ X¯‘·ø£eTT ` e÷s¡<ä yÓ+ø£j·T´

áj·TqqT e÷s¡q yÓ+ø£jT· ´, e÷s¡$ ø£$ nì ≈£L&Ü ø=+<äsT¡ n+{≤s¡T. áj·Tq 1550`1600 ø±\+˝À
J$+∫ñ+&Ée#·TÃqì $eTs¡Ù≈£î\ n_ÛÁbÕj·T+. düTeT‹, y˚eTq X¯‘ø· ±\ ‘·sy¡ ê‘· $düèÔ ‘·Á|ü#ês¡+˝ÀøÏ e∫Ãq
˙‹X¯‘·ø±\˝À uÛ≤düÿs¡X¯‘·ø£+ yÓTT<ä{Ï~. ø±yê´\˝À <äècÕº+‘· n\+ø±s¡+ Á|üjÓ÷–+#·&É+e\¢ Äj·÷
dü+<äsê“¤\˝À uÛ≤e|ü⁄wæºøÏ ‘√&ÉŒ&çq≥T¢ ñ+≥T+~. <äècÕº+‘·|üPs¡«ø£yÓTÆq ˙‹uÀ<Ûä düTdüŒwüº+>± düTuÀ<Ûäø£+>±
Vü≤è<äj·T+ô|’ >±&ÛÉeTTÁ<äqT y˚düTÔ+~. uÛ≤düÿs¡X¯‘·ø£eTT ‘Ó\T>∑T˝À yÓ\dæq yÓTT<ä{Ï <äècÕº+‘·X¯‘·ø£eTT. Á|ü‘·´ø£å
˙‹uÀ<Ûäø£+fÒ <äècÕº+‘·|üPs¡«ø£yÓTÆq ˙‹uÀ<Ûä #ê˝≤ Á|üuÛ≤ee+‘·+>± ñ+&É>∑\<äT.
5. <ëX¯s¡B∏! ø£s¡TD≤|üjÓ÷ìBÛ! nH˚ eT≈£î≥+‘√ ñqï |ü<ä´+ <ëX¯s¡~∏ X¯‘·ø£+ ˝À~. Bìï s¡∫+∫q ø£$ ø£+#Ós¡¢
>√|üqï. 17e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~qyês¡T. áj·Tqπø sêeT<ëdüT nH˚ ù|s¡T+~. áj·Tq uÛÁÑ <ë#·\+˝À lsêeTTìøÏ
<˚yê\j·÷ìï |ü⁄qs¡T<äs∆ D¡ #˚sTT+#ê&ÉT. d”‘êsêeT\ø£àå DT\≈£î, Vü≤qTeT+‘·T\≈£î ÄuÛsÑ D¡ ≤\T #˚sTT+#ê&ÉT.
ø±sê>±s¡+˝À ã+~Û+#·ã&çq|ü⁄&ÉT lsêeTTìô|’ nH˚ø£ ø°s¡Ôq\qT bÕ&ÉT≈£îHêï&ÉT. ny˚ sêeT<ëdüT ø°s¡Ôq\T>±
Á|üdæ~∆#Ó+<ësTT. áj·Tq lsêeTuÛÑ≈£îÔ\˝À nÁ>∑>∑DT´&ÉT.
6. lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê! nH˚ eT≈£î≥+‘√ ñqï |ü<ä´+ ª<Ûä÷s¡®{Ïμ ø£$ s¡∫+∫q lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«s¡X¯‘·ø£+ ˝À~. Ms¡T
16e X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~qyês¡T. <Ûä÷s¡®{Ï lø£èwüí<˚esêj·T\ ÄkÕúq+˝À nwüº~>∑Z» ø£e⁄\˝À ˇø£&ç>± ñ+&ç
nH˚ø£ dü‘êÿsê\qT bı+<ë&ÉT. ø±fi¯V≤ü dæÔ e÷Vü‰‘·àéTTqT Á|üã+<ÛXä *’Ë ˝À s¡∫+#ê&ÉT. <Û÷ä s¡{® Ï |üse¡ T •euÛ≈Ñ î£ &Ô TÉ .
X¯ó<ä∆ XË’e⁄&ÉT. nbÕs¡ eTVæ≤e÷ì«‘·T&Ó’q ø£$. sêE\qT, sê»ùdeqT ìs¡dæ+#ê&ÉT.
7. ªdüTeTr!μ nqï eT≈£î≥+‘√ ñqï |ü<ä´+ ªdüTeT‹ X¯‘·ø£+μ ˝À~. ø£$ ã<Ó›q. Ms¡T 13e X¯‘êu≤›ìøÏ
#Ó+~qyês¡T. düTeT‹X¯‘·ø£+ s¡#·Hê$<Ûëq+ \*‘·+>± ñ+≥T+~. \*‘·yÓTqÆ X¯u≤›\‘√ Vü≤è<äj·T+>∑eTyÓTÆq
XË’*˝À düs¡fi¯+>± kÕ>∑T‘·T+~. düT\uÛÑ+>± uÛ≤yê\qT |ü]ƒ‘·\ eTqdüT‡\≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îH˚≥≥T¢>± á X¯‘·ø£s¡#·q
ñ+≥T+~. ‘·s¡yê‹ ø±\+˝À ø£+<ä|ü<ë´\˝À X¯‘·ø±\T sêdæqyê]øÏ ã<Ó›q Ä<äs¡Ù+>± ì*#ê&ÉT. Hê{Ï
düeTø±©q Á|ü»\ J$‘· $<ÛëHêìï yê] eTqdü‘Ô ê«ìï ã<Óq› uÀ~Û+∫q ˙‘·T\T n<ë›\ ˝≤>∑ Á|ü‹|ò*ü düTHÔ êïsTT.

Á|üy•˚ ø£
$•wüºyÓTÆq kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏj·T˝À¢ |ü<ä´+ ˇø£{Ï. |ü<ä´+ #Û·+<√ã<ä∆yÓTÆ+~. \j·÷‘·àø£+>±
>±qjÓ÷>∑´+>± ñ+≥T+~. <Ûës¡D≈£î nqTe⁄>± ñ+≥T+~. n+<äTøπ eTq ÁbÕNq ø£e⁄\T
düTÔ‘·T\T, XÊg$wüj·÷\T, HÓ’‹ø£ $wüj·÷*ï |ü<ë´˝À¢ #=|æŒ+∫ n+~+#ês¡T. |ü<ä´
Á|üÁøÏjT· ˝À ªX¯‘ø· +£ μ ˇø£ $uÛ≤>∑+. y˚T*eTT‘ê´˝≤¢+{Ï X¯‘ø· £ |ü<ë´\qT+∫ ø=ìï+{Ïì á
bÕsƒ¡+ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+! |ü<ä´ s¡kÕqTuÛÑ÷‹ì ÄkÕ«~dü÷Ô HÓ’‹ø£ $\Te*ï
ô|+bı+~+#·T≈£î+<ë+....
I
_ñˆˆ ˙s¡eTT ‘·|üÔ˝ÀVü≤eTTq ì*Ã j·THêeTø£yÓTÆ q•+#·T Hê Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç

˙s¡yTÓ eTT‘·éT≥T¢ q[˙<äfi¯ dü+dæ‘ú y· TÓ Æ ‘·qs¡TÃHê
˙s¡yÓT X¯óøÏÔ˝À"ã&ç eTDÏ‘·«eTT >±+#·T düeT+∫‘· Á|üuÛÑHé ♦ ñ‘·ÔeT \ø£åD≤\T @$?
uÖs¡Twü eè‘·TÔ* ≥¢<ÛäeTT eT<ÛäéTT qT‘·ÔeTT >=\TÃyê]øÏHé. 1 ♦ MT≈£î ‘Ó*dæq ˝ÀVü‰\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.
` @qT>∑T \ø£åàDø£$ ♦ eT÷s¡Tâ\ dü«uÛ≤e+ m˝≤+{Ï~?
_eTˆˆ ø£]sêEHé _dü‘·+‘·T dü+‘·‘·T\#˚">∑≥ºHé $»è+_Û+#·T yê" ♦ ª<Ûäs¡DÏμ nH˚ |ü<ëìøÏ |üsê´j·T|ü<ë\T
&ÉTs¡T eÁ»+ãT •Øwü |ü⁄wüŒeTT\#˚ q÷Væ≤+#·T uÛÒ~+|ü"B #Ó|Œü +&ç.
|ü⁄ s¡∫+|üHé \eD≤_∆øÏHé eT<ÛäTø£D+ãT+ õ+<äT j·T‹ï+#·T ì
<ä∆s¡DÏHé eT÷s¡Tâ\" <Ó\TŒHÓe«&ÉT düT<Ûë<ÛësêqTø±s√≈£îÔ\Hé 2
` @qT>∑T \ø£åàDø£$
II
_ñˆˆ |ü≥Tº>∑ ˙X¯«s¡T+&ÉT ‘·q bÕ*≥ qT+&ç|ü⁄&ç∫Ãq+‘·˝À"
~≥ºø£ Bq<˚VüQ\qT <˚≥>∑ ˝≤\q"CÒdæ, j·TqïeTTHé
u…≥Tº $y˚øÏ e÷qdüeTT" u…+bıq]+#·T#·T q÷s¡≈£î+&çqHé
>∑T≥Tº>∑ \øÏåà"u§+<äT"— <ä]>=+&Éqèdæ+Vü≤! <äj·÷|üjÓ÷ìBÛ! 3 Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
` ‘·]>=+&É (‘·]≈£î+&É) yÓ+>∑e÷+ã ♦ me]ì Ä<ä]+#ê*? \øÏÎ m|ü&ÉT
_eTˆˆ ‘·q <˚X¯+ãT dü«uÛ≤wü HÓ’»eT‘·eTTHé ndüà‘·‡<ë#ês¡eTT˝Ÿ e∫Ã #˚sT¡ ‘·T+~?
‘·q <˚Vü‰‘·à\ HÓ‘ÓÔi+>∑Tq dü<ë ‘êq≥T¢ Áù|$T+∫, ‘· ♦ eT+∫ |üqT\≈£î nedüsy ¡ TÓ qÆ ãT~∆ nq>±
<äÈq‘êyê|æÔøÏ kÕ<Ûäq+ãT\>∑T dü‘êÿs¡éTTà\Hé CÒj·T">± @$T{À $e]+#·+&ç.
qqTyÍ ãT~∆ jÓTTdü+>∑TMT Á|ü»≈£î <˚yê! uÛÑø£Ô ∫+‘êeTD°! 4
` e&Ü¶~ düTã“sêj·Tø£$
III
_#·ˆˆ ñs¡T>∑TDe+‘·T" &=&ÉT¢ ‘·q ø=+&É|øü ±s¡eTT ùdj·TTq|ü&ÉT+

ãs¡Væ≤‘·y˚T jÓTTqs¡TÃ H=ø£ |ü≥Tºq HÓ’qqT ^&ÉT" CÒj·T>± Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
HÓiT>∑&ÉT— ìø£ÿy˚Tø£<ä j·T<Ó≥¢q" >∑e«eTT"ã{Ïº jÓT+‘·j·TTHé
<äs¡Te>∑ C§∫Ãq+ u…s¡T>∑T ‘ê*$T˙j·T<Ó yÓqï uÛ≤düÿsê! 5 ♦ Ç‘·s¡T\≈£î y˚T\T #˚ùdÔ eTq≈£î ø£*π>
` e÷s¡<ä yÓ+ø£j·T´ Á|üj÷Ó »qy˚T$T{Ï?
♦ eTVü‰‘·Tà\ >∑TD≤\T m≥Te+{Ï$?
_#·ˆˆ dæús¡‘·s¡ <Ûäs¡àes¡Ôq" Áãdæ~∆øÏ HÓøÏÿqyêì H=ø£ÿ eTT
♦ ‘ê*$T e\¢ ñ|üjÓ÷>∑y˚T$T{Ï?
wüÿ s¡T" &É‹ ˙#·yêø£éTT\" >±<äì |ü*ÿq qeTàVü‰‘·Tà"&ÉT+
>=i"‘·eVæ≤+|ü" &ÉjÓT´&É, q≈£î+]ƒ‘· |üPs¡í düT<Ûë|üjÓ÷~Û˝À
qs¡T>∑T#·T" >±øÏ ¬s≥º sTT&ç q+<äTq H˚$T ø=i+‘· uÛ≤düÿsê! 6
` e÷s¡<ä yÓ+ø£j·T´
IV
_ñˆˆ ∫ø£ÿìbÕ\ô|’ $Tdæ$T" C…+~q MT">∑&É |ü+#·<ës¡‘√

yÓTøÏÿquÛÑ+– ˙ $eT\ y˚T#·ø£s¡÷|ü düT<Ûës¡dü+ãT Hê Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
eT≈£îÿe |üfiËfls¡+ãTq düe÷Væ≤‘· <ëdüéTH˚{Ï <√sTT≥Hé
♦ uÛ>Ñ e∑ <äs› Ù¡ q+ e\q ø£*>π nqTuÛ÷Ñ ‘·T\T
<ä¬øÿ q≥+#·T Ei…¿<äqT <ëX¯s¡B∏ ø£s¡TD≤|üjÓ÷ìBÛ! 7
` ø£+#Ós¡¢ >√|üqï #Ó|Œü +&ç.
♦ C≤‘·ø±\qT qeTàe#êÃ? m+<äT≈£î?
_XÊˆˆ C≤‘·T˝…‡|ü≥, ùde#˚j·TT≥ eTèwü˝Ÿ dü+~Û+#·T≥ Hê´j·÷|ü
U≤´‹+u§+<äT≥, ø=+&Ó>±&Ée⁄≥, Væ≤+kÕs¡+uÛ≈Ñ î£ +&Í≥, $T ♦ Ç+{Ï > ∑ T ≥Tº me]øÏ m+<ä T ≈£ î
<Ûë´‘ê‘·Œs¡éTT ˝≤&ÉT ≥ìïj·TT" ãs¡Á<äe´+ãT Hê•+∫, j·÷ #Ó|Œü ≈£L&É<Tä ?
l ‘ê HÓìï j·TT>∑+ãT\T+&É">∑\<√ lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê! 8
` <Ûä÷s¡®{Ï
ø£ˆˆ ei<Ó’q #˚qT <äTqï≈£î
ø£s¡yÓ’qqT ã+<ÛäT»qT\ ø£&É πø">∑≈£îMT
|üsT¡ \≈£î eTs¡àeTT ôd|üŒ≈£î
|æiÏøÏøÏ <äfi¯yêsTT‘·qeTT" u…≥º≈£î düTeTr! 9
` ã<Ó›q

uÛ≤yê\T
1. ø±*q ÇqTeTTMT<ä ˙fi¯ó|¢ &ü ‘ç ˚ Ä$¬sb’ ˛‘êsTT. Ä ˙fi‚¢ ‘êeTsê≈£îô|q’ |ü&‘ç ˚ eTT‘ê´˝≤¢ ø£ì|ækÕÔsTT. Ä ˙fi‚¢ eTT‘·´|ü⁄
∫|üŒ\˝À |ü&‘ç ˚ eTDT˝≤¢ (eTT‘ê´˝≤¢) e÷s¡‘êsTT. n˝≤π> eTìwæ n<Ûeä TT\qT #˚]‘˚ n<Ûeä TT&Í‘ê&ÉT. eT<Û´ä eTT\qT
#˚]‘˚ eT<ÛäéTT&Í‘ê&ÉT. ñ‘·ÔeTT\qT #˚]‘˚ ñ‘·ÔeTT&Í‘ê&ÉT.
2. ‘êeTs¡|üPe⁄ ø±+&ÉeTT\‘√ eT<ä|ü⁄fÒqT>∑TqT ã+~Û+#ê\ì Ä˝À∫+#˚yê&É÷, ~]ôdq|ü⁄e⁄« ø=q‘√ eÁ»eTTqT
ø√j·TT≥≈£î Á|üjT· ‹ï+#˚yê&É÷, ˇø£ÿ ‘˚HuÓ §≥Tº‘√ ñ|üdüeTTÁ<ä|⁄ü ˙{Ïì ‹j·T´>± e÷sêÃ\qT≈£îH˚yê&ç‘√q÷, eT÷s¡T\â qT
eT+∫ e÷≥\‘√ e÷sêÃ\ì Á|üj·T‹ï+#˚yê&ÉT ≈£L&Ü eT÷s¡Tâ\‘√ düe÷qT\e⁄‘ês¡T.
3. <äj÷· düeTTÁ<äT&Ü! ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤<˚yê! $y˚øÏ nsTTqyê&ÉT ‘·q≈£î uÛ>Ñ e∑ +‘·T&ÉT Á|ükÕ~+∫q<ëì˝À ` nHê<∏\ä qT
ìs¡Tù|<ä\qT ø£düs¡Tø√ø£ ÄbÕ´j·T‘·‘√ ˝≤*dü÷Ô nqï+ô|&É‘ê&ÉT. n˝≤+{Ï düVü≤è<äj·TTDÏí dü+|ü<ä\≈£î n~Û<˚e‘·
nsTTq \øÏÎ >∑T≥Tº#·|ü&ÉT ø±≈£î+&Ü e∫Ã e]düTÔ+~. BqT\≈£î #˚ùd nqï<ëHêìøÏ Ç+‘·{Ï ÁbÕX¯dü Ô ´+ ñ+<äì
‘ê‘·Œs¡´+.
4. uÛÑ≈£îÔ\ bÕ*≥ ∫+‘êeTDÏjÓÆTq zkÕ«MT! me¬s’Hê ‘·q X¯Øsêìï Ä‘·àqT m{≤¢ n_Ûe÷ìkÕÔ&√, n˝≤π> ‘·q <˚XÊìï,
‘·q uÛ≤wüqT, eT‘êìï, Ä#êsêìï ≈£L&Ü n_Ûe÷ì+#˚≥≥T¢, yê{Ï Wqï‘ê´ìøÏ kÕ<ÛäHê˝…’q eT+∫ |üqT\qT
#˚ùd≥≥T¢ ‘·–q ãT~∆ì Á|ü»\≈£î Á|ükÕ~+#·T.
5. uÛ≤düÿsê! #ê˝≤ eT+∫ >∑TD≤\T ø£\yê&ÉT |üs¡T\T ‘·q≈£î ø°&ÉT ‘·\ô|{ÏºHê zs¡TŒ eVæ≤+∫ yê]øÏ @e÷Á‘·eT÷
n|üø±s¡eTT #˚j·Tø£ ‘êqT |üs√|üø±s¡y˚T #˚kÕÔ&ÉT. m˝≤>∑+fÒ, ô|s¡T>∑TqT ø£e«+#˚‘· ∫\T≈£î‘·÷+fÒ |òü*‘·+>± n~
ø£eTàì yÓqïqT ÇdüTÔ+~ø£<ë!
6. uÛ≤düÿsê! neTè‘· düeTTÁ<äeTT MT<ä>± ø±øÏ Á|üj÷· DeTT #˚dTü qÔ ï|ü&ÉT, Ä düeTTÁ<ä+˝À n~ s¬ ≥ºyd˚ qæ q÷ düeTTÁ<ëìøÏ
@˝À≥÷ sê<äT. m˝≤>∑+fÒ <Ûäsêàe\+_ nsTTq e÷qe⁄DÏí, ˇø£ ˙#·T&ÉT #ê˝≤ V”≤qeTT˝…’q e÷≥\#˚ ì+~+∫Hê
<Ûäs¡àes¡ÔqTìøÏ @e÷Á‘·eT÷ ˝À|ü+ sê<äT.
7. ø£s¡TD≤ì~ÛesTTq <äX¯s¡<∏äsêe÷! ∫ø£ÿ{Ï bÕ\MT<ä $Tdü$Tdü˝≤&˚ MT>∑&ÉqT |ü+#·<ës¡‘√ #˚]Ã ‹qï $<Ûä+>±, ˙
˙\y˚T|òüT#êÃ¤j·T‘√ ≈£L&çq s¡÷|üeTH˚, neTè‘· s¡kÕìï Áù|eT nH˚ |üfiËfl+˝À ñ+∫, ÁX¯<ä∆‘√ ≈£L&çq ùde nH˚ <√dæ{Ï
˝ÀøÏ #˚s¡TÃø=ì Çwüº+‘√ ‹+{≤qT.
8. lø±fi¯V≤ü d”XÔ «¯ sê! »qT\T <ÛHä êìï ø√] C≤‘·ø±\T #Ó|Œü &É+, sêE\ ùde\T #˚jT· &É+, nã<ë∆\T ø£*Œ+#·&+É , <Ûsä êàìï
‘·|üŒ&É+, #ê&û\T #Ó|üŒ&É+, Væ≤+dü\T #˚j·T&É+, ñqïM, ˝ÒìM |ü\ø£&É+ ` Çìï |üqT\T #˚düTÔHêïs¡T. Ç$ n˙ï
Ç‘·s¡T\ <ÛäHêìï Ä•+∫ #˚ùdy˚? Ä Á<äeýÓTHêïfi¯ófl+≥T+~? ‘êqT e÷Á‘·+ j·TT>±\bÕ≥T ã‹øÏ ñ+&É&ÉT>∑<ë.
n+<äT#˚‘· á #Ó&ÉT|üqT\˙ï ìs¡s¡úø±\T.
9. düTeTr! es¡<ä eùdÔ eTTì–b˛sTTq bı˝≤ìï <äTqïe<äT›. ø£s¡Te⁄ eùdÔ ã+<ÛäTe⁄\ Ç+&É¢≈£î yÓfi¯fle<äT›. ‘·q s¡Vü≤kÕ´ìï
|üsêsTTyê]øÏ, n+fÒ X¯Á‘·Te⁄\≈£î, #Ó|üŒe<äT›. |æ]øÏyêìøÏ ùdyêHêj·Tø£‘·«+ Çe«e<äT›.
Ç$ #˚j·T+&ç
1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑÷]Ã e÷{≤¢&É+&ç.

n) Ä#ês¡+
Ä) dü‘êÿs¡´+
Ç) Hê´j·T+
á) <ëdü´+
2. bÕsƒ+¡ ˝Àì |ü<ë´\T Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\≈£î ‘·–q |ü<´ä bÕ<ä+ >∑T]Ô+#·+&ç.
n) nHêeTø£yTÓ Æ q•+#·&+É
Ä) düeTTÁ<ëìï ‹j·T´>± e÷s¡Ã&É+
Ç) düeTTÁ<ä+˝À ø±øÏ¬s≥º
3. øÏ+~ |ü<ë´\qT bÕ<äu+ÑÛ >∑+ ˝Ò≈î£ +&Ü |üP]+#·+&ç.
n) ˙s¡eTT .......................... ø=\TÃyê]øÏHé
Ä) ‘·q <˚X¯+ãT ........................ uÛÑø£Ô∫+‘êeTD°
4. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
dü‘·´dü÷øÏÔ |òüT{Ï+#·T, BÛ»&çeT e÷qTÃ
>ös¡eyÓTTdü+>∑T, »qT\≈£î">∑\TwüeT&É#T·
ø°]ÔÁ|üø£{Ï+#·T, ∫‘·Ô $dü÷Œ¤]Ô CÒj·TT
kÕ<ÛäTdü+>∑+ãT düø£˝≤s¡ú kÕ<Ûäø£+ãT.
♦ Á|üXï¯ \T
n) dü÷øÏÔ n+fÒ @$T{Ï?
Ä) ø°]Ô m˝≤ edüTÔ+~?
Ç) kÕ<ÛäTdü+>∑+e\¢ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
á) á |ü<ë´ìøÏ o]¸ø£ dü÷∫+#·+&ç.

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î Ä˝À∫+∫ ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ø±*q ÇqTeTTô|’ ˙fi¯ófl |ü&ç‘˚ Ä$]>± eTs¡T‘êj·Tì ‘Ó\TdüTø£<ë! n˝≤π>, eTqTwüß\T me]ì #˚]‘˚
m˝≤ ne⁄‘ês√ k˛<ëVü≤s¡D+>± sêj·T+&ç.
Ä) <Ûäs¡àes¡ÔqT\qT ì+~+#·&É+ e\¢ Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äT nH˚ $wüj·÷ìï k˛<ëVü≤s¡D+>± sêj·T+&ç.
Ç) ªªø£]sêEHéμμ nH˚ |ü<äúÛ≤yêìï MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î Ä˝À∫+∫ |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) dü»®q \ø£åD≤\T ù|s=ÿq+&ç.
Ä) HÓ’‹ø£ $\Te\+fÒ @$T{Ï? MTs¡T >∑eTì+∫q $\Te*ï ù|s=ÿq+&ç.
3. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
ù|<ä\≈£î <ëq+ #˚j·T≥+e\¢ eTq+ bı+<˚ y˚T\TqT >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô $TÁ‘·TìøÏ ˝ÒK
sêj·T+&ç.
(˝Ò<ë)
bÕsƒX¡ Ê\˝À »]π> uÛ≤c˛‘·‡yêìï ‹\øÏ+#·&ÜìøÏ Á|üeTTK X¯‘ø· £ ø£e⁄\T e#êÃs¡T. yê] <ë«sê X¯‘ø· ±\
>∑T]+∫, yê] s¡#q· \ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√&ÜìøÏ |æ\\¢ T Ç+≥s¡÷«´ #˚j÷· \qT≈£îHêïs¡T. MT¬s‘’ ˚ @eTì
Ç+≥s¡÷«´ #˚kÕÔs¡T? Ç+≥s¡÷« ´≈£î nedüs¡yÓTÆq Á|üXÊïe[ì s¡÷bı+~+#·+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\T sêdæ yê{Ï‘√ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ ñ‘·ÔeTT\T R >=|üŒyês¡T
ñ‘·ÔeTT\T <Ûäìø£, ù|<ä uÛÒ<ë\T #·÷|üs¡T
n) eTTwüÿs¡T&ÉT R

Ä) ˝≤\q R
Ç) |òTü q‘· R
á) eTs¡àeTT R
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‘·´Ô sêú\T sêj·T+&ç.

n) uÛ≤düÿs¡T&ÉT Ä) |üjÓ÷ì~Û Ç) <ëX¯s¡~∏
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêdæ, yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ë ˆˆ áX¯«s¡T&ÉT ` •e⁄&ÉT, X¯+ø£s¡T&ÉT
•e⁄&ÉT ¬ø’˝≤düyêdæ. Ä X¯+ø£s¡Tì áX¯«sê! ø±bÕ&ÉT nì y˚&ÉT≈£î+fÒ bÕbÕ\T b˛‘êsTT.
n) \øÏåà `
Ä) <˚Vü≤+ `
Ç) ˙s¡eTT `
á) |üj÷Ó ì~Û `
4. øÏ+~ yêø±´\qT >∑eTì+#·+&ç. Äj·÷ yêø±´˝À¢ì Á|üø£è‹ $ø£è‘·T*ï >∑T]Ô+∫ |ü{Ïºø£>± ≈£Ls¡Ã+&ç.
n) eT÷s¡Tâ\≈£î ˙‘·T\T #Ó|üŒ&É+e\¢ Ä yÓTTs¡≈£î\≈£î ˝À≈£îe ne⁄‘êeTT.
Ä) dæ]ì ≈£î]|æ+#·T \∫Ãì Á|üdüqï+ #˚düTø√&ÜìøÏ l\øÏåàì |üPõ+#ê*.
Ç) Hê´j·TeTT ‘·|æŒ #·]+#·sê<äT. Hêj·TeTTqT ø±bÕ&ÉT≥ eTq ø£s¡Ôe´+.
1. øÏ+~ dü+<äsê“¤\˝À |ü⁄qs¡Tø£ÔeTsTTq Vü≤\T¢\qT |ü]o*+#·+&ç. n$ eè‘·Ô´qTÁbÕdü n\+ø±sê\e⁄H√ ø±<√
#·]Ã+#·+&ç.
n) ˙ ø£s¡TD≤ø£{≤ø£å Mø£åDeTT\¬ø’ ìØøÏå+#·T#·THêïs¡eTT.
Ä) n&ç¬><äqì ø£&ÉT e&ç" »qT
q&ç–q" <äqT eT>∑T&É qT&ÉT>∑&Éì q&É j·TT&ÉT>∑THé.
Ç) eTø£s¡+<ä _+<äT ãè+<ä s¡düdü´+<äq düT+<äs¡eT>∑T e÷‘·èuÛ≤wüj˚T.
á) #·÷s¡T≈£î, ‘˚s¡T≈£î, j˚Ts¡T≈£î, Hês¡≈£î, <ës¡Te⁄qT yê&ÉT qs¡es¡T*\˝ÀHé.

$düs¡Zdü+~Û :
2. dü+düÿ è‘· |ü<ë\ eT<Ûä´ $düs¡Z MT<ä ‘·s¡#·T dü+~Û »s¡T>∑T‘·÷+≥T+~. n~ y˚s¡Ty˚s¡T s¡÷bÕ\T>± ñ+&É≥+
>∑eTì<ë›+. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T $&ÉBdæ #·÷&É+&ç.
n) qyÓ÷qeT'
Ä) eTH√Vü≤s¡+
Ç) |üj÷Ó ì~Û
á) e#√ì#·jT· +
• ô|’ |ü<ë\qT $&ÉBùdÔ ` á øÏ+<ä $<ÛäyÓTÆq e÷s¡TŒ\T »]>±j·÷?
}
n) qeT' G qeT'
nø±sê+‘· |ü<ë\ $düs≈Z¡ î£ X¯, wü, dü \T, es¡Z Á|ü<eä∏ T, ~«rj·÷ø£så ê\T (ø£,
Ä) eTq' G Vü≤s¡+
K, #·, #Û·, ≥, sƒ¡, ‘·, <∏ä, |ü, |òü \T) >±ø£ $T>∑‘ê nø£åsê\T ø£*ùdÔ `
Ç) |üj·T' G ì~Û nø±sê+‘· |ü<ë\ MT<äTqï $düsZ¡ ˝À|æ+∫, nø±s¡+ ªzμø±s¡+>± e÷]+~.
á) e#·' G ì#·j·T+
• øÏ+~ |ü<ë\T ø£*|æ, e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
n) eTq' G XÊ+‹
Ä) #·‘·T' G wüwæº
Ç) quÛÑ' G düTeT+
• |ü<ë\qT ø£\T|ü>± es¡Tdü>± eTqXÊÙ+‹, #·‘·Twü¸wæº, quÛÑdüT‡eT+ nH˚ s¡÷bÕ\T @s¡Œ&Ü¶sTT ø£<ë!
($düs¡ZMT<ä X¯, wü, dü \T ~«‘ê«\T>± e÷s¡&É+ >∑eTì+#·+&ç.)
• øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç.
n) ÁbÕ‘·'ø±\eTT
Ä) ‘·|'ü |ò\ü eTT
• ªdüμ ø±s¡+ (dt) $düss Z¡ ÷¡ |ü+>± Á|üj÷Ó –kÕÔsT¡ . n+<äTøπ qeTkÕÿs¡+, ÁX‚jT· düÿs¡+, eqdüŒ‹ yÓTT<ä\sTTq
dü+<äsê“¤˝À¢ e÷s¡TŒ˝Ò<äT.
• øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æ, e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
ñ<ëˆˆ n+‘·' G Ä‘·à R n+‘·sê‘·à
}
n) <äT' G n_Ûe÷q+ R n+‘·', <äT', #·‘T· ', Äo', |ü⁄q' yÓTT<ä˝q’…
Ä) #·‘·T' G ~X¯\T R |ü<ë\≈£î es¡ZÁ|ü<∏äeT, ~«rj·÷ø£åsê\T,
Ç) Äo' G yê<äeTT R X¯, wü, dü\T >±ø£ $T>∑‘ê nø£åsê\T
á) |ü⁄q' G Ä>∑eTq+ R ø£*ùdÔ $düs¡Z πs|òü (sY) >± e÷s¡&É+
ñ) n+‘·' G eT<∏äq+ R >∑eTì+#·+&ç.
• øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç.
}
ñ<ëˆˆ <ÛäqTc˛ÿ{Ï R <ÛäqT' G ø√{Ï ( <ÛäqTdt G ø√{Ï ) Çdt , (Ç'), ñdt (ñ')\
n) ìwüŒ\¤ eTT R ( ) $düs¡Z≈£î ø£, K, |ü, |òü \T
Ä) <äTwüÿs¡eTT R ( ) |üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT $düsZ¡ (dt) ªwüμ
ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
• øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç.
}
ñ<ëˆˆ ìùdÔ»eTT R ì' G ‘˚»eTT
$düs¡Z≈£î #·, #Û· \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªX¯μ
n) <äTX‚Ãwæ‘º e· TT R G
≥, sƒ¡ \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªwüμ
Ä) <Ûqä Twü+º ø±s¡eTT R G
‘·, <∏ä \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªdüμ
Ç) eTqkÕÔ|eü TT R G edüTÔ+~.
• ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\˙ï |ü]o*+∫q MT<ä≥ $düs¡Z dü+~Û Äs¡T $<Ûë\T>∑ @s¡Œ&ÉT‘·Tqï<äì ‘Ó\TdüTÔqï~.
i) nø±sê+‘· |ü<ë\ $düs¡Z≈£î es¡Z Á|ü<∏äeT ~«rj·÷ø£åsê\T (ø£, #·, ≥, ‘·, |ü— K, #Û·, sƒ¡, <∏ä, |òü), X¯, wü,
dü \T >±ø£ $T>∑‘ê nø£åsê\T |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT $düs¡Z˝À|æ+∫ ªnμø±s¡+ ªzμ ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
ii) $düs¡Z≈£î X¯, wü, dü \T |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT X¯, wü, dü \T ~«‘ê«\T>± e÷s¡T‘êsTT.
iii) $düs¡ZMT<ä ø£, K, |ü, |òü \T eùdÔ, e÷s¡TŒsê<äT (dü+~Û @s¡Œ&É<äT).
iv) n+‘·', <ä', #·‘·T', Äo', |ü⁄q' yÓTT<ä˝…’q |ü<ë\ $düs¡Z πs|òü (sY) >± e÷s¡T‘·T+~.
v) Çdt, ñdt\ $düs¡Z≈£î ø£, K— |ü, |òü \T |üs¡yÓTÆ‘˚ $düs¡Z ªwüμ ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
vi) $düs¡Z≈£î, #·, #Û· \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªX¯μ ø±s¡+— ≥, sƒ¡ \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªwüμ ø±s¡+— ‘·, <∏ä \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªdüμ ø±s¡+
ekÕÔsTT.
♦ bÕsƒ¡XÊ˝≤ Á>∑+<∏ë\j·T+˝À X¯‘·ø£ |ü<ë´\Tqï |ü⁄düÔø±\T rdüTø=ì #·<äe+&ç. yê{Ï˝À @yÓ’Hê ◊<äT X¯‘·ø£
|ü<ë´\qT yê{Ï uÛ≤yê\qT sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
C≤„q+ ô|ìï~Û e+{Ï~.

dü÷øÏÔ n~ C≤„‘·T\T e+∫+∫ rdüTø√&ÜìøÏ M\T˝Òì~.
<=+>∑\T n|üVü≤]+#·˝Òì~.
<ëq+#˚dæHê ‘·s¡>∑ì~.
n~ z nqs¡È s¡‘·ï+.
` #êDø£´˙‹
& ç
üT ø√+
Ó‘\Td eTVü‰‘êà>±+BÛ uÀ<Ûä\T
ç`
äe +&
#·< dü‘·´+ :
Á|ü|ü+#êìøÏ uÀ~Û+#·{≤ìøÏ Hê e<ä› ø=‘·Ô~ @MT ˝Ò<äT. dü‘ê´Væ≤+dü\T |üs¡«‘ê\+‘·{Ï ÁbÕNqyÓTÆq$.
dü‘ê´Væ≤+dü˝Ò Hê eT‘·+. dü‘·´+ Hê uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT. Äj·TqqT Á|üdüqï+ #˚düTø√e{≤ìøÏ nVæ≤+dü e÷s¡Z+.
dü‘·éTH˚~, ˙e⁄ m+‘· m≈£îÿe>± b˛wæùdÔ n+‘· m≈£îÿe>± |òü˝≤*#˚Ã $XÊ\ eèø£å+ e+{Ï~. dü‘·éTH˚
>∑ì˝À m+‘·˝À‘·T>± nH˚«wæùdÔ nø£ÿ&É ìøÏå|üÔyÓTÆñ+&ç <=]πø eÁ»+ n+‘· $\TyÓ’q~>± e⁄+≥T+~. Ç‘√~Ûø£
ùdyêe÷sêZ\≈£î <ës¡T\T ø£ì|æ+#·e#·TÃ.
Hê J$‘·eT+‘·{≤, dü‘·´+ô|’ <äè&ÛÉ+>± ì\ã&É≥+ sêJ‘ê\÷≈£î kÂ+<äsê´ìï yÓT#·TÃø√e≥+ Hê≈£î
H˚]Œ+~. á uÛ≤eq dü‘ê´Á>∑Vü≤+ (nVæ≤+kÕ‘·àø£ Á|ü‹|òüT≥q) ˝À ‘·|üŒìdü] uÛ≤>∑eTì ñ‘·Ôs√‘·Ôsê J$‘·+˝À
H˚qT #·÷&É>∑*>±qT.
ì\ø£&Éñqï e´øÏÔ>± ø£ì|æ+#˚+<äT≈£î H˚HÓ|ü&É÷ ÁX¯<ä∆#·÷|ü˝Ò<äT. Hê dü‘ê´H˚«wüD Á|üj·T‘·ï+˝À nH˚ø£
uÛ≤yê\qT $&ÉHê&ÜqT. nH˚ø£ ø=‘·Ô $wüj·÷\T H˚s¡TÃ≈£îHêïqT. Hê ejÓ÷uÛ≤s¡+ ô|]π>ø=B› Hê n+‘·s¡Z‘· eè~∆
Ä–b˛‘·T+<äì >±ì ˝Ò<ë e÷+dü+ ø£]–b˛e≥+‘√ Hê eè~∆ Ä–b˛‘·T+<äH˚ uÛ≤eq>±ì Hê≈£î ˝Ò<äT. H˚qT
Ä˝À∫düTÔqï<ä˝≤¢ dü‘·´+. Hê uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ø£åDø£åD≤ìøÏ Ç#˚Ã |æ\T|ü⁄qT •s¡kÕeVæ≤+#˚+<äT≈£î Hê dü+dæ<ä∆‘·
>∑÷πsÃ.
dü‘´· + dü«uÛ≤eØ‘ê´ dü«j·T+Á|ü<]ä Ù‘·+. <ëìï ÄeVæ≤+∫ñqï nC≤„qeTH˚ kÕ˝…>÷∑ fi¯flqT ˙e⁄ ‘=\–+#·>*∑ –‘˚
n~ düŒwüº+>± Á|üø±•düTÔ+~.
nVæ≤+dü :
H˚qT Hê˝À ñqï≥T¢ #Ó|üø=H˚ ˇπøˇø£ düT>∑TD+ dü‘·´+, nVæ≤+dü. e÷qyêr‘· X¯≈£îÔ\Tqï≥T¢ H˚qT
#Ó|üø√C≤\qT. n≥Te+{Ïyê{Ïì H˚qT ø√s¡Tø√qT. Hê‘√{Ï e÷qe⁄\˝À <äTs¡“\Tì X¯Øs¡eTT≈£îqï <äTwüºe÷+dü
K+&ÉeTT˝Ò Hê X¯Øs¡eTTq≈£L ñqï$. n+<äTe\¢ n+<ä]˝≤π> H˚q÷ ‘·|ü #˚j·Te#·TÃqT. Hê ùde\≈£î nH˚ø£
|ü]$T‘·T\Tqï$.
nVæ≤+dü e÷qyê[øÏ n+<äTu≤≥T˝À ñqï >=|üŒ X¯øÏÔ. nVæ≤+dü s¡÷|ü⁄~<äT›ø√e\dæq ˝Ò<ë bÕ{Ï+#·eTì
Ä<˚•+#·e\dæq >∑TD+ ø±<äT. n~ n+‘·s¡Z‘·+>± eè~∆#Ó+<˚~. ˇø£ e´øÏÔ #˚ùd rÁeyÓTÆq Á|üj·T‘·ï+ô|’ <ëì
eTqT>∑&É Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.
eTq dü÷Á‘ê\qT Ç‘·s¡T\T >ös¡$+#ê\ì eTq+ m˝≤ Ä•kÕÔyÓ÷ ‘·eT dü÷Á‘ê\ |ü≥¢ n<˚ |ü]>∑Dq≈£î
Á|ü‘·´]ú≈£L&Ü bÕÁ‘·T&ÉT. Á|ü‘·T´s¡Tú\qT ¬>\T#·Tø√{≤ìøÏ eTq+ Á|ü‹ neø±XÊ˙ï ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê\ì nVæ≤+dü
ø√s¡T‘·T+~.
Áø£eT•ø£åD ` $~Û ìs¡«Vü≤D :
J$‘· eTTK´Á|üjÓ÷»q+ düÁø£eT+>± J$+#·&É+, düÁø£eT+>± Ä˝À∫+#·&É+, düÁø£eT+>± eéVü≤]+#·&É+.
eTq+ @<Ó’Hê >=|üŒ<Ó’q, XÊX¯«‘·yÓTÆq<ëìï kÕ~Û+#˚ eTT+<äT ø£]ƒqyÓTÆq, ñ≈£îÿ Áø£eT•ø£åD ñ+&ç rsê*.
Ä Áø£eT•ø£åD πøe\+ $<ë´dü+ã+<ÛäyÓTÆq yê<äqqT+&ç, ùV≤‘·Te⁄≈£î, ‘·sêÿìøÏ $»„|æÔ #˚j·T≥+ <ë«sê sê<äT.
Áø£eT•ø£åDqT Á|ü‹≈£L\‘· nH˚ bÕsƒ¡XÊ\˝ÀH˚ H˚s¡TÃø√yê*.
dü+‘·è|æÔ Á|üj·T‘·ï+˝À ñ+≥T+~ >±ì kÕ~Û+#·≥+˝À ñ+&É<äT. dü+|üPs¡í ø£èwæ dü+|üPs¡í $»j·÷ìïdüTÔ+~.
ìs¡+‘·s¡ n_Ûeè~∆ J$‘· dü÷Á‘·+. ì\ø£&>É ± ñqï≥T¢ ø£ì|æ+#˚ ì$T‘·+Ô ‘·q |æ&yç ê<ë\qT ø±bÕ&ÉT≈£îH˚+<äT≈£î
m\¢|ü&É÷ Á|üj·T‹ï+#˚ eTìwæ ‘·qqT ‘êqT ã÷≥ø£|ü⁄ dæú‹˝ÀøÏ HÓ≥Tº≈£î+≥THêï&ÉT.

Vü≤≈£îÿ\≈£î dædü˝…’q eT÷\+ $~Û. eTq+<äs¡+ >∑qTø£ eTq $<ÛäT\qT ìs¡«]Ô+∫q≥¢sTT‘˚ Vü≤≈£îÿqT bı+<ä≥+
<ä÷s¡+ ø±C≤\<äT. $<ÛäT\T ìs¡«]Ô+#·≈£î+&Ü Vü≤≈£îÿ\ yÓ+≥ eTq+ |üs¡T¬>&ç‘˚ n$ n>∑eT´>√#·s¡+>± eTq
qT+&ç ‘·|æŒ+#·T≈£î+{≤sTT. eTq+ m+‘·>± yê{Ï yÓ+≥ |ü&ç‘˚ n$ n+‘·>± <ä÷s¡+ m–]b˛‘êsTT.
‘·q $<ÛäT\T düe´+>± ìs¡«]Ô+#˚ e´øÏÔøÏ Vü≤≈£îÿ\T yê≥+‘·≥ ny˚ düeT≈£Ls¡T‘êsTT.
<ÛÓ’s¡´+ ` <äè&ÛÉ $XÊ«dü+ :
<ÛÓ’s¡´+ nH˚~ ≈£+&És¡ dü+ã+<ÛäyÓTÆq |ü<ës¡ú+>± me«s¡÷ mqï&É÷ #Ó|üŒ˝Ò<äT, n~ Vü≤è<äj·÷ìøÏ
dü+ã+~Û+∫+~. n‹ >∑{Ïº ø£+&És¡+ ≈£L&Ü }Vü‰»ì‘·yÓTÆq uÛÑj·T+ eTT+<äT eDÏøÏb˛‘·T+<äì eTq≈£î ‘Ó\TdüT.
ø£+&Ésêìï eDÏøÏ+#˚~ Vü≤è<äj·T+.
XÊØs¡ø£ <ës¡Û ¶´+ qT+∫ ã\+ #˚≈£Ls¡<äT. n~ yÓTTø£ÿy√ì dü+ø£\Œ+qT+∫ edüTÔ+~.
ã˝≤ìøÏ dü+j·TeTHêìï, eTsê´<äqT »‘· #˚dæq|ü&ÉT n~ Á|üã\eTe⁄‘·T+~.
Á|ü|ü+#·+˝À #·÷&Ü\ì ˙e⁄ ø√s¡T≈£î+≥Tqï e÷s¡TŒ ˙˝À sêyê*.
qÁeT‘· :
nVæ≤+kÕ dü÷Œ¤]Ô $~Û>± qÁeT‘·≈£î <ë] rdüTÔ+~.
qÁeT‘· nH˚~ Á|ü‘˚´øÏ+∫ bÕ{Ï+#˚~ ø±<äT. m+<äTø£+fÒ, n~ ñ<˚›X¯|üPs¡«ø£+>± Ä#·]+#·{≤ìøÏ ñ<˚›•+∫+~
ø±<äT. nsTT‘˚ n~ ªnVæ≤+düμ≈£î ‘·|üŒìdü] |üØø£å. me]˝ÀHÓ’‘˚ ªnVæ≤+düμ ñ+≥T+<√ $qj·T+ n‘·ì dü«uÛ≤e+˝À
uÛ≤>∑eTe⁄‘·T+~.
‘·|ü\T #˚j·Tìyês¡T mes¡÷ ñ+&És¡T ` <Ó’yê+X¯ dü+uÛÑ÷‘·T˝…’Hê düπs. ‘·|æŒ<ë\T ˝Òø£b˛e≥+e\¢ yês¡T
<Óy’ ê+X¯d+ü uÛ÷Ñ ‘·T\T ø±˝Ò<Tä . ‘·eT ‘·|ü \qT ‘êeTT ‘Ó\TdüTø√e≥+ e\¢, yê{Ïì ~<äTø› √e{≤ìøÏ ø£èwæ#j
˚ T· ≥+e\¢,
yê{Ïì <ë#·Tø√ø£b˛e≥+e\¢, ‘·eTqT ‘êeTT ~<äT›ø√{≤ìøÏ m\¢|ü&É÷ dü+dæ<äT∆\T>± ñ+&É≥+e\¢ yês¡T
<Ó’yê+X¯ dü+uÛÑ÷‘·T˝…’Hês¡T.
eTs√ e´øÏÔ Ä˝À#·q\T #Ó&É¶eì, eTq$ e÷Á‘·y˚T eT+∫ Ä˝À#·q\ì #Ó|üŒ≥+, eTq n_ÛÁbÕj·÷\≈£î
_ÛqïyÓTÆqyê{Ïì ø£*–ñqïyês¡T <˚XÊìøÏ X¯Á‘·Te⁄\ì #Ó|üŒ&É+ <äTs¡\yê≥T.
düVü≤qo\‘· ` ndüŒ èX¯´‘· :
ndüVü≤q+ nH˚~ ≈£L&Ü ˇø£ Væ≤+kÕs¡÷|ü+. ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«$Tø£ uÛ≤eq eè~∆#Ó+<ä{≤ìøÏ Á|ü‹ã+<Ûäø£+.
eTq+ ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«$Tø£ dü÷Œ¤]Ôì n\es¡#·Tø√yê\+fÒ eTq+ ndüVü≤q|üs¡T\T>± ñ+&É>∑÷&É<äT. ndüVü≤q+
ˇø£ì \ø£å´+˝À>∑\ $XÊ«düyê+#Û·qT <Óã“rdüTÔ+~.
Ç‘·s¡T\T eTq\qT #·÷düTÔqï≥T¢>± eTq*ï eTq+ #·÷düTø√≥+ eT+∫~. eTq+ Á|üj·T‹ï+∫Hê, eTq*ï
eTq+ dü+|üPs¡í+>± mqï&É÷ ‘Ó\TdüTø√˝ÒeTT. eTTK´+>± eTq˝Àì <äTwüºbÕsêÙ«ìï ndü\T ‘Ó\TdüTø√˝ÒeTT.
eTq\qT $eT]Ù+#˚yê]|ü≥¢ ÄÁ>∑Vü≤+ #Ó+<ä≈£î+&Ü ñqï|ü&ÉT Ä |üì eTq+ #˚j·T>∑\T>∑T‘êeTT. yês¡T @$T
#Ó|æŒq|üŒ{Ïø° düVü≤è<äj·T‘·‘√ d”«ø£]+#ê*.
ùd«#·Ã¤ ` Á|üC≤kÕ«eT´+ :
n+‘·s¡Z‘· Á|üe÷<ë\T ˝Òq≥Te+{Ï e÷qe eédüú ñ+&É<äT. eédüú m+‘· ô|<ä›<Ó’‘˚ <äT]«ìjÓ÷>∑ neø±XÊ\T
n+‘· ôV≤#·TÃ>± ñ+{≤sTT. Á|üC≤kÕ«eT´+ >=|üŒ eédüú. n+<äTe\¢ n~ m≈£îÿe>± <äT]«ìjÓ÷>±ìøÏ >∑T]nj˚T´
neø±X¯eTT+~. ø£qTø£ <ëìøÏ |ü]cÕÿs¡+ Á|üC≤kÕ«e÷´ìï ‘·|æŒ+#·≥+ ø±<äT, <äT]«ìjÓ÷>∑ neø±XÊìï
ø£˙dükÕúsTTøÏ ‘·–Z+#·≥y˚T.
Á|üC≤kÕ«eT´+ kÕsê+X¯+ @eT+fÒ, n+<ä] düeTwæº Á|üjÓ÷»HêìøÏ ùde#˚j·T≥+˝À nìï $uÛ≤>±\
Á|ü»\ j·÷e‘Y uÛÖ‹ø£, Ä]úø£, Ä<Ûë´‹àø£ eqs¡T\qT düMTø£]+#˚ ø£fi¯, XÊg+ nì ns¡ú+.

7 e÷ Á|üj·T‘·ï+
` z˝≤Z , edü+‘· ø£qï_sêHé, ø£\Œq ø£qï_sêHé
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

á X¯‘ê_› Hê<˚ nì dü>s∑ «¡ +>± Á|üø{£ +Ï #·T≈£îqï eTVü‰ø£$
ll. yê] eTVü‰Á|ükÕúq+ Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑TkÕVæ≤‘·´+˝À Á|üX¯ï\T:
B|üdüÔ+uÛÑ+>± ì\ã&ç+~. n≥Te+{Ï Á|üdæ<ä∆ ø£$‘êdü+|ü⁄{ÏøÏ 1. ô|’ ù|sê @ $wüj÷· ìï >∑T]+∫ ‘Ó*j·T
Á|üU≤´‘·s¡#·sTT‘· #·\+ ªjÓ÷>∑´‘ê|üÁ‘·+μ nH˚ ù|s¡T‘√ >=|üŒ CÒdTü +Ô ~?
eTT+<äTe÷≥ sêXÊ&ÉT. Ä |”]ƒø£˝Àì Á|ü‹yêø£´+ kÕVæ≤r
2. ll |ü⁄døÔü ±ìøÏ mes¡T ªeTT+<äTe÷≥μ
n_Ûe÷qT\ Hê\Tø£\ MT<ä Hê≥´+ #˚d+æ ~. n+<äT˝Àì ø=ìï
sêXÊs¡T?
yêø±´\qT #·÷&É+&ç!
3. eTT+<äTe÷≥ m+<äT≈£î sêkÕÔs¡T?
ªª‘·q ø£$‘ê«ìøÏ eTT+<äTe÷≥ sêj·TeTì ll n&ç–‘˚,
4. ª#·\+μ ll >∑T]+∫ sêdæq yêø±´\T
ø£$‘ê«ìï ‘·÷#˚sêfi¯ófl ‘·q <ä>∑Zs¡ ˝ÒeHêï&ÉT #·\+.μμ
#·~yês¡Tø£<ë! Bìïã{Ïº ll ø£$‘·«+
ªªHÓ‘T· sÔ ÷¡ , ø£˙ïfi¯Sfl ø£*|æ ø=‘·{Ô ≤ìø˘ ‘·j÷· s¡T#˚XÊ&ÉT m˝≤ ñ+≥T+<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
ll á eè<ä∆ Á|ü|ü+#êìøÏμμ
ˇø£ |ü⁄düÔø£+ ‘ê‹Ô«ø£‘·qT, n+‘·kÕ‡sêìï, ÄX¯j·÷*ï, ÁX¯eTqT ‘Ó*j·TCÒùd<˚
eTT+<äTe÷≥. eTT+<äTe÷≥ e\¢ |ü⁄døÔü ±ìï #·<yä ê\H˚ ÄdüøÔÏ ô|s¡T>∑T‘·T+~. eT+∫ |ü⁄døÔü ±ìï
m˝≤ m+|æø£ #˚düTø√yê˝À ‘Ó\TdüTÔ+~. n˝≤+{Ï ªeTT+<äTe÷≥μqT |ü]#·j·T+ #˚j·T&Éy˚T
á bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+.

ˇø£ Á>∑+<∏ëìï, Ä Á>∑+<∏ä H˚|ü<∏ë´˙ï, \øå±´\qT |ü]#·j·T+ #˚dü÷Ô
Ä Á>∑+<∏ä s¡#·sTT‘·>±ì, y˚πs s¡#·sTT‘·, $eTs¡Ù≈£î&ÉT>±ì sêùd
|ü]o\Hê‘·àø£ |ü]#·j·T yêø±´\qT |”]ƒø£ n+{≤s¡T. BìøÏ
eTT+<äTe÷≥, Á|ükÕÔeq, ‘=*|ü\T≈£î, eTTqTï&ç, ÄeTTK+ yÓTT<ä˝…’q
ù|¬s¢H√ï ñHêïsTT. ªeTVæ≤fi≤es¡D+μ nH˚ |ü⁄düÔø£+˝Àì eTT+<äTe÷≥
Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+.
 bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝À $wüj·T+ @eTT+≥T+<√ }Væ≤+#·+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ä$C≤„q+μ |ü{Ïºø£˝À yÓ‘·ø£+&ç. ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄ #·÷&É+&ç.
|”]ƒø£ s¡#·sTTÁ‘·T\T
1. z˝≤Z : Á|üeTTK s¡#·sTTÁ‹. mH√ï |ü⁄düÔø±\≈£î dü+bÕ<äø£‘·«+ ìs¡«Væ≤+∫q Ms¡T |ü\T
|ü⁄s¡kÕÿsê\qT, nyês¡T¶\qT n+<äT≈£îHêïs¡T. M] ªùd«#·Ã¤μ qe\ Á|üdæ~∆bı+~+~.
2. edü+‘· ø£qï_sêHé : Ms¡T e÷qe Vü≤≈£îÿ\T, ÅdÔ” düe÷q‘·«+ ø√dü+ ø£èwæ #˚dTü HÔ êïs¡T. H˚wqü ˝Ÿ
n\jÓTHé‡ Ä|òt ñyÓTHé, Ç+&çj·THé H˚wüq˝Ÿ k˛wü˝Ÿ j·÷ø£åHé bò˛s¡+˝À |üì#˚düTÔHêïs¡T.
3. ø£\Œq ø£qï_sêHé : ªôd+≥sY |òüsY H˚wüq˝Ÿ &Óe\|tyÓT+{Ÿμ (ôV’≤Á<ëu≤<é) dü+#ê\≈£î\T>±

|üì#˚düTÔHêïs¡T. C…+&ÉsY düº&ûdt, ÁøÏ$Tq˝Ÿ ˝≤ ˝À $düÔ è‘· n<Ûä´j·Tq+ |ü]XÀ<Ûäq\T #˚XÊs¡T.

Á|üy•˚ ø£
ªªyêfi¯fl nqTuÛyÑ ê\T $+≥T+fÒ ñ<˚«>∑+ ø£*>π ~. #·]Á‘·qT e÷ ø£fifl¯ eTT+<äT |ü]∫q
yê] J$‘ê\qT $q≥+ á |üì˝À e÷≈£î nìï{Ïø£+fÒ Äq+<ëìï∫Ãq $wüj·T+...
dü+düÿ s¡D√<äéT s¡<∏ä#·Áø±\ øÏ+<ä q*–q m+<äs√ Åd”Ô\T e÷ ø£fi¯fleTT+<äT yÓT~* ø£˙ïs¡T
ø±sêÃs¡T. Åd”Ô˝ÒeT+≥THêïs√ $q≈£î+&Ü, Åd”Ô˝Ò+ ø±yê\qT≈£î+≥THêïs√ |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü
kÕ–q mH√ï ñ<äé÷\T, yê{Ï˝À |òTü s¡¸D|ü&ç ì>∑T<Z *˚ ø=‘·Ô #·]Á‘·qT düèwæ+º ∫q Åd\Ô” ÷`Mfi¯fl+<ä]
nqTuÛÑyê\‘√ #·]Á‘· ø=‘·Ô>± |ü]#·j·TeTsTTq≥¢ì|æ+∫+~μμ á $esê\ >∑T]+∫
‘Ó\TdüTø√&ÜìøÏ bÕsƒ+¡ #·<eä +&ç.
ø=‘·Ô düVü≤ÁkÕã›+˝Àø°, X¯‘êã›+˝Àø° n&ÉT>∑Tô|&ÉT‘·Tqï dü+<äs¡“¤+˝À >∑&ç∫q ø±˝≤ìï |üsêeT]Ù+#·Tø√≥+, Ä

nqTuÛyÑ ê\qT düà]+#·Tø√≥+, uÛ$Ñ wü´‘·TÔ MT<ä ˇø£ n+#·Hê‘√ ÄX¯qT ô|+#·Tø√e≥+ me¬sH’ ê kÕe÷q´+>± #˚j÷· \qT≈£îH˚
|üH.˚ Ä |üì #˚d÷ü Ô á X¯‘êã›|⁄ü kÕe÷õø±_Ûeè~∆˝À, kÕe÷õø£ e÷s¡TŒ\˝À Åd\Ô” uÛ≤>∑kÕ«e÷´ìï >∑T]+∫ Ä˝À∫+∫q|ü&ÉT
mH√ï $wüj·÷\T e÷ eTT+<äT≈£î e#êÃsTT. >∑&ç∫q X¯‘êu≤›ìï Åd”Ô\ X¯‘êã›+>± #Ó|üŒe#·Ãì|æ+∫+~. >∑‘· X¯‘êã›|ü⁄
#·]Á‘· ìsêà‘·\T>± yê]~ ‹s¡T>∑T˝Òì kÕúqeTì|æ+∫+~. ◊‘˚ Bìï kÕ~Ûø±s¡+>±, k˛<ëVü≤s¡D+>± ìs¡÷|æ+#·{≤ìøÏ
m+‘√ n<Ûä´j·TqeT÷, eT¬s+‘√ düeTj·TeT÷ |ü&ÉT‘·T+~. Ä |üì #˚j·÷\qT≈£î+≥÷H˚ eTT+<äT>± á X¯‘êã›+˝À
_Ûqïs¡+>±\˝À, ø°\ø£ kÕúHê\˝À, ø°\ø£ düeTj·÷\˝À |üì#˚dæ nø£ÿ&É ‘·eT eTTÁ<äy˚dæq e+<äeT+~ Åd”Ô\ bò˛{À\‘√,
yê] >∑T]+∫q eTTK´ $esê\‘√ ˇø£ |ü⁄düÔø£+ rdüT≈£î sêyê\qT≈£îHêï+. ø=‘·Ô X¯‘ê_›˝À Åd”Ô\+<äs¡+ ø£*dæ #˚düT≈£îH˚
ñ‘·‡e+>± á |ü⁄düÔø±ìï rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêï+. bò˛{À\T Á|ü#·T]+#ê\H˚ ìs¡íj·T+ #ê˝≤ Ä˝À∫+#˚ rdüT≈£îHêï+.
e´≈£îÔ\qT #·÷dü÷Ô, yê] >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√{≤ìø°, eTTKyÓTÆHê ‘Ó*j·Tì e´≈£îÔ\ >∑T]+∫ #·<äe{≤ìø° á ‘·s¡+yês¡T
#·÷ù| ÄdüøÏÔ˝À ‘˚&Ü ñ+≥T+~. á ‘·s¡+ j·TTe‘·≈£î >∑‘· #·]Á‘·qT |ü]#·j·T+ #˚ùd≥|ü&ÉT yê] eTqdüT\ô|’ eTTÁ<ä
y˚j·T{≤ìøÏ bò˛{À\T nedüs¡eTì|æ+∫+~. Ä s¡ø£+>± yêfi¯fl C≤„|üø±\T eTq˝À m≈£îÿe ø±\+ ñ+{≤j·Tì e÷
ñ<˚›X¯+. e+<ä dü+e‘·‡sê\T>± Åd”Ô\T #˚dæq b˛sê{≤\qT >∑Ts¡TÔ#˚düT≈£î+≥÷ »s¡T|ü⁄ø=H˚ $»jÓ÷‘·‡e+>± á |ü⁄düÔø£+
ì\ã&ÉT‘·T+<äqT≈£îHêï+.
ø£&É∫q X¯‘êã›+˝À Åd”Ô\T #˚dæq b˛sê{≤\÷, uÛ≤>∑yÓTÆq ñ<äé÷\÷, sêDÏ+∫q s¡+>±\÷ mH√ï ñHêïsTT.
yÓTT<ä{kÏ Õ] #·<Tä e⁄≈£îqï kÕe÷q´ Åd\Ô” T, yÓTT<ä{>Ï ± $‘·+‘·T $yêVü≤+ #˚dTü ≈£îH˚ kÕVü≤dü+ #˚dqæ Åd\Ô” T, ÅdÔ” $<ä´ ø√dü+
ñ<ä´$T+∫q Åd\Ô” ÷, ñ<äé÷\˝À #˚] C…\’ TøÏ yÓfifl‚ +<äT≈£î ‘Ó–+∫q Åd\Ô” T, Hê≥ø£+, dæìe÷, sπ &çj÷Ó e+{Ï s¡+>±\˝ÀøÏ
yÓTT<ä{kÏ Õ] n&ÉT>∑Tô|{Ïqº Åd\Ô” ÷ ` yÓTT<ä{Ï ‘·s|¡ ⁄ü &Üø£sº T¡ ,¢ XÊgy˚‘\Ô· ÷, dü+^‘·ø±s¡T\÷ qè‘·´ø£fi≤ø±]DT\T, $<ë´~Û≈î£ \T
` ‘·\T#·Tø√>±H˚ ˇfi¯ófl |ü⁄\ø£]+#˚ kÕVü≤düeT÷s¡TÔ˝…+<äs√. yêfi¯fl+<ä]˙ ˇø£#√≥ ô|≥º≥eTH˚ Ä˝À#·H˚ m+‘√
ñ‘ê‡Vü‰ìï∫Ã+~. ˇø£] ‘·sê«‘· ˇø£sT¡ @ ˇø£ÿ |ü⁄düøÔ +£ ˝Àq÷ ÇeT&Éq+‘·eT+~ e÷≈£î ‘·\|ü⁄ø=#êÃs¡T. <ë+‘√ #·]Á‘·
ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\T Á|ü<Ûëq+>± ñHêïs¡H˚ uÛ≤eq eTs=ø£kÕ] ã\+>± ø£*– m+‘√ >∑s¡«eTì|æ+∫+~.

kÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd\Ô” ≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø<£ Tä . dü+Á|ü<ëj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T Åd\Ô” qT #·]Á‘·˝À nø£ÿ&Éøÿ£ &Ü
bÂ&ÉsY n~›q≥T¢ n<äT‘› T· +{≤s¡T. <ëìï Åd\Ô” ñ<äéT+ Á|ü•ïdü÷HÔ ˚ ñ+~. <˚X+¯ ø√dü+, ‘·eTø√dü+ ˇø£ düeT÷Vü≤+>± Åd\Ô” T
#˚dæq b˛sê{≤\≈£L, |ü&çq dü+|òüTs¡¸D\≈£L, kÕ~Û+∫q $»j·÷\≈£L >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£<äT. #·]Á‘· nH˚ »>∑Hêï<∏ä
s¡<#ä∏ Á· ø±\ øÏ+<ä yêfi¯fl kÕeT÷Væ≤ø£ ñìøÏ ‘·THê‘·Tqø£˝b’… ˛‘·T+~. <ëì‘√ ø=ìï $»j·÷\T kÕ~Û+∫q Åd\Ô” qT ˇø=ÿø£ÿs¡T>±
‘·\TÃ≈£îì yêfi¯fl X¯øÏÔøÏ ÄX¯Ãs¡´|ü&É‘ês¡T. n{≤¢+{Ï X¯øÏÔeT+‘·T\s¡T<äT>± ñ+{≤s¡ì, yê]ì nkÕe÷q´ ñ<ëVü≤s¡D\T>±
e÷Á‘·y˚T >∑Ts¡TÔ+#·T≈£î+{≤s¡T. yÓTT‘·Ô+ kÕe÷õø±_Ûeè~∆ Áø£eT+˝À $&ÉBj·T˝Òì uÛ≤>∑+>± yê]ì #·÷&É≈£î+&Ü yê]
J$‘·ø£<∏ä\qT $&ç>± #·<äTe⁄‘ês¡T. Ç˝≤+{Ï Åd”Ô\T ≈£L&Ü y˚fi¯flMT<ä ˝…ø£ÿu…≥º >∑*–q+‘·eT+~ ≈£L&Ü eTq #·]Á‘·
|ü⁄düÔø±\˝À ø£ì|æ+#·s¡T. Ç|üŒ{ÏøÏ eTT|üŒjYT dü+e‘·‡sê\qT+N Åd\”Ô ≈£î #·]Á‘·˝À kÕúq+ ˝Ò<ä˙, ñqï #·]Á‘· Åd”Ô\
ÁbÕ‹ì<Ûë´ìï Á|ü‹_+_+#˚ #·]Á‘· ø±<äH˚ $eTs¡Ù Åd”Ô\ ñ<äéT+ ô|&ÉT‘·THêï, <ëìï y˚TeTT m+‘· ns¡ú+ #˚düT≈£îHêï,
Ç+‘·eT+~ Åd”Ô\qT ˇø£ es¡dü˝À #·÷&É≥+e\¢ e÷≈£î ø£*–q ø£qT$|ü >=|üŒ~. eTq sêh #·]Á‘·+‘ê ø=‘·Ô>±
‘Ó*dæq≥¢ì|æ+∫+~. ˇø£ #Ó’‘·q´ düeT÷Vü≤ Á|üyêVü≤+>± Åd”Ô\qT y˚TeTT #·÷&É>∑*>±+. Ç+‘·≈£î eTT+<äT $&ç>± @ ˇø£
ñ<äéT+˝ÀH√, s¡+>∑+˝ÀH√ |üì#˚dæq Åd”Ô\ >∑T]+∫ #·~$q|ü&ÉT ø£*–q nqTuÛÑ÷‹ø°, |ü\Ts¡+>±\˝À |üì#˚dæq
e+<ä\eT+~ Åd”Ô\qT, yês¡T kÕ~Û+∫q $»j·÷\‘√ düVü‰ #·÷&É≥+e\¢ ø£*–q nqTuÛÑ÷‹ø° b˛*πø ˝Ò<äT. Åd”Ô\ #Ó’‘·q´
Á|üyêVü≤|ü⁄ y˚>∑+, Je+, Ä Á|üyêVü≤Áø£eT+˝Àì e÷s¡TŒ\÷ n˙ï ˇø£ ø=‘·Ô $wüj·÷ìï e÷≈£î #ÓãT‘·Tqï≥¢ì|æ+∫+~.
kÕeT÷Væ≤ø£yTÓ qÆ ñìøÏ, #Ó‘’ q· ´+ Çy˚ #·]Á‘·qT s¡÷|ü⁄~<äT‘› êj·TH˚ $wüjT· + düŒwüyº TÓ +Æ ~. Ç+‘· eT+∫ kÕ+|òTæ ø£, sê»ø°jT·
kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡dü‘·«+ eTq≈£î+<äì bı+–b˛j·÷+. á Åd”Ô\+<äs¡÷ á #·]Á‘·qT ì]à+#˚+<äT≈£î m+‘· eT÷\´+
#Ó*¢+#ês√ ‘·\T#·T≈£î+fÒ e÷ >∑T+&Ó\T ãs¡TyÓø±ÿsTT. yêdüÔe J$‘· Á|ü‹≈£L\ |ü]dæú‘·T\‘√ ‘·\|ü&ÉT‘·÷ yês¡T ø=‘·Ô
ø£\\T ø£q{≤ìø°, ø=‘·Ô J$‘· $<ÛëHê\qT ø£qTø√ÿ{≤ìø° mìï ø£]ƒq |üØø£å\≈£î >∑Ts¡j·÷s√ ‘·\TÃ≈£î+fÒ Ä kÕe÷qT´\
kÕVü≤dü+ nkÕe÷qéTì|æ+∫+~. düe÷»+˝À Á|ü‹<ë˙ï e÷s¡Ã{≤ìøÏ düe÷j·T‘·ÔyÓTÆq Åd”Ô\ düeT÷Vü≤+ e÷≈£î >=|üŒ
Áù|s¡D ì∫Ã+~.

Ä Áù|s¡D‘√, ñ‘ê‡Vü≤+‘√ á |üì yÓTT<ä\Tô|{≤º+. }Vü≤\≈£L,
Ä˝À#·q\≈£L ˝Òì |ü]$T‘·T\T |üì˝À mH√ï ñHêïsTT. eTT+<äT düú\ Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ø±˝≤\≈£L dü+K´≈£L mH√ï |ü]<ÛäT\÷, |ü]$T‘·T\÷ @s¡Œ&ç ñHêïsTT. ♦ ø±˝≤ìï |üsêeT]Ù+#·&+É n+fÒ @$T{Ï?
Ä+Á<Ûä<˚XÊìøÏ #Ó+~q Åd”Ô\T nqï|ü&ÉT Ä+Á<Ûä<˚X¯+ >∑‘·+˝À Ç|üŒ{Ï ♦ >∑&∫ç q X¯‘êu≤›ìï Åd\Ô” X¯‘êã›+>± m˝≤
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝≤>∑ ˝Ò<äT. uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À Ç{≤¢π> ñ+≥T+<ä˙ ˝Ò<äT. eTÁ<ëdüT #Ó|ü ø√e#·TÃ?
Áô|dæ&Óì‡, HÓ’C≤+ sê»´+, Á|üdüTÔ‘· ø£sêí≥ø£, eTVü‰sêÁcÕº, ˇ]kÕ‡\˝À ♦ #·]Á‘· m˝≤ s¡÷|ü⁄~<äT›≈£î+≥T+~?
ø=ìï ÁbÕ+‘ê\T Çe˙ï Ä+Á<ÛTä \ kÕ+düÿ è‹ø£ sê»ø°jT· #·]Á‘·˝À ñHêïsTT.
yê{Ïì ≈£L&Ü e÷ |ü]~Û˝ÀøÏ rdüT≈£îHêï+. ‘Ó\T>∑T nqï |ü<ëìï yê&É≈î£ +&Ü ♦ eT÷\´+ #Ó*+¢ #·&eÉ T+fÒ ns¡+ú @$T{Ï?
Ä+Á<Ûä nqï |ü<+ä yê&É{≤ìøÏ ø±s¡D+ Ä+Á<Û<ä X˚ +¯ nqï |ü<+ä ‘√ Á|üdTü ‘Ô +· ♦ ªªkÕe÷qT´\ kÕVü≤dü+ nkÕe÷q´
@ sê»ø°j·T bÕØº ˝Òø£b˛e≥y˚T. n+<äTe\¢ Ä+Á<Ûä#·]Á‘·, Ä+Á<Ûä<˚X¯ eTì|æ+∫+~μμ nì s¡#·sTTÁ‘·T\T
#·]Á‘· nì nqï|ü&ÉT |ü+<=$Tà<√ X¯‘êã›+˝À ‘Ó\T>∑T Á|ü»\ sê»ø°j·T nq&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?
kÕ+düÿ è‹ø£ JeHêìøÏ πø+Á<ë\T>± ñqï ÁbÕ+‘ê\q÷, Ç|üŒ{Ï
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˙, ¬s+&ç+{Ï˙ <äèwæº˝À ô|≥Tºø√yê*.
II
Çø£ ø±˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫ Ä˝À∫+∫q|ü&ÉT kÕe÷õø£+>± Åd”Ô\T ‘Ó∫Ãq ô|<ä› e÷s¡TŒ\T á X¯‘êã›+˝À
Á|üeTTK+>± ñHêïsTT ø±ã{Ïº á X¯‘êu≤›qï+‘ê rdüTø√yê\qT≈£îHêï+. M˝…’q+‘· es¡≈£L nìï s¡+>±\q÷ <äèwæº˝ÀøÏ
rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêï+. Çø£, dü+K´ $wüj÷· ìøÏ eùdÔ @<√ ˇø£ dü+K´≈£î ø£≥Tºã&Éø£ ‘·|Œü <äT. |ü⁄düøÔ £ Á|ü#T· s¡D˝À ñ+&˚
Ä]úø£ |ü]$T‘·T\ <äècÕº´ e+<äeT+~ì á |ü⁄düÔø£+˝À ñ+#ê\qT≈£îHêï+. ø±˙ Ä dü+K´‘√ @MT ‘·è|æÔ˝Ò<äT. Ä]úø£+>±
m+‘· ø£wüºeTì|æ+∫Hê eT] ø=+‘·eT+~ì #˚s¡Ãø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT. m+|æø£ #ê˝≤ ø£wüºeTq≥+˝À dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT. Á|ü‹
s¡+>∑+˝À ‘·eT<ä+≥÷ ˇø£ eTTÁ<ä y˚dqæ yê]ì m+#·Tø√yê*. n+fÒ Ä s¡+>±\˝À ìcÕí‘T· ˝…q’ Ç|üŒ{Ïyê]ì dü+Á|ü~+#ê*.
ø±\<Ûäs¡à+ #Ó+~qyê] $esê\T ùdø£]+#ê*. es¡Ôe÷q+˝À ñqï Åd”Ô\qT ø£\TdüTø√yê*, e÷{≤¢&Ü*. yêfi¯fl >∑T]+∫
m{≤¢ sêj·÷\H˚<ëìï >∑T]+∫ m+‘√ Ä˝À∫+#ê+. Ç+≥s¡÷«´\T #˚dæ yês¡T e÷{≤¢&çq~ sêj·T≥eT+fÒ, Ç|ü&ÉT
˝Òìyê]‘√ n~ ≈£î<äs¡<äT. n+<ä]ø° ˇø£ |ü<ä∆‹ bÕ{Ï+#·≥y˚T u≤>∑T+≥T+~. |ü⁄düÔø£+˝À $|ü⁄\yÓTÆq Ç+≥s¡÷«´\≈£î
#√≥T #ê\<äT. Ç+≥s¡÷«´\T rdüT≈£îì ‘·T+#·≥eT÷ dü]ø±<äT. n+<äTe\¢ Ä |ü<ä∆‹ e<ä›qT≈£îHêï+. yê] J$‘·
$X‚cÕ\q÷, yêfi¯ófl #˚dqæ b˛sê{≤\q÷, kÕ~Û+∫q $»j·÷\q÷ ≈£î|¢ +Ôü >± #Ó|Œü ≥+ ‘·|Œü eTs√ e÷s¡+Z ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä .
n~ ø=+‘· ìsêX¯ ø£*Z+∫Hê ˇø£ düeT÷Vü≤+>± kÕ–e#˚Ã Åd”ÔeT÷s¡TÔ\T e÷ ñ‘ê‡Vü‰ìï @e÷Á‘·+ ˙s¡Tø±s¡ìe«˝Ò<äT.
á |üì˝À m+<äs√ Åd”Ô\qT ø£*XÊ+. yêfi¯fl‘√ e÷{≤¢&É≥y˚T ô|<ä› ñ‘ê‡Vü≤+>± ñ+&˚~. yêfi¯fl nqTuÛÑyê\T
$+≥÷+fÒ ñ<˚«>∑+ ø£*>π ~. #·]Á‘·qT e÷ ø£fifl¯ eTT+<äT |üs∫¡ q yê] J$‘ê\qT $q≥+ á |üì˝À e÷≈£î nìï{Ïø+£ fÒ
Äq+<ëìï∫Ãq $wüjT· +. dü]<Ó e÷DÏø±´+ã>±s¡T ªªn|ü&ÉT e÷ ≈£î\+yê]ì Ä&Ée<äH› êïs¡T. ‘·sê«‘· nìï ≈£î˝≤\yê]˙
Ä&Ée#·ÃHêïs¡T. e÷ eè‹Ô, bı˝≤\T, Jeq+ n˙ï rùddüT≈£îHêïs¡T. Ç|ü&ÉT Ç<˚ JeH√bÕ~Û>± nìï ≈£î˝≤\ yêfi¯ófl
ã‘·T≈£î‘·THêïs¡Tμμ nqï|ü&ÉT dü+düÿs¡D√<äéT s¡<∏ä#·Áø±\øÏ+<ä q*–q m+<äs√ Åd”Ô\T e÷ ø£fi¯fleTT+<äT yÓT~* ø£˙ïs¡T
ø±sêÃs¡T. Åd”Ô˝ÒeT+≥THêïs√ $q≈£î+&Ü, Åd”Ô˝Ò+ ø±yê\qT≈£î+≥THêïs√ |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü kÕ–q mH√ï ñ<äé÷\T,
yê{Ï˝À |òüTs¡¸D|ü&ç ì>∑TZ<˚* ø=‘·Ô #·]Á‘·qT düèwæº+∫q Åd”Ô\÷ ` Mfi¯fl+<ä] nqTuÛÑyê\‘√ #·]Á‘· ø=‘·Ô>±
|ü]#·jT· eTsTTq≥¢ì|æ+∫+~.
Á|ü‹yêfi¯Sfl Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘· kÕ–q Áø£e÷ìï.
Á|ü‹yêfi¯Sfl Á|üj·T‹ï+#ês¡T #·]Á‘·qT e÷s¡Ã{≤ìøÏ.
n|üŒ{Ï ø£+<äT≈£L] sê»´\øÏÎqT+∫ y˚Tø£|t s¡+>∑+˝À Ä&Éyêfi¯fl≈£î m+<äT≈£î kÕúq+ ˝Ò<äì b˛sê&çq XÀuÛ≤\‘·
es¡≈£L Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ ø=‘·Ô e÷πsŒ<√ rdüT≈£îsêyê\˙, ‘·eT J$‘ê\˝À kÕe÷õø£ Jeq s¡+>∑+˝À ø=‘·Ô nsêú\q÷,
yÓ\T>∑T˝q÷ düèwæº+#ê\˙ ‘ê|üÁ‘·j·T |ü&çqyêπs.
ªªHê≥ø£s¡+>∑+˝ÀøÏ ≈£î≥T+ã Åd”Ô\T sêyê\+{≤s¡T ` y˚TeT+‘ê ≈£î≥T+ã Åd”Ô\+ ø±e÷ ` Ä e÷≥ mes¡T
e÷{≤¢&çHê Hê≈£î ø√|ü+ edüTÔ+~. @ Åd”ÔjÓÆTHê ≈£î≥T+ã+˝À+∫ sê≈£î+&Ü mø£ÿ&ÉqT+∫ edüTÔ+~μμ nì bÕe˝≤
XÊéT\>±s¡T ø√|ü+>± n&ç–q Á|üXï¯ \‘√, á |æ‘è· kÕ«eT´ düe÷»+ Åd\Ô” qT XÊX¯«‘·+>± $&ÉBdæ, eTsê´<ä ` neTsê´<ä
|ü]<ÛäT\˝À yêfi¯flqT ø£<ä\≈£î+&Ü ã+~Û+∫, ‘·qø£qT≈£L\+>± e÷Á‘·y˚T yêfi¯fl ø£<ä*ø£\qT ìj·T+Á‹+#˚ $<ÛëqeT+‘ê
ø£fi¯fl≈£î ø£{Ïº+~.
cÕe⁄ø±s¡T C≤qøÏ>±s¡T ˇø£ Ç+≥s¡÷«´˝À n+{≤s¡T. ªªXÊ\÷´≥¢˙ï V”≤s√\πø, V”≤s√sTTqT¢ Ä ‘·sê«‘˚... ÇB eTq
düe÷» $<Ûëq+. ∫es¡≈£î $T–˝Ò~ V”≤s√ >=|üŒ‘·qy˚Tμμ nì. #·]Á‘·˝À ≈£L&Ü n+‘˚. Ä düe÷» $<ÛëHêìï e÷s¡Ã≥+
‘˚*ø£ ø±<äT >±˙ Á|üj·T‘êï\T ÁbÕs¡+_Û+#·{≤ìø°, Åd”Ô\qT #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± ns¡ú+ #˚düT≈£î+≥÷ #·]Á‘·qT ‹]–
sêj·T{≤ìø° Ç~ nqTyÓ’q düeTj·TeTì|æk˛Ô+~.
y˚T+ á |ü⁄düÔø£+˝À q÷≥ |ü<Ó›ì$T~ eT+~ì e÷Á‘·y˚T m+#·T≈£îqï~ e÷ |ü]$T‘·T\ Ø‘ê´H˚. eT]+‘· Ä]úø£
yÓdüT\Tu≤≥T ñ+fÒ Ç+‘˚ ÁbÕeTTK´+>∑\ eTs√ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT e+<ä\ eT+~ á |ü⁄düÔø£+˝À ñ+&˚yês¡T. Ç~ yÓTT<ä{Ï
|ü⁄düÔø£y˚T. ‘·s¡yê‹ |ü⁄düÔø±\˝À yêfi¯Sfl ˇø£ Áø£eT+˝À |ü]#·j·TeTe⁄‘ês¡T. M]H˚ m+<äT≈£î m+#·T≈£îHêïs¡H˚<ëìøÏ n~
e÷ m+|æø£ nq≥+ ø£+fÒ düe÷<Ûëq+ @eTT+≥T+~? Äj·÷ s¡+>±\˝À yêfi¯ófl #˚dæq ø£èwæ, yêfi¯ófl y˚dæq eTTÁ<ä,
yÓTT≥ºyTÓ T<ä{>Ï ± ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ s¡+>∑+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïqº |ü&ÉT yêfiËfl<äTs=ÿqï dü+øÏw¢ ºü
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç dü+<äsê“¤\T, Á|ü»\˝À yê]≈£îqï kÕúq+, M≥ìï{Ï˙ |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îHêï+.
♦ eTTÁ<ä y˚j·T&É+ n+fÒ @$T{Ï?
á Åd\Ô” qT @ es¡d˝ü À ñ+#ê\H˚ Á|üXï¯ ≈£î ø±\Áø£eTy˚T düs¬ +’ <äì|æ+∫+~. ˇπø
düeTj·T+˝À |ü\T s¡+>±\˝À |üì#˚dæq Åd”Ô\qT ˇø£ es¡dü˝À ñ+#·≥+ e\¢
♦ dü+düÿs¡D√<äéT s¡<∏ä#·Áø±\ øÏ+<ä
ˇø£ düeTÁ>∑‘· edüTÔ+<äì|æ+∫+~. ˇπø ø±\+˝À _Ûqï s¡+>±\˝À n+fÒ
q\>∑&eÉ T+fÒ @$T{Ï?
yÓTT‘·+Ô düe÷»+˝À »]–q e÷s¡TŒ\≈£î Åd\Ô” T #˚d+æ <˚$T{Ï, yê] uÛ≤>∑kÕ«eT´+
♦ ªªÁ|ü‹yêfi¯Sfl Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘·qT @$T{Ï nH˚~ #·÷&Ü\qT≈£îqï|ü&ÉT ø±\Áø£eT+ bÕ{Ï+#·≥y˚T düs ¬ +’ <äqT≈£îHêï+.
e÷s¡Ã{≤ìøÏμμ nì Åd”Ô\ >∑T]+∫ eTT+<äTe÷≥ >∑T]+∫ ˇø£ ìs¡íj·T+ rdüT≈£îHêï+. ‘Ó\T>∑T˝À Ç≥Te+{Ï
s¡#s· TTÁ‘·T\T m+<äTø£Hêïs¡T? Á|üjT· ‘·ï+ yÓTT<ä{~Ï ø£qTø±, á |ü⁄düøÔ +£ Ä+Á<Û<ä X˚ ¯ #·]Á‘·≈î£ dü+ã+~Û+∫q~
♦ ø=‘·Ô nsêú\T, yÓ\T>∑T\ düèwæº m˝≤ ø±ã{°º ‘Ó\T>∑T˝À $es¡yÓTÆq eTT+<äTe÷≥ ñ+&Ü\qT≈£îHêï+. Ç+^¢wüß˝À
kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~? <ëìï dü+øÏå|üÔ+ #˚XÊ+.

á |ü⁄düÔø±ìøÏ Åd”Ô\qT m+|æø£ #˚j·T{≤ìøÏ e÷≈£î m+<äs√ düVü≤ø£]+#ês¡T. m+<ä]H√ dü+Á|ü~+#ê+. yês¡+<ä]ø°
e÷ ø£è‘·»„‘·\T. bò˛{À\T rj·T{≤ìøÏ uÛÑs¡‘YuÛÑ÷wüDYì m+#·T≈£îHêï+. Äj·Tq á |üì >∑T]+∫ m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+
#·÷|æ+#ês¡T. nHês√>±´ìï |üø£ÿq ô|{Ïº á |üì#˚XÊs¡T. á |üì˝À Äj·Tq bı+~q dü+‘√wü+ ≈£L&Ü e÷≈£î ‘·è|æÔ
ì∫Ã+~. Ç|ü&ÉT J$+∫˝Òìyê] bò˛{À\T ùdø£]+#·≥+˝À m+<äs√ düVü‰j·T|ü&Ü¶s¡T. yês¡+<ä]ø° e÷ ø£è‘·»„‘·\T.
y˚TMT Á|üj·T‘·ï+ ‘·\ô|&ÉT‘·THêïeTì #Ó|æŒq eTs¡Tø£åD+qT+∫ <ëìï >∑T]+∫ e÷ø£+fÒ d”]j·Tdt>± Ä˝À∫+∫,
eTeTà*ï Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ ‘·s¡∫ ‘·s¡∫ Á|ü•ï+∫, y˚TeTT m+#·T≈£îqïyê]ì >∑T]+∫ m+<äT≈£î m+#·T≈£îHêïs¡˙,
m+#·Tø√ìyê]ì m+<äT≈£î e~˝≤s¡˙, Á|ü•ï+∫ m+‘√ $\TyÓq’ dü\Vü‰*∫Ãq e´≈£î\Ô T Ç<äs› T¡ . ˇø£sT¡ mdt.ÄsY.X¯+ø£sH¡ ,é
¬s+&√yês¡T nøÏÿH˚ì ≈£î≥T+ãsêe⁄. á |ü⁄düÔø±ìøÏ ª>√¢düØμ ‘·j·÷s¡T#˚ùd u≤<Ûä´‘· rdüT≈£îì, #˚dæ e÷≈£î düVü‰j·T|ü&ç+~
Hê>±s¡Tq® . á|ü⁄düøÔ ±ìøÏ dü+ã+~Û+∫q uÛ≤cÕ$wüjT· +˝À ‘·eT neT÷\ýÓTqÆ dü\Vü‰*∫Ã+~ #˚≈L£ ] sêe÷sêe⁄>±s¡T.
Çø£ á |ü⁄düÔø£+ m˝≤ ñ+&Ü*, ˝À|ü* $wüj·÷ìøÏ ‘·–q≥T¢>± m+‘· n+<ä+>±, VüQ+<ë>±, >∑+;Ûs¡+>± n<˚
düeTj·T+˝À Äø£s¡¸D°j·T+>± m{≤¢ |ü⁄düÔø±ìï r]Ã~<ë›\ì ‘·|üq|ü&ç, Ç+‘· #·ø£ÿì s¡÷|ü+˝À e÷ #˚‘·T\ ø£+~+∫q
e´øÏÔ sêCŸyÓ÷Vü≤Hé ‘˚fi¯fl. &çC…’Hé˝À, ÄsYº esYÿ˝À ˇø£ |ü]|üPs¡í‘· kÕ~Û+#·{≤ìøÏ Äj·Tq #ê˝≤ ÁX¯eT|ü&Ü¶s¡T. |ü⁄düÔø£+
nqT≈£îqï düeTj·T+˝À sêe{≤ìøÏ e÷ø£+fÒ m≈£îÿe ø£wüº|ü&ç+~ sêCŸyÓ÷Vü≤Hé.
ndæà‘·˝À Á|ü<Ûëq+>± á u≤<Ûä´‘· rdüT≈£îì |üì #˚dæ+~ ˙Hê C≤<äyé, ø£+#· s¡e÷<˚$. uÛÑs¡‘YuÛÑ÷wüDY‘√ bÕ≥T
yÓfifl¯ ≥+ J$‘· $X‚cÕ\T ùdø£]+#·≥+, nìï+{Ï˙ ˇø£ |ü<‹∆ä ˝À uÛÁÑ <ä|sü #¡ ≥· + yÓTT<ä˝q’… |üqT\ u≤<Û´ä ‘· Ms¡T rdüT≈£îHêïs¡T.
|ü~àì, düTC≤‘·, düTã“\ø°Î Ç+^¢wüß˝À |ü⁄düÔø±qï+‘ê ø£+|üP´≥sY MT<ä ø£+b˛CŸ #˚XÊs¡T. dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T »]–q á
|üì #˚jT· {≤ìøÏ M\T>± ndæà‘· s√EyêØ |üqT\ qT+∫ e÷≈£î düeTj·T+ ø£*Œ+∫, Ä |üqT\T ≈£L&Ü ;Hê ìs¡«Væ≤+#·≥+e\¢
e÷ |üì ø=+‘· ‘˚*ø£sTT+~. á |ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D≈£î düVü≤ø£]+∫qyês¡+<ä]ø° e÷ ø£è‘·»„‘·\T.
Ç$ #˚j·T+&ç
1. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ n+XÊ\ô|’ e÷{≤¢&+É &ç.
n) Çs¡ejÓ÷´ X¯‘êu≤›ìï Åd”Ô\ X¯‘êã›+>± >∑T]Ô+#·e#êÃ? #·]Ã+#·+&ç.
Ä) eTVæ≤fi≤ ~H√‘·‡e+ dü+<äs¡“¤+>± bÕsƒ¡XÊ\˝À øÏ+~ yê{Ï˝À @ n+X¯+ô|’ @y˚T+ e÷{≤¢&É‘ês¡T?
1) u≤*ø± $<ä´ ` ÄeX¯´ø£‘· 2) ˙≈£î q∫Ãq eTVæ≤fi¯ ` >∑TD>∑D≤\T
3) eTVæ≤fi¯\ kÕ~Ûø±s¡‘· ` kÕ«e\+ãq 4) |ü⁄s¡Twüß\‘√ BÛ≥T>± eTVæ≤fi¯\ Á|ü>‹∑ ì»y˚THê?

2. øÏ+~ yêø±´\T bÕsƒê´+X¯+˝À mø£ÿ&É e#êÃjÓ÷ >∑T]Ô+∫ yê{Ï dü+<äsê“¤*ï $e]+#·+&ç.
n) dü+Á|ü<ëj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T Åd”Ô\qT #·]Á‘·˝À nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü bÂ&ÉsY n~›q≥T¢ n<äT›‘·T+{≤s¡T.
Ä) }Vü≤\≈£L, Ä˝À#·q\≈£L ˝Òì |ü]$T‘·T\T |üì˝À ñHêïsTT.
Ç) XÊ\÷´≥¢˙ï V”≤s√\πø, V”≤s√sTTqT¢ Ä ‘·sê«‘˚... ÇB eTq düe÷» $<Ûëq+.
3. øÏ+~ >∑<´ä + #·<eä +&ç. Á|üXï¯ \≈£î düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
50e <äXø¯ |£ ⁄ü s¬ +&ÉeuÛ≤>∑+ qT+N &Óu“… j
Ì¤ T· e <äXÊã›+ es¡≈L£ s¡#s· TTÁ‘·T\T ˇø£ yÓ\T¢e˝≤ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘ê´ìï
eTT+#Ó‘êÔsT¡ . Ä#·+≥ XÊs¡<ë<˚$, Ç*¢+<ä\ düsd¡ «ü r<˚$, e÷\r #·+<ä÷sY, \‘·, l<˚$, yêdæs¬ &ç¶ d”‘ê<˚$,
s¡+>∑Hêj·T≈£eTà, ~«y˚<äT\ $XÊ˝≤øÏå, j·T<ä›q|üP&ç düT˝À#·HêsêDÏ, Äq+<ësêeT+, &ç.ø±y˚TX¯«], ;Hê<˚$
yÓTT<ä˝q’… s¡#s· TTÁ‘·T\ ù|s¡T¢ Ç+{Ï+{≤ $ì|æ+#˚ ù|s¡j ¢ ÷· ´sTT. s¡#s· TTÁ‘·T\ qe\\‘√ qe˝≤ kÕVæ≤‘ê´ìøÏ
‘Ó\T>∑T˝À $düÔ è‘·yTÓ qÆ e÷¬sÿ{Ÿ @s¡Œ&ç+~. s¡#s· TT‘·\T Ä&Éyê] ù|s¡‘¢ √ ‘·eT s¡#q· \qT Á|ü#T· ]+#·Tø√yê*‡q
|ü]dæú‹ e∫Ã+~. 1980e <äX¯ø£+ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À Åd”Ô\ <äXÊã›+>± #Ó|üŒe#·TÃ. qe˝≤ kÕVæ≤‘·´+˝À
ns¡ej·Té <äXÊã›+˝À ‹s¡T>∑T˝Òì kÕúq+ dü+bÕ~+#·T≈£îqï s¡#·sTTÁ‘·T\T 80e <äXÊã›+˝À ø£$‘·«+˝À
ø£<∏ä\˝À ‘·eT eTTÁ<ä y˚XÊs¡T. n+‘·es¡≈£î ø£$‘·«+ ‘·eT<äqT≈£îH˚ |ü⁄s¡Twüß\ ÁuÛÑeT\qT ã<ä›\T ø={≤ºs¡T.
ø£$‘·«+ sêj·T&Éy˚T ø±<äT. n+‘·es¡≈£î ø£$‘·«+˝ÀøÏ sêì Åd”Ô\ nD∫y˚‘·˝Àì |ü\Tø√D≤\qT ‘·eT
ø£$‘êedüTÔe⁄>± d”«ø£]+#ês¡T.
n) ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À s¡#·sTTÁ‘·T\T @ ø±\+˝À yÓ\T¢e˝≤ e#êÃs¡T?
Ä) 80e <äX¯ø£+ Åd”Ô\ <äXÊã›eTì m˝≤ #Ó|üŒ>∑\e⁄?
Ç) Åd”Ôyê<ä ø£esTTÁ‘·T\T kÕ~Û+∫q $Cj·÷\T @$T{Ï?
á) Åd”Ôyê<ä kÕVæ≤‘·´+˝À @ edüTÔe⁄\T ÁbÕ<Ûëq´+ eVæ≤+#êsTT?
ñ) ô|’ ù|sê≈£î ns¡úe+‘·yÓTÆq o]¸ø£qT ô|≥º+&ç.
4. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.

n) dü+bÕ<ä≈£î\T eTVæ≤fi≤es¡D+ |ü⁄düÔø±ìï m+<äT≈£î rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêïs¡T?
Ä) eTVæ≤fi≤es¡D+ s¡#·sTTÁ‘·T\T @ @ s¡+>±\≈£î #Ó+~q Åd”Ô\ $esê\T ùdø£]+#ê\qT≈£îHêïs¡T?
Ç) eT¨qï‘·T˝…q’ Åd\Ô” $X‚cÕ\T ùdø£]düTqÔ ï dü+<äs“¡ +¤ ˝À dü+bÕ<ä≈î£ \T bı+~q nqTuÛ÷Ñ ‘·T\T @+{Ï?
á) eTVæ≤fi≤es¡D+ |ü⁄düøÔ +£ ˝ÀøÏ m+‘√ eT+~ Åd\Ô” qT rdüTø√yê\ì ñHêï ø=~›eT+~ì e÷Á‘·yT˚ m+|æø£
#˚düTø√e&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?
ñ) eTVæ≤fi≤es¡D+ |ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D˝À dü+bÕ<ä≈£î\≈£î düVü‰j·T|ü&qç yê¬ses¡T?

n) ªªkÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£<äTμμ B+‘√ MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê? m+<äT≈£î?
Ä) s¡#s· TTÁ‘·T\T dü+ø£\q+ #˚dqæ |ü⁄düøÔ ±ìøÏ ªªeTVæ≤fi≤es¡D+μμ nH˚ ù|s¡T dü]b˛sTT+<äì uÛ≤$düTHÔ êïsê?
m+<äT≈£î?
Ç) ªªÁ|ü‹yêfi¯Sfl Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘· kÕ–qÁø£e÷˙ï!μμ nì Åd\Ô” >∑T]+∫ s¡#s· TTÁ‘·T\T m+<äT≈£î ù|s=ÿHêïs¡T?
n) #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\T Á|ü<Ûëq+>± ñHêïs¡H˚ uÛ≤eq dü+bÕ<ä≈£î\≈£î ø£\>∑&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\qT
$e]+#·+&ç.
Ä) ªªá Åd”Ô\+<äs¡÷ á #·]Á‘·qT ì]à+#˚+<äT≈£î m+‘· eT÷\´+ #Ó*¢+#ês√ ‘·\#·T≈£î+fÒ e÷ >∑T+&Ó\T
ãs¡TyÓø±ÿsTTμμ nq&É+˝À |”]ƒø±ø£s¡Ô\ Ä+‘·s¡´+ @$T{Ï?
n) ˇø£ Á|üeTTK ÅdyÔ” ê<ä s¡#s· TTÁ‹ MT bÕsƒX¡ Ê\ yê]¸ø√‘·‡e+˝À eTTK´ n‹~∏>± bÕ˝§Zq&ÜìøÏ edüTHÔ êïs¡T.
yê]ì MTs¡T @$T Á|ü•ï+#·<ä\#·T≈£îHêïs√ Ä Á|üX¯ï\ C≤_‘ê sêj·T+&ç.
Ä) eTVæ≤fi¯\ |ü≥¢ #·÷|ü⁄‘·Tqï $eø£å\qT, yê] MT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï <ë&ÉT\qT K+&çdü÷Ô, eTVæ≤fi¯\+<äs¡÷
<ÛÓ’s¡´+‘√ yÓT\>±\ì ‘Ó*j·TCÒùd˝≤ ˇø£ ø£s¡|üÁ‘·+ ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘·^dæq |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) kÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£<äT. ( , , )
Ä) n+<ä]ø° ˇø£ |ü<ä∆‹ bÕ{Ï+#·&Éy˚T u≤>∑T+≥T+~. ( , , )
Ç) mH√ï nqTuÛÑyê\T düàs¡D˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃ≈£îHêïqT. ( , , )
2. á bÕsƒ+¡ ˝À X¯u≤›\+ø±s¡+ ñqï yêø±´\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
ñ<ë:ªªn|ü&ÉT e÷ ≈£î\+ yê]ì Ä&Ée<ä›Hêïs¡T.
}
‘·sê«‘· nìï ≈£î˝≤\yê]ì Ä&Ée#·ÃHêïs¡T.μμ n+‘ê´qTÁbÕdü.

3. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ C≤rj·÷\T @ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês√ $e]+#·+&ç.
n) >∑T+&Ó\T ãs¡TyÓøÿ£ &É+ Ä) ˙s¡Tø±]b˛e&É+ Ç) ø£qT$|ü
á) ø±\<Ûsä à¡ + #Ó+<ä&+É ñ) ‘·THê‘·Tqø£\T
4. øÏ+~ |ü<ë\qT >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.
n) kÕe÷õø£ e÷s¡TŒ :
Ä) $»jÓ÷‘·‡e+ :
Ç) kÕe÷õø±_Ûeè~∆ :
á) kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡d‘ü «· + :
ñ) nÁ>∑‘ê+ã÷\+ :
1. øÏ+~ yêø±´\T @s¡øy£ TÓ qÆ yêø±´˝À >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
ñ<ë : MTs¡T sêe<äT› ` ìùw<Ûës¡úø£ yêø£´+.
n) <äj·T#˚dæ qqTï ø±bÕ&ÉT.
Ä) MTs¡T sêe#·TÃ.
Ç) yês¡+<ä]øÏ @yÓT+Æ ~?
á) H˚qT ‘·|üŒø£ ekÕÔqT.
ñ) ÄVü‰! m+‘· u≤>∑T+B!
}) yês¡T yÓfi¯fle#êÃ?
2. øÏ+<ä Ç∫Ãq dü+<ÛäT\T ` |ü<ë\ eT<Ûä´ dü+ã+<Ûëìï >∑T]Ô+∫ yê{Ïì »‘·#˚dæ, dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.
Ç‘·«dü+~Û, >∑TDdü+~Û, dües¡Bí s¡dÈ +ü ~Û, ñ‘·«dü+~Û, $düsdZ¡ +ü ~Û
düVü≤ÁkÕã›+, ìsêX¯, JeH√bÕ~Û, y˚TeT+‘ê, Äq+<ëìï∫Ãq
3. øÏ+<ä Ç∫Ãq düe÷kÕ\T ` |ü<ë\T y˚{øÏ Ï @$ e]ÔkÕÔj÷Ó >∑T]Ô+∫ Äj·÷ |ü<ë\≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷kÕ\qT,
$Á>∑V≤ü yêø±´\T sêj·T+&ç.
düe÷dü+ ù|s¡T düe÷dü |ü<+ä
‘·èrj·÷ ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+ $‘·+‘·T $yêVü≤+
dü+uÛ≤eHê |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+ $<ë´~Û≈£î\T
wüw˜” ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+ >∑+>±q~
~«>∑T düe÷dü+ eTT|üŒsTTdü+e‘·‡sê\T
<ä«+<ä« düe÷dü+ Åd|Ô” ⁄ü s¡Twüß\T
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯

4. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T @j˚T n\+ø±sê\≈£î #Ó+~qy√ >∑T]Ô+#·+&ç. düeTq«j·T+ sêj·T+&ç.
n) düT<är q÷‘·q eT<äHê!
eT<äHê>∑‘·Ts¡+>∑ |üPs¡íeTDÏeTj·Tdü<äHê!
dü<äHêeTj·T >∑» s¡<äHê!
s¡<äHêπ>+Á<ä ìuÛÑø°]Ô s¡dü qs¡dæ+Vü‰!
Ä) e÷qyê! ˙ Á|üj·T‘·ï+ e÷qyê?
Ç) ‘·+Á&ç! Vü≤] CÒs¡TeTìjÓT&ç ‘·+Á&ç ‘·+Á&ç.
5. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\qT yê{Ï $Á>∑Vü≤ yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
n) Á|ü‹ ~qeTT ~qeTT ~qeTT
Ä) j·T<∏ëX¯øÏÔ X¯øÏÔ m+‘√ n+‘· (X¯øÏÔqqTdü]+∫)
Ç) Äu≤\>√bÕ\+ u≤\T&ç qT+&ç >√bÕ\Tì es¡≈£î
á) nqTes¡¸+ es¡¸eTTqqTdü]+∫
M≥ìï+{Ï˝ÀqT |üPs¡«|ü<ë\T>± ne´j·÷\T ñHêïsTT ø£<ä÷! n+fÒ á düe÷kÕ˝À¢ |üPs¡«|ü<ä ÁbÕ<Ûëq´+
ñ+≥T+~. |üPs¡«|ü<ë\T *+>∑, e#·q, $uÛÑøÏÔ X¯Sq´+>± ñ+{≤sTT. Ç˝≤+{Ï uÛ≤e+‘√ ñqï, düe÷kÕìï
ªne´sT÷uÛ≤edüe÷dü+μ nì n+{≤+.
6. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\≈£î $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) nqT≈£L\+ Ä) j·T<∏ëeT÷\+ Ç) Á|ü‹e÷dü+

♦ $$<Ûä s¡+>±\˝À Á|üd<æ Tä ˝∆ q’… eTVæ≤fi¯\ bò˛{À\qT, J$‘· $X‚cÕ\qT ùdø£]+∫ ˇø£ yÓ÷&É˝Ÿ eTVæ≤fi≤es¡D+
|ü⁄düøÔ ±ìï ‘·j÷· s¡T#˚jT· +&ç. Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
|ü⁄s¡Twüß&ÉT nH˚ø£ ‘·sê\T>± @<√ˇø£$<Ûä+>± Åd”Ôô|’

dü÷øÏÔ Ä~Û|ü‘·´+ eVæ≤düTÔHêï&ÉT. <ëì‘√ Åd”Ô
Ä‘·àq÷´q‘êuÛ≤yêìï ô|+#·T≈£îqï~. Åd”Ô |ü⁄s¡Twüßì jÓTTø£ÿ
düVü≤#·]. ÄyÓT≈£î ≈£L&Ü nyÓ÷|òüTyÓTÆq X¯øÏÔkÕeTsêú´\T
ñHêïsTT. |ü⁄s¡Twüß\‘√ düe÷qyÓTÆq ùd«#êÃ¤kÕ«‘·+Á‘ê´\T
düe÷qVü≤≈£îÿ\T ñHêïsTT.
` >±+BÛJ

8 düeTTÁ<ä\+|òüTq+
` nj·T´\sêE sêeTuÛÑÁ<äT&ÉT
Ä˝À∫+#·+&ç ` #Ó|üŒ+&ç
Á|üX¯ï\T:
ìqTï
øÏwæÿ+<Ûä≈£î d‘” e· Tà C≤&qÉ T 1. |üø£ÿ ∫Á‘·+˝À me¬ses¡THêïs¡T?
sêEqT øì£ ô|fº Ò u≤<´ä Û ‘·
#˚kÕÔqT. Hê~ 2. me¬ s e] eT<Û ä ´ dü + uÛ ≤ wü D m+<ä T ≈£ î
»s¡T>∑T‘·Tqï<√ #Ó|Œü +&ç.
3. ªd”‘·μ C≤&É ‘Ó\TdüT≈£îqï~ mes¡T? Äj·Tq @
e÷s¡Z+˝À \+ø£≈£î #˚sê&ÉT?
bÕsƒê´+X¯ H˚|ü<∏ä´+
H˚|ü<∏ä´+ : d”‘êH˚«wüD˝À sêeT\ø£åàDT\T øÏwæÿ+<Ûä≈£î #˚s¡T≈£î+{≤s¡T. düTÁê⁄ì‘√ ùdïVü≤+ #˚kÕÔs¡T. düTÁê⁄&ÉT
d”‘·qT yÓ‘·ø£&ÜìøÏ yêqs¡ ôd’Hê´ìï Hê\T>∑T ~X¯\≈£î |ü+|ækÕÔ&ÉT. Ä+»H˚j·TTì ãè+<ä+ <äøÏåD ~X¯≈£î
yÓfió¯ +Ô ~. C≤+ãe+‘·Tì Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√ Ä+»H˚jT· T&ÉT eTùV≤+Á<ä–] qT+∫ düeTTÁ<ä \+|òTü HêìøÏ dæ<e∆ä TÚ‘ê&ÉT.
Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡úÛ≤>∑+ nj·T´\sêE sêeTuÛÑÁ<äT&ÉT s¡∫+∫q ªsêe÷uÛTÑ ´<äj·TeTTμ nqT Á|üã+<Ûä+˝Àì Äs¡e
ÄXÊ«dü+ ˝À~.
1. bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. |ü<ä|ü{Ïºø£ #·÷dæ ‘Ó*j·Tì |ü<ë\≈£î nsêú\T ‘Ó\TdüTø√+&ç.
2. dü+<äsê“¤ìøÏ ‘·–q nsêúìï Á>∑Væ≤+∫ ∫Á‘ê\T Ä<Ûës¡+>± bÕsƒ¡+ uÛ≤yêìï Á>∑Væ≤+#·+&ç.
3. ns¡ú+>±ì $wüj·÷\qT >∑T]+∫ yÓTT<ä≥ »≥Tº˝À #·]Ã+#·+&ç. ‘·sê«‘· ñbÕ<Ûë´j·TT&ç‘√ #·]Ã+∫
ne>±Vü≤q ô|+#·Tø√+&ç.

Á|üy•˚ ø£
d”‘êH˚«wüDø√dü+ yêj·TT|ü⁄Á‘·T&Óq’ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ‘√ø£‘√ m>∑s&¡ É+ #·÷dæq <˚e‘·\T ªªdü÷s¡T´&ÉT
#ê˝≤ y˚>+∑ ‘√ ô|<ä› ø±&çe⁄qï ‘·q s¡<ëÛ ìï q&ç|dæ ÷ü Ô Ç≥T e#êÃ&˚y÷Ó μμ nì nqT≈£îHêïs¡T. <˚e‘·\jÓTTø£ÿ
}Vü≤qT ì»+#˚d÷ü Ô Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ëìï @$<Û+ä >± \+|òTæ +#ê&√ #·÷<ë›e÷!
d”. n&ÉT>∑T ˝§‹Ôq|ü≥¢" _&ÉT>∑T yÓTT‹Ôqj·T≥¢
ãVüQeTôVA|ü\eTT\T |ü–* |ü&É>∑"
<√"ø£ Á‹|æŒq|ü≥¢ eT÷"ø£ $|æŒqj·T≥¢
ã\T>±q *\" >∑÷* ãj·T\T >±">∑"
π>\" <ä{Ïºq|ü≥¢" >√\ >={Ïºqj·T≥¢"
>∑]πødüsê<äT\T >∑\"– |üie
s¡+‘·T #·÷|æq|ü≥¢ e+‘·T yÓ÷|æqj·T≥¢
>∑TVü≤\T Á|ü‹<Ûä«qT˝Ÿ Á>∑TeTà]+|ü"
‘˚. >∑+|æ‘<· säÛ ê<Ûsä ê~Û‘´· ø±s¡aØ‘·
s¡+>∑|òüT≥ ˝…˝…¢&É\ qT|üŒs¡+ãT ˝…>∑dæ
|ü&ç ‘·&ç|æ ø±s¡´<ëVü≤$ÁuÛ≤+‘·ø£|ü⁄\
j·TT\¢eTT\‘√ <äyê>∑Tï\"»\¢CÒj·T, (1)
‘˚. ˇ&É\T e&Édæq ‘·eT‘·+Á&ç e&ÉTe⁄ <√|ü
s¡j·TeTTq≈£î" >∑÷≥ø√≥T\ìïj·TT" »*+|ü"
u…]"– –] >±&ÉTŒø=&ÉT ¬øøÏÿ ‹]– ‹]–
jÓTTø£ÿ #√ ì*Ã <äøÏåD~≈£îÿ" p∫. (2)
ø£. ø£≥ø£≥! <Ûäs¡D°ø£{Ï‘·≥
|ü≥ eTì|æ+#·Tø=q" >∑qï bÕsêyês¡+
_≥T e∫Ã ≈£î{Ï\<ëqe
|ü⁄≥uÛÒ<äqeÁ|ü|ü]Kb˛ j·Tq" <ä¬>">± (3)
Ä. >±&ÉTŒ y˚\TŒ|ü{Ïº >∑f…ºøÏÿ j·TT≈£îÿq"
p#Ó dü÷{Ï H˚{ÏCÀ{ÏeT>∑ì
uÛ≤$ùd‘·T e#·TÃ|ü&É \+ø£ø£&É≈£îqT
dü÷Á‘·|ü≥Tºe÷&çÿ" p&çÿ yÓ\T">∑ (4)
*eT. ‘·q #·÷ |ü+ãT~ÛMT"<ä" C≤∫ ÁX¯eD<ä«+<ä«+ãT ]øÏÿ+∫ e+
∫q #·+#·<äT“¤»eTT˝Ÿ düeTT‘·ÿ≥ø£{°d”eT+ãT˝Hé ã÷ìÃ ‘√"
ø£ quÛÀM~∏øÏ" u…+∫ j·T+Á|òüTT *iÏj·T+>±" u…{Ïº _≥÷º~ Á>∑
≈£îÿq qø=ÿ+&É j·T&É+>∑"Á<=øÏÿ |üsTTøÏ+ >∑T|æŒ+∫ \+|òæT+#·T#√Hé (5)
ø£. –] Á>∑T+>∑"Á<=øÏÿ #Ó+>∑Tq
Vü≤] ì+–øÏ <ë"≥T>=ìq Vü≤]Vü≤] j·T|ü⁄&Ü
Vü≤] jÓT>∑dæq≥T¢ <√"#·ø£
–] jÓT>∑dæqj·T≥T¢ ‘√"#Ó" ¬>fi¯e⁄\ ¬ø\¢Hé. (6)
ø£. –]ø±s¡Tàø£ìs¡‘Z y· TÓ Æ
Vü≤]X¯s¡ eT|ü⁄ &ÉdTü s¡es¡|⁄ü sê_ÛeTTK+u…’
düTs¡>s∑ T¡ &É<Tä s¡e˝Àø£
‘·«s¡‘√" »HÓ H=ø£eTVü‰s¡e+ ãT<äsTT+|üHé (7)
ø£. yê\+ãT" <ëqT" >∑s¡Te*
y˚\T|ü⁄" >=&ÉT ø£s¡T>∑" p∫ $|üØ‘·>∑‹Hé
<√\ <=s¡"ø=HÓH= s¡$ sTT≥T
<˚\+ u…qT>±&ç‘√&ç‘˚ s¡ì s¡eTs¡T˝Ÿ (8)
ø£. |üeq»»+|ò÷ü dü+uÛeÑ

|üeqeTT e&ç">∑&É*" u≤j·Te&É q&É"∫ eTVü‰
$es¡eTTq≈£î+ C§s¡+ã&ç
|üeHêX¯qø√{Ï HêX¯|üi∫ >∑$T+#ÓHé (9)
d”ˆˆ s¡|òüTTeπsD´Áø√<Ûäs¡düeTT \+ø£≈£î eTT≥º"
Á>=yê«s¡T ø±\Te Á<äyÓ« qq">∑
Hê>±$T ùd‘·Tã+<ÛëqTs¡÷|ü+ãT>±"
CÒj·TT >∑TD≤es¡ÔyÓ÷ j·Tq+>∑
qej·TXÀ edüq+ãT \eì ø£]Œ+∫ j·T
#ÓÃ\« q\¢ìe\« ∫+#Ó qq">∑"
<äqT" p&É X‚wüß+&ÉT ‘·\T|ü⁄\T <Ói∫q
ã*eT+~s¡+ãT yêøÏ*jÓTT j·Tq">∑
‘˚ˆˆ^ˆˆ H=ø£ ì$Twü e÷Á‘· eT|ü&Éj·TT´<ä~Û q&ÉTeT
qi≈£îe&ç ‘√"#Ó q<äs¡+≥" »i∫ |üi#·T
q\|òüTT»+|òü÷ Á|üuÛÑ+»q+ãT\" <äq]Ã
j·T‘·"&ÉT Áyê˝…" Á~≈£L≥≈£L{≤Á>∑M~∏. 10

es¡íHêÁ|ü<ÛëqyÓTÆq ø±yê´\T Á|üã+<Ûë\T. lø£èwüí<˚esêj·T\ ø±˝≤ìï (16e X¯‘êã›+) ‘Ó\T>∑T
kÕVæ≤‘·´#·]Á‘·˝À ªÁ|üã+<Ûäj·TT>∑+μ n+{≤s¡T. |ü⁄sêD, Ç‹Vü‰kÕ\ qT+&ç ∫qïø£<∏äqT
rdüTø=ì es¡íq\T ø£*|æ ô|+∫ dü«‘·+Á‘· ø±e´+>± s¡∫ùdÔ <ëìï ªÁ|üã+<Ûä+μ n+{≤s¡T.
M{Ï˝À ncÕº<äX¯ (18 s¡ø±\) es¡íq\T+{≤sTT.
ø£$ |ü]#·j·T+
nj·T´\sêE sêeTuÛÑÁ<äT&ÉT. Áø°ˆˆX¯ˆˆ 16e X¯‘ê_›yê&ÉT. ø£&É|üõ˝≤¢ ˇ+{Ï$T≥º ÁbÕ+‘·+yê&ÉT.
Ç‘·&ÉT lø£èwüí<˚esêj·T\ ÄkÕúq+˝Àì nwüº~>∑Z» ø£e⁄\˝À ˇø£&ÉT. sêeTuÛÑÁ<äø£$ sêe÷uÛÑT´<äj·T
ø±yê´ìï n[j·T sêeTsêj·T\ y˚Tq\T¢&Ó’q >=ã÷“] qs¡düsêE≈£î n+øÏ‘·$T#êÃ&ÉT. Ç‘·ì eTs=ø£s¡#·q
ªdüø£\ ø£<∏ëkÕs¡ dü+Á>∑Vü≤+μ.
lsêeT ø£<qä∏ T mì$T~ ÄXÊ«kÕ\ Á|üã+<Û+ä >± eT\#ê&ÉT. Á|ü‹|ü<´ä +˝À ø£\ŒHê#ê‘·Ts¡´+ ø£ì|ædTü +Ô ~.
sêeTuÛÁÑ <äTì ø£$‘êkÕeTs¡´ú eT+‘ê #·eT‘êÿs¡+‘√ ≈£L&çq<äì n‘·ì es¡qí \<ë«sê Á|üdTü Œ¤≥eTÚ‘·T+~. Ç‘·ìøÏ
ª#·‘·Ts¡kÕVæ≤‘·´ \ø£åD#·Áø£e]Ôμ, ªÁ|ü‹yê~eT<ä>∑» |ü+#êqqμ nH˚ _s¡T<äT\T ñHêïsTT.
kÕsê+X¯+
1. düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#·&ÜìøÏ dæ<ä∆yÓTÆq Vü≤qTeT+‘·T&ÉT n&ÉT>∑T\T y˚düTÔ+fÒ |æ&ÉT>∑T\T |ü&çq≥T¢ ô|<ä›ô|<ä› sêfi¯ófl
|ü–* |ü&çb˛‘·THêïsTT. y˚>∑+>± ‘√ø£qT ‹|æŒq|ü&ÉT e∫Ãq >±*øÏ ô|<ä› ô|<ä› n&Ée⁄˝Ò #Ó<äs¡>=≥ºã&çq≥T¢
ãj·Tfi¯ófl @s¡Œ&ÉT‘·THêïsTT. #˚‹‘√ #·s∫¡ q|ü⁄Œ&ÉT ø£Ás¡‘√ ø={Ïqº ≥T¢>± @qT>∑T\T, dæ+Vü‰\T yÓTT<ä˝q’… Á≈£Ls¡»+‘·Te⁄\T
≈£L&Ü ø£\‘·|ü&ç |üs¡T>∑T\T ô|&ÉT‘·THêïsTT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT Ä{≤&ÉT‘·Tqï≥T¢ <Ûä«ì #˚ùdÔ, b˛{°|ü&ÉT‘·÷ >∑TVü≤\T
Á|ü‹<Û«ä ìdüTHÔ êïsTT. nø£ÿ&ç ø=+&É\ ø£+|üHê\e\¢ ø=+&ÉH\˚ \ô|’ >∑\ ôd\j˚Tfi¯fl ‘·s+¡ >±\T Äø±X¯M~ÛøÏ yê´|æ+#êsTT.
n$ sêeTø±s¡´+ |üP]Ô #˚j÷· \H˚ Ä‘·Ts¡‘‘· √ ‘·|+æ ∫b˛‘·Tqï ø√‘·T\ eTqdüT‡˝À¢ì <ëyê–ïì #·˝≤¢]Ã y˚dTü HÔ êïsTT.
2. ã\+>±ñqï yêj·TT<˚e⁄ì˝≤ y˚>∑+>± yÓfi¯óÔqï Vü≤qTeT+‘·Tì y˚>±ìøÏ |üs¡«‘· •Ksê\˙ï ø£+|ædüTÔHêïsTT.
yêj·TT|ü⁄Á‘·T&Ó’q Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ô|]– ˇø£ ø=+&É ô|’¬øøÏÿ nø£ÿ&É ‹]– ‹]– ˇø£#√≥ ì\ã&ç <äøÏåD ~≈£îÿ≈£î
#·÷XÊ&ÉT.
3. ªªnj·T´jÓ÷´! uÛÑ÷<˚$ q&ÉTeTT≈£î ø£{Ïºq eÅdüÔ+˝≤ XÀ_Û˝Ò¢ düeTTÁ<ä+ Ç≥T ~≈£îÿøÏ e∫Ã á <äTwüº sêø£ådüT\Tqï
ø√≥≈£î eTT+<äT+&˚ ø£+<äø£+>± e÷]+<˚μμ nì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT $#ê]+#ê&ÉT.
4. yêj·TT<˚e⁄ì eTT<äT\› ø=&ÉTø¬ q’ Ä+»H˚jT· T&ÉT ø=+&ÉHøÓ ÿÏ \+ø£y|’Ó ⁄ü dü÷{Ï>± #·÷XÊ&ÉT. Ä #·÷|ü⁄ m˝≤ ñ+<ä+fÒ
düeTTÁ<ä+ô|’ sêuÀj˚T ø±\+˝À s¡|Tüò TMs¡T&ÉT \+ø£es¡≈î£ ùd‘·Te⁄qT @sêŒ≥T#˚jT· T≥≈£î ø=\‘· rdüT≈£îqï <ës¡+˝≤
ñqï~.
5. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ä+yÓ|’ ⁄ü #·÷dæ, s¬ +&ÉT#Óe⁄\÷ ]øÏÿ+∫, e+– ø£~*düTqÔ ï #˚‘T· \qT $XÊ\yÓTqÆ q&ÉTeTT≈£î
Äì+∫, ‘√ø£qT Äø±X¯M~ÛøÏ ô|+∫, bÕ<ë\T <ä>∑Zs¡>± ô|{Ïº, >∑{Ïº>± >±*|”*Ã, ‘êqT ì\ã&çq ø=+&ÉqT
ˇø£ÿkÕ]>± nD>∑<=øÏÿ ô|’øÏ ≈£î|æŒ+∫ \+|òæT+#ê&ÉT.
6. Ä+»H˚j·TT&ÉT Ä $<Ûä+>± ø=+&ÉqT nD>∑<=øÏÿ Äø±X¯+ ô|’øÏ m–] Á|üj·÷DÏdüTÔ+fÒ, Vü≤qTeT+‘·T&ÉT m–]q≥T¢
ø±ø£ ˇø£ |üs¡«‘·eTT m–]q≥T¢>± <ä÷s¡+qT+&ç #·÷ùdyê]øÏ nì|æ+∫+~.
7. ø=+&É nH˚ $\T¢ qT+&ç yÓ\Te&çq Vü≤qTeT+‘·T&ÉT nH˚ u≤D+, >=|üŒ <Ûä«ì‘√ sêø£ådüT\ |ü≥ºDyÓTÆq \+ø£yÓ’|ü⁄
yÓ[fl+~. n~ <˚e‘·\≈£î >±ì, >∑s¡T&ÉT\≈£î >±ì #·÷|ü⁄qø£+<äq+‘· y˚>∑+‘√ <ä÷düT≈£îb˛sTT+~.
8. yêj·TT|ü⁄Á‘·T&Ó’q Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ‘√ø£‘√ m>∑s¡&É+ #·÷∫q <˚e‘·\T ªªdü÷s¡T´&ÉT #ê˝≤ y˚>∑+‘√ ô|<ä› ø±&ç ñqï
‘·q s¡<∏ëìï q&ç|ædü÷Ô Ç≥T e#êÃ&˚yÓ÷μμ nqT≈£îHêïs¡T.
9. yêj·TTdüT‘·T&Ó’q Vü≤qTeT+‘·Tì |æø£ÿ\ qT+&ç |ü⁄{Ïºq >±* y˚>∑+>± düeTTÁ<ëìï N*Ã ˝À‘·T≈£î Á|üy˚•+∫+~. Ä
>±* düeTTÁ<ä|ü⁄ n&ÉT>∑Tq ñqï bÕ‘êfi¯+˝À ìedædü÷Ô yêj·TTy˚ (>±*) ÄVü‰s¡+>± >∑\ bÕeTT\≈£î ÄVü‰s¡+
e∫Ã+<˚yÓ÷ nH˚ ÄX¯qT ø£*–+∫ yÓ[fl+~.
10. lsêeTTì ø√|üÁ|üyêVü≤+ \+ø£≈î£ #˚sπ ≥≥T¢>± ø±\Te ‘·$«Hêsê nqï≥T¢, sêuÀj˚T ø±\+˝À ì]à+#˚ ùd‘·Tã+<ÛHä êìøÏ
nqT>∑TD+>± #˚dqæ n˝…‘¢ ê&ÉT<Û«ä ì düT&ÉT˝≤ nqï≥T¢, ø=‘·yÔ q’Ó ø°]eÔ ÅkÕÔ\qT uÛ÷Ñ $TøÏ n]Œ+∫, n+‘·≈î£ eTT+<äTqï
q\¢ì eÅkÕÔ\T ∫+#ÓHê nqï≥T¢, Vü≤qTeT+‘·Tì #·÷&É&ÜìøÏ Ä~X‚wüß&ÉT e∫Ã ‘·\T|ü⁄\T ‘Ó]∫q ã*#·Áø£e]Ô
Ç+{Ï yêøÏ˝≤ nqï≥T¢ ˇø£ÿ ì$Twü+ düeTTÁ<äTìeT<Ûä´ ø£qã&çq Á‹≈£L≥ |üs¡«‘·+ MT<ä ‘·q ã\yÓTÆq |æø£ÿ\
Á|ü‘êbÕìï #·÷|ü⁄‘·÷ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT Ä>±&ÉT.
Ç$ #˚j·T+&ç
1. bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´\qT sê>∑, uÛ≤ej·TTø£Ô+>± #·<äe+&ç.
2. ªø£≥ø£≥ .......... b˛ j·Tq <ä¬>>±μ ` |ü<äúÛ≤yêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
3. bÕsƒêìøÏ ªdüeTTÁ<ä\+|òüTq+μ o]¸ø£ dü]b˛sTT+<ë? @ $<Ûä+>±H√ ‘Ó\|ü+&ç?

1. øÏ+~ uÛ≤e+ e#˚Ã |ü<´ä bÕ<ë\T >∑T]Ô+∫, dü+<äs“¡ +¤ $e]+#·+&ç.
(n) Á|üyêVü≤ ‘·s¡+>±\T Äø±XÊì ¬ø–XÊsTT.
(Ä) ˇø£#√≥ ì\ã&ç <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄ #·÷XÊ&ÉT.
(Ç) ˇø£ >=|üŒ<Ûä«ì |ü⁄{Ïº+~.
(á) ã*#·Áø£e]Ô Ç+{Ï yêøÏ˝≤ nqï≥T¢qï~.
2. bÕsƒ+¡ ˝Àì |ü<ë´\˝À Vü≤qTeT+‘·Tì düeTTÁ<ä \+|òTü HêìøÏ dü+ã+~Û+∫q es¡qí \T ñHêïsTT ø£<ë! ø£$ øÏ+~
n+XÊ\qT y˚{Ï‘√ b˛˝≤Ã&ÉT? Ä |ü<ä´ bÕ<ë\ øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç. #·<äe+&ç.
(n) Vü≤qTeT+‘·Tì n&ÉT>∑T\T (Ä) Vü≤qTeT+‘·Tì #·÷|ü⁄ (Ç) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT Äø±X¯+˝À Á|üj÷· DÏ+#·&+É
3. øÏ+~ |ü<ä´+ #·~$ Á|üX¯ï\≈£î dü¬s’q düe÷<ÛëHêìï ≈£î+&É© ø£s¡D≤( )\˝À sêj·T+&ç.
‘˚.^.ˆˆ |üeq ‘·qj·T ˙ es¡eí TT, dü«s¡dí eü TeTT
yêj·TT|ü⁄Á‘· ˙ y˚>e∑ TT, yêj·TTdüeTeTT
ndüTs¡ eqeTTqT ø±\TÃ ˙ e–ïdüeTeTT
sêeT<ä÷‘· ˙ #·]‘·eTT, s¡eTéTj·TeTT
(n) Ä+»H˚j·TTì <˚Vü≤ø±+‹ dü«s¡ídüeT+ ø£<ë! dü«s¡íeT+fÒ ( )
(i) yÓ+&ç (ii) Ç‘·&Ô ç (iii) ã+>±s¡+ (iv) sê–
(Ä) Vü≤qTeT+‘·Tì y˚>∑+ Bì‘√ düe÷qyÓTÆ+~. ( )
(i) $e÷q+‘√ (ii) |üø‘åÏ √ (iii) >∑sT¡ &ÉTì‘√ (iv) yêj·TTe⁄‘√
(Ç) ndüTs¡T\T mes¡+fÒ ( )
(i) <˚e‘·\T (ii) bÕeTT\T (iii) sêø£då Tü \T (iv) >∑+<Ûsä T¡ «\T
(á) s¡eT´#·]‘·T&Ó’q Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á$<Ûä+>± Á|üdæ<äT∆&ÉT ( )
(i) •e<ä÷‘·>± (ii) Ç+Á<ä<÷ä ‘·>± (iii) ÁãVü≤à<ä÷‘·>± (iv) sêeT<ä÷‘·>±
(ñ) ndüTs¡eHêìï ø±˝ÒÃ düeTj·T+˝À Vü≤qTeT m˝≤+{Ïyê&ÉT? ( )
(i) n–ï (ii) yêj·TTe⁄ (iii) Ç+Á<äT&ÉT (iv) sêeTT&ÉT
(n) Vü≤qTeT+‘·T&çøÏ \+ø£ m˝≤ ø£ì|æ+∫+~?
(Ä) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ä\+|òüTHêìøÏ eTT+<äT m˝≤ dæ<ä∆yÓTÆ \+|òæT+#ê&ÉT?
(Ç) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT Äø±X¯+˝ÀøÏ m–]q|ü⁄Œ&ÉT düMT|ü+˝Àì yê]øÏ @eTì|æ+∫+~?
(á) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT \+ø£yÓ’|ü⁄ m˝≤ m–sê&ÉT?
(ñ) eTVü‰y˚>∑+‘√ yÓ&ÉT‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·Tì #·÷dæ <˚e‘·\T @eTqT≈£îHêïs¡T?
(n) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#·&ÜìøÏ dæ<ä∆yÓTÆ n&ÉT>∑T\T y˚dæq|ü⁄&ÉT ô|<ä› ô|<ä› ø=+&É\T ã<ä›˝…’,
#Ó≥T¢ ô|øÏ*+|üã&ç, @qT>∑T\÷ dæ+Vü‰\÷ |üs¡T>∑T\T ô|{≤ºsTT, ø=+&É >∑TVü≤\T Á|ü‹<Ûä«ì+#êsTT.
Bìï ã{Ïº Vü≤qTeT+‘·Tì ã\+ m+‘·{Ï<√ }Væ≤+∫ sêj·T+&ç.
(Ä) yêqs¡ ôd’q´+˝À m+‘√ eT+~ Ms¡T\T+&É>± düeTTÁ<ä\+|òüTHêìøÏ Vü≤qTeT+‘·TDÒí mqTïø√&ÜìøÏ >∑\
ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+&Ée#·TÃ?
(Ç) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ä\+|òüTHêìøÏ eTT+<äT #˚dæq #˚wüº\ Ä+‘·s¡´+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
(á) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT Äø±X¯+˝ÀøÏ m>∑s>¡ ± düMT|ü+˝Àìyê]øÏ ˇø£ ô|<ä› ø=+&É m–]+<ë! nì nì|æ+∫+~.
n˝≤ m+<äT≈£î nì|æ+∫+<√ sêj·T+&ç.
(n) Vü≤qTeT+‘·TDÏí >∑T]+∫ MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
(Ä) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ëìï \+|òæT+∫q $<ÛëHêìï ø£$ m˝≤ e]í+#ê&ÉT?
1. Vü≤qTeT+‘·T&ç düeTTÁ<ä\+|òTü HêìøÏ eTT+<äT yêqs¡T\+<äs÷¡ eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. mes¡T düeTTÁ<ëìï
<ë≥>∑\s¡T? nH˚ #·sÃ¡ ãj·T\T<˚]+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, C≤+ãe+‘·T&ÉT, n+>∑<Tä &ÉT Ç‘·s¡ yêqs¡T\T ñ
Hêïs¡T. yêfi¯ó¢ @y˚T$T e÷{≤¢&ÉTø=ì ñ+{≤s¡T? dü+uÛ≤wüD s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç?
˝Ò<ë
MT bÕsƒ¡+˝À Vü≤qTeT+‘·Tì X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\qT e]í+∫q ø£$ì Á|üX¯+dædü÷Ô, n‘·ì s¡#·q\T #·<äeeTì
dü\Vü‰ Çdü÷Ô $TÁ‘·TìøÏ ˇø£ ˝ÒK sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î düe÷Hês¡øú £ |ü<ë\qT U≤∞˝À¢ sêj·T+&ç.
(n) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ø=+&Éø=eTTàq ì\ã&Ü¶&ÉT Ä..............q n‘·&TÉ dü÷s¡´>√fi¯+fi≤ ñHêï&ÉT.
(Ä) $es¡eTT ˝À düs¡ŒeTT+~. Ä...........˝À #˚sTTô|≥º≈£î.
(Ç) Vü≤qTeT+‘·T&Ó–]‘˚ <Ûä÷[ quÛÑeTT q≈£î m–dæ+~ n~ ........... n+‘·{≤ yê´|æ+∫+~.
‘·sê«‘· ........... ˝Àì dü÷s¡T´ì ≈£L&Ü ø£y˚Tàdæ+~.
2. øÏ+~ Á|üøè£ ‘·T\≈£î $ø£è‘·T\T, $ø£è‘·T\≈£î Á|üøè£ ‘·T\T sêdæ kı+‘· yêø±´\˝À Á|üj÷Ó –+#·+&ç.
(n) düeTTÁ<ëìï yê]∆ nì ≈£L&Ü n+{≤s¡T.
(Ä) <äøÏåD ~X¯ j·TeTTì kÕúq+.
(Ç) eT+∫ >=qeTT\T n\es¡#·Tø√+&ç.
(á) ìeTTdüyÓTÆHê eè<∏ë#˚j·T≈£î.
(ñ) n–Z˝À #˚sTTô|&ç‘˚ ø±\T‘·T+~.

3. øÏ+<ä Ç∫Ãq |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‘·´Ô sêú\qT »‘·#j
˚ T· +&ç.
|ü<ä+ e⁄´‘·Œ‘·´Ô s¡+ú
(n) ø±s¡Tàø£+ ( ) 1. nbÕs¡yÓTÆq rs¡+ >∑\~.
(Ä) neTs¡T\T ( ) 2. <äqTe⁄ nH˚ Åd”Ô j·T+<äT |ü⁄{Ïºqyêfi¯ófl.
(Ç) ñ<ä~Û ( ) 3. p\T ø£*–q~.
(á) Á|üuÛÑ+»q+ ( ) 4. ø£s¡àø±s¡Tì#˚ #˚j·Tã&çq~.
(ñ) <ëqe⁄\T ( ) 5. ñ<äø£eTT Bìj·T+<äT <Ûä]+#·ã&ÉTqT.
(}) πødü] ( ) 6. eèø£åXÊU≤<äT\qT $s¡>=ZfÒº~.
(ãTT) <Ûäsê<Ûäs¡+ ( ) 7. eTs¡DeTT ˝Òìyês¡T.
(ãT÷) bÕsêyês¡+ ( ) 8. <Ûäs¡qT <Ûä]+#·Tq~.
dü+<ÛäT\T, düe÷kÕ\T
1. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBdæ dü+~Û ù|s¡T sêj·T+&ç.
(n) Vü≤]j·T|ü⁄&ÉT (Ä) ≈£L{≤Á>∑M~Û (Ç) |ü⁄sê_ÛeTTKT&ÉT (á) nD>∑<=øÏÿ
(ñ) yê&ÉT>=f…º (}) ˙e⁄&Éø£ÿ]$ (ãTT) yês¡Ty√s¡T (ãT÷) sês¡T>∑<ë
2. bÕsƒê´+X¯+ qT+&ç wüw˜” ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷kÕìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T sêj·T+&ç. yê{ÏøÏ $Á>∑V≤ü yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ë : ≈£L{≤Á>∑eTT ` ≈£L≥eTT jÓTTø£ÿ nÁ>∑eTT
n\+ø±sê\T :
* X¯u≤›\+ø±sê˝À¢ eè‘·Ô ´qTÁbÕdü, n+‘ê´qTÁbÕdü ˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï ñHêïsTT. yê{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
1. eTTø£|Ô <ü Áä >∑d+Ôü
øÏ+~ |ü<ë´ìï |ü]o*+#·+&ç. Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑T]Ô+#·+&ç.
ø£+. eTq y˚{ÏøÏ q÷‘·qe÷!
‘·q e÷ìì" ÁuÒeT" <äq≈£î" <äøÏÿ‹qqTe÷
qqT e÷qø£ <äj·T <äqs¡+
<äqs¡+‘·T\T e÷ì qs¡dü<Ûäe⁄ s¡eTàqy˚.

* ô|’ |ü<ä´+˝Àì Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑eTì+#ês¡T ø£<ë!
ˇø£ |ü<ä´bÕ<ä+>±ì, yêø£´+>±˙ @ |ü<ä+‘√ |üPs¡Ôe⁄‘·T+<√ n<˚ |ü<ä+‘√ ‘·sê«‘· bÕ<ä+ / yêø£´+
yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. BH˚ï eTTø£Ô|ü<äÁ>∑düÔ n\+ø±s¡+ n+{≤s¡T.
2. j·TeTø£eTT
øÏ+~ yêø±´\T |ü]o*+#·+&ç. Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) ˝Òe÷! <äqTE\ ¬>\Te">∑˝Òe÷
(˝ÒeT R Åd”Ô— ¬>\Te>∑˝Òe÷ R ¬>\Te&ÜìøÏ y˚T$Tø£ÿ&É ˝Òe÷ (ñHêï+ ø£<ë!) )
Ä) Ä ‘√s¡D+ X¯Á‘·Te⁄\‘√ s¡D≤ìøÏ ø±s¡DyÓTÆ+~.
(‘√s¡D+ R <ë«sêìøÏ ø£fÒº n\+ø±s¡+— s¡D+ R j·TT<ä∆+)
* ô|’ ¬s+&ÉT dü+<äsê“¤\˝À¢q÷ ˇπø |ü<ä+ ns¡úuÛÒ<ä+‘√ Á|üjÓ÷–+#·&É+ »]–+~. BH˚ï ªj·TeTø±\+ø±s¡+μ
n+{≤s¡T.
3. ˝≤{≤qTÁbÕdü
øÏ+~ ø£$‘ê uÛ≤>±\qT / yêø±´\qT #·<äe+&ç. Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑eTì+#·+&ç.
n) Vü≤] uÛÑõsTT+#·T Vü≤düÔeTT\T Vü≤düÔeTT\T... (#˚‘·T˝Ò, ì»yÓTÆq#˚‘·T\T)
Ä) ∫‘·ÔX¯ó~∆‘√ CÒôd&ç ùde ùde. (ùdej˚T ì»yÓTÆq ùde)
* ô|’ ¬s+&ÉT dü+<äsê“¤˝À¢q÷ ˇπø |ü<ä+ ns¡ú+˝À ‘˚&Ü ˝Ò≈£îHêï uÛ≤e+˝À ‘˚&Ü ñ+&˚≥≥T¢ Á|üjÓ÷–+#ês¡T. á
$<Ûä+>± ˇπø |ü<ëìï, ns¡ú+ ˇø£fÒ nsTTHê ‘ê‘·Œs¡úÛÒ<ä+‘√ Á|üjÓ÷–+#·&Üìï ª˝≤{≤qTÁbÕkÕ\+ø±s¡+μ
n+{≤s¡T.
qT>±>∑eTdü+~Û :
4. øÏ+<ä |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
n) #˚jT· Tq‘·&TÉ .
Ä) e#·TÃq|ü&ÉT.
ô|’ |ü<ë\qT $&ÉBùdÔ `
n) #˚j·TT G n‘·&ÉT
Ä) e#·TÃ G n|ü&ÉT
• #˚j·TT, e#·TÃ ÁøÏj·T\≈£î ∫es¡ ªñ‘·TÔμ ñ+≥T+~. M{ÏøÏ n#·TÃ ø£*dæ+~. (ªnμ‘·&ÉT, ªnμ|ü&ÉT).
n|ü&ÉT ¬s+&ÉT |ü<ë˝À¢q÷ ˝Òì ªHéμ nH˚ Vü≤\T¢ ø=‘·Ô>± e∫Ã #˚] #˚j·TT n‘·&ÉT nH˚~ #˚j·TTªqμ‘·&ÉT
>±qT, e#·TÃ n|ü&ÉT e#·TÃ ªqμ|ü&ÉT >±q÷ e÷]b˛sTT+~. á dü+<äsê“¤˝À¢ ªHéμ ø=‘·Ô>± e∫Ã
#˚]+~. ªHéμ Ä>∑eT+ ø±ã{Ïº Ç{≤¢ @s¡Œ&É{≤ìï ªqT>±>∑eT dü+~Ûμ n+{≤s¡T.
dü÷Á‘·+ : ñ<ä+‘· ‘·<ä∆sêàs¡ú $X‚wüD≤ìøÏ n#·TÃ|üs¡yÓTÆ‘˚ qT>±>∑eT+ edüTÔ+~.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T $&ÉBdæ, \ø£åD≤\T dü]#·÷&É+&ç `
1) b˛e⁄q≥T¢
2) ø£\T>∑Tq|ü&ÉT
5. ô|’ dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀH˚ >±ø£ eT]ø=ìï #√≥¢ ªqT>±>∑eT+μ edüT+Ô ~. øÏ+~ |ü<ë\qT |ü]o*+#·+&ç.
n) ‘·fi¯ó≈£î G >∑C…®\T
1) düe÷kÕ\˝À ñ<ä+‘ê˝…q’ Ád”dÔ eü ÷\≈£î, |ü⁄, +|ü⁄\≈£î |üsT¡ wü düsfi¡ e¯ TT\T |üse¡ TT˝…q’ |ü&ÉT qT>±>∑eT+
edüTÔ+~.
‘·fi¯ó≈£îHé G >∑C…®\T
2) Á<äTyêìøÏ düs¡fi¯dæúsê\T |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT ˝À|üdü+X‚¢wü\T $uÛ≤wüD>± ne⁄‘êsTT.
‘·fi¯ó≈£î >∑C…®\T (Á<äT‘·˝À|ü+)
‘·fió¯ ≈£îqZC\®… T (dü+X‚w¢ +ü )
3) es¡Zj·TTø£‡s¡fi≤\T |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT ˇø±H=ø£|ü&ÉT Á<äT‘êìøÏ |üPs¡í_+<äTeP ø£qã&ÉT‘√+~.
‘·fió¯ ≈£î+>∑C\®… T (|üPs¡_í +<äTe⁄)
Ä) ñqï‘·eTT G >=&ÉT>∑T
1) ø£s¡à<Ûës¡j·÷\˝À eTTes¡íø±ìøÏ |ü⁄, +|ü⁄\e⁄‘êsTT.
ñqï‘·+|ü⁄ G >=&ÉT>∑T
2) düe÷kÕ\˝À ñ<ä+‘ê˝…q’ Ád”dÔ eü ÷\≈£î |ü⁄, +|ü⁄\≈£î |üsT¡ wü düsfi¡ ≤\T |üsy¡ TÓ ‘Æ ˚ qT>±>∑eT+ edüT+Ô ~.
ñqï‘·+|ü⁄Hé G >=&ÉT>∑T
ô|’q (n) ˝À ñqï 2e dü÷Á‘·+#˚‘· ªñqï‘·+|ü⁄>=&ÉT>∑Tμ, ªñqï‘·+|ü⁄H=Z&ÉT>∑Tμ nì @s¡Œ&É‘êsTT.
ô|’q (n) ˝Àì 3e dü÷Á‘·+#˚‘· ªñqï‘·+|ü⁄+>=&ÉT>∑Tμ nì @s¡Œ&ÉT‘·T+~.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T |ü]o*+∫ \ø£åD≤\T dü]#·÷&É+&ç.
1) düsd¡ |ü ⁄ü q›qeTT `
2) ‘Ó\q¢ q› eTT `
6. Ç+ø± ø=ìï dü+<äsê“¤˝À¢q÷ qT>±>∑eT+ edüT+Ô ~.
øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, |ü]o*+#·+&ç.
n) $<Ûë‘·èHêq‹ ` ($<Ûë‘· jÓTTø£ÿ Äq‹) R $<Ûë‘·è G Äq‹.
Ä) sêEHê»„ ` (sêE jÓTTø£ÿ Ä»„) R sêE G Ä»„.
♦ $Á>∑Vü≤yêø±´\qqTdü]+∫ ô|’ dü+~Û |ü<ë\T wüw”˜‘·‘·TŒs¡TcÕìøÏ dü+ã+~Û+∫qeì ‘Ó\TdüTÔqï~.
• |üPs¡«dü«s¡+ kÕúq+˝À ªãTTμø±s¡+, ñ‘·TÔ ñHêïsTT. M{ÏøÏ n#·TÃ|üsy ¡ TÓ qÆ |ü&ÉT qT>±>∑eT+ e∫Ã+~.
n+fÒ` wüw‘˜” ‘· T· Œs¡TcÕ˝À¢ ñø±sêìøÏ, ãTTø±sêìøÏ n#·TÃ|üsy¡ TÓ qÆ |ü&ÉT qT>±>∑eT+ edüT+Ô ~.

♦ MT bÕsƒ¡XÊ\˝À »]π> ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ düe÷y˚X¯+˝À ˝Ò<ë eTπs Ç‘·s¡ ø±s¡´Áø£eT+˝ÀH√ Vü≤qTeT+‘·Tì
@ø£bÕÁ‘ê_Ûqj·÷ìï Á|ü<ä]Ù+#ê*. Ç+<äTø√dü+ ø±e\dæq kÕeTÁ–ì ‘·j·÷s¡T #˚j·T+&ç ñ<ëˆˆ øÏØ≥+,
>∑<,ä ‘√ø£ yÓTT<ä\sTTq$. ø±e\dæq yêø±´\qT sêj·T+&ç, nuÛ≤´dü+ #˚jT· +&ç, Á|ü<]ä Ù+#·+&ç!
dü÷øÏÔ |æ]øÏyês¡T s√p #·kÕÔs¡T.

kÕVü≤dæ≈£î\T ˇø£kÕπs eTs¡DÏkÕÔs¡T.

9 e÷DÏø£´ MD
` $<ë«Hé $X¯«+
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

ªªkÂ+<äs´¡ + Äsê~Û+#˚yê&Ü!
ø£$‘·˝À, •\Œ+˝À
|ü⁄sT¡ >∑T˝À, |ü⁄wŒü +˝À
yÓTs¡T|ü⁄˝À, y˚T|òTü +˝À Á|üX¯ï\T:
kÂ+<äs´¡ + Äsê~Û+#˚yê&Ü!
J$+#˚yê&Ü! 1. á ø£$‘· me]ì >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~?
düTœ+#˚yê&Ü! <äT'œ+#˚yê&Ü! 2. ø£$‘·˝À ù|s=ÿqï e÷qe⁄ì Á|ü‘´˚ ø£ \ø£Då ≤˝Ò$?
$Vü≤«\T&Ü! Ms¡T&Ü! 3. e÷qe⁄DÏí mìï ø√D≤˝À¢ á ø£$‘·˝À <ä]Ù+#·
Áù|$T+#˚yê&Ü! e#·TÃ?
$jÓ÷^! jÓ÷^! uÛÀ^! ‘ê´^! 4. e÷qe⁄ìøÏ $$<Ûä \ø£Då ≤\T m˝≤ dü+Áø£$T+∫
Ä˝À#·q\T b˛j˚Tyê&Ü! ñ+&Ée#·TÃ?
nqTì‘·´+ nH˚«wæ+#˚yê&Ü! 5. MT <äèwæº˝À e÷qe⁄&Ó˝≤+{Ïyê&ÉT?
#Ó≥÷º, #Ós¡TeP, >∑≥÷º, |ü⁄{≤º
Äø£d+ü ˝À düeTTÁ<ä+˝À
nH˚«wæ+#˚yê&Ü!μμ
` ll
Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑ yês¡|üÁ‹ø£˝À $<ë«Hé $X¯«+ ªªe÷DÏø£´MDμμ o]¸ø£q yê´kÕ\T, ø£$‘·\T s¡∫+#ês¡T.
e÷DÏø£´MD˝À Ms¡T d”«ø£]+#·ì n+X¯+ ˝Ò<äì #Ó|üŒe#·TÃ. e÷qeJeq Á|ükÕúq+‘√ ø£fi¯, ø£$‘·«+
ô|qy˚dTü ≈£îHêïj·Tì, eTìwæ ìs¡+‘·s¡ C≤„HêH˚«wæ nì á ø£$‘· ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~. e÷DÏø´£ MDqT MT{Ï, e÷qMj·T
sê>±*ï |ü*øÏ+∫q á ø£$‘· #ê]Á‘·ø£ |òüT{≤º*ï ‘·s¡∫ #·÷|æ eTìwæ XÊX¯«‘·‘ê«ìï ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
kÕ+πø‹ø£s¡+>∑+˝Àì n_Ûeè~∆ì e÷Á‘·y˚T n_Ûeè~∆ nqT≈£î+≥÷ ø£fi¯\qT kÕVæ≤‘ê´ìï ñù|øÏådü÷Ô+~.
H˚{‘Ï s· +¡ . e÷qeJ$‘·+‘√ eTT&çyd˚ Tü ≈£îqï ø£fi\¯ T, kÕVæ≤‘·´+ nHê~>± dü+Áø£$T+∫q ÄdæÔ nì ‘Ó\T|ü⁄‘·÷,
$C≤„qe÷s¡+Z ˝À Á|üj÷· DÏ+∫ dü+düÿ è‹ì >ös¡$ùdHÔ ˚ eTìwæ XÊX¯«‘·T&Ée⁄‘ê&Éì ‘Ó\|ü&yÉ T˚ á bÕsƒ+¡ ñ<˚X› +¯ .

á bÕsƒ¡úÛ≤>∑+ ªe#·q ø£$‘·μ nH˚ kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏj·T, |ü<ä´, π>j·÷˝À¢ ñ+&˚
#Û·+<ädüT‡‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü, yêéVü‰]ø£ uÛ≤wü˝À sêùd ø£$‘·qT e#·q ø£$‘·
n+≥THêï+. ∫qï ∫qï |ü<ë\T, yêø±´\‘√ <Ûä«ì >∑]“¤‘·+>± ñ+&˚ ø£$‘·
e#·q ø£$‘·. á bÕsƒ¡+ $<ë«Hé $X¯«+ s¡#·Hê dü+|ü⁄{Ï˝À~.
 bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\T >∑T]Ô+#·+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄˝À #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
 bÕsƒ¡+ ∫Á‘·+ #·÷&É+&ç. Bì Ä<Ûës¡+>± ø£$‘· kÕsê+XÊìï }Væ≤+#·+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
Ç+‘· eT+∫ ô|qï‘·*¢

m+<äTøÏ≥T¢ e÷¬sH√?
Ç+‘· eT+~ ø£qï‘·*¢
m+<äT¬ø+&ç b˛jÓTH√?
nì Äy˚<äq‘√ ªô|H˚ï{ÏbÕ≥μqT düèõ+∫q e÷qMj·T ø£$ $<ë«Hé $X¯«+.
(1915`1987) kÕVæ≤ry˚‘·Ô>±, sê»ø°j·T Hêj·T≈£îì>±, |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈£îì>± ãVüQeTTK
<äsÙ¡ q$T∫Ãq ª$X¯«+μ ndü\T ù|s¡T MTdüs>¡ +∑ &É $X¯«s¡÷bÕ#ê]. nq+‘·|⁄ü s¡+ õ˝≤¢
‘·]yÓT\ Á>±eT+˝À \ø£ÎeTà, sêeTj·T´ <ä+|ü‘·T\≈£î »ìà+∫q $X¯«+,
dü+düÿ è‘ê+Á<Ûë+>∑¢ uÛ≤wü˝À¢ |ü+&ç‘T· &ÉT. MTC≤Hé, Á|üC≤X¯ø,ÔÏ Ä+Á<ÛÁä |üu,ÑÛ Ä+Á<ÛCä À´‹
|üÁ‹ø£˝À¢ $$<Ûä ¨<ë˝À¢ |üì#˚d÷ü HÔ ˚ dü+düÿ è‘· uÛ≤wü˝Àì |ü\TÁ>∑+<∏ë*ï ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ
nqTe~+#ês¡T. |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈î£ ì>± ªn$ ` Ç$μ, ª‘Ó\T|ü⁄ ` q\T|ü⁄μ, ªe÷DÏø´£ MDμ
e+{Ï o]¸ø£\qT uÛ≤wü, kÕVæ≤‘·´+, düe÷»+, HÓ’‹ø£ $\Te\T ‘·~‘·s¡ n+XÊ\ô|’
dü+bÕ<äøj ° ÷· \T, ªÁù|$T+#êqTμ nH˚ qe\, ªˇø£Hê&ÉTμ, ªô|H˚ï{ÏbÕ≥μ nH˚ ø±yê´\T
$<ë«Hé $X¯«+ ø£\+ qT+&ç C≤\Tyê]q s¡#q· \T. ‘·q kÕVæ≤‘·´ ùde≈£î ø£fi≤Á|ü|Pü s¡í
_s¡T<äT, &ç.*{Ÿ. |ü{≤º\q+<äT≈£îHêï&ÉT.

Á|üy•˚ ø£
Ä<ÛTä ìø£jT· T>∑+˝À e#·q ø£$‘· ˇø£ eTTKýÓTqÆ kÕVæ≤‘·´ Á|üÁøÏjT· . Ç~ #Û+· <√ã<ä‘∆ ·
˝Òì ø£$‘ê Á|üÁøÏj·T.
düsfi¡ y¯ TÓ qÆ |ü<ë\‘√, düV≤ü »yÓTqÆ yê&ÉTø£ uÛ≤wü˝À, dü÷{Ï>± uÛ≤yêìï e´ø£+Ô #˚ùd e#·q
ø£$‘· <ë«sê m+<äs√ ø£e⁄\T ˝À‘Óq’ uÛ≤yê\qT ‘˚*ø£>± n+~+#ês¡T.
e÷qe |ü]D≤eT+˝Àì kÂ+<äsê´ìï, ø£èwæì, kÕ<Ûqä dü+|ü‹ìÔ , ‘ê‹Ô«ø£‘q· T $<ë«Hé
$X¯«+ m+‘· Vü≤è<ä´+>± #ÓbÕŒs√... #·÷<ë›e÷!
I
eT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T
sê\q|ü&ÉT |ü<ä´
dü+Á‘êdü+‘√ ∫+‘·\T
bÕ]b˛‘êj·÷?
j·T+Á‘ê\‘√ »ãT“\T
qj·T+ ø±q|ü&ÉT
‘·+Á‘ê\‘√ düe÷»s¡T>∑à‘·\T
<ë]øÏ ekÕÔj·÷?
n+fÒ nqe#·TÃ,
Wqì ø=+<äi‘√
nì|æ+#·q÷ e#·TÃ.
bı≥º˝Àì |ü⁄≥º≈î£ s¡T|ü⁄‘√ dü+|òTü +
ø£f…º<äT≥ ø£fi¯efi¯|ü&ç b˛‘·T+fÒ
ì≥ºì\Te⁄q s√<ädæ˝ÀìøÏ
ø£≥º\T ø£≥Tºø=ì <ä÷düTø=ìb˛sTT
ø£≥Tºø=ì b˛j˚T<˚$T{ì
n+fÒ nqq÷e#·TÃ.
Wqì ø=+<äi‘√
nì|æ+#·q÷e#·TÃ.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ á ø£$‘·˝À ÁbÕdü |ü<ë\T @eTTHêïsTT?
♦ ªªn+fÒ nqe#·TÃ, Wqì ø=+<äi‘√ nì|æ+#·q÷e#·TÃμμ nH˚ yêø±´\ <ë«sê MTπs$TÁ>∑Væ≤+#ês¡T?
♦ düe÷» s¡T>∑à‘·\T n+fÒ @$T{Ï? ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T #Ó|üŒ+&ç.
♦ ªªbı≥º˝Àì |ü⁄≥º≈£îs¡T|ü⁄‘√ dü+|òüT+ ø£f…º<äT≥ ø£fi¯efi¯|ü&çb˛e&É+μμ n+fÒ @$T{Ï?
II
eTìwæ ≈£qT$∫Ãq|ü&˚
yêì n+<ä#·+<ë\T #·$>=Hêï&ÉT.
ÄHê&˚ Á|üøè£ ‹ì
nBÛq+ #˚düTø√e&Üìø°
n+<ä* s¡+>∑T\q÷ s¡e[˙
nqTø£]+#·&Üìø° ≈£L&Ü Äj·T‘·ÔeTsTTHê&ÉT.
>∑TVü≤\˝À ìedæ+#˚yê&˚
>√&É\ô|’ >∑TÁsê\÷, õ+ø£\÷ ^düT≈£îHêï&ÉT...
ø±&ÉT M&Éq|ü&˚
yÓ÷&ÉT\T ∫e⁄]+#˚˝≤
bÕ&É&+É Äs¡+_Û+∫Hê&ÉT
>∑T\ø£i≤\ eTT\T≈£îMT<˚
>=ãT“q ø±*øÏ >∑C…® ø£{ÏºHê&ÉT.
~≈£îÿ\T |æø£ÿ{Ï˝Ò¢˝≤
|òT” +ø£]+#·TfÒ ø±<äT
yÓTTø£ÿ\T ìøÏÿ #·÷#˚˝≤
#·øÿ£ ì H=≈£îÿ\‘√
∫ø£ÿì |ü<ë\T bÕ&ÉTø=Hêï&ÉT.
#·Áø£+ ø£qT≈£îÿqï s√C…+‘·
#·]Á‘·˝À Á|üeTTK ~qyÓ÷
#·s¡#·sê Hê\T>∑T ^‘·\‘√ z Äø±s¡+
$s¡∫+∫q s√E n+‘˚ Á|üeTTK+
ì|üqT ø£qT≈£îÿqï Hê&Ó+‘· X¯óuÛ~Ñ qyÓ÷
‘·|üŒ≥&ÉT>∑T\T e÷ì
‘ê+&Ée+ #˚dæqHê&ÉT n+‘˚ X¯óuÛÑ~q+.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ Á|üø£è‹ø° eTìwæøÏ ñ+&˚ dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï?
♦ á ø£$‘·˝À |ü<äkÂ+<äs¡´+‘√ $qkı+|ü⁄>± ñqï |ü<ë\T @$?
♦ #·Áø£+ ø£qT>=q&É+, ì|üqT ø£qT>=q&É+ #·]Á‘·˝À n‹ eTTKýÓTÆqeì
m+<äTø£+{≤s¡T?
♦ ªª‘·|Œü ≥&ÉT>∑T\T e÷ì ‘ê+&Ée+ #˚dqæ Hê&ÉT X¯óuÛ~Ñ q+μμ n+fÒ @$T{Ï?
III
øÏ\øÏ\\T e÷ì ø£\uÛ≤wü\T H˚s¡TÃ≈£îqï s√E

n\‹ e÷≥\‘√ |ü<ë\\T¢≈£îqï s√E
ø£\eT <Ûëq´+ |ü+&ç+#·T≈£îqï s√E
ø£fi\¯ qT |ü+&ç+#·T≈£îqï s√E
n˙ï >=|üŒ s√E˝Ò
e÷qe #·]Á‘·˝À
n˙ï nkÕ<Ûës¡D |üs¡«~Hê˝Ò
n˝≤ n˝≤ ø£\>∑*|æ
ô|qy˚dTü ø=ì
ø£fi¯\÷ ø£$‘·\÷
$C≤„q+ Á|üC≤„q+
‘·fi‘¯ fi· \¯ ‘√ ‘·qTï q&ç|+æ |ü>±
$TqTï\T |ü&É¶ #√≥TqT+&ç
‹qï>± m~– $Tqï+<äT≈£î+≥Tqï
∫qïyê&ÉT e÷qe⁄&ÉT
∫s¡+J$ e÷qe⁄&ÉT
∫s¡+‘·qT&ÉT e÷qe⁄&ÉT
nHê~>± q&ÉTdüTÔqï á
eTVü‰Á|ükÕúq+˝À
n‘·>±ìì e<ä\ì
»‘·\T ø£fi≤ ø£$‘ê
C≤„q+ $C≤„q+
yêì‘√ q&ç#˚M
yêìì q&ç|æ+#˚M ny˚`
ny˚ ø£fi≤ ø£$‘ê
C≤„q+ $C≤„q+
Á|üC≤„q+.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ ø£$ y˚{Ïì >=|üŒ s√E\Hêï&ÉT? m+<äT≈£î?
♦ MT <äèwæº˝À @$ >=|üŒ s√E\T? m+<äT≈£î?
♦ ªªø£fi¯\÷, ø£$‘·\÷ ô|qy˚düTø√e&É+μμ nH˚ yêø±´ìï düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.
♦ ªª$Tqï+<äT≈£î+≥Tqï ∫qïyê&ÉTμμ nì m+<äTø£Hêï&ÉT ø£$?
♦ ªø£fi≤, ø£$‘êC≤„q+, $C≤„q+μ n+fÒ @$T{Ï?
kÕsê+X¯+
eT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T sê\qfÒº |ü<ä´+<Ûë{ÏøÏ ∫+‘·\T <ä÷s¡+ø±e⁄. j·T+Á‘ê\‘√ »ãT“\T qj·T+ø±qfÒº
e÷j·Te÷≥\‘√ kÕe÷õø£düeTdü´\T ‘=\–b˛e⁄. á e÷≥qT ø=+<äs¡T ÄyÓ÷~kÕÔs¡T. ø=+<äs¡T ÄyÓ÷~+∫q≥Tº
q{ÏkÕÔs¡T. yêdüÔeyÓTÆq ø±sê´#·s¡D, ìã<ä∆‘·, n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√H˚ kÕe÷õø£ düeTdü´\T |ü]cÕÿs¡eTÚ‘êsTT.
ˇø£yÓ’|ü⁄ ø£&ÉT|ü⁄˝Àì uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆqyê´~Û (ÁeD+)˝≤ kÕe÷õø£ ndüe÷q‘·\H˚ s√>±\T ø£fi¯fleTT+<äT ø£ì|ædü÷Ô
ø£\es¡ô|&ÉT‘·THêïsTT. eTs√yÓ’|ü⁄ n+‘·]ø£åÁ|üj·÷D≤˝À¢ n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·&É+e\¢ ˇ]–+<˚eTì ø=+<äs¡qe#·TÃ.
Ç+ø=+<ä]‘√ ˇ|æŒ+#·q÷e#·TÃ. XÊg kÕ+πø‹ø£ Á|ü>∑‹‘√ düe÷q+>± kÕe÷õø£JeqXË’* m<ä>∑&É+˝Ò<äì, dü>∑≥TJ$
Jeq+ Ç+ø± bÕ‘êfi¯+˝ÀH˚ ñ+<äì ø£$uÛ≤eq.
eTìwæ ø£fi¯ófl ‘Ós¡e>±H˚ ‘·q#·T≥÷ºñqï Á|üø£è‹ n+<ë*ï #·÷dæ |üs¡e•+#ê&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç Á|üø£è‹ì ‘·q
ø£qTdüqï˝À¢ ñ+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. Á|üø£è‹˝Àì nìï s¡+>∑T©ï, s¡ø£s¡ø±\ <Ûä«qT©ï nqTø£]+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT.
|üP]Ô>± Á|üøè£ ‹‘√ ‘ê<ë‘·à ´+ #Ó+<ë&ÉT. >∑TVü≤˝À¢ J$+∫q Ä~e÷qe⁄&˚ >∑TÁsê©ï, õ+ø£©ï ^dü÷Ô ∫Á‘·˝KÒ q HÓ|’ ⁄ü D≤´ìï
yÓTs¡T>∑T|üs¡T#·T≈£îHêï&ÉT. Ä≥$ø£Jeq <äX¯˝ÀH˚ ‘·q >±qe÷<ÛäTs¡´+‘√ m+&çq yÓ÷&ÉT*ï ∫>∑T]+|üCÒXÊ&ÉT. bÕ≥≈£î
nqT>∑TD+>± ø£]ƒqyÓTÆq sê‹H˚\ô|’ ø±*øÏ >∑C…®ø£{Ïº ∫+<äT˝ÒXÊ&ÉT. dü«sê\ düT≈£îe÷s¡|ü⁄ H=≈£îÿ\‘√ Vü≤‘·TÔ≈£îH˚ bÕ≥\T
bÕ&Ü&ÉT. eTìwæ ø£fió¯ fl ‘Ó]∫qHê{ÏqT+∫ Á|üøè£ ‹ì Äsê~Û+#·&+É H˚sT¡ Ã≈£îHêï&ÉT. Á|üøè£ ‹ì #·÷dæ ‘·qqT ‘êqT yÓTeÆ Ts¡∫
bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷, q]Ôdü÷Ô, Äq+<ä&√*ø£˝À¢ ‘˚*b˛j·÷&ÉT. ø£fi¯\qT J$‘·+˝À n+‘·sê“¤>∑+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. ÁbÕø£Ôq
e÷qe⁄&ÉT Á|üø£è‹ ˇ&çì bÕsƒ¡XÊ\>± #˚düT≈£îì ø£fi≤_Ûs¡T∫ì ô|+bı+~+#·T≈£îHêï&ÉT.
#·Áø±ìï ø£qTø=ÿqïs√E #·]Á‘·˝À m+‘· Á|üeTTKyÓTÆq<√, #·ø£#·ø± Hê\T>∑T ^‘·\‘√ *|æì ø£qTø=ÿqï s√E n+‘·
ø£+fÒ $X‚wüyÓTÆq~. #·Áø£+ e÷qe#·\HêìøÏ <√Vü≤<ä|ü&ç‘˚, *|æ uÛ≤edü+#·\HêìøÏ y˚~¬ø’ düè»Hê‘·àø£ Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ
<ë]#·÷|æ+~. ì|üqT ø£qTø=ÿqï s√C…+‘· >=|üŒ<√ ‘·|Œü ≥&ÉT>∑T\ ∫+<äT\ qT+∫ ñqï‘· qè‘ê´\T #˚dqæ s√p n+‘˚
>=|üŒ~. sê‹j·TT>∑|ü⁄ Nø£{Ïì N\TÃ≈£î+≥÷ qMq $C≤„q|ü⁄ yÓ\T‘·Ts¡T˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫q >=|üŒ s√E\T>± yê{Ïì ø£$
uÛ≤$+#ê&ÉT.
ns¡T|ü⁄\ qT+∫ ns¡úe+‘·yÓTÆq e÷≥\T H˚]Ãqs√E, Ä e÷≥\‘√ C≤q|ü<ë\*¢q s√E, kÕs¡e+‘·yÓTÆq uÛÑ÷$T
qT+∫ uÛÑTøÏÔì |ü+&ç+#·T≈£îqïs√E, e÷qdæø√˝≤¢dü+ ø£*–+#˚ ø£fi≤$wüÿs¡D »]–q s√E... Ç˝≤ ˇø£fÒ$T{Ï, n˙ï
>=|üŒs√E˝Ò! e÷qe Jeq |ü]D≤eT #·]Á‘·˝À ì*∫q nkÕ<Ûës¡D dü+|òüT≥q\T »]–q Á|ü‹~qeT÷ X¯óuÛÑ~qy˚T!
Ç˝≤ ø£$‘·\÷, ø£fi¯\÷, $C≤„q+, Á|üC≤„q+ ø£\>∑*dæb˛sTT e÷qeJ$‘·+˝À ô|qy˚düTø=HêïsTT. Ä~eT <äX¯ qT+&ç,
Ä<ÛäTìø£<äX¯ es¡≈£L eTìwæ #˚dæq Á|üj·÷D+˝À Á|ü‹ n+X¯eT÷ m+‘· n|ü⁄s¡÷|üyÓTÆq<√>∑<ë! nì ø£$ ÄX¯Ãs¡´|ü&Ü¶&ÉT.
ã‘·T≈£î‘√ eTT&ç y˚düT≈£îqï ø£fi¯\, XÊÁkÕÔ\ >=|üŒ<äHêìï düà]+#·T≈£îHêï&ÉT.
ø£fi\¯ T, $C≤„q ø±+‘·T\‘√ JeqÁ|üj÷· D+˝À H˚\qT+∫ ì+–¬ø–]q ∫qï e÷qe⁄&˚ XÊX¯«‘·T&Éj÷· &ÉT. nq+‘·yTÓ qÆ
ø±\+ <ë]˝À n\Tô|s¡T>∑ø£ kÕ>∑T‘·Tqï JeqÁ|ükÕúq+˝À e÷qe⁄DÏí e<ä\ì$ ø£fi¯\T, ø£$‘·\T, C≤„q$C≤„Hê\T. ‘·q
Jeqj·÷q+˝À m<äTs¡j˚T´ n\dü≥qT, j·÷+Á‹ø£‘·qT <ä÷s¡+ #˚j·T&ÜìøÏ ø£fi¯*ï ø£$‘·*ï Ä\+ãq>± #˚düT≈£îHêï&ÉT.
$C≤„qe÷s¡+Z ˝À Á|üj÷· DÏ+#ê&ÉT. M{Ï‘√H˚ q&ç#ê&ÉT. M{Ï‘√ q&ç|+æ #ê&ÉT≈£L&Ü. eTìwæ ø±\>∑s“¡ +¤ ˝À ø£*dæHê n‘·ì
y˚T<Û˝ä À+∫ Ä$wüÿ è‘·yTÓ qÆ ø£fi,¯ ø£$‘·«+, $C≤„q+ düø\£ e÷qyê[ø° ~XÊìπsX› +¯ #˚kÕÔsTT. e÷qe⁄DÏí XÊX¯«‘·TDÏí #˚dTü HÔ êïsTT.

Ç$ #˚j·T+&ç
1. e÷DÏø£´MD o]¸ø£q ñqï ø£$‘· $qï‘·sê«‘· MT≈£î m˝≤+{Ï nqTuÛÑ÷‹ ø£*–+<√ #Ó|üŒ+&ç.
2. ªe÷DÏø´£ MDμ e#·q ø£$‘·qT uÛ≤ej·TTø£+Ô >± #·<eä +&ç. Bì uÛ≤yêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|Œü +&ç.
3. bı≥¢|*ü ¢ sêe÷sêe⁄ sêdæq øÏ+~ ø£$‘·qT #·~$ Á|üXï¯ \≈£î »yêãT*e«+&ç.
mìï ~qeTT\T ˙e⁄
Ç\ >∑&ç|æqqT @$T?
mìï »Hêà*+ø£
m~] #·÷∫q @$T?
mHêïfi¯¢¬ø’q ˙
Wqï‘·éTTqT ˙yÓ
kÕ~Û+#·e˝…H√sTT
XÀ~Û+#·e˝…H√sTT!
˙˝Àq yÓ\T>=+<äT
˙dü«X¯øÏÔì eTs¡∫
|üs¡T\ |ü+#·\ p&É
|òü\y˚T$T ø£\<√sTT!
n) ô|’ ø£$‘·≈£î ù|s¡T ô|≥º+&ç.
Ä) Wqï‘·´+ bı+<ä&ÜìøÏ ø£$ @+ #˚j·÷\ì #Ó|ü⁄ÔHêï&ÉT?
Ç) dü«X¯øÏÔøÏ, Ç‘·s¡T\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É&ÜìøÏ >∑\ ‘˚&Ü @$T{Ï?
Ç) ªª|üs¡T\|ü+#·μμ nH˚ |ü<ä+‘√ kı+‘·yêø±´ìï sêj·T+&ç.
4. á bÕsƒ+¡ ˝Àì n+‘·´ÁbÕdü\Tqï |ü<ë\T yÓ‘ø· +£ &ç. n˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
5. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ªªeT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T...μμ nì ø£$ y˚{Ï‘√ b˛˝≤Ã&ÉT?
Ä) ø£$ y˚{Ïì X¯óuÛÑ~Hê\ì e]í+#ê&ÉT?
Ç) e÷qe⁄DÏí XÊX¯«‘·+>± ì˝ÒŒ$ @$?
á) $<ë«Hé $X¯«+ >∑T]+∫, Äj·Tq ø£$‘êXË’*ì >∑T]+∫ ◊<äT yêø±´\T sêj·T+&ç.
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) #·]Á‘·˝À yÓTÆ\Tsêfi¯ófl>± ì*Ãq n+XÊ˝Ò$? Ç$ <˚ìøÏ Á|ürø£>± uÛ≤$düTÔHêïe⁄?
Ä) ªª$TqTï\T |ü&É¶ #√{Ï qT+∫... ‹qï>± m~– $Tqï+<äT≈£î+≥Tqï ∫qïyê&ÉT e÷qe⁄&ÉTμμ nì ø£$
e]í+#ê&ÉT. á yêø±´\MT<ä ˙ n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
Ç) e÷qe#·]Á‘·˝À n˙ï nkÕ<Ûës¡D |üs¡«~Hê˝Ò nq&É+˝À Ä+‘·s¡´+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
2. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î |ü<d˚ æ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) e÷qe Á|ükÕúq+˝À ø£fi¯, ø£$‘·, $C≤„q+ ‘√&ÉTHêïj·Tì ø£$ e]í+#ê&ÉT >∑<ë! BìHÓ˝≤ düeT]úkÕÔe⁄?
Ä) e÷DÏø£´MD ø£$‘êkÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
n) ˙ #·T≥÷ºñqï |ü]düsê˝À¢, e÷qe J$‘·+˝À ø£*–q e÷s¡TŒ\qT, n_Ûeè~∆ì e]íd÷ü Ô |ü~ |ü+≈£î\Ô ≈£î
‘·≈£îÿe ø±≈£î+&Ü ˇø£ ø£$‘·qT sêj·T+&ç.
Ä) $<ë«Hé $X¯«+ ø£$‘ê«ìï Á|üX¯+dædü÷Ô $TÁ‘·TìøÏ ˝ÒK sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\T #·~$ ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î ns¡+ú sêj·T+&ç. |ü<ë\‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) s√<ädæ˝ÀøÏ <ä÷düT¬ø[flq eTs√ ñ|üÁ>∑Vü≤+.
Ä) $<ë´s¡Tú\+‘ê |üØø£å\≈£î Äj·T‘·ÔeTe⁄‘·THêïs¡T.
Ç) s¡T>∑í‘· ñqï á düe÷C≤ìøÏ e÷qMj·T $\Te\‘√ ∫øÏ‘·‡ nedüs¡+.
á) ø£fi¯efi¯|ü&É≥ yÓT+<äT≈£î? HÓeTà~>± CyêãT #Ó|ü.
2. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\≈£î düe÷qyÓTqÆ |ü<ë*ï yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
ˇø£]ì #·÷dæ eTs=ø£s¡T #˚j·T&É+
|üì#˚j·T&ÜìøÏ dæ<ä∆eTe&É+
n<äT“¤‘+· >± Hê≥é÷&É&+É
|üìì yÓTT<ä\Tô|≥º&+É

3. øÏ+~ C≤rj·÷\qT @j˚T dü+<äsê“¤˝À¢ Á|üj÷Ó –kÕÔs√ ‘Ó*|æ kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üj÷Ó –+#·+&ç.
n) eT+Á‘ê\≈£î ∫+‘·ø±j·T\T sê\&É+
Ä) $Tqï+<äTø√&É+
Ç) >∑C…®ø£≥º&É+
4. øÏ+~ |ü<ë\≈£î n<˚ ns¡ú+ e#˚Ã eT] ¬s+&ÉT |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) $TqTï : Äø±X¯+ ì+–
Ä) ‘ê+&Ée+ :
Ç) s¡T>∑‘í · :
á) C≤„q+ :
5. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì $ø£è‹|ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± Á|üøè£ ‹ |ü<ë\T #˚]Ã ‹]– yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) neTà u≤dü˝ÀH˚ H˚qT e÷{≤¢&É‘êqT.
Ä) eTq ø£e⁄\T sêdæq ¬ø’‘·\T uÛ≤s¡‹ yÓT&É˝À n\+ø£]+∫q Vü‰sê\T.
Ç) $HêïDeTT ô|+#·Tø√ø£b˛‘˚ uÛÑ$wü´‘·TÔ n+<Ûäø±s¡eTe⁄‘·T+~.
á) dæ+Vü‰\T >=ã˝À¢ ìÁ~düTÔHêïsTT.
1. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ qT>±>∑eT dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $&ÉBdæ dü÷Á‘·+ sêj·T+&ç.
ì≥ºì\Te⁄, ‘Ó\+¢ <äqeTT, b˛j˚T<˚$T, ‘·fió¯ ≈£î+>∑C\®… T,
eT¨|üø±s¡+, düsd¡ |ü ⁄ü "<äqeTT
2. øÏ+~ yê{Ïì »‘·|sü #¡ +· &ç.
düe÷dü|ü<ä+ $Á>∑Vü≤yêø£´+ düe÷dü+
1. Á|üeTTK~q+ ( ) ø£) e÷qe⁄\ jÓTTø£ÿ #·]Á‘· ( ) >∑) qxŸ ‘·‘T· Œs¡Twü düe÷dü+
2. Hê\T>∑T^‘·\T ( ) #·) kÕ<Ûës¡D+ ø±ì~ ( ) ») $X‚wüD |üPs¡«|ü<ä
ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+
3. nkÕ<Ûës¡D+ ( ) ≥) Hê\T>∑T dü+K´>∑\ ^‘·\T ( ) &É) wüw‘˜” ‘· T· Œs¡Twü düe÷dü+
4. e÷qe#·]Á‘· ( ) ‘·) Á|üeTTKyÓTÆq ~q+ ( ) <ä) ~«>∑T düe÷dü+
3. øÏ+~ yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
n) $TeTTà e÷<Ûäe⁄&ÉT s¡øÏå+#·T>±ø£!
ns¡+ú 1. $TeTTà e÷<Ûäe⁄&ÉT ($wüßíe⁄) s¡øÏå+#·T>±ø£!
2. $TeTTà ñe÷<Ûäe⁄&ÉT (•e⁄&ÉT) s¡øÏå+#·T>±ø£!
ô|’ nsêú\qT >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! ˇπø X¯ã›+ ¬s+&ÉT y˚πs«s¡T nsêú\q+~düTÔqï~. n+fÒ $_Ûqï nsêú\T
ÄÁX¯sTT+∫ ñHêïsTT. Ç˝≤ ñ+fÒ yê{Ïì ªX‚¢cÕ\+ø±s¡+μ nì n+{≤s¡T.
\ø£åD+ : HêHêsêú\qT ø£*–ñ+&˚ n\+ø±s¡+ X‚¢wü.
øÏ+~ \øå±´\˝À ñqï n\+ø±sêìï >∑T]Ô+∫ düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
1. sêE ≈£îe\j·÷q+<äø£s¡T&ÉT.
2. ˙y˚\ e#ÓÃ<äe⁄.

♦ ~q, yês¡ |üÁ‹ø£\ Ä<Ûës¡+>± MT≈£î q∫Ãq ¬s+&ÉT e#·q ø£$‘·*ï ùdø£]+∫, n+XÊ\ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~
|ü{øºÏ q£ T |üP]+#·+&ç.
ø£$‘·˝À MTs¡T >∑T]Ô+∫q Á|ü‘˚´ø£
Áø£.dü+. ø£$‘êo]¸ø£ |üÁ‹ø£ ‘˚~ ø£$‘·˝À MT≈£î u≤>± q∫Ãq |ü+≈£î\Ô T
n+XÊ\T
$<ë´ <ä<ë‹ $qj·T+

$qj·÷<ë´‹ bÕÁ‘·‘êyéT
dü÷øÏÔ bÕÁ‘·‘ê« <ä∆qe÷b˛ï‹
<ÛäHê<ä∆s¡à+ ‘·‘·'düTKyéT.
` Væ≤‘√|ü<˚X¯+
$<äé\¢ $qj·T+, $qj·T+ e\¢ jÓ÷>∑´‘·, jÓ÷>∑´‘·
e\¢ <Ûäq+, <Ûäq+e\¢ <ëq+, <ëq+e\¢ düTK+
\_ÛkÕÔsTT.

10 >√s¡+‘· BbÕ\T
` |ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕí¬s&ç¶
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

_&É¶ Äø£* neTàøÏ ‘Ó\TdüTÔ+~. á
‘·\T¢\≈£î ‘·eT Äø£˝øÒ ±<äT, nHê<∏\ä ≈£îå <ë“<Ûë
‘Ó\TdüT. Ç+‘· ‘Ó*dæq Ms¡+‘ê >=|üŒ
dæ‹ú eT+‘·T˝Ò+ ø±<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT ˝Òìyê]øÏ
>∑Tô|Œ&ÉT yÓT‘·T≈£î\T |ü+#˚<˝Ó ≤? Ä˝À∫+#·>± Á|üX¯ï\T:
Ä˝À∫+#·>± yê]ø=ø£ <ë] <=]øÏ+~. s√p 1. á ù|sê<ë«sê MTπs+ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T?
|æ&ç¬ø&ÉT –+»\T <ë#ê\qï }Vü≤ ø£*–+~. 2. e÷qe‘·«+‘√ #˚ùd |üqT\T @$?
|æ&øç *Ï _–ùdÔ ñ<äéT+ ne⁄‘·T+~. Ä }fiÀ¢ 3. düV‰ü j·T|ü&˚ >∑TD+, e÷qe‘·«+ ø£*–q yê]
»q+ |æ&øç *Ï ‘Ó]#ês¡T. ‘·eT <ä>sZ∑ T¡ qï –+»\
e\¢ düe÷C≤ìøÏ ø£*π> y˚T\T @$T{Ï?
qT+∫ Á|ü‹s√p |æ&ø¬ç &ÉT |ü+#·&+É H˚sêÃs¡T.
Çe«&É+ kÕj·T+. |ü+#·&+É e÷qe‘·«+. kÕ{Ï 4. MTs¡T Ç‘·sT¡ \≈£î m|ü&ÓH’ ê kÕj·T+ #˚XÊsê?
eTqTwüß\ Äø£* rs¡Ã&É+ <Óe’ ‘·«+. m|ü&ÉT? m+<äT≈£î?
bÕsƒê´+X¯ H˚|ü<∏ä´+ / ñ<˚›X¯+

H˚|ü<∏ä´+ : düe÷»+˝À m+‘√eT+~ nHê<∏ä u≤\\qT eTq+ #·÷dü÷Ô ñ+{≤+. Ç≥Te+{Ï |æ\¢\T ø£˙dü
nedüsê˝…’q ‹+&ç, ã≥º, #·<äTe⁄ yÓTT<ä˝…’qyê{ÏøÏ H√#·Tø√≈£î+&Ü ñ+{≤s¡T. nHê<∏äu≤\\qT #˚s¡Bdæ yê]
Äø£* r]Ã $<ë´ãT<äT\∆ T #Ó|Œæ ùdÔ Ms¡T ≈£L&Ü eT{Ï˝º À e÷DÏø±´˝≤¢>± yÓ\T>=+<äT‘ês¡T. düe÷C≤ìøÏ ùde#˚ùd
>=|üŒ eTqdüTqï e´≈£î\Ô T, ‘·eT ÄdæbÔ ÕdüT\Ô ‘√ dü+ã+<Û+ä ˝Ò≈î£ +&Ü nHê<∏\ä qT #˚sB¡ dæ #·~$+#˚yês¡T m+‘√
eT+~ ñHêïs¡T. n≥Te+{Ï ˇø£ e´øÏÔ #˚dæq |üH˚ á ø£<∏ä.
ñ<˚›X¯+ : ¬s’\T Á|üj·÷D+˝À ‘·≥düú|ü&çq z u≤\TDÏí #˚s¡Bdæ $<ë´ãT<äT∆\T #Ó|æŒùdÔ, m~–q Ä e´øÏÔ #·÷ù|
ø£è‘·»„‘êuÛ≤e+, yêfi¯fl eT<Ûä´ ñ+&˚ e÷qedü+ã+<Ûë\qT ‘Ó*j·TC…|üŒ&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.

á bÕsƒ¡úÛ≤>∑+ ø£<∏ëìø± Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~. Ç~ e÷qe dü+ã+<Ûë\T, kÕe÷õø£
ùde Ç‹eè‘·Ô+‘√ ø£fi¯fl≈£î ø£{Ïºq≥T¢>± eTH√uÛ≤yê\qT |ü*øÏ+#˚˝≤ ñ+≥T+~.
á bÕsƒ¡+ |ü⁄*ø£+{Ïyê] ªø£<∏ë yêVæ≤ìμ ˝À~.
 bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç, bÕsƒ¡+˝Àì n+XÊìï }Væ≤+#·+&ç.

 yê{Ï nsêú\qT ª|ü<ä$C≤„q+μ |ü{Ïºø£qT ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄qT #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+
»qJeHêìï ø£fifl¯ ≈£î ø£{qºÏ ≥Tº s¡#q· \T #˚dqæ ø£<ë∏ ìø±s¡#s· TT‘·, q≥T&ÉT, C≤q|ü<ä
ø£fi≤ø±s¡T&ÉT, ø£$, Hê≥ø£ s¡#·sTT‘·, ãTÁs¡ø£<∏ä≈£î&ÉT l|ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕí¬s&ç¶.
∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢ yÓ<äTs¡T ≈£î|üŒ+ eT+&É\+ »ø£ÿ<äqï Á>±eT+˝À eékÕj·Ty˚T
Á|ü<Ûëq eè‹Ô>± ø£*–q ˇø£ eT<Ûä´ ‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ê&ÉT. |ü⁄*ø£+{Ï
(1931`2007) bÕ|üeTà, >√$+<äs¬ &ç¶ áj·Tq ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\T. u…\+¢ ø=+&É sêeT<ëdüT s¡∫+∫q ªª|ü⁄qs¡q® àμμ
Hê≥ø£+˝À eè<äT∆ì bÕÁ‘· <Ûä]+#·&É+‘√ Äj·Tq q≥J$‘·+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓT+Æ ~. ˇø£
|üøÿ£ q≥Tì>± Á|üX+¯ dü\+<äT≈£î+≥÷H˚ eTs√|üøÿ£ s¡#H· ê yê´dü+>∑+ |ü≥¢ yÓTT>∑T#Z ÷· |æ
` eTTK´+>± ø£<∏ëìø± kÕVæ≤‘·´+ô|’ <äèwæº kÕ]+#ê&ÉT. 1960˝À Ä+Á<Ûä|üÁ‹ø£˝À
Á|ü#·T]‘·yÓTÆq ªª>∑÷&ÉTø√dü+ >∑Te«\Tμ Äj·Tq yÓTT<ä{Ï ø£<∏ä. düTe÷s¡T 150 ø£<∏ä\T
sêXÊ&ÉT. ªHê\T>±Zfi¯fl eT+&É|ü+μ nH˚~ áj·Tq eTs√s¡#·q.
|ü⁄*ø£+{Ï ãTÁs¡ø<£ ≈ä∏ î£ ì>± ≈£î≥T+ã dü+øπ eå Ts, yê‘êes¡D ø±\Twü´+ ` bı<äT|ü⁄
‘·~‘·s¡ n+XÊ\MT<ä düTe÷s¡T e+<ä ãTÁs¡ø£<∏ä\qT s¡∫+∫ ‘êH˚ Á|ü<äs¡Ùq*#êÃ&ÉT.

Á|üy•˚ ø£
ªªÁ|üj·T‹ï+∫ |òü*‘êìï kÕ~Û+#·&É+˝À ø=+<ä]øÏ Äq+<ä+. ndü\T Á|üj·T‘êï\
Á|üyT˚ j·Ty˚T ˝Ò≈î£ +&Ü J$‘êìï ø=qkÕ–+#ê\qï~ ø=+<ä] ø√]ø£. Hê J$‘·eT+‘ê Ç˝≤+{Ï
Á|üjT· ‘êï\‘√H˚ ø=qkÕ>∑T‘·÷ñ+~. n+<äTøπ Ä ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£îMT<ä ≈£L&Ü z Á|üjT· ‘·ï+
#˚j·÷\ì dü+ø£*Œ+#êqT. n+≥÷ ø±ùd|ü⁄ Ä>±s¡T. Ä ≈£îÁs¡yêDÏí |üØøÏå+#·&ÜìøÏ Hê
Á|üjT· ‘·ï+>± H˚qT C≤s¡$&ç∫q ø±–‘·eT~. Ç+‘·≈L£ Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT mes¡T? Äj·Tq mes¡T?
Äj·Tq #˚dæq Á|üj·T‘·ïy˚T$T{Ï? á bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
y˚|#ü ≥Ó Tº!
‘·*¢ Áù|eT˝≤+{Ï #·\¢ì ˙&Éì#˚Ã y˚|ü#Ó≥Tº!!`
<ä]Á<äT&ç >∑T+&Ó˝À¢qT+&ç |ü⁄{Ïºq n+‘·T˝Òì ÄX¯˝≤¢ Ä #Ó≥TºuÀ<Ó qT+&ç |ü⁄{Ïºq ø=eTà\T Hê\T>∑T ~≈£îÿ˝≤
yê´|æ+#·>∑*–q+‘· y˚Ts¡ yê´|æ+#êsTT. ø£*–qyê&çøÏ u≤>± ø£+&É|ü{qÏº ≥T¢ Ä ø=eTà\T |üP‘ê|æ+<Ó˝ÀÔ ì+&ÉT>±
ñHêïsTT.
Ä #Ó≥Tº ø=eTà≈£î y˚˝≤&ÉBdæq Hê\T>∑T ÇqT|ü >=\TdüT\T... Ä ÇqT|ü >=\TdüT\≈£î ‘·–*+∫q z ô|<ä› |”≥...
n~ ñj·÷´\ |”≥!
Ä |”≥MT<ä n‘·&ÉT ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT!
>∑‘êìï HÓeTπsdü÷Ô es¡eÔ ÷Hêìï ‘·\b˛dü÷Ô uÛ$Ñ wü´‘·TqÔ T }Væ≤düTqÔ ï≥T¢qï n‘·&TÉ z eTVü‰jÓ÷–˝≤ ø£ì|ædTü HÔ êï&ÉT.
n‘·ìeTT+<äT z ≈£îÁs¡yê&ÉT ì\ã&ç ñHêï&ÉT.
Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ì\ã&ç ñ+&É&É+˝À $qj·T+ ñ{Ïº|ü&ÉT‘·÷ ñ+~. y˚wü+˝À dü+kÕÿs¡+ ñ+~. n‘·ì eTTK+
Äq+<ä+‘√ yÓ*–b˛‘·÷ ñ+~.
Äj·Tq ìMT*‘· H˚Á‘·T&Ó’ #˚jTÓ ‹Ô Äos¡«~düTHÔ êï&ÉT. Ç<ä]› ø£qTø=\≈£î˝À¢ ì*∫q ˙fi¯ófl dü+»yÓ\T>∑T˝À eTT‘ê´˝≤¢
yÓTs¡TdüTÔHêïsTT. nìs¡«#·˙j·TyÓTÆq ø£è‘·C„‘êuÛ≤e+ Ä Ç<ä›] yÓTT>±˝À¢ <√ã÷#·T˝≤&ÉT‘·÷ ñ+~. nqTuÛÑ÷‹˝À ‘·&ÉTdü÷Ô
yêfi¯ófl eT÷>∑uÀj·÷s¡T.
Ä eT<ÛäTs¡ düìïy˚XÊìï yÓTÆ\|üs¡#·&É+ Hê≈£î Çwüº+˝Òø£b˛sTT+~. n˝≤>∑ì Ä Hê\T>∑T u≤s¡\ <ä÷s¡+˝À n˝≤H˚
Ä–b˛e&ÜìøÏ eTqdüÿ]+#·˝Ò<äT, á ‘·≥düúdæú‹˝À n&ÉT>∑T eTT+<äT≈£î |ü&É˝Ò<äT.
‘·ì$Bs¡q≥T¢ eT∞fl ˇø£kÕ] Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT n‘·ì bÕ<ë*ï ˇ&çdæ |ü≥Tºø=Hêï&ÉT. bÕ<ë\ MT<ä ‘·\qT Äì+#ê&ÉT.
ø£˙ï{Ï‘√H˚ n‘·ì bÕ<ë*ï ø£&ÉT>∑T‘·THêï&˚yÓ÷ eT]!`

Äj·Tq m{À #·÷düTÔHêï&ÉT.
Äos¡«~+#·&ÜìøÏ m‹Ôq #˚sTT m‹Ôq≥T¢
>±H˚ ñ+~. #˚s¡&˚dæ #Ó+|ü\MT<ä qT+&ç
C≤\Tyês¡T‘·Tqï ø£˙ïfi¯ófl Ä ≈£îÁs¡yê&ç ‘·\MT<ä
|ü&TÉ ‘·THêïsTT eTT‘ê´˝≤¢!
ø£˙ï{Ï eTT‘ê´\‘√ Äosê«<ä+ n+<äTø=+≥Tqï Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT m+‘·
<Ûqä T´&√?!
meØ ≈£îÁs¡yê&ÉT?... @$T{À M[fl<ä›] eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+?... eTVü‰
y˚Ts¡Te⁄˝≤+{Ï Ä eTìwæì ø£~*+∫q Ä ≈£îÁs¡yê&Ó+‘·{Ï n<äèwüºe+‘·T&ÉT? nì
Ä˝À∫dü÷Ô ì\ã&Ü¶qT.
<ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉTeT÷&ÉT #·<äs¡|ü⁄ yÓTÆfi¯fl $d”Ôs¡í+ ø£*–q Ä Äes¡D˝À á
y˚|#ü ≥Ó Tº ø£+fÒ ô|<äy› q’Ó sê$#Ó≥T¢HêïsTT. eTÁ] e÷qT\THêïsTT. E$«#Ó≥T¢HêïsTT.
s¡ø£s¡ø±\ |üP\ bÕ<äT\THêïsTT. ≈£Ls¡\ ‘√≥\THêïsTT. ã+>±s¡T ø£]–+∫
b˛dæq≥T¢qï Ä dü+» yÓ\T>∑T‘√ ‘·&çdæeTT<ä›e⁄‘·THêïsTT nø£ÿ&ç #Ó≥÷¢ #˚eT\T!
b˛{°|&ü ≥ ¶É Tº>± yê[fl<äs› ÷¡ nqTuÛ÷Ñ ‹‘√ ‘·&dç æ eTT<äe› ⁄‘·THêïs¡T. á nqTuÛ÷Ñ ‹ì
Äø£[+|ü⁄ #˚düTø=qï≥T¢>± #Ó≥¢MT~ bÕ\|æ≥º\T |üs¡eX¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïsTT.
ø=ìï ìeTTcÕ\T e÷Á‘·y˚T ø=qkÕ–+B |ü]dæú‹!
Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ô|’øÏ ˝Ò#ê&ÉT. ø£˙ï{Ï‘√ ì+&çq ø£+&É¢qT CÒãTs¡Te÷\T‘√
ˇ‘·TÔ≈£îHêï&ÉT. eT∞fl ˇø£kÕ] ¬s+&ÉT #˚‘·T\T CÀ&ç+#ê&ÉT. CÀ&ç+∫q #˚‘·T\T
CÀ&ç+∫qfÒ¢ ñ+#·Tø=ì n˝≤H˚ Hê\T>∑&ÉT>∑T\T yÓq≈£îÿ y˚XÊ&ÉT. nø£ÿ&É ì\ã&ç
eT∞fl ˇø£kÕ] •s¡dTü ‡ e+∫ qeTdüÿ]+#ê&ÉT. –s¡≈î£ ÿq yÓq≈£îÿ‹]– VüQ+<ë>±
eTT+<äT≈£î kÕ– b˛‘·THêï&ÉT.
Ä ñj·÷´\|”≥ MT<ä VüQ+<ë>± ≈£Ls¡TÃqï Ä eTVü‰eT˙wæ
≈£Ls¡TÃqï≥T¢>±H˚ ñ+&çb˛j·÷&ÉT ` yÓ[flb˛‘·Tqï Ä ≈£îÁs¡yê&çy|’Ó ⁄ü ‘·<ø˚ +£ >±
#·÷dü÷!Ô
Ä Äes¡D˝À u≤\u≤*ø£\≈£î edü‹ >∑èVü‰\T
ñHêïsTT. n‹<∏äT\≈£î Á|ü‘˚´ø£ dü<äTbÕj·÷\‘√
>∑<äT\THêïsTT. ejÓ÷eè<äT∆\≈£î edü‘·T\THêïsTT.
#·<äTe⁄ø√e&ÜìøÏ Á>∑+<∏ë\j·T+ ñ+~. kÕj·T+
düeTj·÷˝À¢ |üP»≈£î ÁbÕs¡úHê\j·T+ ñ+~.
n~ $<ë´q>∑s¡+!
Ä q>∑s+¡ ˝À n‘·&TÉ eT≈£î≥+˝Òì eTVü‰sêE!
Á|ü‹s√E n<˚ düeTj·÷ìøÏ Äj·Tq nø£ÿ&çøÏ ekÕÔsT¡ .
Ä |”≥MT<ä ≈£Ls¡TÃ+{≤s¡T. Äj·Tq nø£ÿ&É ñqï+‘·ùd|ü⁄ ndü˝Ò Á|üXÊ+‘·‘·≈£î e÷s¡Tù|s¡sTTq Ä Á|ü<˚X¯+ eT]+‘·
Á|üXÊ+‘·+>± ñ+≥T+~. me] |üqT˝À¢ yêfi¯ófl+{≤s¡T. eTTK´+>± u≤\u≤*ø£\T #·<äTe⁄ø=+≥÷H√ sêdüTø=+≥÷H√
‘·eT‘·eT |üqT˝À¢ ‘êeTT ©qeTsTT ñ+{≤s¡T. ‘·eT |üqT*ï ‘êeTT ìs¡«]Ô+#·Tø=+≥Tqï eTqTwüß*ï... ÁX¯<>∆ä ± #·<Tä e⁄ø=+≥Tqï
|æ\¢*ï #·÷dü÷Ô... Ä >√s¡+‘· BbÕ˝À¢ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T*ï Ä•dü÷Ô... Äj·Tq Äq+<ëqTuÛÑ÷‹˝À ‘˚*b˛‘·T+{≤s¡T!
sêÁ‹ @&ÉT>∑+≥\ ÁbÕ+‘·+˝À >∑+≥ ø=&É‘ês¡T. >∑+≥ X¯ã›+ #Ó$ì |ü&É&+É ‘√ |æ\¢\+<äs¡T _\_˝≤ e∫Ã
>∑T$T>∑÷&ÉT‘ês¡T. ˇø=ÿø£ÿ&ç #˚‹˝À z ø£+#·+, eT+∫˙fi¯fl≈£î ˝À{≤ ñ+{≤sTT. n+<äs¡T nø£ÿ&É #˚πsdü]øÏ Äj·Tq
ñj·÷´\|”≥MT<ä qT+&ç ˝Ò∫ ì\ã&É‘ês¡T. Äj·Tq ì\ã&˚Ô |æ\\¢ +<äsT¡ es¡d>ü ± ì\ã&É‘ês¡T. n+<äsT¡ ø£*dæ >=+‘Ó‹Ô
bÕ&ÉTø=+≥÷ eTT+<äT≈£î ø£<Tä \T‘ês¡T. ˇø=ÿø£ÿs¡T>± eTT+<äT≈£î q&ÉTdü÷+Ô fÒ z #√≥ ø£+#·+˝À nqï+ y˚kÕÔsT¡ . eTs√#√≥
|ü⁄\TdüT b˛kÕÔs¡T. Ç+ø=ø£ #√≥ eTõ®>∑ nqï+ e&ç¶kÕÔs¡T. #Óe⁄\ øÏ+|ü⁄>± bÕ&ÉTø=+≥÷ Ä |æ\¢\+<äs¡T nqï+
e&ç¶+#·Tø=H˚ <äèX¯´+ ` ø£qT\ |ü+&ÉTe⁄>± ñ+≥T+~.
‘Ó–q >±*|ü{≤*ï ‘ê&ÉT $&ç∫q u§+>∑sê*ï z #√≥ #˚]Ã >√s¡+‘· BbÕ\≈£î ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T #˚≈L£ sêÃ\ì ø£èwæ
#˚dTü qÔ ï Ä eTVü‰eT˙wæì #·÷ùdÔ #˚‘T· ˝…‹Ô qeTdüÿ]+#ê\ì|ædTü +Ô ~. n+<äTøπ n|ü&É|ü &ÉT Äj·Tq‘√ ø±\πø|å +ü #˚jT· &ÜìøÏ
n\yê≥T|ü&Ü¶qT.
Äj·Tq e÷{≤¢&É‘ê&ÉT. n$ e÷≥\T>±e⁄. J$‘êqTuÛÑe+ qT+&ç yÓ\Te&çq nø£ås¡dü‘ê´\T.
Äj·Tq n|ü&É|ü&ÉT >∑‘·düà è‘·T\‘√ qe⁄«‘ê&ÉT. n~ qe⁄«>±<äT. J$‘êqTuÛÑeeTH˚ e&É<Óã“≈£î q*–q |ü⁄e⁄«!
` nsTTHê yê&çb˛˝Ò<äT.
Äj·Tq ø£cÕº*ï uÛÑ]+#ê&ÉT. ø±≈£î\ ns¡T|ü⁄*ï $ì ˝Àø£y˚T ø±≈£î\qTø=Hêï&ÉT. Äj·Tq zs¡TŒ eVæ≤+#ê&ÉT. ‘·q
<Û˚´j·÷ìï n+<äTø√&É+˝À H˚s¡TŒ #·÷|æ+#ê&ÉT. Ä |òü*‘·+>± m|ü&√ n≥Tu≤¬s&ÉT Ç≥Tu≤¬s&ÉT $T+#·ì >∑T&çôd˝À
ãT&û¶B|ü+ >∑T&ç¶yÓ\T>∑T˝À z ≈£îÁs¡yê&ÉT zqe÷\T ~<äT›≈£îHêï&ÉT.
ãT&ûB¶ |ü+ n+~+#˚ >√s¡+‘· yÓ\T>∑T˝À Ä ≈£îÁs¡yê&ç uÛ$Ñ wü´J®$‘·+˝À ø=+&É+‘· yÓ\T>∑Tø√dü+ Äj·Tq Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT.
Ç~ eTTô|Œ¤Ì @fi¯flHê{Ï e÷≥!
eT] Ç|ü&ÉT?
Ç|ü&Ü? n˝≤+{Ï ≈£îÁs¡yêfi¯ófl ˇø£ÿsê? Ç<ä›sê? y˚˝≤~eT+~. á y˚˝≤~ >√s¡+‘· BbÕ\≈£î ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T
Çyê«\ì nVü≤s¡Vü≤+ ø£èwæ#˚düTÔqï ñbÕ<Ûë´j·TT\T e+<ä\eT+~. n+<äsT¡ Äj·Tq #˚‹#·\Te‘√ ã‘·T≈£î‘·Tqïyêfi‚fl!
m|ü&ÉsTTHê`
ªª@"e+&û! ªÄj·TH˚eTT+~? |üsV¡ ≤æ ‘ês¡+ú ù|s¡T‘√ kÕ«s¡+ú ô|+#·Tø=+≥Tqï eTìwæ. H√s¡T˝Òì |æ\y¢ êfi¯flqT ns¡ø∆ &£ TÉ |ü⁄\‘√
H√fi¯ófl >=&ÉT‘·Tqï eTìwæμ ` nì s¡ø£s¡ø±\T>± á ˝Àø£+ Ä&çb˛düTø=ì+~ >∑<ë? eT] n˝≤+{Ï e÷{*ï MT¬s˝≤
uÛÑ]+#·>∑*>±s¡T?μμ nì n&ç–‘˚ `
ªªu≤ã÷! ñ|üH√ ø±s¡+bı&çH√ z eTìwæMT<ä #·*¢#·÷&ÉT. n‘·ì ˇ+{ÏMT<ä |ü⁄+&ÉT¢+fÒH˚ eT+≥u…&ÉT‘·T+~.
˝Ò≈£î+fÒ sê* b˛‘·T+~. n+‘˚ u≤ã÷! eTìwæ˝À≈£L&Ü ‘·|ü\T+fÒH˚ nìqe÷≥ ‘·>∑T\T‘·T+~. ˝Ò≈£î+fÒ >±*˝À
ø£*dæb˛‘·T+~. á e÷Á‘·+ ne>±Vü≤q X¯øÏÔ ˝Ò≈£î+&Ü <Û˚´j·÷ìï e~*ô|&ç‘˚ n~ |æ∫Ã‘·q+ u≤ã÷! ø±≈£î+fÒ #˚‘·
>±ì‘·q+!!μμ nì qy˚«yês¡T.
J$‘êìï ø±∫ e&Éb˛dæq |üs¡eTdü‘·´+!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
n+<äTøπ n|ü&É|ü &ÉT Äj·Tq e<ä≈› î£ yÓfifl‚ yêDÏ.í Ä ñj·÷´\ |”≥MT<ä
♦ ‘· * ¢ Áù|eT m˝≤ ñ+≥T+~?
Äj·Tq≈£î m<äTs¡T>± ≈£Ls¡TÃ+fÒ ` Ç<ä]› ãs¡Te⁄‘√ Ä #Ó≥Tºø=eTà e+>∑T‘·÷
$e]+#·+&ç.
˝Òdü÷Ô >±*yê≥+>± ≈£<äT\T‘·÷ ñ+fÒ ` n<=ø£ ∫Á‘·yÓTÆq nqTuÛÑ÷‹.
Äj·Tq J$‘êqTuÛÑyê*ï $+≥÷ uÛÑ$wü´‘·TÔqT r]Ã~<äT›ø√yê\ì ♦ $qj· T +‘√ ì\ã&É & É + , y˚ w ü + ˝À
Ä•+#·&É+˝À Äq+<ä+! Ä ñj·÷´\ |”≥MT<ä Äj·Tq m<äTs¡T>±H˚ ø±<äT dü+kÕÿs¡+ n+fÒ MTπøeTs¡yú TÓ +Æ ~?
` Äj·Tq >∑T+&Ó˝À¢ ≈£L&Ü ø±düÔ #√≥T dü+bÕ~+#·Tø=HêïqT. n+<äTπø ♦ nìs¡«#·˙j·TyÓTÆq ø£è‘·»„‘êuÛ≤yêìï
Äj·Tq qqTï ÄbÕ´j·T+>± <ä>∑Zs¡≈£î #˚s¡TÃ≈£îHêïs¡T. me]|ü≥¢, m+<äT≈£î Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T?
Ä s√E ≈£L&Ü yÓfi≤flqT. H˚qT ø£ì|æ+#·>±H˚ ÄbÕ´j·T+>± ªsê ♦ MT ã&ç , MT Ç\T¢ Á|ü X Ê+‘· ‘ · ≈ £ î
u≤ã÷! sê!μ nì qe⁄«‘·÷ ÄVü‰«ì+#˚ eTìwæ Ä s√E Hê sêø£qT >∑eTì+#˚ e÷s¡ T ù|s¡ T >± ñ+&Ü\+fÒ @+
dæú‹˝À ˝Òs¡T. #˚j·÷*? @+ #˚j·T≈£L&É<äT?
n‘·ì m<äTs¡T>± ì\ã&Ü¶qT! ♦ $<ë´\j·÷es¡D+ ø£qT\|ü+&ÉTe⁄>±
Ä Äq+<ëqTuÛÑ÷‹ qT+&ç Äj·Tq ‘˚s¡Tø√˝Ò<äT. Ä nqTuÛÑ÷‹ì ñ+~ø£ < ë? MT ø£ + {Ï ø Ï ø£ q T\
#Ó]ù|j·T&ÜìøÏ H˚qT kÕVü≤dæ+#·˝<Ò Tä . n˝≤H˚ eTs√ Hê\T>∑sTT<äT ì$TcÕ\T |ü+&ÉTe⁄>± @y˚T$T >√#·]kÕÔsTT?
<=]¢b˛j·÷sTT. Hê≈£î ‘Ó*j·Tø£H˚ Hê˝À zs¡TŒ q•+∫+<äq&ÜìøÏ ì<äsÙ¡ q+>± ♦ ô|<ä›\ e÷≥\T, J$‘êqTuÛÑyê\T,
z bı&ç<ä>∑TZ >=+‘·TqT yÓT\¢>± |üsêeT]Ù+∫+~. nø£ås¡dü‘ê´\T m+<äTø√ $e]+#·+&ç.
Äj·Tq @ø±Á>∑‘≈· î£ uÛ+Ñ >∑+ ø£*–+~. n|ü&ÉT ns¡y÷Ó &ÉTŒ ø£qTï\‘√
qqTï #·÷dü÷Ô ªm|ü&=#êÃe⁄ u≤ã÷!μ nì n&ç>±s¡T.
ªªÄbÕ´j·T‘· m˝≤ ñ+≥T+~?μμ nì n&ç–‘˚ n~ Äj·Tq |æ\T|ü⁄˝≤ ñ+≥T+<äì #Ó|üŒ#·TÃ.
ªªn<äèwüeº +‘·T&çøÏ ø£˙ï{Ï‘√ n_Ûùwø£+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT!μμ
II
Hê e÷≥ #Ó$ì |ü&É&É+‘√ Äj·Tq ô|<äe⁄\T n+<äeTsTTq e+|ü⁄*ï dü+‘·]+#·Tø=HêïsTT. Ä e+|ü⁄\ dü+<äT˝À¢
∫s¡Tqe⁄« ∫Á‘·+>± Çs¡Tø=ÿì+~.
ªªne⁄qT u≤ã÷! ì»+>± n‘·&ÉT n<äèwüºe+‘·T&˚!μμ
nqTuÛÑ÷‹øÏ |üsêø±wü˜ ‘·è|æÔ. Ä e÷≥+≥T+fÒ n‘·ì yÓTT>∑+ ‘·è|æÔ‘√ yÓ*–b˛‘·÷ ñ+~. ≈£î‘·÷Vü≤\+‘√ n‘·ìï
#·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶qT.
ªª≈£Ls√Ã u≤ã÷! ≈£Ls√Ã. Ä n<äèwüºe+‘·T&ç ø£<∏ä #ÓbÕŒ\ì mH√ïkÕs¡T¢ nqTø=HêïH˚ ø±˙ m+<äTø√ m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT
yêsTT<ë|ü&ÉT‘·÷ e∫Ã+~ ` <˚ìø£sTTHê düeTj·T+, dü+<äs¡“¤+ ø£*dæ sêyê*. e∫Ã+~ >∑<ë! $qTu≤ã÷!μμ

>∑‘êìï HÓeTπsdü÷Ô uÛÑ$wü´‘Y dü+<äs¡Ùq+‘√ nqTuÛÑ÷‹ì bı+<äT‘·÷ z eTVü‰eTÚì |ü⁄+>∑e⁄&ç˝≤ z uÛÑ+–eT˝À
≈£Ls¡TÃqï Äj·Tq eT∞fl e÷eT÷\T dæú‹øÏ e#êÃ&ÉT. ø£<∏ä #Ó|üŒ&ÜìøÏ ‘·\|ü+&çq ‘ê‘·j·T´qT ‘·\|æ+|ü#˚düTÔHêïs¡T.
|ü&eÉ T{Ï ø=+&É ø=qø=eTTà MT<ä ã+‹˝≤ yÓ*–b˛‘·THêï&ÉT dü÷s¡T´&ÉT. eT] ø±ùd|ü{˝Ï À ø±\|ü⁄s¡Twüß&ç ø±*‘·qTï‘√
ø=+&Éø±e\ |ü&ç ˝Àø±ìï ì+&ÉT Nø£{Ï‘√ ì+ù|yê&ÉT ` #êe⁄‘Ó*$ nqï≥T¢>± eTãT“‘·Tqø£\≈£î #·T≥÷º »Øn+#·T
#·T{≤º&ÉT. eTT>∑∆eTH√Vü≤s¡+>± ñ+~ |ü&ÉeT{Ï~X¯. n|ü&É|ü&˚ nø£ÿ&ç #Ó≥¢MT<ä #˚s¡T‘·Tqï |ü≈£åî\T ns¡TdüTÔHêïsTT.
ÁbÕs¡úHê\j·T+˝ÀH˚yÓ÷ ‘·+ãTs¡ ÁX¯ó‹ düe]+|ü⁄ düqï>± $ì|ædü÷Ô ñ+~. Äj·Tq #ÓãT‘·THêï&ÉT. H˚qT $+≥THêïqT.
ªªu≤ã÷! Çs¡yÓ’j˚T+&É¢ øÏ+<ä{Ïe÷≥. mø£ÿ&ç qT+&ç edüTÔHêïH√ nø£ÿ&çøÏ m+<äT≈£î yÓfi≤flH√ Ç|ü&ÉsTT‘˚ eT‹øÏ
sêe≥+ ˝Ò<äTø±˙ Ç+{ÏøÏ edüTÔHêïqT, ¬s’˝À¢. <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT s√E\ Á|üj·÷D+. mìï edü‘·T\T+&çHê ¬s’˝À¢ ¬s+&ÉT
s√E\ Á|üj÷· DeT+fÒ bı<äTb› ˛e&É+ ø±düÔ ø£wyºü T˚ ! |üøÿ£ qTqï Á|üj÷· DÏ≈î£ \T ø£\T|ü⁄>√\T‘·q+ ø£\yêfi¯flsTT‘˚ |òsü y¡ ê˝Ò<Tä
ø±˙ eT÷‹_–+∫ ≈£Ls¡TÃH˚ s¡ø±˝…‘’ ˚ eTØ Çã“+~. Ç˝≤+{Ï Çã“+<äT˝À¢ qT+&ç ãj·T≥|ü&Ü\+fÒ n˝≤+{Ï düeTj·÷˝À¢
|ü⁄düÔø±˝Ò eTq H˚kÕÔ\T. @eT+{≤yé?μμ
Ç+<äT˝À nq&ÜìπøeTT+~? ` Äj·Tq #Ó|⁄ü qÔ ï~ nø£så d¡ ‘ü ´· +. n+<äTøπ nq&ÉyTÓ +<äTø£ì $q&Üìπø dæ<|∆ä &ü ç u≤>±
düsT¡ ø› =ì ≈£Ls¡TÃHêïqT.
Äj·Tq eT‹πø$T e∫Ã+<√ @yÓ÷ ‘Ó*j·T<äT. ñqï≥T¢+&ç z |æ∫Ãyê&ç˝≤ qe⁄«‘·THêïs¡T. H˚qT ÄX¯Ãs¡´|ü&Ü¶qT
nq&É+ ø£+fÒ n~]|ü&Ü¶qq&É+ düeT+»dü+. Ä dæ‹ú qT+&ç H˚qT ‘˚sT¡ ø=qø£eTT+<˚ Äj·Tq eT∞fl >∑+;Ûs+¡ >± e÷]b˛j·÷s¡T.
á e÷s¡TŒ≈£î rs¡TŒ≈£î<äs¡ø£ H˚qT ìyÓ«s¡|ü&ç #·÷dü÷Ô ñ+&çb˛j·÷qT.
ªªHê≈£î ‘Ó\TdüTu≤ã÷? qTe⁄« ÄX¯Ãs¡´|ü&TÉ ‘·THêïeì. ø±s¡D+ @MT˝Ò<Tä . eTq ‘Ó\T>∑Tyêfi¯ófl eTqdüT˝À yÓT~˝≤s¡T.
n+‘˚!μμ
‘Ó\T>∑Tyêfi¯ófl eTqdüT˝À yÓT<ä\&ÜìøÏ Äj·Tq qe⁄«≈£î eTT&çô|≥Tºø√˝Òø£ Hê ≈£qTu§eT eTT&ç|ü&ç+~. Äj·Tq
Á>∑Væ≤+#ês¡T.
ªª‘Ó\T>∑Tyêfi¯fl≈£î ‘Ó\T>∑+fÒ uÀ˝…&É+‘· n_Ûe÷q+ u≤ã÷!μμ n+≥÷ eT∞fl ø±ùd|ü⁄ $s¡>∑ã&ç qyê«s¡T.
Äj·Tq qe⁄« Ä|ü⁄ø=H˚ es¡≈£î H˚qT H√s¡T ‘Ós¡e≈£î+&Ü Äj·TH˚ï #·÷dü÷Ô ñ+&çb˛j·÷qT. Äj·Tq qe⁄« Ä|ü>±H˚`
ªªme]uÛ≤wüMT<ä yêfi¯fl≈£î n_Ûe÷q+ ñ+≥T+~ >∑<ä+&û! n+<äT˝À ‘·|ü≈£L&Ü ˝Ò<äTμμ.
ªªn<˚ u≤ã÷ n<˚? H˚qH˚B n<˚!!` Ä ‘Ó\T>∑TMT~ n_Ûe÷q+ ñ+~ #·÷XÊeP? |üø£ÿqTqïyê&ç #˚‹˝À ‘Ó\T>∑T
|ü⁄düÔø£+ ø±˙ ˝Ò<ë z yêsêÔ|üÁ‹ø£ ø±˙ ø£+≥|ü&ç‘˚ #ê\T!` <ëì <äT+|ü<Ó>∑! ` Ä n_Ûe÷q+ eTØ m≈£îÿyÓ’b˛‘·T+~.μμ
‘Ó\T>∑Tyê&çì ìsê›øÏåD´+>± ø={Ïºq <Óã“ Hê≈£L ‘·–*+~. <Óã“ ‘·>∑T\T‘·THêï eTTø°ÿeT÷\>∑sêì <Óã“ n~.
n+<äTπø Äj·Tq‘√ ø£*dæ H˚q÷ ø±ùd|ü⁄ Vü‰sTT>± qe⁄«ø=HêïqT ` @&Ée˝Òø£ q$«q≥T¢!
ªªH˚qT ≈£L&É ‘Ó\T>∑Tyê&çH˚ ø£<ë u≤ã÷! |üø£ÿqTqï Á|üj·÷DÏ≈£î&ç #˚‹˝À z |üÁ‹ø£ ø£+≥|ü&˚dü]øÏ yÓTT<ä≥ e+–
e+– #·÷XÊqT ` n~ ‘Ó\T>∑T |üÁ‹ø£ ne⁄H√? ø±<√? ‘Ó\TdüTø=+<ëeTì! z ‘Ó\T>∑T yês¡|Áü ‹ø£ nì ‘Ó*ùddü]øÏ n‘·&TÉ
#·<äTe⁄‘·Tqï ù|J˝À¢øÏ ìøÏÿìøÏÿ #·÷XÊqT. Hê nedüúqT >∑eTì+∫q Ä ô|<ä›eTìwæ n<√s¡ø£eTsTTq #·÷|ü⁄qT $dæπsdü]øÏ
|üs¡<Ûë´q+>± m{À #·÷düTÔqï≥T¢ q{Ï+#êqT. m+‘·ùd|ü⁄? ø±ùd|ü⁄. n+‘·˝ÀH˚ eT∞fl yÓTT<ä{Ïπø e∫Ã+~ |ü]dæú‹. Hê≈£î
‘Ó*j·Tø£H˚ Hê #·÷|ü⁄\T Ä |üÁ‹ø£ yÓ’|ü⁄ eTfi≤flsTT. Ç<ä+‘ê >∑eTì+∫q Ä ô|<ä›eTìwæ ` bÕ|ü+! eT+∫ eTìwæ˝≤
ñHêï&ÉT. Ä yês¡|üÁ‹ø£qT Hê #˚‹ø£+~+∫ n+‘·ø£+fÒ eT+∫|üì n|üŒ{ÏøÏ ˝Òq≥T¢ ‘·q |ü&Éø£MT<ä eTTdüT>∑T‘·ìï
|ü&ÉTø=Hêï&ÉT. H˚qT Ä |üÁ‹ø£qT ÄbÕ´j·T+>± n+<äTø=HêïqT ` m+‘·sTTHê ‘Ó\T>∑TyêDÏí ø£<ë u≤ã÷!μμ nì #Ó≥TºMT<ä
#˚]q |æ≥º\T m–]b˛j˚T≥+‘· >∑{Ïº>± qe⁄« n+<äTø=Hêïs¡T.
n+‘·˝À z q&çej·TdüT‡ eTìwæ nø£ÿ&çøÏ sêe&É+‘√ ø£<∏ë>∑eTq+ ≈£î+≥T|ü&ç+~. z ˝≤e⁄bÕ{Ï |ü⁄düÔø±ìï ¬s+&ÉT
#˚‘·T\‘√ bı~$ |ü≥Tºø=ì ì\ã&ç ñHêï&É‘·&ÉT. ãVüQXÊ n<˚<äsTTHê z ∫{≤º|ü⁄düÔø£+ ø±e#·TÃ. Ä e´øÏÔì #·÷dü÷ÔH˚
` ªsêej·÷´! sê!μ n+≥÷ |æ*#êsêj·Tq. n‘·&ÉT #·÷|æq #√≥+‘ê dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·÷ ªªô|≥ºeTqï #√≥˝≤¢ ø£+&ÉT¢
eT÷düTø=ì dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·THêïqT. nHê<∏ä˝…’q |æ\¢\T, yêfi¯fl n<Û√>∑‹øÏ <ë]rùdÔ |ü⁄≥º>∑‘·T\T+&Ée⁄. Ç~ e÷Á‘·+
eTqdüT˝À ô|≥Tºø√+&ç!μμ nì n+≥÷ |ü⁄düÔø±ìï n‘·ì #˚‹ ø£+~+#ês¡T. Ä #Óe⁄\≈£î á e÷≥\≈£î u≤>± bı+‘·q
≈£î~]q≥T¢+~. n‘·&ÉT H√s¡T ø£<ä|ü˝Ò<äT ø±˙ e+– qeTdüÿ]+∫ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
ªªHê ‘Ó\T>∑T‘·Hêìï >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷ Ä–b˛j·÷qTø£<ä u≤ã÷! <˚X¯+ø±ì <˚X¯+˝À y˚fi¯ø±ìy˚fi¯ z ‘Ó\T>∑T
yês¡|Áü ‹ø£ #˚‹ø£+<ä&+É ‘√ >∑&∫ç q Á|üj÷· D+ø£+fÒ >∑&yÉ ê*‡q Á|üj÷· D+ ø±düÔ Vü‰sTT>± ñ+≥T+<äqï qeTàø£+ ≈£î~]+~.
ù|J\T ‹|ü‘·÷ z#√≥ Ä–b˛j·÷qT!μμ
Ä e÷≥+≥÷ Äj·Tq Ä–b˛j·÷s¡T!
n˝≤ #·÷ùddü]øÏ Hê\T>∑sTT<äT u≤s¡\ <ä÷s¡+˝À q\T>∑Ts¡sTT<äT>∑Ts¡T |æ\¢\T. >√fi¯ófl –\T¢ø=+≥÷ ì\ã&Ü¶s¡T.
Äj·TqyÓ’|ü⁄ Bq+>± #·÷dü÷ÔHêïs¡T. Äj·Tq <äèwæº yêfi¯flMT<ä |ü&˚dü]øÏ nÁ|üj·T‘·ï+>± yêfi¯fl ‘·\\T yê*b˛‘·THêïsTT.
Ä |æ\¢yêfi¯fl uÛ≤eq ns¡úeTsTT+<äqï≥T¢>± Äj·Tq ˝Ò∫ yêfi¯fl<ä>∑Z]øÏ yÓfi≤fls¡T. yêfi‚fl<√ #ÓbÕŒs¡T. Äj·Tq ≈£L&Ü
yêfi¯flπø<√ #ÓãT‘·÷ ˇø£&ç uÛÑT»+‘·{Ïº
eTs=ø£&ç ãT>∑Z\T –*¢ Ç+ø=ø£&ç ‘·\ Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
ì$Tsê&ÉT. n+‘˚! |üs¡T>√ |üs¡T>∑T. Ä ♦ düeTj·T+, dü+<äs“¡ +¤ ø£*dæsêe&ÉeT+fÒ @$T{Ï? ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T
|æ\¢\T Äq+<ëìπø ø±fi¯ófl e∫Ãq≥T¢>± ‘Ó\|ü+&ç.
|üs¡T>∑+<äTø=Hêïs¡T. n˝≤ yÓ&ÉT‘·Tqï Ä ♦ ªª‘Ó\T>∑Tyê]øÏ ‘Ó\T>∑+fÒ uÀ˝…&É+‘· n_Ûe÷q+μμ Bìï >∑T]+∫ MT
|æ\*¢ ï n˝≤H˚ #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶sT¡ ø±ùd|ü⁄. n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ+&ç.
Ä ‘·s¡Tyê‘· ‘·q˝À ‘êqT qe⁄«ø=+≥÷ ♦ |æ\¢\T m+<äTø√dü+ e∫Ã ñ+{≤s¡T? Äj·Tq yê]‘√ @+ e÷{≤¢&ç
e∫Ã ñj·÷´\|”≥ MT<ä ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. ñ+{≤s¡T? }Væ≤+#·+&ç.
ªªu≤ã÷! ˇø£|üŒ{Ï‘√ b˛*Ã#·÷ùdÔ ♦ ø£<∏ä\ |ü⁄düÔø±\T ˝Ò<ë Ç‘·s¡ |ü⁄düÔø±˝À¢ u§eTà\T m+<äT≈£î y˚kÕÔs¡T?
‘Ó\T>∑T˝À #ê˝≤ |üÁ‹ø£\T edüTÔHêïsTT. ♦ eè<äT∆&çì Äø£≥Tºø=qï u§eTà @$T{Ï? Ä u§eTàqT #·÷dæ m˝≤+{Ï
Ç|ü&ÉT #ê˝≤ #ê˝≤ ø£<∏ä*ï ≈£L&Ü nqTuÛ÷Ñ ‹ì bı+<ë&ÉT?
Á|ü#T· ]düTHÔ êïsTT. Á|ü#T· ]+∫q Á|ü‹ø£<≈ä∏ î£ ♦ yês¡|üÁ‹ø£˝Àì eè<äT∆&ÉT #·~$q ø£<∏ä @yÓTÆ ñ+≥T+~?
z u§eTàqT ≈£L&Ü y˚sTTdüTHÔ êïs¡T. nsTT‘˚
u§eTàqT #·÷dæ ø£<∏äqT #·<äyê\qï ø√]ø£ ø£*π> rs¡T˝À u§eTà\T #ê˝≤ ns¡T<äT>± ø£ì|ædüTÔ+{≤sTT. @eT+{≤yé?μμ
rs¡ì |üqT˝À¢ ‘·\ eTTqø£\e⁄‘·Tqï Ä eTìwæøÏ Ç+‘· |üØø£å#˚ùd r]ø£ m˝≤ <=]øÏ+~? ` nì ÄX¯Ãs¡´|ü&ÉT‘·÷
ªì»y˚Tq+&û!μ nHêïqT.

ªªÇ+‘·≈£î eTTqTù| nHêïqT >∑<ä u≤ã÷! Ä yêsêÔ|üÁ‹ø£ ù|J\T ‹|ü‘·÷ z#√≥ Ä–b˛j·÷qì! Ä |üÁ‹ø£˝À
n˝≤+{Ï u§eTà ø£+≥|ü&+ç ~. n+<äTøπ Ä–b˛j·÷qTμμ Ä u§eTà ø£*–+∫q nqTuÛ÷Ñ ‹ eTs¡˝≤ eTqdüT˝À yÓT~*+<˚y÷Ó ?
Äj·Tq ø±ùd|ü⁄ ns¡yÓ÷&ÉTŒ ø£qTï\‘√ n˝≤H˚ ñ+&çb˛j·÷s¡T.
ªªn~ z s¬ \’ Tô|f….º Ä ô|f…˝º À z ≈£îÁs¡yê&ÉT n&ÉTø=ÿ+≥÷Hêï&ÉT. yê&ÉT #˚sTT #ê|æ ì\ã&çq rs¡T... yê&ç#÷· |ü⁄˝À¢
ø={§º∫Ãq≥T¢qï CÀs¡T... qqTï Äø£≥Tºø=HêïsTT. n+<äTπø Ä ø£<∏äqT ÄdüøÏÔ>± #·~yêqT.μμ
Äj·Tq #·÷|ü⁄*ï Äø£≥Tºø=qï Ä u§eTà... Ä u§eTà yÓqø£ ø£<qä∏ T $+<ëeTqï ≈£î‘·÷Vü≤˝≤ìï Äj·Tq |üd>æ {∑ ≤º&TÉ .
III
ªªqTe⁄« #·÷dü÷ÔH˚ ñ+{≤e⁄ u≤ã÷! ¬s’fi¯fl˝À¢ Á|üj·÷D+ #˚ùd≥|ü&ÉT |ü≥TºeTì |ü<˚+&ÉT¢ ì+&Éì ≈£îÁs¡yêfi¯ófl. Ä
ô|f…qº T á ø£&qÉ T+&ç Ä ø£&<É ëø± ‘·T&ÉTkÕÔsT¡ . Ä ‘·sT¡ yê‘· Ä ô|f…˝º Àì ˇø=ÿø£ÿ] eTT+<äT ì\ã&ç #˚sTT#êkÕÔsT¡ . ‘√∫q
yê&ÉT ‘√∫q+‘· ÇùdÔ <ë+‘√ |üP≥ >∑&TÉ |ü⁄ø=+{≤s¡T. Ä |æ\y¢ ê&ÉT ≈£L&Ü n˝≤+{Ï ø√e≈£î #Ó+~qyê&˚!μμ Ä e÷≥+≥T+fÒ
Äj·Tq >=+‘·T ‘·&Éã&ç+~ ` ãVüQXÊ á <˚X¯+˝À Ç˝≤+{Ï ìø£èwüº J$‘ê\≈£î m+<äs¡T ã* ne⁄‘·THêïs√ nì.
ªªÄ |ü<˚+&É¢ ãT&É‘·&ÉT Äô|f…ºqT á ∫e] qT+&ç Ä ∫e]<ëø± ‘·T&ÉTkÕÔ&ÉT. Äô|’ ˇø=ÿø£ÿ] eTT+<äT #˚sTT
#êdü÷Ô... Ç∫Ãqyê&çøÏ z qeTkÕÿs¡+ |ü&˚dü÷Ô... ˝Ò<äqï yêfi¯flyÓ’|ü⁄ Bq+>± #·÷dü÷Ô... z e´øÏÔ eTT+<äT ì\ã&É‘ê&ÉT.
ì\ã&ç e÷eT÷\T>± #˚sTT#êkÕÔ&ÉT. Ä e´øÏÔ yêDÏí <ä>∑Z]øÏ |æ\TkÕÔ&TÉ . Ä |æ\T|ü⁄˝Àì ÄbÕ´j·T‘· m+‘√ ÄX¯qT
πs¬ø‹ÔdüTÔ+~. ≈£îÁs¡yê&ÉT Ä e´øÏÔ <ä>∑Z]øÏ yÓfi¯‘ê&ÉT. ª˙ ù|πs$T{Ï u≤ã÷!μ nì Äs¡+_ÛkÕÔ&ÉT. ô|’dü*#˚Ã Á|üj·T‘·ï+
#˚j·T≈£î+&Ü! Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT @eTqTø=Hêï&√ @yÓ÷? z ìs¡¢ø£å ýÓTÆq #·÷|ü⁄ $dæπsdæ ªHêù|s¡T <=¬s’sêCŸ!μμ nì n+≥÷
#˚‹˝Àì ô|’dü*ï n˝≤ m>∑πsdüTø=+≥÷ <äsê®>± yÓ[flb˛‘ê&ÉT. n˝≤ yÓ[flb˛‘·Tqï ≈£îÁs¡yê&ç <Û√s¡DÏøÏ yÓTT<ä≥ ÄX¯Ãs¡´|ü&ç
Ä ‘·s¡yê‘· Ä˝À#·q˝À |ü&É‘ê&Ü e´øÏÔ! ÇB ø£<∏ä!!μμ nì ‘êqT #·~$q ø£<∏äqT ≈£î¢|üÔ+>± #Ó|æŒ`
ªªu≤ã÷! H˚q÷ ≈£L&Ü Ä˝À#·q˝À |ü&Ü¶qT. ì»y˚T>∑<ë? m+<äs√ yê&ç á&ÉT |æ\¢\T CÒãT\T ø=&ÉT‘·THêïs¡T.
Á|üj÷· D≤˝À¢ @eTs¡TbÕ≥T>± ñ+fÒ #˚‹ø£+~q kÕe÷qT¢ |ü≥Tºø=ì ñ&ÜsTTdüTHÔ êïs¡T. eT]ø=+‘·eT+~ ìø£èwüß\º #˚‘T· ˝À¢
‘√\Tu§eTà\e⁄‘·THêïs¡T. Ç+ø=+‘·eT+~ Ç+&É¢eTT+<äT ì\ã&ç ø£&ÉT|ü⁄eT+≥*ï ø£+{Ï#·÷|ü⁄˝À¢ ì\T|ü⁄‘·THêïs¡T.
n˝≤+≥|ü&ÉT n+‘√ Ç+‘√ |üì#˚dæ bı≥º >∑&TÉ |ü⁄ø√yê\qTø√e&É+ >=|üŒ dü+>∑‘ø˚ <£ ä u≤ã÷?` ì»+>± yê&ÉT <=¬ss’ êCÒ!μμ
u≤ã÷! Hê Ä˝À#·q˝À¢ H˚qT+fÒ dü]>±Z Ç˝≤+{Ï dü+|òüT≥H˚ Hê ø£+≥|ü&+ç ~. Ä ¬s’\Tô|f…º˝À!!
á ø£<∏ä MT<ä ø£<∏äqT $Hê\qï ≈£î‘·÷Vü≤\+ ô|]–+~ Hê˝À!
ªªu≤ã÷! –õ>±&ç>÷∑ &ÉT ñ+≥T+~ #·÷XÊe⁄ >∑<÷ä ? <ëìï |”#T· >± |”øÏ ‘·\MT<ä n‹øÏ+∫q≥T¢+~ ` ã÷&ç<sä +¡ >∑T
‹]–q yÓ+Á≥Tø£*ï #·÷düT+Ô fÒ! q\¢ì q÷HÓ˝À ‘·&dç ” ‘·&eÉ ø£ eTT+<˚ |æ+&ç ‘=&ÉTø=ÿqï≥T¢HêïsTT ` n+B n+<äì ìø£ÿs¡T
#=ø±ÿ! ndü\T ˇ+{Ïs¡+>∑T eT+∫<äsTTHê <äTeTTà eTs¡ø£\Tø£{Ïº q\T|ü⁄ ‘Ó\T|ü⁄ ø£*dæq ã÷&ç<äs¡+>∑T ‘˚*+~ ˇfi¯fl+‘ê
bı&É\T bı&É\T>±! nsTTHê ø£fi¯fl˝À¢ ÄX¯ #êe˝Ò<äT. #˚düTÔqï |üì˝À ÁX¯<ä∆ ‘·>∑Z˝Ò<äT. |ü≥TºeTì |ü<˚fi¯flsTTHê ì+&Éì
yê&çyÓ’|ü⁄ #·÷XÊqT. Ä ‘·s¡yê‘· #·÷|ü⁄ eTs¡\TÃø=HêïqT. nsTTHê yê&ÉT ø£fi¯fl˝À¢H˚ yÓT<äT\T‘·THêï&ÉT. #·~$q ø£<∏ä

eTqdüT‡qT ‘=\Tdü÷Ô ñ+~. Hê˝À z Ä˝À#·q ‘·fi¯ó≈£îÿq yÓT]dæ+~. Ä˝À#·qqT Ä#·s¡D˝À ô|{≤º\qï ‘·\+|ü⁄‘√
n˝≤π> |ü&ÉTø=HêïqT |ü&Éø£ MT<ä! ø£fi¯ófl eT÷düTø=qï≥T¢HêïH˚ ø±˙ #·÷&É>∑\T>∑T‘·THêïqT. $|æŒq |üÁ‹ø£ m<äMT<ä
$düÔ]+∫ |ü&ÉTø=ì >∑T+&Ó #·|ü&ÉT $+≥÷ ñ+~!μμ
n+‘·˝À ª≥|tμ eTqï X¯ã›+ $ì|æ+∫+~. e÷ Ç<ä›] #·÷|ü⁄ n≥T eT[fl+~. z |æ≥º ¬s≥º$&ç∫+~. n~ Ä
ñj·÷´\ |”≥MT<ä Ç<ä›] eT<Ûä´>± |ü&ç+~. |üø£ÿq |ü&ç ñqï z bÕ‘· ø±–‘êìï n+<äTø=ì H˚Hê ¬s≥ºqT ‘·T&ÉTdüTÔ+fÒ `
n<√s¡ø£+>± qyê«sêj·Tq.
ªªu≤ã÷! |æ≥º ¬s≥ºy˚dæ+~ ø£<ë? m+<äT≈£î yÓj·÷´*? n+fÒ @eTì #Ó|üŒ>∑\+? n~ <ëì dü«uÛ≤e+. n+‘˚!
eTqTwüß\ dü«uÛ≤yê\T ≈£L&É n˝≤H˚ ñ+{≤sTT. Á|üj·T‹ï+∫ |òü*‘êìï kÕ~Û+#·&É+˝À ø=+<ä]øÏ Äq+<ä+. ndü\T
Á|üjT· ‘êï\ Á|üyT˚ j·Ty˚T ˝Ò≈î£ +&Ü J$‘êìï ø=qkÕ–+#ê\qï~ ø=+<ä] ø√]ø£. Hê J$‘·eT+‘ê Ç˝≤+{Ï Á|üjT· ‘êï\‘√H˚
ø=qkÕ>∑T‘·÷ ñ+~. n+<äTπø Ä ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£î MT<ä ≈£L&Ü z Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷\ì dü+ø£*Œ+#êqTμμ ` n+≥÷
ø±ùd|ü⁄ Ä>±s¡T.
Ä ‘·s¡yê‘· `
ªªÄ"! ¬s’\T ô|f…º˝À ≈£îÁs¡yê&çì >∑T]+∫ #Ó|üPÔ, e#êÃqT ø£<ä÷! ne⁄qT. eTs√ Hê\T>∑sTT<äT ì$TcÕ˝À¢ H˚qT
|ü&TÉ ø=ì ñqï #√≥Tes¡≈î£ }&ÉTÃø=+≥÷ e#êÃ&ÉT. nø£ÿ&É ø±ùd|ü⁄ Ä>±&ÉT. Ä– ìÁ<äb˛‘·Tqï≥T¢qï qqTï ` Ä ø±–‘êìï
e÷]Ã e÷]Ã #·÷XÊ&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· qqTï ˝Ò|ü&ÜìøÏ yÓT\¢>± ‘·{≤º&ÉT.
H˚Hy˚ ÷Ó n|üŒ{ÏøÏ eTVü‰ìÁ<äb˛‘·Tqï≥T¢>± Ä$*dü÷Ô ˝Ò∫ ã<äø› +£ >± ˇfi¯ófl $s¡T#·Tø=qï≥T¢>± q{Ï+∫ ` Ä ‘·sT¡ yê‘·
ø£+&ÉT¢ ‘Ós¡∫ #·÷XÊqT Ä ≈£îÁs¡yêDÏí. ˇ~– ì\ã&ç $qj·T+>± yê&ÉT Hê #˚‹ø£+~+#ê&Ü ø±–‘êìï! n~ ø±–‘·y˚T!
ø±˙ ` ˝Àø£+ <äèwæº˝À <ëì $\Te nsTT<äT s¡÷bÕj·T\T!!
Ä ≈£îÁs¡yêDÏí |üØøÏå+#·&ÜìøÏ Hê Á|üj·T‘·ï+>± H˚qT C≤s¡ $&ç∫q ø±–‘·eT~!
e÷s¡T e÷{≤¢&É≈£î+&Ü yê&ç #˚‹˝À z bÕe˝≤ ø±düT ô|{≤ºqT. e÷≥˝À¢øÏ ~+|æ‘˚ ø£<∏ä˝À ≈£îÁs¡yê&ç e÷~]
e÷{≤¢&É≈£î+&Ü yÓ[¢b˛‘ê&˚yÓ÷? nì dü+<˚Vü≤+. Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT bÕe˝≤ &ÉãT“\+<äTø=ì ¬s+&ÉT #˚‘·T\T CÀ&ç+∫
qeTdüÿ]+#ê&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· ‘·q |üì˝À ‘êqT ©qeTj·÷´&ÉT.
ªªu≤ã÷!μμ nbÕ´j·T+>± |æ*#êqT.
e÷≥ #Ó$ì |ü&É&É+‘√ Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ˝Ò∫ Hê m<äTs¡T>± ì\ã&Ü¶&ÉT.
ªªqT$«|ü&ÉT ∫qï |æ\y¢ ê&ç$. á |üì #˚dæ ã‘·>\Z∑ T>∑T‘êe⁄. u≤>±H˚ ñ+~. nsTT‘˚ Ç+ø=Hêïfi¯fl≈£î ô|<äy› ê&çee⁄‘êe⁄.
n|ü&û |üì #˚j·T˝Òe⁄. #˚dæHê n+<äs¡÷ ìqTï ‘·|ü|ü&É‘ês¡T. n|ü&Ó˝≤ ã‘·T≈£î‘êe⁄ u≤ã÷?μμ
Hê e÷≥\T yê&çøÏ njÓ÷eTj·T+>± $ì|æ+∫q≥T¢+~. ne÷sTTø£+>± #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶&ÉT.
ªªn+<äTπø u≤ã÷! á ej·TdüT˝À #·<äTe⁄ø=+fÒ ` Ä ej·TdüT˝À dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃ.μμ

Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç ªª‘·{≤\Tq ¬s’\T |ü{≤º\T ‘·|æŒHê n+‘· ÄX¯Ãs¡´|ü&˚yê&ÉT ø±<˚yÓ÷ Ä
≈£îÁs¡yê&ÉT, n+‘·≈£î $T+∫q ÄX¯Ãsê´ìï |ü⁄\TeTTø=Hêï&ÉT yÓTT>∑+˝À
♦ ¬s’\T ô|f…º˝À ‘·T&ÉTdüTÔqï u≤\T&çì
ªqHÓïe«Ø˝Àø£+˝À #·~$+#˚ yêfi¯flqï≥Tº>±. n~ Á>∑Væ≤+#êqT. n+<äTπø.μμ
#·÷dæ, Ç˝≤+{Ï ìø£èwüº J$‘ê\≈£î
m+‘·eT+~ ã* ne⁄‘·THêïs√ nì ªªHê‘√ e#˚ÃkÕÔyê u≤ã÷μμ
eè<äT∆&ÉT uÛ≤$+#·&É+ dü¬s’+<˚Hê? ‘·\ e+#ê&ÉT!
m+<äT≈£î? ªªÄ ≈£îÁs¡yê&˚ á ≈£îÁs¡yê&ÉT u≤ã÷!μμ
♦ ªªÁ|üj·T‘·ï+ #˚dæ |òü*‘ê\T kÕ~ÛùdÔ
ns¡∆ >∑+≥≈£î eTTqT|ü⁄ Äj·Tq bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+∫q ≈£îÁs¡yê&ÉT
Äq+<ä+ ø£\T>∑T‘·T+~μμ B+‘√ MTs¡T ø£qT\ eTT+<äT ø£~* Ç<ä›]eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+ eTqdüT‡˝ÀyÓT~* ` n≥÷
@ø°u$ÑÛ kÕÔsê? Ç≥÷ ø£<ä\˝Ò≈£î+&Ü ≈£Ls¡TÃHêïqT.
♦ n+<äsT¡ |æ\\ ¢ ÷ ‘·|Œü ìdü]>± ã&çøÏ ªª@eTT+~ u≤ã÷? |ü~eT+~˝À yê&É÷ ˇø£ÿ&Éj·÷´&ÉT. nsTT‘˚
yÓ[fl #·<Tä e⁄ø√yê* ø£<ë! eT] n˝≤ |ü≥Tº<\ä ‘√ #·<Tä e⁄ø=Hêï&ÉT. ø£èwæøÏ ‘·–q |ò*ü ‘·+. eT+∫ ñ<√´>∑yT˚ e∫Ã+~.
m+<äT≈£î »s¡>∑&É+˝Ò<äT? Ä ‘·sT¡ yê‘· z Ç+{Ïyê&çì #˚XÊqT. ñ<√´>∑+‘√ }s¡Te~*b˛‘·÷ ªªu≤ãj·÷´!
♦ ªª>∑ T +&Ó ˝ À¢ ì Äq+<ä + ø£ ] – H˚H| Ó ü &ÉT |ü⁄{≤ºH√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. me]øÏ |ü⁄{≤ºH√ ≈£L&Ü ms¡>q∑ T. m+<äT≈£î
eTT‘ê´˝≤¢ ø£˙ï{Ï s¡÷|ü+˝À sêe&É+μμ |ü⁄{≤ºH√ Ä˝À∫+#·e\dæq nedüs¡+ ˝Òø£b˛sTT+~. nsTT‘˚ ` H˚qT |ü⁄{Ïqº
n+fÒ MTπø$T ns¡yú TÓ +Æ ~? Ç~ @ @ s√E e÷Á‘·+ á $<ë´q>∑s+¡ ˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïqº s√E. Ä s√E H˚˙ J$‘·+˝À
dü+<äsê“¤\˝À »s¡T>∑T‘·T+~? MT eTs¡e˝ÒqT. n+<äTπø Ä s√Eq MT ¬sø£ÿ&ÉTHêï H˚ HÓø£ÿ&ÉTHêï ‘·eT bÕ<ë\≈£î
nqTuÛyÑ ê\T ‘Ó\Œ+&ç. Á|üD$T˝Ò¢ neø±XÊìï eTVü‰ n<äèwüº+>± uÛ≤$kÕÔqT. á J$‘· ø±\eT+‘ê
ú øÏ n˝≤+{Ï n<äèwüº+ \_Û+#˚ ˝≤>∑Tq Äos¡«~+#·+&ç.μμ n+≥÷ bÕ<ë\MT<ä
♦ ªªˇø£ e´øÏÔ u≤<Û´ä ‘·*ï d”«ø£]+#˚ dæ‹
düe÷»+ m|ü&ÉT #˚sT¡ ‘·T+<√?μμ nH˚ |ü&Ü¶&TÉ .
Äy˚<äq dü¬s’+<˚Hê? m+<äT≈£î? Äj·Tq >=+‘·T >±<ä~Z ø£yTÓ Æ b˛sTT+~. e÷≥\T
|üP&ÉTø£b˛‘·THêïsTT. >∑T+&Ó˝À¢ì Äq+<ä+ ø£fi¯fl˝À¢ ø£]– eTT‘ê´\T>± e÷] sê\T‘·THêïsTT!
ªªdü]>±Z á s√CÒu≤ã÷! ` u≤ãT $<ë´q>∑s¡+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïºq s√E. n<˚ u≤ãT |ü⁄{Ïºq
s√E!μμ
Ä ø£qTø=\≈£î˝À¢ ø£˙ïfi¯ófl ì*#êsTT. m+<äTø£ì n&ç–‘˚ @eTì #Óù|Œ~?
ªªu≤ã÷! Ç~ y˚|ü#Ó≥Tº. düVü≤»+>± ªy˚|ü#Ó≥Tºμ nì #Ó$ì|ü&É&É+‘√ ª#˚<äTμ nqïuÛ≤eq
eTqdüT˝À yÓT<äT\T‘·T+~. nsTT‘˚ Ä y˚|ü #Ó≥TºqT ÄÁX¯sTTùdÔ ` ˙&ÉìdüTÔ+~. ~qeT÷ z ø±j·T q$T* $T+>∑>∑*–‘˚
Bs¡Èyê´<ÛäT˝Òï qj·T+ #˚düTÔ+~. |ü+{Ï|ü⁄\¢>± H√{Ï»ãT“*ï b˛>=&ÉT‘·T+~. n˝≤π> u≤ã÷! ªn&Éø£ÿ ‹H˚yêfi¯ófl nìμ
|ü{+ºÏ #·Tø√≈£î+fÒ Ä ã‘·Tøπ ÿ n+øÏ‘y· TÓ bÆ ˛sTT. nHêeT≈£î˝…b’ ˛‘ês¡T. ˇø£ $<Û+ä >± #ÓbÕŒ\+fÒ yêfi¯ófl ø=&ç>{∑ qºÏ BbÕ\T.
ø±dü+‘· kÕqTuÛ÷Ñ ‹, z|æøq£ T s¡+>∑]+∫, ø=&çq˝≤ ‘·fdºÒ æ ‘·–q+‘· #·eTTs¡Tb˛dæ e‹Ôì m>∑<√ùdÔ ` n$ >√s¡+‘· BbÕ˝Ò
ø±e#·TÃ. @Hê{Ïø√ ˇø£Hê{ÏøÏ n$ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìkÕÔsTT!μμ
ˇπø ˇø£ e´øÏÔ Ä˝À#·q Ä#·s¡D>± e÷]‘˚ ˇø£ eTVü‰dü+düú mìï ø=&ç>∑{Ïºq BbÕ\≈£î ÄÁX¯j·T$T∫Ã+~? `
ˇø£e´øÏÔ u≤<Ûä´‘·*ï d”«ø£]+#˚ dæú‹øÏ düe÷»+ m~π>~ m|ü&√? düe÷<Ûëq+ <=s¡ø£ì Á|üX¯ï qqTï dü‘·eT‘·+ #˚düTÔ+fÒ
` #˚<äT ìC≤ìï ‹j·T´>± |ü*øÏdüTÔ+fÒ Ä eTVü‰eT˙wæøÏ eTqdüT‡≈£î #˚‘·T˝§ùdÔ qeTdüÿ]+#˚~!
Ç$ #˚j·T+&ç
1. ªª>√s¡+‘· BbÕ\Tμμ nH˚ o]¸ø£ á bÕsƒêìøÏ ‘·–q $<Ûä+>± ñ+<ë? m+<äT≈£î? düø±s¡D+>± #·]Ã+#·+&ç.
2. bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ªy˚|ü#Ó≥Tºμ >∑T]+∫ $e]+∫q, e]í+∫q yêø±´\T @y˚T$T ñHêïsTT? yê{Ïì >∑T]Ô+∫
#·<eä +&ç.
3. bÕsƒ+¡ ˝Àì øÏ+~ ù|sê\T #·<eä +&ç. Ä ù|sê\˝À y˚{Ï >∑T]+∫ $e]+#ês√ ‘Ó\|ü+&ç, Ä ù|sê˝À¢ì $es¡D
/ es¡íq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø°\ø£ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
<˚ìï >∑T]+∫ $es¡D / $es¡D / es¡íq≈£î #Ó+~q
ù|sê
es¡qí ñ+~ ø°\ø£ |ü<ë\T
Äj·Tq ìMT*‘· ..................
............... eT÷>∑uÀj·÷s¡T.
<ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT .................
|üse¡ X¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïs¡T.
Ä q>∑s¡+˝À n‘·&ÉT ..................
‘˚*b˛‘·T+{≤s¡T.
sêÁ‹ @&ÉT >∑+≥\ ..................
ø£qT\ |ü+&ÉTe⁄>± ñ+≥T+~.
|ü&ÉeT{Ï ø=+&É ø=q ø=eTà ..................
............... $+≥THêïqT.
4. øÏ+~ yêø±´\T #·<eä +&ç. mes¡T, me]‘√, @ dü+<äs“¡ +¤ ˝À nHêïs¡T?
n) ne⁄qT u≤ã÷! ì»+>± n‘·&ÉT n<äèwüºe+‘·T&˚!
Ä) ªªô|≥ºeTqï#√≥˝≤¢ ø£+&ÉT¢ eT÷düTø=ì dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·THêïqT. nHê<∏ä˝…’q |æ\¢\T, yêfi¯fl n<Û√>∑‹øÏ
<ë]rùdÔ |ü⁄≥º>∑‘·T\T+&Ée⁄μμ Ç~ e÷Á‘·+ eTqdüT˝À ô|≥Tºø√+&ç!μμ
Ç) ªªn<äèwüeº +‘·T&çøÏ ø£˙ï{Ï‘√ n_Ûùwø£+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT!μμ
á) MT¬sø£ÿ&ÉTHêï, H˚HÓø£ÿ&ÉTHêï ‘·eT bÕ<ë\≈£î Á|üD$T˝Ò¢ neø±XÊìï eTVü‰ n<äèwüº+>± uÛ≤$kÕÔqT.
ñ) n$ >√s¡+‘· BbÕ˝Ò ø±e#·TÃ. @Hê{Ïø√ ˇø£ Hê{ÏøÏ n$ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìkÕÔsTT.
5. ù|sê #·~$, Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
ã‘·ø£&ÜìøÏ ñ<√´>∑+ yÓ‘·T≈£îÿ+{≤s¡T ø=+<äs¡T. J$‘êìøÏ ns¡ú+ yÓ‘T· ≈£îÿ+{≤s¡T eT]ø=+<äs¡T ....
\ø°Îø±+‘·+ s¬ +&√ ø√e≈£î #Ó+<äT‘ês¡T. ˇø£ _&É¶ ø£˙ïs¡T ‘·T&Ée&ÉyT˚ uÛ≤>∑´+. ˇø£ _&É≈¶ î£ ‘·*¢ ø±e&É+ Ç+ø±
uÛ≤>∑´+. n˝≤+{Ï~ \ø°Îø±+‘·+ ns¡yÓ’ mì$T~ eT+~ nHê<∏ä\≈£î neTà˝≤ e÷sês¡T. yêfi¯fl≈£î ø£+{Ï bÕ|ü
nj·÷´s¡T. ô|ô’ |q’ #˚ùdÔ ñ<√´>∑+ ne⁄‘·T+~. Vü≤è<äjT· +˝ÀqT+∫ #˚ùdÔ e÷qe‘·«+ ne⁄‘·T+~. \ø°Îø±+‘·+
e÷qMj·TeT÷]Ô. M~∏ u≤\\T>± eTTÁ<ä|ü&çq nHê<∏ä\≈£î $XÊK yêøÏ≥ H˚&=ø£ neTè‘·Vü≤düÔ+ <=]øÏ+~.
ø£qï‘·*¢ ˇ&ç <äøÏÿq≥ºsTT+~. Mfi¯fl J$‘ê\≈£î n+&É>± H˚qT+{≤q+≥÷ b˛&É÷] \ø°Îø±+‘·+ eTT+<äT≈£î
e∫Ã+~. e÷≥\T ø±<äT ` >∑‘· |ü<˚fi¯ófl>± ÄbÕ´j·T‘êqTsê>±\qT #˚‘·˝À¢ #·÷|ü⁄‘√+~. ns¡yÓ’ mì$T~
eT+~ M~∏ u≤\\ (Åd”º{Ÿ ∫Å\¶Hé) ≈£î neTà>± ne‘·]+∫+~. ø£qï_&É¶\ ø£+fÒ M~∏u≤\\H˚ m≈£îÿe>±
#·÷düT≈£î+~.
Á|üXï¯ \T
n) ô|’ ù|sê <˚ì >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~?
Ä) ô|’ ù|sê˝Àì ø°\ø£|ü<ë\qT @] sêj·T+&ç.
Ç) ªneTè‘· Vü≤düÔ+μ nH˚ |ü<ëìøÏ ns¡úy˚T$T{Ï?
n) eè<äT∆&ç e<ä›≈£î e∫Ãq ª≈£îÁsê&ÉT Á|üe]Ô+∫q rs¡T m˝≤ ñ+~? s¡#s· TT‘· n‘·ì Á|ües¡ÔqqT @ @
yêø±´\‘√ $e]+#ê&ÉT?
Ä) $<ë´q>∑s¡+ ˇø£ $<ë´\j·T+ ø£<ë! <ëì Äes¡D, yê‘êes¡D+ m˝≤ ñ+~?
Ç) eè<äT∆&ÉT #˚düTÔqï ùdyêø±s¡´Áø£eT+ >∑T]+∫ ˝Àø£+ @eTqT≈£îH˚~? <ëìøÏ eè<äT∆&ç Á|ü‹düŒ+<äq m˝≤
ñ+~?
á) yês¡|üÁ‹ø£˝À #·~$q ø£<∏ä @$T{Ï?
ñ) ¬s’\T ô|f…º˝À }&ÉTdüTÔqï u≤\T&ç >∑T]+∫ eè<äT∆&ÉT @+ #˚XÊ&ÉT?

n) ªª>√s¡+‘· B|ü+μμ ø£<∏ëìø£ <ë«sê MTs¡T Á>∑Væ≤+∫q eTTKýÓTÆq ◊<äT $wüj·÷\T sêj·T+&ç.
Ä) ªªÄ ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£îMT<ä ≈£L&Ü z Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷\ì dü+ø£*Œ+#êqT.μμ nqï eè<äT∆&ÉT @+
Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT? <ëì |òü*‘·+ m˝≤ ñ+~?

Ç) ªªu≤ã÷! á ej·TdüT‡˝À #·<äTe⁄ø=+fÒ, Ä ej·TdüT‡˝À dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃμμ á yêø£´+ >∑T]+∫ MT
n_ÛÁbÕj·÷*ï sêj·T+&ç.
á) ˇ+≥]>± ñqï|ü&ÉT |ü⁄düÔø±˝Ò eTq H˚kÕÔ\Tμμ nH˚ yêø£´+‘√ MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê? m+<äT≈£î?
n) ø£<∏ëìø£˝Àì eè<äT∆ì bÕÁ‘· dü«uÛ≤yêìï, >=|üŒ<äHêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) eè<äT&∆ TÉ , Á|üj÷Ó »≈£î&Óq’ j·TTe≈£îì eT<Û´ä ñqï dü+ã+<Û+ä m˝≤+{Ï~? yê] eT<Û´ä ñqï dü+ã+<Ûëìï,
nqTsê>±ìï MT kı+‘· e÷≥˝À¢ $e]+#·+&ç.
n) ª$<ë´\j·T+μ Äes¡D m˝≤ ñ+<√ bÕsƒ¡+˝À e]í+∫q $<Ûëq+ #·~yês¡T ø£<ë! Bì Ä<Ûës¡+>±
MTs¡T MT bÕsƒ¡XÊ\ >∑T]+∫ ˝Ò<ë ˇø£ |üs¡´≥ø£ πøåÁ‘êìï >∑T]+∫ e]í+∫ sêj·T+&ç.
Ä) bÕsƒ¡+˝À ª<ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT ........... |üs¡eX¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïs¡Tμ ù|sê #·<äe+&ç. BìøÏ
dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘·+ ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. ø£$‘· sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. á øÏ+<ä Ç∫Ãq ¬s+&˚dæ |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–dü÷Ô kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) $qj·T+ ` $<Û̊j·T‘·
Ä) sêE ` eT≈£î≥+
Ç) Á|ü<X˚ +¯ ` Á|üXÊ+‘·‘·
á) >∑T&çôd ` B|ü+
ñ) Á|üj÷· D+ ` kÂø£s´¡ +
2. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ dü+»yÓ\T>∑T ˝À ‘·{≤ø£+˝Àì ˙s¡T ø=‘·Ôn+<ä+ dü+‘·]+#·T≈£î+~.
dü+»yÓ\T>∑T R dü+<Ûë´ düeTj·T+˝À yÓ\Te&˚ ø±+‹.
n) Hê |ü⁄{Ïºq s√Eq e÷ Hêqï>±] Äosê«<ä+ rdüT≈£îHêïqT.
Ä) sêE Á|üø£è‹ n+<ë*ï ‘·<˚ø£+>± #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶&ÉT.

Ç) •e |ü⁄düÔø±\‘√ ø±\πøå|ü+ #˚dü÷Ô ñ+{≤&ÉT.
á) sêDÏ eTTK+ ì+&Ü |üdüT|ü⁄ |ü⁄\TeTT≈£î+~.
ñ) \‘· bÕsƒêìï #·ø£ÿ>± Äø£[+|ü⁄ #˚düT≈£î+~.
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T sêj·T+&ç.
n) sêE Ä) düeTj·T+ Ç) ø£èwæ á) ø£qTï ñ) ø=eTà }) ÄX¯
4. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) |üøÏå Ä) H˚Á‘·+ Ç) •s¡düT‡ á) dü÷s¡T´&ÉT ñ) #Ó≥Tº }) ø=+&É
5. øÏ+~ |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‘·´Ô sêú\T sêj·T+&ç.
n) n‹~∏ Ä) nø£ås¡+ Ç) |üøÏå á) eTÚì
6. nHê<∏\ä qT #˚sB¡ ùd dü+dü\ú qT nHê<∏ä X¯sD¡ ≤\j·÷\T n+{≤s¡T ø£<ë! Ç˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï ñHêïsTT. øÏ+<ä
Ç∫Ãq düe÷#ês¡+ Ä<Ûës¡+>± yê{Ïì sêj·T+&ç.
n) |ü≈£åî\qT s¡øÏå+#˚ dü+düú :
Ä) »+‘·Te⁄\qT s¡øÏå+#˚ dü+düú :
Ç) eè<äT∆\qT #˚s¡Bùd dü+düú :
á) eTH√yÓ’ø£\´+ >∑\yêfi¯fl≈£î #˚j·T÷‘·ì#˚Ã dü+düú :
ñ) ≈£îwüs˜ √>∑T\ |ü⁄qsêyêdüøπ +Á<ä+ :
1. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ì |ü⁄+bÕ«<˚X¯ dü+~Û, ≥T>±>∑eT dü+~Û, n‘·« dü+~Û, ~«s¡Tø£Ô≥ø±s¡ dü+<ÛäT\ |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫
$&ÉBdæ dü÷Á‘ê\qT sêj·T+&ç.
düsd¡ +ü |ü⁄e÷≥, ø£f<º… Tä ≥, ∫+‘ê≈£î, ‘·÷>∑T≥Tj˚T´\, q≥º&$É ,
eTT<äT≥› T+>∑se¡ TT, eT<ÛTä s¡+|ü⁄ø±e´+, |ü˝≥¢… ÷s¡T, sêeTj·T´
X¯óÃ‘·«dü+~Û
2. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\qT |ü]o*+#·+&ç. düø±s¡ X¯ø±s¡
‘· es¡+Z #· es¡Z+
Ä) ìdt G ∫+‘· → ì•Ã+‘·
dü‘Y G #ÛêÁ‘·T&ÉT → dü#êÃ¤Á‘·T&ÉT
dü X¯
‘· #·
X¯s¡‘Y G #·+Á~ø£\T → X¯s#¡ Ã· +Á~ø£\T <∏ä #Û·
»>∑‘Y G »qì → »>∑»®qì
<ä »
<Ûä s¡a
XÊ]vHéZ G »j·T' → XÊ] vx®
Z j·T' q x
ô|’ |ü<ë˝À¢ ªdüμ ø±s¡ ª‘·μ es¡Z\T |üPs¡«|ü<ë+‘·+>± ñHêïsTT. ªX¯μ ø±s¡, ª#·μ es¡Z (#· #Û· » s¡a x) \T
|üs¡yÓTÆHêsTT. n˝≤ ◊q|ü&ÉT eT∞fl ªX¯μ ø±s¡ ª#·μ esêZ˝Ò e#êÃsTT.
n+fÒ ` dt G ∫ → •Ã— ‘Y G #ê → #êÃ— ‘Y G #· → #·Ã—
‘Y G » → »®— Hé G » → x®
Ç˝≤ ªdüμ ø±s¡ ª‘·μ es¡Z (‘· <∏ä <ä <Ûä q) \≈£î es¡dü>± ªX¯μ ø±s¡, ª#·μ es¡Z (#· #Û· » s¡a x)\T |üs¡yÓTÆ‘˚
ªX¯μ ø±s¡ ª#·μ es¡Z˝Ò Ä<˚X¯eTÚ‘êsTT.
dt G #· → X¯Ã ‘Y G #· → #·Ã <é G #· → #·Ã
dt G » → X¯® ‘Y G » → »® <é G » → »®
Hé G #· → xÃ
Hé G » → x®
Ç˝≤ ô|’q #Ó|æŒq @ nø£åsêì¬ø’Hê Ä<˚X¯+ #Ó\T¢‘·T+~.
øÏ+~ dü+<ÛäT\T $&ÉBj·T+&ç. dü÷Á‘·+‘√ dü]#·÷&É+&ç.
1. dü»q® T&ÉT
2. dü#Ã· ]Á‘·eTT
♦ MT bÕsƒX¡ Ê\ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì @<ÓH’ ê ø£<\ä∏ |ü⁄düøÔ +£ qT+∫ >±ì ˝Ò<ë @<ÓH’ ê |üÁ‹ø£ qT+∫ >±ì kÕe÷õø£
ùde, e÷qedü+ã+<Ûë\T, >∑Ts¡T•wü´dü+ã+<Û+ä yÓTT<ä˝q’… $wüj÷· \≈£î dü+ã+~Û+∫q eT+∫ ø£<qä∏ T #·~$
m+|æø£ #˚j·T+&ç. <ëìï sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç. n~ MT≈£î m+<äT≈£î q∫Ã+<√, <ë+{À¢ì >=|üŒ‘·qy˚T$T{À
ìy˚~ø£ sêj·T+&ç.
nj·T+ ì»'|üs√y˚‹
$ø£˝ÀŒ \|òüTT#˚‘·kÕyéT
dü÷øÏÔ ñ<ës¡ #·]‘êHê+‘·T
edüT<ÛÓ’ø£ ≈£î≥T+ãø£yéTˆˆ
` |ü+#·‘·+Á‘·
uÛ≤e+ : Ç‘·&ÉT eTqyê&ÉT n‘·&ÉT |üsêsTTyê&ÉT nH˚
$#·ø£åD n\Œ eTqdüTÿ\≈£î ø£\T>∑T‘·T+~. ñ<ës¡
Vü≤è<äjT· T\T ˝Àø£eT+‘·{˙Ï ˇπø ≈£î≥T+ã+>± uÛ≤$kÕÔsT¡ .

_Ûø£å
11 ` lHê<∏äT&ÉT
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

ø£+. ‘·q ø√|üyÓT ‘·q X¯Á‘·Te⁄
‘·q XÊ+‘·yÓT ‘·q≈£î s¡ø£å <äj·T#·T≥º+uÖ"
<äq dü+‘√wüyTÓ dü«s¡eZ TT
‘·q <äT'KyÓT qs¡øe£ T+Á&ÉT ‘·<´ä∏ eTT düTeTr.
Á|üX¯ï\T:
1. á |ü<ä´+˝À X¯Á‘·Te⁄>± <˚ìï ù|s=ÿHêï&ÉT? m+<äT≈£î?
2. XÊ+‹ s¡ø£å>± ñ+≥T+<äq&É+˝À ø£$ ñ<˚›X¯y˚T$T{Ï?
3. dü+‘√cÕìï dü«s¡Z+>± ø£$ m+<äT≈£î uÛ≤$düTÔHêï&ÉT?
4. ø√|ü+e\¢ ø£*>π nqsêú\qT >∑T]+∫q dü+|òTü ≥q\T MTπøyÓTHÆ ê ‘Ó\TkÕ? #Ó|Œü +&ç.
bÕsƒê´+X¯ H˚|ü<∏ä´+
y˚<ä$uÛÑ»q #˚dæ, |ü+#·eTy˚<ä+>± ù|s¡Tqï eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï s¡∫+∫, ncÕº<äX¯(18) |ü⁄sêD≤\qT s¡∫+∫q

ÁãVü≤àC≤„ì y˚<yä ê´düT&ÉT. |üse¡ T |ü$Á‘·+, |üsy¡ T˚ X¯«s¡TìøÏ Á|”‹bÕÁ‘·+ nsTTq ø±o˝À yê´düT&ÉT ‘·q |ü~y˚\eT+~
•wüß´\‘√ ø=+‘·ø±\+ ìedæ+#ê&ÉT. Áu≤V”≤àeTTVüAs¡Ô+˝À ìÁ<ä˝Ò∫, ÁbÕ‘·sêà<Ûë´Væ≤ïø£ $<ÛäT\qT |üP]Ô>±$+∫
•wüß´\‘√≈£L&Ü ø±oq>∑s¡+˝À _Ûøå±≥q+ #˚ùdyê&ÉT. •wüß´\÷, ‘êq÷ y˚s¡Ty˚s¡T>± ‘Ó∫Ãq _Ûø£å˝À dü>∑+ n‹~∏
nuÛ≤´>∑‘·T\≈£î düeT]Œ+∫, $T–*q~ uÛÑTõ+#˚yês¡T. ˇø£s√Eq ø±o $X¯«Hê<∏äT&çøÏ yê´düTDÏí |üØøÏå+#ê\qï
dü+ø£\Œ+ ø£*–+~. Ä dü+<äs¡“¤+>± »]–q dü+|òüT≥H˚ á bÕsƒê´+X¯+.

á bÕsƒê´+X¯+ ø±e´Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~. Ç~ ªø±oK+&ÉeTTμ
dü|eÔü ÷XÊ«dü+˝À~.
 bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\øÏ+<ä ^‘·\T ^j·T+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT |ü⁄døÔü +£ ∫es¡ ñqï ª|ü<$ä C≤„q+μ |ü{øºÏ ˝£ À yÓ‘ø· +£ &ç. ˝Ò<ë ì|òTü +≥Te⁄ #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
Ä+Á<Ûäyêvàj·T+˝À ù|¬sìïø£>∑qï ø£$ lHê<∏äT&ÉT. áj·Tq ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T

e÷s¡jT· , ;Ûe÷+ã. ø=+&ÉM{Ïì |ü]bÕ*+∫q ô|<äø√eT{Ï y˚e÷¬s&ç¶ ÄkÕúq+˝À
$<ë´~Ûø±]. $»j·Tq>∑s¡ ÁbÂ&ÛÉ<˚esêj·T\ ÄkÕúq+˝À ª>ö&É&ç+&çeTuÛÑ≥TºμqT
(}Vü‰∫Á‘·+) z&ç+∫ ø£qø±_Ûùwø±ìï, ø£$kÕs¡«uÛÖeT _s¡T<äTqT bı+<ë&ÉT.
(1380`1470) eTs¡T‘·sÔ ê≥Ã]Á‘·, XÊ*yêVü≤q dü|XÔü ‹¯ , |ü+&ç‘êsê<Û´ä #·]Á‘·, X¯è+>±s¡Hw’Ó <ü +äÛ ,
;ÛeTK+&É+, ø±oK+&É+, Vü≤s¡$˝≤dü+, <Ûäq+»j·T$»j·T+, Áø°&Ü_ÛsêeT+,
•esêÁ‹e÷Vü‰‘·à ´+, |ü˝≤ï{Ï Ms¡#]· Á‘·, q+<äq+<äq #·]Á‘·\T lHê<∏Tä ì s¡#q· \T.
lHê<∏Tä ì #·eT‘êÿsêìøÏ, ˝Àø±qTo\q≈£î, s¡d»ü ‘„ ≈· î£ , J$‘·$<ÛëHêìøÏ n<ä+› |üfºÒ
#ê≥Te⁄\T #ê˝≤ ñHêïsTT.
ñ<ä›+&É©\, ñuÛÑj·TyêÁøöŒ&Ûç, s¡kÕuÛÑT´∫‘·ã+<Ûä+, dü÷øÏÔyÓ’∫Á‹ ‘·q ø£$‘ê
\ø£åD≤\ì #Ó|ü≈£îqï lHê<∏äT&ÉT d”dü|ü<ë´\≈£î Á|üdæ~∆.
lHê<∏äTì J$‘·#·]Á‘·H˚ 15e X¯‘ê_› Ä+Á<Ûä<˚X¯ #·]Á‘·>± uÛ≤$kÕÔs¡T.

Á|üy•˚ ø£
áHê&ÉT ª_Ûø+å£ μ nH˚ e÷≥ øπ e\+ ªn&ÉT≈£îÿ‹q&É+μ nH˚ n˝≤Œsêìú øÏ |ü]$T‘·yTÓ +Æ ~
ø±ì, ˇø£|ü&ÉT ª_Ûø£åμ nH˚~ |üs¡eT|ü$Á‘·yÓTÆq Áe‘·+. •e⁄&ÉT _ÛπøåX¯«s¡T&ÉT>± Á|üdæ~∆.
>∑Ts¡Te⁄\T •wüß´\≈£î ªC≤„q_Ûøμå£ ô|fÒyº êfi¯ófl. ãT<äT&∆ TÉ _Ûø±å eè‹Ô‘√H˚ Jeq+ kÕ–+#˚yê&ÉT—
uÖ<äT\∆ +<ä]ø° n<˚ Jeqdü÷Á‘·+>± ñ+&˚~. >∑Ts¡T≈£î\+˝À #·<Tä e⁄≈î£ H˚ sê»≈£îe÷s¡T˝…H’ ê
_Ûø±å ≥q+‘√ $<ë´]úJeq+ >∑&ùç |yês¡T. _Ûøôå£ |fÒyº êfi¯ófl≈£L&Ü n~ eTVü‰|ü⁄D´ø±s¡´+>±
uÛ≤$+∫, ‘·eT Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yê]ì ªn‹~∏ <˚y√uÛeÑ !μ nì qeTdüÿ]+∫, |üPõ+∫, _Ûøå£
düeT]Œ+#˚yêfi¯ófl. n≥Te+{Ï _Ûø±å Áe‘·+‘√ J$+∫q y˚<yä ê´düeTVü≤]¸ ø±oq>∑s+¡ ˝À bı+~q
ˇø£ nqTuÛeÑ y˚T+{À á bÕsƒ+¡ #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
‘˚ˆˆ^ˆˆ HÓ≥Tºø=ì ø±j·T ;i…+&É |ü≥º|ü>∑\T

‘êqT •wüß´\T ì*¢\T¢ <ä|üŒ≈£î+&É"
>±•ø± $Á|ü>∑èVü≤ yê{Ïø£\ H=qs¡TÃ
qœ\ $<ë´>∑Ts¡T+&ÉT _Ûøå±≥q+ãT. 1
‘˚ˆˆ^ˆˆ e+&ÉT#·THêïs¡eTHÓ H=ø£ÿ eq»H˚Á‘·
‹]– s¡eTàqT H=ø£ÿ ˝Ò"B¬>" uÀ"&ç
<˚eø±s¡´+ãT H˚"&ÉqT" <Óie jÓ÷s¡TÔ
<ë«' ø£yê≥+ãT" <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘Ó 2
d”ˆˆ eTT+–≥ >√eTj·T+ãTq >√eTTKeTT B]Ã
ø£&É\T Hê\TZ>∑ ÁeTT>∑TZø£i¿ yÓ{Ïº,
j·T‹~∏ q#√Ãì*Œ j·Ts¡È ´bÕ<äéTT *∫Ã Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
|ü⁄wüŒ>∑+<Ûä+ãT\" ã÷»ùddæ,
Á|üøå±[‘·+u…’q |üdæ"&ç #·≥TºeeTTq ♦ n‹~∏ <˚y√uÛÑe n+fÒ @$T{Ï?
qqï+ãTMT"<ä HÓjT· ´_Û|Tüò ]+∫, ♦ ÁbÕNqø±\+˝À _Ûøå±≥Hêìï
|òü\bÕj·TkÕ|üP|ü ãVüQ|ü<ës¡úeTT\‘√ |ü $ Á‘· ø ±s¡ ´ +>± m+<ä T ≈£ î
uÛÑøÏÔ$XÊ«dü ‘ê‘·Œs¡´>∑]eT" uÛ≤$+#˚yês¡T?
♦ _Ûø£å düeT]Œ+#˚≥|ü&ÉT Hê{ÏøÏ
‘˚ˆˆ^ˆˆ u…≥Tº<Tä s¡T e÷<ÛäTø£s¡_Ûø£å _Û≈£åî≈£î\≈£î"
H˚{ÏøÏ ñqï ‘˚&Ü˝Ò$T{Ï?
>∑+ø£D+ãT\‘√ dü÷&ç>∑eTT\T sêj·T"
>∑ÁeTø£s¡eTT\ Áu≤Vü≤àD≤+>∑q\T ø±•
qqï|üPs¡í uÛÑyêì ø£≥ºqT">∑T" C…\T\T 3
ø£+ˆˆ Ä |üs¡eT |ü⁄s¡+Á<ÛäT\j·T+
<˚ |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûø£å sTT&É<äjÓT´" >∑{≤!
πsbÕ&ç y˚T\Tø£ì j˚T
H˚ bÕbÕ‘·Tàì eTTK+ãT ˙øÏå+∫‹H√? 4
‘˚ˆˆ^ˆˆ ñ|üedæ+‘·TeTT>±ø£ H˚"&ÉT&ç– eT&ç"–
j·TdüÔ$T+#·T#·T qTqïyê" &ÉVæ≤eT uÛ≤qT"
&Ó*¢ bÕs¡D¬ø’q ˝Ò<Ó≥T¢ eTq≈£î?
e÷<ÛäTø£s¡_Ûø£å Áu≤Vü≤àD eT+~s¡eTT\ 5
II
eˆˆ nì j·÷sêÁ‹ >∑&É|æ eTiTHê"&ÉT eT<Ûë´Vü≤ïø±\+ãTq •wüß´\T+ <ëqT
y˚iTy˚iT $Á|üuÛÑeq yê{Ïø£\ _Ûøå±≥q+u§qs¡Œ+uÀsTT,
‘=\THê"{Ïj·T≥¢ eTTø£ÿ+{Ïe÷j·T H˚ eT#ÓÃø£+{Ïj·TT e+≥ø£+ãT
ô|≥º≈£îqï" >∑≥ø£≥+ã&ç _Ûøå±bÕÁ‘·+ãT q≥ºq&ÉTM~∏+ ã>∑T\yÓ’∫ ø√bÕy˚X¯+ãTq ` 6
‘˚ˆˆ^ˆˆ <Ûqä eTT˝Ò≈î£ +&Ó<sä T¡ eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\+<äT
eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\" C…&ÉT">±ø£ yÓ÷ø£å\øÏÎ
$<ä´j·TTqT eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\ yÓ&É\e\j·TT"
ã+#·»qT\≈£î" >±•ø±|ü≥ºDeTTq 7
eˆˆ nì bÕsêX¯s¡T´+&ÉT ≈£åî‹ŒbÕkÕ |üs¡eX¯ó+&Ó’ X¯|æsTT+|ü+ <ä\+#·T
qedüs¡+ãTq H=ø£ÿ $Á|üuÛÑeq+ãT yê"øÏ≥+ u≤s¡«‹ ÁbÕø£è‘· y˚wü+ãTq 8
_ñˆˆy˚<ä|ü⁄sêDXÊg |ü<äM q<äMj·TdæjÓÆTq ô|<ä›eTT

‘ÓÔÌ<äTe ø±•ø±q>∑s¡ Vü‰≥ø£|”sƒ¡ •U≤~Ûs¡÷&ÛÉ j·T
j·÷´~eT X¯ø,ÔÏ dü+j·T$Tesê! sTT≥T s¡eTàì|æ˝Ã… Vü≤düdÔ +ü
C≤„<äs¡©\ s¡‘·ïK∫‘êuÛÑs¡D+ãT\T |òüT\T¢ |òüT\¢qHé 9

_XÊˆˆ Äø£+sƒ¡+ãT>∑ ì|ü⁄¶ e÷<ÛäTø£s¡ _Ûøå±qï+ãT uÛÑøÏå+|ü">±
˝Ò≈£îqï+ >∑&ÉT q+>∑˝≤¬sÃ<äe⁄ y˚T˝Ò? ˝…dü‡! XÊ+‘·T+&Éy˚!
˙ ø£+f…Hé eT‹V”≤qT˝Ò ø£≥ø£{≤! ˙yês¡ eTTwæº+|ü#·T˝Ÿ
XÊø±Vü‰s¡T\T" >∑+<äuÛÀE\T, •˝À+#Û·Á|üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdüT˝Ÿ! 10
‘˚ˆˆ^ˆˆ z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´ j·TTqï j·T÷s¡T"
>∑qï‘·*¢j·TT H=ø£ÿ s¡÷|üqï Ø‹
j·T≥T $X‚wæ+∫ •e⁄ì j·Tsê∆+>∑\øÏÎ
ø±•— sTTM«{Ï MT"<ä HêÁ>∑Vü≤eTT <ä>∑THÓ? 11
eˆˆ Ç{Ïº ø±•ø±q>∑s¡+ãTMT<ä _Ûø£å˝Ò≈£î+&ÉT≥ ø±s¡D+ãT>± ˙j·T+‘· yê&ÉT ø£≥ø£≥+ã&ç
X¯|sæ TT+|ü+<ä\+#·TH˚? $X‚w+æ ∫ j·÷"ø=qï yê"&Ée⁄ >±e⁄q ˙ j·Tedüs¡+ãTq ìqTï ôV≤#·TÃ
>∑T+<ë&ÉT≥ eTeTT uÀ"{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î yÓT#·TÃ>±<äT. e÷ sTT+{ÏøÏ+ >∑T&ÉTe s¡eTTà! ≈£î&ç∫
≈£Ls¡TÃqï |æeTà≥+ >=ìïe÷≥\T ˙‘√ Hê&É">∑\qìq qeTàVü‰kÕ~Û«+>∑ì,
bÕsêX¯s¡T´+&ç≥Tº\ìjÓT ` 12
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ _Ûø£å <=s¡ø£ì yê´düT&ÉT ø√|ü–+#ê&ÉT ø£<ë! Bìô|’q MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
♦ ªªø√|ü+ eTìwæì $#·ø£åD ø√˝ÀŒj˚T˝≤ #˚düTÔ+~μμ Bìï >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
♦ ñqï }s¡TqT ø£qï‘·*¢‘√ düe÷qeTì m+<äT≈£î n+{≤s¡T?

III
‘˚ˆˆ^ˆˆ ndüÔ$T+|ü>∑" CÒ]Hê" &ÉVæ≤eTø£s¡T&ÉT
•wüß´˝Ò">±ø£ j·Tj·TT‘·+ãT ∫>∑Ts¡T"uÀ&ç
Áe‘·eTT ‘·|æŒ uÛÑTõ+|ü+>∑ e\qT>±<äT
H˚"&ÉT ìqï{Ï eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãT 13
_#·ˆˆ nqe⁄&ÉT q\¢q$« ø£eT˝≤qq sTT≥¢qT, ˝…dü‡>±ø£, jÓ÷
eTTìes¡! ˙e⁄ •wü´>∑DeTT+>=ì #·j·T´q s¡eTTà $X¯«Hê
<∏äTìø£è|ü ù|]à HÓ+<äi‹<∏äT˝Ÿ #·qT<Ó+∫q" >±eT<Û˚qTe⁄+
ãì >=qTq≥T¢ ô|≥Tº<äT qbÕs¡eTT˝…’q j·T;Û|æ‡‘êqïeTT˝Ÿ 14
eˆˆ nìq q≥¢ø±ø£ eTVü‰Á|ükÕ<ä+ãì y˚<äyê´düT+&ÉT
•wüß´\+>∑÷s¡TÃø=ì uÛ≤^s¡~ø∏ +Ï »ì j·TT|üdŒü s¡Ù+u≤#·]+∫
j˚T‘Ó+∫q ` Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç 15
‘˚ˆˆ^ˆˆ >=&ÉT>∑T bÕ>∑\ –\ø£\T >∑T\ø£]+|ü
ì+<äT_+u≤dü´ jÓT<äTs¡T>± H˚>∑T <Ó+∫ ♦ uÛÀ»HêìøÏ ÄVü‰«ì+∫q >∑èVæ≤DÏ‘√
#ÛêÁ‘· düVæ≤‘·+ãT>±" ãsêX¯s¡‘·q÷E yê´düT&ÉT |ü*øÏq e÷≥\qT ã{Ïº
ã+‹kÕ–+#Ó uÛTÑ øÏXÔ Ê˝≤+‘·se¡ TTq MTπø$T ns¡eú TsTT+~? 16
♦ á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï >∑Ts¡T•wü´
uÛ≤yê\T dü+ã+<Ûä+ >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.

1. $<ë´>∑Ts¡T&Ó’q yê´düeTVü≤]¸ •wüß´\‘√ ≈£L&ç |ü≥º|ü>∑\T, eT+&ÉTf…+&É˝À ø±oq>∑s¡+˝Àì Áu≤Vü≤àDM~∏˝À
_Ûø£åø√dü+ Ç*¢\÷¢ ‹s¡T>∑kÕ>±&ÉT.
2. ˇø£ Ç˝≤¢\T ªe+&ÉT‘·THêï+μ n+≥T+~— eTs=ø£ Åd”Ô ªeT∞fl s¡+&çμ n+≥T+~— Ç+ø=ø±$&É ás√E Áe‘·+
(<˚eø±s¡´+) nì #ÓãT‘·T+~— y˚s=ø±$&Ó’‘˚ ndü\T ‘·\T|ü⁄˝Ò ‘Ós¡e&É+ ˝Ò<äT.
3. ø±oq>∑s+¡ ˝Àì >∑èVæ≤DT\T nqï|üPs¡uí yÑÛ êìøÏ Á|æjT· yÓTqÆ #Ó\T\T>± ù|s¡T>±+∫qyês¡T. yêfi¯ófl _Ûø±å s¡yú TÓ Æ e∫Ãq
yêfi¯flqT kÕøå±‘·TÔ •e⁄&ç>± uÛ≤$+∫, n|ü⁄s¡÷|ü+>± Ä<ä]kÕÔsT¡ . yêøÏ{À¢ Äe⁄ù|&É‘√ #·øÿ£ >± n*øÏ, Hê\T>∑+#·T\÷
ø£*ùd≥≥T¢ eTT>∑TZô|{Ïº, e∫Ãq n‹~∏ì <ëì eT<Ûä´˝À ì\u…{Ïº, ø±fi¯fl≈£L, #˚‘·T\≈£L ˙[fl∫Ã, |üPe⁄\‘√,
>∑+<Û+ä ‘√ yê]ì n]Ã+∫, X¯óÁuÛ+Ñ >± ø£&–ç q |üfiflË +˝À nqï+ô|{Ï,º <ëìMT<ä ã+>±s¡T >∑]f…‘√ HÓsTT´ n_Û|Tüò ]+∫
(y˚dæ), |ü+&ÉT¢, |üs¡e÷qï+, |æ+&çe+≥\T #˚]Ã, uÛÑøÏÔ $XÊ«kÕ\T ñ{Ïº|ü&ÉT‘·T+&É>± _Ûø£å düeT]ŒkÕÔs¡T.
(ªn‹~∏<˚y√uÛÑe!μ nH˚ uÛ≤s¡rj·T dü+Á|ü<ëj·÷ìï á |ü<ä´+˝À e]í+#ê&ÉT ø£$)
4. ªn≥Te+{Ï |ü⁄D´Åd\Ô” Tqï áH˚\˝À ˇø£ÿs¬ H’ ê _Ûøå£ düeT]Œ+#·&+É ˝Ò<+ä fÒ ÄX¯Ãs¡´+>± ñqï~. ás√E ñ<äjT· y˚T
˝Ò∫, @ bÕ|æwæºyêì eTTK+ #·÷XÊH√μ nqT≈£îHêï&ÉT yê´düT&ÉT.
5. düπs, Çø£ _Ûøå±≥q+ e÷ì á s√E≈£î ñ|üyêdüy˚T #˚<ë›+. dü÷s¡T´&ÉT ndüÔ$TdüTÔHêï&ÉT. πsô|’Hê eTq≈£î á
Áu≤Vü≤àD yê{Ïø£˝À ñ|üyêkÕ+‘· uÛÀ»HêìøÏ dü]|ü&É _Ûø£å <=s¡ø£ø£ b˛<äT.
6. nì yê´düT&ÉT •wüß´\‘√ Ä sêÁ‹ eTsƒ¡+˝À >∑&ç|æ, eTs¡THê&ÉT j·T<∏ë$~Û>± eT<Ûë´Vü≤ï düeTj·÷ìøÏ •wüß´\T,
‘êqT y˚s¡Ty˚s¡T>± $Á|üyê{Ïø£˝À¢ _Ûøå±≥q+ #˚j·TkÕ>±s¡T. ø±ì yÓTT<ä{Ï s√E˝≤>±H˚ $X¯«Hê<∏äTì e÷j·Te\¢ @
Ç˝≤¢\÷ _Ûø£å ô|≥º˝Ò<äT. <ë+‘√ u≤<Ûä|ü&ç ø√|ü+‘√ _Ûøå±bÕÁ‘·qT eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\j˚T´≥≥T¢ q≥ºq&ç M~∏˝À
$dæ]ø={Ïº Äy˚X+¯ ‘√`
7. ªá ø±o |ü≥ºD+˝À ìedæ+#˚ eTqTwüß\≈£î eT÷&ÉT ‘·sê\ <ëø± <Ûäq+, $<ä´, yÓ÷ø£å+ ˝Ò≈£î+&ÉT>±ø£!μ
8. nì Äø£*<ä|ü\#˚ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï yê´düT&ÉT X¯|æ+#·uÀsTTq düeTj·T+˝À ˇø£ Áu≤Vü≤àDeT+~s¡|ü⁄ yêøÏ≥
bÕs¡«r<˚$ kÕe÷q´ Åd”Ô y˚wü+˝À `
9. y˚<ä|ü⁄sêD XÊÁkÕÔ\T ìπs›•+#˚ C≤„q dü«s¡÷|æDÏ Ä eTT‘ÓÔÌ<äTe. ø±oq>∑s¡+ nH˚ dü«s¡í|”sƒ¡ •Ksêìï n~Ûs√Væ≤+∫
ñqï ÄyÓT ` #˚‹øÏ <Û]ä +∫q s¡‘ï· ø£+ø£D≤\T |òTü \T¢ |òTü \T¢eTH˚≥T¢ #ÓsTT´ }|ü⁄‘·÷ z dü+j·T$Tesê! Ç≥Tsê nì
|æ*Ã+~. (ˇø£ÿs√E Äø£*πø ‘·≥Tºø√˝Òì yê&çøÏ ˙πø+ dü+j·TeTq+ ñ+<äj·÷´! nì e´+>∑´+>± n&É>∑&Üìπø
dü+j·T$Tesê! nì dü+uÀ~Û+∫+~ Ä eTT‘ÓÔÌ<äTe).
10. >=+‘·T<ëø± ‹q&ÜìøÏ _Ûø£å<=s¡ø£˝Ò<äì Ç+‘·>± ∫+<äT\Ty˚düTÔHêïe⁄ ø£<ë! Ç~ ˙≈£î eT+∫<ë? u≤>∑Tqï~.
ì»+>± ˙e⁄ XÊ+‘·dü«uÛ≤e⁄&Éyê? |æ&ç¬ø&ÉT e]–+»\‘√ ø±\+ yÓfi¯flãT#˚Ãyês¡T, XÊø±Vü‰s¡+‘√, <äT+|ü\‘√
dü]ô|≥Tº≈£îH˚yêfi¯ófl, <äT+|ü\T‹ì ã‹πøyêfi¯ófl, s√fi¯fle<ä› #Ó~]|ü&É¶ _j·T´+ @s¡Tø=ì Jeq+ kÕ–+#˚ eTTqT\T
˙ø£+fÒ ‘Ó*$‘·≈î£ ÿeyêfi≤fl?
11. ªñqï}s¡T ø£qï‘·*¢‘√ düe÷q+μ nH˚ ˙‹ ˙≈£î ‘Ó*j·T<ë? n+‘·ø£+f… $X‚wæ+∫ •e⁄ì nsê∆+>∑\øÏÎjÓÆTq á
ø±oq>∑]MT<ä ˙$+‘· ø√|ü+ #·÷|æ+#·&É+ ‘·>∑THê? nì eT+<ä*+∫+~ bÕs¡«r<˚$.
12. øπ e\+ _Ûøå£ <=s¡ø˝£ <Ò Hä ˚ HÓ|+ü ‘√ u≤<Û|ä &ü ç ˙˝≤+{Ï ñ‘·eÔ TT&ÉT $•wüyº TÓ qÆ ø±oq>∑sêìï X¯|+æ #ê\qT≈£î+{≤&Ü?
#ê˝≤ Äø£*‘√ñHêïe⁄. ø±ã{Ïº á düeTj·T+˝À ìqTï m≈£îÿe>± u≤<Ûôä |≥º&+É e÷e+{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î eT+∫~ø±<äT.
e÷sTT+{ÏøÏ uÛÀ»HêìøÏsê! ‹ì ≈£Ls¡TÃqï ‘·sê«‘· ˙‘√ ø=ìï e÷≥\T e÷{≤¢&ÉT‘êqTμ nqï Ä eTVü‰kÕ~Û«ì
#·÷dæ, yê´düT&ç{≤¢ nHêï&ÉT `
13. ‘·©!¢ dü÷s¡T´&Éd$Ôü TdüTHÔ êï&ÉT. H˚H˚ ø±<äT, Hê‘√bÕ≥T •wüß´\÷ ñHêïs¡T. •wüß´\‘√ ø£\dæ uÛTÑ õ+#ê\H˚ Hê Áe‘·+
$&ç∫ô|{Ïº MT Ç+≥ H˚H=ø£ÿ&çH˚ uÛÑTõ+#·˝ÒqT. ás√E ìqï{ÏøÏ eTs¡THê&˚ø£<ë! (n+fÒ ìqï{Ï˝≤π> ás√E
≈£L&Ü ñ|üyêdü+ ‘·|üŒ<äì n+‘·sês¡ú+)
14. nì y˚<äyê´düT&ÉT |ü\Tø£>± ø=+#Ó+ q$« |ü<äàeTTœjÓÆTq Ä Ç˝≤¢\T ªdüπs˝Ò! eTT˙+Á<ë! $X¯«Hê<∏äTì <äj·Te\¢
m+‘·eT+~ n‹<∏äT\T e∫ÃHê ø±eT<Û˚qTe⁄e˝… ø√]q |ü<ësêú\˙ï nq+‘·+>± H˚qT @sêŒ≥T #˚j·T>∑\qT.
˙ •wü´>∑D≤ìï rdüTø=ì yÓ+≥H˚ sê!μ nqï~.
15. nq>±, ªdüπs! eTVü‰Á|ükÕ<ä+μ nì, y˚<äyê´düT&ÉT •wüß´\qT rdüTø=ì >∑+>±q~øÏ yÓ[fl, kÕïq, Ä#·eTHê<äT\T
|üP]Ô >±$+#·Tø=ì sê>±`
16. >=&ÉT>∑T bÕe⁄ø√fi¯fl (>=&ÉT>∑T Äø±s¡+˝Àì ãT&çô|\Tqï bÕe⁄ø√fi¯ófl) –\ø£\T yÓ÷>∑T‘·T+&É>± #·+Á<äeTTœ nsTTTq
Ä Ç˝≤¢\T yêfi¯fl≈£î m<äTs¡TyÓ[fl ÄVü‰«ì+∫+~. •wüß´\‘√ yê´düT&ÉT uÛÀ»qXÊ\˝À ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. n|ü&ÜyÓT

Ç$ #˚j·T+&ç
1. øÏ+~ |ü<ä´+ #·<äe+&ç. lHê<∏äT&ÉT ‘·q >∑T]+∫ ‘êqT @eTì #Ó|üø=Hêï&√ ‘Ó\Œ+&ç.
d”ˆˆ e∫sTT+‘·T y˚eTT\yê&É ;ÛeTq uÛÑ+–
qT<ä›+&É ©\ H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
uÛ≤wæ+‘·T qqïj·TuÛ≥ Ñ Tº e÷s¡+Z ãTq
qTuÛÑj·T yêÁøöŒ&Ûç H=ø=ÿø£ÿ e÷≥T
yêø£è‘·TÔ ‹ø£ÿj·T»« Á|üø±s¡eTT s¡kÕ
uÛÑT´∫‘· ã+<ÛäeTTq H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
|ü]&ÛÉ$+‘·T Á|üã+<Ûä |üs¡y˚TX¯«s¡Tì πsƒe
dü÷øÏyÔ ∫’Ó Á‹ H=ø=ÿø£ÿe÷≥T
‘˚ˆˆ^ˆˆ HÓ’wü<Ûë~ eTVü‰Á|üã+<ÛäeTT\T ô|≈£îÿ
#Ó|æŒHê&Ée⁄ e÷≈£î HêÁ•‘·T&É eq|òüT
Ç|ü⁄&ÉT #Ó|üŒ<=&É+–q sT÷ Á|üã+<Ûä
eT+øÏ‘e· TTùdj·TT Ms¡uÁÑÛ <äjT· ´ù|s¡ (ø±o 1`18)
2. ªnìï <ëHê˝À¢ø° nqï<ëq+ $Tqïμ nH˚ n+X¯+ô|’ ‘·s¡>∑‹˝À #·]Ã+#·+&ç.
3. lHê<∏øä $£ >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.
4. ªÄø£+sƒ+¡ ãT>∑.................•˝À+#ÛÁ· |üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdTü ˝Ÿ!μ |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡+ú sêj·T+&ç.

n) yê´düTì bÕÁ‘· dü«uÛ≤yêìï $e]+#·+&ç.
Ä) ªH˚&ÉT ìqï{ÏøÏ eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãTμ á e÷≥\T mes¡T me]‘√ @dü+<äs¡“¤+˝À nHêïs¡T? M{Ï
n+‘·sês¡y∆ T˚ $T{Ï?

n) bÕsƒ¡+˝Àì ø£<∏äqT dü+øÏå|üÔ+>± sêj·T+&ç.
Ä) ø√|ü+ ø±s¡D+>± yê´düT&ÉT ø±oq>∑sêH˚ï X¯|æ+#ê\qT≈£îHêï&ÉT ø£<ë! ªø√|ü+ ` eTìwæ $#·ø£åDqT
q•+|üCÒdüTÔ+~.μ nH˚ n+X¯+ >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
n) ªø√|ü+ ‘·–Z+#·Tø√&É+ eT+∫~!μ nH˚ n+XÊìï uÀ~Ûdü÷Ô $TÁ‘·TìøÏ ˝ÒK sêj·T+&ç.
Ä) _Ûø£å, s¡ø£å, |üØø£å, düMTø£å, $eø£å...... e+{Ï |ü<ë\‘√ ˇø£ #·ø£ÿì uÛ≤yêìï Á|üø£{Ï+#˚ ø£$‘· sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^dæq |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) <ë«'ø£yê≥+ãT <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘Ó.
Ä) Á|üøå±[‘·+u…’q |üdæ"&ç #·≥TºeeTT.
Ç) bÕsêX¯sT¡ ´+&ÉT ≈£îå ‹ŒbÕkÕ |üse¡ X¯ó+&Ó’ X¯|sæ TT+|ü"<ä\+#ÓqT.
á) ÇM«{ÏMT<ä HêÁ>∑Vü≤eTT ‘·>∑THÓ?
á) ndüÔ$T+|ü>∑ CÒdæHê&ÉT nVæ≤eTø£s¡T&ÉT.
2. øÏ+~ |ü<ë\qT kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üj÷Ó –+∫ sêj·T+&ç.
n) <ë«'ø£yê≥eTT Ä) MøÏå+#·T Ç) n+>∑q
á) eT#ÓÃø£+{Ï ñ) ≈£î+<ë&ÉT≥ }) uÛÑTøÏÔXÊ\
3. øÏ+~ yêø±´\˝Àì HêHêsêú\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) M&ÉT @ M&ÉTyê&√>±ì <äTcÕÿs¡éTT\qT M&ÉT#·THêï&ÉT.
Ä) <˚X¯uÛ≤wü\+<äT ‘Ó\T>∑T˝…dü‡j·Tì sêj·T\T ˝…dü‡>± ã*¬øqT.
Ç) >∑Ts¡Tì e÷≥\T $qï Ç+Á<äT&ÉT ø£s¡Tíì >∑Ts¡T&Ó’q dü÷s¡T´ì >∑*dæ >∑Ts¡TjÓ÷»q #˚j·TkÕ–Hê&ÉT.

4. øÏ+~ Á|üø£è‹ |ü<ë\≈£î dü¬s’q $ø£è‹ |ü<ë\qT m+|æø£ #˚j·T+&ç.
n) $<ä´ ( )
ø£) $~j·T #·) $»® ≥) $<Ó› ‘·) $<Ûä´
Ä) _Ûøeå£ TT ( )
ø£) ã‘ÓÔeTT #·) ã#·Ã ≥) _#·Ã ‘·) _#·ÃeTT
Ç) j·÷Á‘· ( )
ø£) j·T‘·s¡ #·) C≤‘·s¡ ≥) C…’Á‘· ‘·) j·T‘·qeTT
á) eT‘·‡ éTT ( )
ø£) eTNÃ¤ #·) eT‹Ôj·TeTT ≥) eT#ÓÃeTT ‘·) eT‘·ÔeTT
5. øÏ+~ |ü<ë\≈£î e⁄´‘·Œ‘·´Ô sêú\qT sêj·T+&ç.
n) >∑Ts¡T&ÉT Ä) eq»eTT Ç) ns¡È éTT á) bÕ<äéTT
ñ) bÕsêX¯s¡T´&ÉT
1. øÏ+~ bÕ<ë˝À¢ì dü+<ÛTä \qT >∑T]Ô+∫ dü+~Û dü÷Á‘ê\qT sêj·T+&ç.
n) |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûø£å sTT&É<äjÓT´" >∑{≤!
Ä) ø±•— sTTM«{Ï MT<ä HêÁ>∑Vü≤eTT <ä>∑THÓ.
Ç) z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´ j·TTqïj·T÷s¡T.
2. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë˝À¢ @j˚T #Û+· <ädTü ‡\THêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫ düeTq«j·T+ #˚jT· +&ç.
n) eTTìes¡! ˙e⁄ •wü´>∑DeTT+>=ì #·j·T´qs¡eTTà $X¯«Hê
Ä) j·÷´~eTX¯øÏÔ dü+j·T$Tesê! sTT≥Ts¡eTàì |æ˝…Ã Vü≤düÔ dü+
Ç) qœ\ $<ë´>∑Ts¡T+&ÉT _Ûøå±≥q+ãT
3. øÏ+~ yêø±´\qT #·<eä +&ç.
nsêú+‘·sH¡ ê´kÕ\+ø±s¡+
n) •yêJ ø£fi≤´DÏ <äTsêZìï kÕ~Û+#ê&ÉT.
Ms¡T\≈£î kÕ<ÛäéTT ø±ì~ ˝Ò<äT ø£<ë!
Ä) >=|üŒyê]‘√ ñqï kÕe÷qT´\q÷ >ös¡$kÕÔs¡T.
|üPe⁄\‘√bÕ≥T <ësêìï >∑÷&Ü dæ>∑HÓøÏÿkÕÔs¡T.
á ¬s+&ÉT yêø±´˝À¢ ˇø£ $wüj·÷ìï eTs√ $wüj·T+‘√ düeT]údüTÔHêï+ ø£<ä÷!
yÓTT<ä{Ï yêø£´+˝À
•yêJ ø£fi≤´DÏ <äTsêZìï kÕ~Û+#·&É+ ` $X‚wü $wüj·T+.
Ms¡T\≈£î kÕ<Ûä´+ ø±ì~ ˝Ò<äT ø£<ë! ` kÕe÷q´ $wüj·T+.
n+fÒ $X‚wü $wüj·÷ìï kÕe÷q´ $wüj·T+‘√ düeT]ú+#ê+.
Çø£ ¬s+&Ée yêø£´+˝À
>=|üŒyê]‘√ñqï kÕe÷qT´\qT >ös¡$+#·&É+ ` kÕe÷q´ $wüj·T+.
|üPe⁄\‘√bÕ≥T <ës¡+ dæ>∑HÓø£ÿ≥+ ` $X‚wü $wüj·T+.
n+fÒ B+{À¢ kÕe÷q´ $wüj·÷ìï $X‚wü $wüj·T+‘√ düeT]ú+#ê+.
\ø£åD+: $X‚wü $wüj·÷ìï kÕe÷q´ $wüj·T+‘√>±ì, kÕe÷q´ $wüj·÷ìï $X‚wü $wüj·T+‘√>±ì düeT]ú+∫
#Ó|Œü &ÉyT˚ nsêú+‘·sH¡ ê´kÕ\+ø±s¡+.
øÏ+~ \øå±´\≈£î düeTq«j·T+ sêj·T+&ç.
n) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#ê&ÉT.
eTVü‰‘·Tà\≈£î kÕ<Ûä´+ ø±ì~ ˝Ò<äT ø£<ë!
Ä) y˚T|òüTT&É+ãT~ÛøÏ b˛sTT »\+ãT ‘Ó∫Ã ÇkÕÔ&ÉT.
˝Àø√|üø£s¡Ô\øÏ~ düVü≤»>∑TDeTT.

♦ lHê<∏Tä &ÉT d”d|ü <ü ´ä s¡#q· ≈£î Á|üd~æ .∆ lHê<∏Tä &ÉT s¡∫+∫q @yÓH’ ê 5 |ü<ë´\T y˚sπ «s¡T Á>∑+<∏ë\qT+&ç ùdø£]+#·+&ç.
yê{Ïì sêj·T+&ç. ‘·s¡>∑‹˝À #·~$ $ì|æ+#·+&ç. >√&É |üÁ‹ø£˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
y˚T<Ûë$ mìïø£cÕº\T|ü&Ü¶, X¯ó<ä∆yÓTÆq

dü÷øÏÔ q&Ée&çì, JeHêìï e<ä\&ÉT. <ëìe\¢H˚
n‘·&ÉT Á|ü‹wü˜qT, ñ‘·ÔeT >∑‘·T\q÷
bı+<äT‘ê&ÉT.
` eTVü‰uÛ≤s¡‘·+ ñ<√´>∑|üs¡«+

& ç
üT ø√+
Ó‘\Td e÷{≤¢&É≥eT÷ ˇø£ ø£fi‚
ç`
äe +&
#·< eTqdüT˝Àì uÛ≤yêìï m<äT{Ïyê]øÏ ‘Ó*j·TCÒùd e÷<ÛäéT+ e÷≥. e÷≥≈£îqï X¯øÏÔ >=|üŒ~. n~
ne‘·*yê]ì yÓT|æŒ+#·>∑\<äT, H=|æŒ+#·>∑\<äT, Ä|ü<ä\qT+&ç ‘·|æŒ+#·>∑\<äT. e÷{≤¢&É≥+ ˇø£ ø£fi¯. X¯ã›X¯øÏÔ
‘Ó*dæqyêìπø á ø£fi¯ ø£s¡‘·˝≤eT\ø£eTe⁄‘·T+~.
ˇø±j·Tq yÓT≥T¢~>∑T‘·THêï&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À eTs=ø±j·Tq yÓT≥T¢ m≈£îÿ‘·THêï&ÉT. <ë] Çs¡T≈£î>±
ñ+~. Ç<ä›s¡÷ eT<Ûä´˝À m<äTs¡T|ü&Ü¶s¡T. øÏ+<ä qT+&ç edüTÔqï n‘·ìøÏ ø√|üyÓT≈£îÿe. ô|’qT+&ç ~>∑T‘·Tqï
yêì‘√ ªH˚qT eT÷s¡Tâ\≈£î <ë]e«qTμ nHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ m<äT{Ïyê&ÉT @e÷Á‘·+ ‘·&ÉTeTTø√≈£î+&Ü ª|üs¡yê˝Ò<äT
H˚ìkÕÔqTμ nHêï&ÉT. Ç|ü&ÉT me&ÉT eT÷s¡Tâ&Éj·÷´&ÉT?
ˇø±$&É Ç+ø=ø±$&É‘√ ù|N ô|≥Tº≈£îqï~. ø√|ü+‘√ ¬s∫Ãb˛sTT ªNÛ ≈£îø±ÿμ nH˚dæ+~. ne‘·˝≤$&É
ª@eTø±ÿ?μ nqï~. á eTTø£ÿ‘√ yÓTT<ä{≤$&É ‹ø£ÿ≈£î~]+~.
‘ê+ã÷\+ y˚düTø√&ÜìøÏ yÓfi≤fl&√ ô|<ä›eTìwæ. ‘·eT\bÕ≈£î\T ø£fÒºyêì‘√ ª@jYT, Ä≈£î˝ÀdüTqï+
‘·≈£îÿey˚sTT, <äe&É|ü>∑T\T‘·T+~μ n+≥÷ |üø£ÿH˚e⁄qï ns¡{Ï|ü+&É¢ ¬>\≈£î #˚sTT Äì+∫ ì\ã&Ü¶&ÉT.
neø±X¯+ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTqÔ ï ‘·eT\bÕ≈£î\yê&ÉT ª@eTjÓ÷´jYT, #ÓsTT´‹sTT´, |ü+&ÉTs¢ ê\T‘êsTTμ nHêï&ÉT.
e÷≥≈£î e÷≥, <Óã“≈£î <Óã“.
kÕVæ≤‘ê´_Û˝≤wæjÓÆTq ˇø£&ÉT ø£$ì ø£*XÊ&ÉT. m+‘√ø±\+ qT+&ç ‘·q eTqdüT˝À <ë#·T≈£îqï ÄX¯qT
ãj·T≥ô|{≤º&ÉT. ªnj·÷´, Hê≈£î @<Ó’Hê Hê{Ïø£qT sêdæe«+&çμ nq&ç>±&ÉT. <ëìøÏ ã<äT*dü÷Ô Ä ø£$
ªz! <ëìπøeTT+~ @Hê{Ï¬ø’Hê sêkÕÔqTμ nì nuÛÑj·T$T#êÃ&ÉT.
ˇø£ ô|+&ç¢y˚&ÉTø£˝À ø=+<äs¡T ≈£Ls¡TÃì e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥THêïs¡T. ˇø£ ô|<ë›j·TqqT ªMTej·Tôd+‘·+&ûμ
nq&ç>±s¡T. <ëìø± ô|<ä›eTìwæ ª@&˚fi¯óflμ nHêï&ÉT. n+<äs¡÷ eTT≈£îÿq y˚˝ÒdüT≈£îHêïs¡T. m+‘· ô|<ä›eTìôw’‘˚
e÷Á‘·+ Ç+‘·>± |ü]Vü‰düe÷&ÉT‘êsê nì ì\BXÊs¡T. n‘·qHêï&ÉT ªH˚qT ì»y˚T #ÓbÕŒqT Hê≈£î @&˚fi¯ófl
(7 I 7 R 49) nHêï&ÉT. ndü\T $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îì n+<äs¡÷ >=\T¢q qy˚«XÊs¡T.
ãC≤s¡T˝À yÓfi¯ó‘·Tqï ˇø£‘·ìøÏ $TÁ‘·T&ÉT ‘ês¡dü|ü&Ü¶&ÉT. #ê˝≤ø±\yÓTÆ+~ yêfi¯ófl ø£\TdüTø=ì. $TÁ‘·T&ÉT
#Ó|ü\T ˝Ò≈£î+&Ü ñ+&É&É+#·÷dæ $wüj·Ty˚T$T≥ì Á|ü•ï+#ê&ÉT. <ëìøÏ ã<äT*dü÷Ô ª#Ó|üø=qT≥πøeTTqï<äμì
ô|<ä$ $]#ê&Ü$TÁ‘·T&ÉT.
‘·qT rj·TuÀj˚T dæìe÷ $wüj·T+˝À ìsêà‘· ˇø£ ø£$ <ä>∑Zs¡≈£î yÓfi≤¢&ÉT. ªHê dæìe÷ø=ø£ bÕ≥ sêkÕÔsê?μ
nì nuÛÑ´]ú+#ê&ÉT. <ëìøÏ ø£$ ªsêkÕÔsêμ nHêï&ÉT. m+‘· ø£$jÓÆT‘˚ e÷Á‘·+ Ç+‘· nVü≤+ø±s¡+>± ‘·qqT
ªsêμ n+{≤&Ü nqT≈£îHêï&ÉT ìsêà‘·. n‘·ì Ä+‘·s¡´+ Á>∑Væ≤+∫q ø£$ nj·÷´, qqTï ‘·|ü>±
nqT≈£î+≥Tqï≥T¢Hêïs¡T H˚qqï~ ªsêkÕÔ, sêμ nì. Vü≤eTàj·T´ nqT≈£îHêï&ÉT ìsêà‘·.
Ç˝≤ e÷≥\˝À $s¡T|ü⁄\ yÓTs¡T|ü⁄\qT düèwæºkÕÔsTT. e´+>∑´+ –*–+‘·\T ô|&ÉT‘·T+~.

12 ∫Á‘·Áê+
` <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ®
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

s¡ø±Ô\T z&ÉT‘·÷qï e÷ sêôd‡˝Ÿ<ësY >∑ã>∑u≤ @<√ sêdæ Ä
ø±–‘êìï Hê ø±*øÏ ø£{≤ºsT¡ . ø£{ºÏ qqTï |ü+»s¡+ ˝À+∫ e<ä*ô|{≤ºsT¡ .
n‘·ì ø£fi¯¢˝À¢ ø£ì|æ+∫q Ä+<√fi¯qqT ã{Ïº yêfi¯fl+‘ê rÁeyÓTÆq Á|üX¯ï\T:
Ä|ü<ä˝À ñHêïs¡˙, eTTK´kÕúes¡+ qT+∫ dü‘·«s¡düVü‰j·T+ 1. áù|sê˝Àì e÷≥\T mes¡ T
Ä•düTHÔ êïs¡˙ ns¡eú TsTT+~. yÓ+≥H˚ ø±*øÏ ø£{qºÏ düe÷#ês¡ |üÁ‘+· ‘√ #ÓãT‘·THêïs¡T ?
düV‰ü >±*˝ÀøÏ m–sêqT. m˝≤¬>H’ êdüsπ |òTü À+&é y˚∫ñ+&˚ Á|ü<ëÛ q
2. düe÷#êsêìï me] <ä>∑Z] qT+∫
kÕúes¡+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ #˚sT¡ ø=ì rsê\qï ‘·|qü . ª#˚sê*μ, ª#˚] rsê*μ.
nì eTqdüT˝À |ü<|˚ <ü ˚ nqTø=HêïqT. |ü*øÏq Á|ürkÕØ Ä e÷≥\T me]øÏ Ä |üøÏå #˚]Ã+~ ?
~eéT+Á‘ê˝≤¢ HêeTqdüT˝À u≤>± Hê≥Tø=ìb˛sTT Hê≈£î q÷‘·q 3. düe÷#êsêìï #˚sy¡ j ˚ T· &ÜìøÏ @ |üøìåÏ
»edü‘êÔ «\qT n+~+#·kÕ>±sTT. n|üŒ{Ïøπ u≤>± ô|ø’ Ï #˚sT¡ ø=HêïqT ñ|üjÓ÷–+∫ ñ+{≤s¡T? m+<äT≈£î?
ø±ã{Ïº ˇø£ÿkÕ] Hê\T>∑T~≈£îÿ˝≤ ø£\j·Tpdæ |ü&eÉ T≥~X¯qT >∑Ts¡T|Ô {ü ºÏ 4. düe÷#êsêìï #˚sy¡ d˚ qæ |üø˝åÏ Àì >=|üŒ
Ä ~X¯>± m>∑s¡ Hês¡+_Û+#êqT. e+ø£s¡ {Ï+ø£s¡ e÷sêZ˝À¢ |æ∫Ã>± \ø£åD≤\T @$?
m–] ∫≥º∫es¡≈î£ >∑eT´+ #˚] |òTü À+&é #˚‹MT<ä yê˝≤qT. s¡ôd‡˝Ÿ<ësY
n+~+∫q Ä düe÷#êsêìï |òTü À+&é >∑ã>∑u≤ #·~$ dü+‘√wü+‘√
<äTøÏÿf…<Tä ˝› ≤ s¡+ø¬ ô|{≤ºsT¡ . Áù|eT>± Hê ‘·\ ì$Tsês¡T.
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+

eTq <˚X¯+˝À eèø£ådü+|ü<ä, |üøÏådü+|ü<ä nbÕs¡+. ◊‘˚ M{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒùd eT+∫ |ü⁄düÔø±\T
ns¡T<äT>± ñHêïsTT. |üPs¡«ø±\+˝À düe÷#êsêìï #˚sy¡ j ˚ T· &ÜìøÏ bÕe⁄sê\qT ñ|üj÷Ó –+#˚yês¡T. bÕe⁄sê\
|ü⁄≥Tºø,£ yê{Ï Jeq$esê\≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£<Hä∏ ê\‘√ ≈£L&çq |ü⁄düøÔ +£ ∫Á‘·Áê+. ø£\ø£‘êÔ˝À z ô|+|ü⁄&ÉT
bÕe⁄s¡+, <ëìï ô|+#˚ z u≤\T&É÷, yêfi¯¢ ø£<∏äqT eTqdüT≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îb˛j˚T˝≤ #Ó|æŒq |ü⁄düÔø£+ ∫Á‘·Áê+.
∫Á‘·Áê+ |æ\¢\ø√dü+ sêdæq |ü⁄düÔø£y˚T ◊Hê BìøÏ Á|üø£è‹ |ü]o\≈£î\qT ≈£L&Ü n\]+#˚ X¯øÏÔ ñ+~.
bÕe⁄sê\ JeHêìøÏ dü+ã+~Û+∫q n‹dü÷ø£Î$esê\T ‘Ó*j·TC…|üŒ&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.

á bÕsƒ¡+ ø£<∏ëÁ|üÁøÏj·T≈£î dü+ã+~Û+∫+~. Ç~ nqTyê<ä ø£<∏ä. Á|üdTü Ô‘· bÕsƒ¡úÛ≤>±ìï
<Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ® sêdæq ªª∫Á‘·Áê+ ` z bÕe⁄s¡+ ø£<∏äμμ nH˚ |ü⁄düÔø£+˝À qT+∫
d”«ø£]+#ês¡T. Bìï ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+∫qyês¡T <ëdü] neTπs+Á<ä. Bìï H˚wüq˝Ÿ
ãTø˘Á≥dtº, Ç+&çj·÷ dü+düú Á|ü#·T]+∫+~. ª∫Á‘·Áê+μ nH˚~ ˇø£ ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄s¡+ ù|s¡T.
á bÕsƒ¡+ |ü≈£åî\≈£î dü+ã+~Û+∫q XÊÅd”Ôj·T $C≤„Hêìï n+~düTÔ+~.
 bÕsƒêìøÏ eTT+<äT Á|üy˚•ø£˝À ñqï n+XÊìï #·<äe+&ç @+ Á>∑Væ≤+#ês√ #Ó|üŒ+&ç.

 bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
 yê{Ï nsêú\qT bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ä$C≤„q+μ |ü{Ïºø£qT ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄qT>±ì #·÷dæ
‘Ó\TdüTø√+&ç.
s¡#·sTT‘· |ü]#·j·T+
$•wüº s¡#·sTT‘· <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ® ù|s¡T n‹ ø=~›eT+~ uÛ≤s¡rj·TT˝Ò $ì ñ+{≤s¡T.
Äj·Tq sêdæq $\ø£Då |ü⁄døÔü +£ ª∫Á‘·Áê+μ. á |ü⁄døÔü +£ 1928˝À ªq÷´ u…Ø yÓT&É˝μŸ qT >¬ \T#·T≈£î+~.
u≤\kÕVæ≤‘·´+˝À $X‚wüø£èwæ #˚dæqyê]øÏ ªnyÓT]ø£Hé ˝…’ÁãØ nk˛dæj˚TwüHéμ yês¡T Ç#˚Ã $•wüº
|ü⁄s¡kÕÿs¡+ ªªq÷ú…ØyÓT&É˝£ Ÿμμ. á ãVüQeT‹ >¬ \TÃø=qï ˇπøˇø£ uÛ≤s¡rj·T s¡#s· TT‘· ªª<Ûqä >√bÕ˝Ÿ
eTTKØ®μμ.
eTTKØ® ≈£î≥T+ã+ ø=˝Ÿø±‘ê≈£î <ä>∑Zs¡˝À ñqï z eT+~s¡+˝À |üPC≤s¡T\T>± ñ+&˚~.
(1890`1936) uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ‘·q u≤\´+ >∑&ç|æq <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ® |ü+<=$Tà<˚fi¢¯ ej·TdüT‡˝À nyÓT]ø±
yÓfi≤fl&ÉT. ø±*bò˛]ïj·÷, kÕºHbé ˛ò sY¶ $X¯«$<ë´\j·÷˝À¢ #·<Tä e⁄≈£îHêï&ÉT. ‘·qJ$‘·eT+‘ê nø£ÿ&˚
>∑&çbÕ&ÉT. s¡#·q\T #˚j·T&É+, ñ|üHê´kÕ\T Çe«&É+ Çy˚ Äj·Tq eTTK´ yê´|üø±\T. »+‘·Te⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q
|æ\¢\ |ü⁄düÔø±\T ‘=$Tà~ sêXÊ&ÉT. M{Ï˝À 1922˝À sêdæq ªªø£] ~ m*ô|ò+{Ÿμμ, 1928˝À sêdæq ªª>√+&é ~
Vü≤+≥sYμμ, 1924˝À sêdæq ªªVü≤]XÊ ~ »+–˝Ÿ ˝≤´&éμμ |ü⁄düÔø±\T #ê˝≤ ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+<ësTT.
$<˚X+¯ ˝À ñHêï @Hê&É÷ Äj·Tq uÛ≤s¡‘<· X˚ Ê˙ï, uÛ≤s¡rj·TeT÷˝≤\qT eT]∫b˛˝Ò<Tä . uÛ≤s¡‘<· X˚ Êìï >∑T]+∫,
Çø£ÿ&ç ø£<∏ä\ >∑T]+∫ ≈£L&Ü s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT.

Á|üy•˚ ø£
|üøåÏ Á|ü|+ü #·+˝À s¬ +&ÉT <äèXÊ´\T n‹eTH√Vü≤s¡yTÓ qÆ $. >∑T&ÉTã¶ <ä\› T ø={Ïº ‘·*|¢ øü åÏ
|æ\|¢ øü ìåÏ á Á|ü|+ü #·|⁄ü yÓ\T>∑T yÓ\T¢e˝ÀøÏ rdüTø=ìsêe&É+ n+<äT˝À yÓTT<ä{~Ï . n˝≤
e∫Ãq |æ\|¢ øü åÏ H√{ÏøÏ ÄVü‰s¡+ n+~dü÷Ô ‘·*¢ |üøåÏ ô|+|üø+£ ø=qkÕ–+#·&+É s¬ +&Ée~.
∫Á‘·Áê+ ô|+|üø+£ m+‘√ nqTsê>∑+‘√ kÕ–+~. Ç+‘·≈L£ ª∫Á‘·Áê+μ mes¡T? <ëì
ô|+|üø+£ m˝≤ kÕ–+~? n~ m˝≤ m>∑s&¡ +É H˚sT¡ Ãø=+~? bÕsƒ+¡ #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
I
|ü⁄≥Tºø£
|ü~ \ø£\å »HêuÛ≤ ñ+<äì eTq+ #Ó|ü ≈£îH˚ ø=˝Ÿø±‘ê eTVü‰q>∑s+¡ ˝À
ø£˙dü+ Çs¡yÓ’ \ø£å\ bÕe⁄sê\T ñ+{≤sTT. Á|ür eT÷&√ ≈£îÁsê&ç <ä>∑Zs¡
ø£˙dü+ ˇø£ &É»qT yês¡Ô\T yÓ÷ùd bÕe⁄sê\T, –]ø°\ bÕe⁄sê\÷, |æ–*
|æ≥º\÷, ã+‹ bÕe⁄sê\÷ ñ+&É≥+ ø£<äT›. bÕe⁄sê\qT eT∫Ãø£ #Ój·T´&É+
nqï ø£fi¯ y˚˝≤~ dü+e‘·‡sê\T>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ø=qkÕ>∑T‘√+~. Ä ø£fi¯
|ü⁄Dé÷ nì |ü≈îå£ \qT Áù|$T+#˚yê]ì n\]+#˚ |æ–*|æ≥,º ã+‹ bÕe⁄s¡+
nqï ¬s+&ÉT $•wüºyÓTÆq bÕe⁄sê\ C≤‘·T\qT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Á|ü|ü+#êìøÏ
n+~+∫+~. mH√ï X¯‘êu≤›\qT+N sêE\÷, j·TTesêE\÷, sêDT\÷,
j·TTesêDT\÷ ‘·eT‘·eT #·\Tesê‹ eT+~sê\˝Àq÷ kÕe÷qT´\÷,
ìs¡Tù|<ä\÷ ‘·eT ‘·eT Çfi¯Sfl, |üP]fi¯fl˝Àq÷`bÕe⁄sê\ MT<ä Áù|eT,
ÄbÕ´j·T‘·\qT ≈£î]|ædü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. ÁX¯<ë∆dü≈£îÔ\qT #·÷|ædü÷ÔH˚ ñHêïs¡T.
>=|üŒyêfi¯fl |üP<√≥\÷, bòÂ+f…q÷¢ >±ìe«+&ç, kÕe÷qT´\ |üP\eT&ÉT\÷,
|üfi¯fl #Ó≥÷¢ >±ìe«+&ç ` ne˙ï s¡ø£s¡ø±\ s¡+>∑T s¡+>∑T\ bÕe⁄sê\‘√q÷, ˙*ø£fi¯fl‘√ ≈£îe≈£îe˝≤&˚ >∑Te«\‘√q÷
ì+&ç ñ+&É&É+ ø£<äT›.
á Hê{Ïø° $<˚oj·TT˝…e¬s’Hê eTq eTVü‰q>∑sê\≈£î e∫Ãq≥ºsTT‘˚ yêfi¯fl≈£î ñ˝≤¢düø£s¡yÓTÆq, #·\¢ì>±*˝À –]ø°\T
ø=fÒº bÕe⁄sê\ ãè+<ë\T ø£ì|ækÕÔsTT. Ä ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄sê\≈£î ‘·eT ‘·eT &Üu≤ Çfi¯flMT<ä ì\ã&ç ‘Ó\¢C…+&Ü\T
}|ü⁄‘·÷ dü+πø‘ê\T n+~+#˚ ndü+U≤´ø£yÓTÆq ≈£îÁsêfi¯ófl ø£qã&É‘ês¡T. Ä ˙˝≤ø±X¯+˝À bÕe⁄sê\ >∑T+|ü⁄\T ô|qT
y˚T|òü÷\˝≤>± kÕ–b˛e&É+ ø£ì|ædüTÔ+~. yÓTT<ä≥ n$ ∫qï ∫qï ãè+<ë\T>± @s¡Œ&ç ‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\ Çfi¯fl
MT<ä z Çs¡yÓ’ ì$TcÕ\bÕ≥T #Óø£ÿs¡T¢ ø=&É‘êsTT. Ä ‘·sê«‘· n$ Áø£eTÁø£eT+>± ô|’ô|’øÏ kÕ–b˛‘êsTT. $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\
qT+∫ yÓ\Te&çq y˚s¡T y˚s¡T ãè+<ë\˙ï yÓT\¢>± ø£\>∑*dæb˛‘êsTT. ˇø£ ãèVü≤‘·Ôs¡ düeT÷Vü≤+>± s¡÷bı+<äT‘êsTT.
ø£qT#·÷|ü⁄≈£î n+<äq+‘· m‘·TÔ≈£î m–dæb˛‘êsTT. n˝≤ ø£\>∑*dæ, m>∑dæ >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç m–sêø£ ‹]– n˙ï $&ç$&ç>±
‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\ Çfi¯fl≈£î #˚s¡Tø=+{≤sTT. q>∑s¡+˝Àì Çfi¯ófl >∑T˝≤;, |üdüT|üP, ‘Ó\T|üP }<ë˝≤¢+{Ï s¡ø£s¡ø±\
s¡+>∑T˝˝À ñHêï, dü÷ú\+>± yê{Ï ô|’ø£|ü\T ˇπø |ü]e÷D+˝À, ˇπø Äø£è‹˝À ñ+{≤sTT. nsTTHê eT] Ä y˚˝≤~
bÕe⁄sê\T mHÓïH√ï <ä÷sê\T ø£*dæyÓT*dæ m–]Hêø£, ‹]– ø£∫Ã‘·+>± ‘·eT ‘·eT Çfi¯fl≈£L, >∑÷fi¯fl≈£L m˝≤
#˚sT¡ ø√>∑\T>∑T‘·THêïsT÷ nqï~ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+#˚ $wüjT· y˚T. ìC≤ìøÏ bÕe⁄sê\≈£î n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ~XÊ|ü]C≤„q+ ñ+~.
@qT>∑T\÷, bÕe⁄sê\ø£Hêï ‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\|ü≥¢ m≈£îÿe $XÊ«dü+ Á|ü<ä]Ù+#˚ ÁbÕDT\qT H˚ì+‘·es¡≈£L
#·÷&É˝<Ò Tä . á s¬ +&ç{‘Ï √q÷ Hê≈£î düìïVæ≤‘· |ü]#·jT· + ñ+~. eqd”eT˝Àì >∑»sêE\T>±ìe«+&ç. q>∑s¡ d”eT\˝Àì
bÕe⁄sê\T >±ìe«+&ç, n$ ‘·eT j·T»e÷qT\+fÒ ÁbÕD+ ô|&É‘êsTT. s√»+‘ê mø£ÿ&Óø£ÿ&É ‹]–Hê, @ >∑>∑q d”eT˝À¢
m–]Hê ∫es¡øÏ n$ ‘·eT≈£îqï n<äT“¤‘y· TÓ qÆ n+‘·' Áù|s¡D≤ã\+‘√ ‘·eT
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç $TÁ‘·T&É÷, düVü≤#·s¡T&É÷ nsTTq e÷qe⁄&ç |ü+#·≈£î #˚s¡T≈£î+{≤sTT.
♦ ø√˝Ÿø£‘ê q>∑s¡+˝Àì |æ\¢\T |ü≈£åî\
Áù|$T≈£î\ì m˝≤ #Ó|üŒ>∑\s¡T? Hê ô|+|ü⁄&ÉT @qT>∑T ù|s¡T ªø£]μ, Hêø√ ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄s¡+ ≈£L&Ü
ñ+~. <ëì ù|s¡T ª∫Á‘·Áê+μ ª∫Á‘·μ n+fÒ ñ˝≤¢düuÛÑ]‘·yÓTÆq s¡+>∑T\‘√
♦ MT ÁbÕ+‘·+˝À @ @ |ü≈£åî\T m≈£îÿe>±
ì+&çq ` nì ns¡+ú . ªÁê+μ n+fÒ ø£+sƒ+¡ . Hê bÕe⁄s¡+ yÓT&É ∫Á‘· $∫Á‘·
ñ+{≤sTT? yê{Ï ø√dü + MTπ s +
es¡íuÛÑ]‘·+ nqï e÷≥. n|ü&É|ü&ÉT n+<äTπø e÷ bÕe⁄sêìï ªVü≤]$\T¢
#˚dTü HÔ êïs¡T?
yÓT&É>±&ÉTμ nì eTT<äT›>± |æ\Tdü÷Ô ñ+{≤qT.
♦ bÕe⁄sê\ >∑T]+∫ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*Z+#˚
$wüj·÷ìï ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡Tø£<ë! nfÒ¢ ìC≤ìøÏ ∫Á‘·Áê+ |ü⁄≥Tºø£‘√H˚ Vü≤]$\T¢ yÓT&É‘√ ñ{Ïº|ü&É˝Ò<äT.
$T>∑‘ê |ü≈£åî˝À¢ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+#˚ >∑T&ÉT¶ ˝À+∫ ãj·T≥|ü&É¶|ü&ÉT @ s¡+>∑T\÷ ˝Òe⁄. yÓT\¢>± s√E\÷,
$wüj÷· \T @eTTHêïsTT? yêsê\÷ >∑&#ç ø˚ =B› <ëìøÏ áø£\T ô|]>±sTT. nsTTHê eT÷&√HÓ\ e#˚Ã<ëø±
<ëì eHÓï∫HÓï\ >∑T]+∫q Ä#·÷ø°jT˚ e÷≈£î ‘Ó*dæsê˝Ò<Tä . ø±˙ ˇø£kÕ]
♦ $XÊ«dü+ Á|ü<] ä Ù+#·&+É n+fÒ @$T{Ï?
ì+&ÉT>± áø£\T ô|]>±ø£, Ä áø£\T n‹düT+<äsy¡ TÓ qÆ s¡+>∑T\‘√ ì+&Üø£,
♦ n+‘·' Áù|s¡D≤ã\+ n+fÒ @$T{Ï?
` ÇVü≤ n+<ä+˝À <ëìøÏ kÕ{Ïsê>∑\ bÕe⁄s¡+ e÷ }fiÀfl ˝Ò<äì
Bìe\¢ eTq+ @+ #˚j·T>∑\+? düŒwüeº TsTT+~. e÷ }fiÀfl <ë<ë|ü⁄ q\uÛy’… \˚ ô|+|ü⁄&TÉ bÕe⁄sê\T ñHêïj·Tqï
dü+>∑‹ eTq+ eT]∫b˛≈£L&É<äT. nìï y˚\ bÕe⁄sê\˝Àq÷ n‹ düT+<äs¡yÓTqÆ <äqï e÷≥ e÷ ∫Á‘·Áê+.
II
∫Á‘·Áê+ ø£<∏äqT H˚qT yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ïï+N yÓTT<ä˝…&É‘êqT. eTT+<äT <ëì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ >∑T]+∫ #Ó|üø=+<ë+.
<ëì ‘·+Á&ç|üøÏå z –]ø°\ yÓTTq>±&ÉT. ‘·*¢|üøÏå z yês¡Ô\ bÕe⁄s¡+. Ä s√E˝À¢ n~ n‹ düT+<äs¡yÓTÆq ≈£î©q e+XÊìøÏ
#Ó+~q bÕe⁄s¡+. Ä ¬s+&ÉT $•wüºyÓTÆq bÕe⁄sê\÷ »‘·>∑{≤ºsTT. >∑T&ÉT¢ ô|{≤ºsTT. yê{ÏøÏ |ü⁄{Ïºq ∫Á‘·Áê+ n+<äTe\¢H˚
‘·sê«‹s√E˝À¢ j·TT<ä∆s¡+>±˝À¢q÷ XÊ+‹ düeTj·÷˝À¢q÷ nyÓ÷|òüT+>± |üì#Ój·T´>∑\ yêsêÔVü≤]jÓÆTq bÕe⁄s¡+>±
s¡÷bı+~+~. ‘·*¢|üøÏå qT+&ç ‘Ó*$‘˚≥\T dü+bÕ~+#·T≈£î+~. ‘·+Á&ç|üøÏå qT+&ç y˚>∑+, #·Ts¡T≈£î<äq+, kÕVü≤dü+
dü+‘·]+#·T≈£î+~. n˝≤ düeT≈£Ls¡TÃ≈£îqï X¯øjÔÏ T· T≈£î\Ô |ü⁄Dé÷ nì n~ mH√ïkÕs¡T¢ X¯Á‘·Te⁄\ <ë&ç qT+∫ ÄK]ø£Då +˝À
` Ä <ë&ç #˚düTÔqï &˚>∑\ ‘·\\MT<ä qT+#˚ –]ø°\T ø={Ïº ` ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*–+~. Ä eTT#·Ã≥T¢ düeTj·TeT÷,
dü+<äs¡“¤eT÷ dü]≈£L&çq|ü&ÉT eTs√kÕ] #Ó|üø=+<ë+.
Ç+ø± >∑T&ÉT¶˝À ñqï|ü&˚ ∫Á‘·Áê+ z Á|üe÷<ä+ ˝À+∫ Á‘·T{Ï˝À m˝≤ ‘·|æŒ+#·T≈£î+<√ eTT+<äT #Ó|ü⁄‘êqT. Ä
s√EqT H˚qT m|üŒ{Ïø° eTs¡∫b˛˝ÒqT. ‘·*¢ bÕe⁄s¡+ ô|{Ïqº s¬ +&ÉT>∑T&É˝¢ À ˇø£<ëìï bıs¡bÕ≥Tq C≤s¡$&ç∫ |ü>\∑ >={Ïqº
s√»~. Ä ‘Ó*$e÷*q |üìøÏ H˚qT áHê{Ïø° dæ>∑TZ|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤qT. u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤qT. H˚qT |ü>∑\>={Ïºq Ä
¬s+&√ >∑T&ÉT¶˝À Á|ü|ü+#·+˝À¬ø˝≤¢ n‹ $•wüºyÓTÆq bÕe⁄s¡+ ñ+&˚<˚y÷Ó me]øÏ ‘Ó\TdüT! Ä <äTs¡È≥q Ç˝≤ »]–+~.
e÷~ Hê\T>∑+‘·düTÔ\ y˚T&É. Ä y˚T&É MT<ä bÕe⁄sê\ >∑÷fi¯ófl ñ+&˚$. ‘·*¢bÕe⁄s¡+ >∑T&É¢qT
bı<äT>∑T‘·÷qï >∑÷{Ïì H˚qT z s√E X¯óÁuÛÑ+ #˚<ë›eTì yÓfi≤flqT. ‘·*|¢ æ≥ºqT eTè<äTe⁄>± ˝Ò|æ rdæ z
|üø£ÿq ñ+#êqT. ‘·sê«‘· ˇø√ÿ >∑T&ÉT¶H˚ C≤Á>∑‘·Ô>± rdæ |üø£ÿ>∑÷{À¢ ñ+#êqT.
Ä Á|üø£ÿ >∑÷{Ï˝À >∑{ÏºbÕ{Ï #Óø£ÿ ‘·|üŒ n&ÉT>∑Tq |”#·÷,
Ä≈£L n\eTT˝≤¢+{Ï yÓT‘·Ô{Ï |ü<ësêú\T ˝Òe⁄. >∑T&É¢qT
|üøÿ£ >∑÷{Ï˝À ñ+#êø£ yÓTT<ä{>Ï ÷∑ {Ï˝Àì #Ó‘êÔ #Ó<ësêìï
rdæbÕπsùd |üì˝À |ü&Ü¶qT. Ä |üì eTT–kÕø£ ˇø£ >∑T&ÉTq¶ T
rdüTø=∫Ã <ëì j·T<∏ëkÕúq+˝À ñ+#êqT. s¬ +&√ >∑T&ÉT¶
MT<ä yÓT\¢>± <äè&Û+É >± H˚ #˚‹ì ñ+∫q ø£Då +˝À »]–+<ë
Á|üe÷<ä+. H˚Hê >∑T&É¢ e÷]Œ&ç˝À ñqï|ü&ÉT ` Ç+{Ï
ô|’ø£|üqT ‘·TbòÕqT m>∑Ts¡>={Ïºq≥Tº>± Hê yÓTTVü‰ìï @<√
ã\+>± ‘êøÏ+~. rsê #·÷ùdÔ n~ ‘·+Á&çbÕe⁄s¡+. s¬ ø£ÿ\‘√
ã\+>± Hê yÓTTVü‰ìï yÓ÷<äT‘√+~. Ç+ø± <ës¡TD+ @eT+fÒ
Hê eTT≈£îÿ MT<ä ‘·q >√fi¯flqT ≈£L&Ü ~>∑yd˚ +æ <ä~. Ä H=|”Œ
Ä >∑>∑TsêŒ≥÷ ` yê{Ï |ü⁄Dé÷ nì ¬s+&√ >∑T&ÉT¶qT Hê≈£î
‘Ó*j·T≈£î+&ÜH˚ m|ü&ÉT e~˝ÒXÊH√ e~˝ÒXÊqT. n‹ø£w+ºü
MT<ä Ä ‘·+Á&ç|øü ìåÏ <ä÷s¡+>± ‘·]y˚Tj·T>∑*>±qT. á ˝À|ü\
»s¡>∑e\dæq Á|üe÷<ä+ »s¡>∑H˚ »]–+~. ¬s+&√ >∑T&ÉT¶
|ü–* ∫Ûqï_ÛqïyÓTÆ Hê ø±fi¯fl <ä>sZ∑ ¡ |ü&ç ñ+~. Hê MT<ë, Ä
~≈£îÿe÷*q ‘·+Á&ç|üøÏå MT<ë Hê≈£î ˇfi¯ófl ‘Ó*j·Tì ø√|ü+
e∫Ã+~. Hê MT<ä Hê¬ø+<äT≈£î ø√|ü+ e∫Ã+B n+{≤sê `
‘·+Á&ç bÕe⁄s¡+qT+∫ n˝≤+{Ï <ë&ç »s¡>∑e#·Ãì H˚qT
}Væ≤+∫ ñ+&Ü*>∑<ë... C≤Á>∑‘·Ô|ü&ç ñ+&Ü*>∑<ë. H˚H˚<√
>∑T&É¢ì dü+Á>∑Væ≤+#·&ÜìøÏ e#êÃqqTø=+<ë ‘·+Á&ç|üøÏå. Ä
nC≤„q+‘√ n~ ÁbÕD≤\≈£î ‘Ó–+∫ eTØ Hê MT<ä <ë&ç
#˚dæ+~. >∑T&É¢qT m‘·TÔ≈£î b˛≈£î+&Ü Ä|ü⁄<ëeTqTø=+~.
bı<äT>∑T\ ø±\+˝À >∑÷fi¯flqT X¯óÁuÛ|Ñ sü #¡ ≥˚ |ü&ÉT nìï s¡ø±\
dü+|òüT≥q\≈£L, <ë&ÉT\≈£L eTq+ dæ<ä∆|ü&ç ñ+&Ü*.
düπs ` eTfi≤fl eTq ø£<∏ä <ä>∑Zs¡≈£î e<ë›+. >∑T&ÉT¶ ô|’
ô|+≈£îqT eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫ |æ\¢|üøÏåì á Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ
m|ü&ÉT rdüT≈£îsêyê˝À ‘·*¢|üøÏåøÏ ø£∫Ã‘·+>± ‘Ó\TdüT.
‘·+Á&ç|üøÏå ≈£L&Ü n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ >∑T&É¢MT<ä ≈£Ls=Ãì
bı~π>e÷≥ ì»y˚T>±ì bı<ä>∑≥+ nqï |üìì eT÷&ç+≥
¬ s +&É T e+‘· T \T ìs¡ « Væ ≤ +#˚ ~ ‘· * ¢ | ü π ø å . Ä $T–*q
eT÷&√e+‘·T bı~π>~ ‘·+Á&ç|üπøå nsTTHê |æ\¢|ü≈£åî*ï Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ m|ü&ÉT rdüT≈£îsêyê* nqï $wüj·T+ <ëìøÏ
‘Ó*j·T<äT. Ä |ü]C≤„q+ ‘·*¢|üøÏå kı‘·TÔ. >∑T&ÉT¶˝Àì |ü#·ÃkıHê, ‘Ó\¢kıHê ø£\>∑\dæ ÁbÕD+ b˛düTø=ì |æ\¢|üøÏå>±
s¡÷bı+~ Á|ü|+ü #·+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|≥º{≤ìøÏ dü+dæ<e∆ä Tj˚T´ X¯óuÛeÑ TTVüAs¡+Ô e∫Ã+<äì ‘·*|¢ øü øåÏ Ï n+‘· ø£∫Ã‘·+>± m˝≤
‘Ó\TdüTÔ+B nqï~ eTq }Vü≤ø£+<äì $wüj·T+. n˝≤π> ô|’ô|+≈£î MT<ä @ #√≥Tq m+‘· ã\+‘√ eTT≈£îÿ‘√ ‘êø±˝À
≈£L&Ü ‘·*¢|üøÏåøÏ ≈£åîDí+>± ‘Ó\TdüT. |æ\¢|üøÏåøÏ @ >±j·TeT÷ ‘·>∑\≈£î+&Ü dü¬s’q Á|ü<˚X¯+˝À dü¬s’q düeTj·T+˝À eTT≈£îÿ‘√
>∑T&ÉT¶qT ã<ä›\T>=≥º&É+, |æ\¢|üøÏåì Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ ÄVü‰«ì+#·&É+ ` Çe˙ï Hê≈£î n<äT“¤‘· eTì|ækÕÔsTT.
∫Á‘·Áê+ |ü⁄≥º≥+ ≈£L&Ü dü]>±Z H˚qT ô|’q $e]+∫q≥Tº>±H˚ »]–+~. >∑T&É¢qT bı<ä>∑≥+ yÓTT<ä˝…{Ïºq
Çs¡ejÓ÷´ s√Eq ‘·*¢|üøÏå >∑T&ÉT¶ MT<ä ≈£Ls√Ãe&É+ e÷H˚dæ |üø£ÿ |üø£ÿq ‘êsê&É≥+ >∑eTì+#êqT. ‘·+Á&ç|üøÏå y˚T&ÉMT~
|æ≥>º √&ÉMT+∫ ~–e∫Ã >∑T&ÉTq¶ T bı<ä>&∑ ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+∫q Á|ü‹kÕØ ‘·*|¢ øü åÏ Ä ‘·+Á&ç|øü ìåÏ eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫ <ä÷s¡+>±
‘·]y˚Tùd~. ªªqHÓï+<äTøÏ˝≤ ‘·]y˚TdüTÔHêïyé?μμ nqï≥Tº>± Ä ‘·+Á&ç|üøÏå ≈£îe≈£îe˝≤&˚~. ªªyÓfi¯flej·÷´ yÓfi¯ófl. m+‘√
eTTKýÓTÆq |üì˝À ñHêïqT. Çã“+~ ô|≥º≈£î+&Ü |üø£ÿ≈£î yÓfi¯óflμμ nqï≥Tº>± ‘·*¢|üøÏå ‘·+Á&ç|üøÏåì eT]ø±düÔ <ä÷s¡+>±
HÓfÒºùd~. ∫e]øÏ ‘·+Á&ç|üøÏåøÏ nø£ÿ&ÉTï+∫ yÓfi¯flø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT.
n<ä+‘ê #·÷dæ Hê≈£î ø£+>±s¡T yÓTT<ä\sTT+~. >∑T&ÉT¢ bı<ä>∑&É+ |üPs¡Ôyê«\˙, |æ\¢ |üøÏå ÁbÕD+ b˛düTø=ì
>∑T&ÉT¶˝À+∫ ãj·T≥|ü&ç‘˚ #·÷&Ü\˙ Hê≈£î eTVü‰ ÄÁ‘·+>± ñ+~. eT] ‘·*¢|üøÏå Á|ües¡Ôq #·÷ùdÔ $∫Á‘·+>± ñ+<ëj˚T!
Ä+<√fi¯q‘√, Ädüø‘ÔÏ √, ÄÁ‘·+>± >∑÷{Ïøπ dæ #·÷&ÉkÕ>±qT. z >∑+≥ >∑&∫ç +~. |ü]dæ‹ú ˝À e÷s¡TŒ ˝Ò<Tä . eTs√ eTTbÕŒe⁄>+∑ ≥
>∑&ç#êø£ ‘·*¢|üøÏå yÓT&É n≥÷ Ç≥÷ ‹|ü‘·÷ ÁX¯<ä∆>± @<√ $qkÕ–+~. ãVüQXÊ >∑T&ÉT¶˝À|ü\ ø£<ä*ø£\ X¯u≤›\sTT
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç ñ+&Ü\$. yÓT\¢>± ‘·*|¢ øü åÏ X¯Øs¡+˝À düŒ+<äq yÓTT<ä\sTT+~.
♦ MTs¡T m|üŒ{Ïø° eTs¡∫b˛˝Òì s√E @~? m+<äT≈£î?
<ëì X¯ Ø s¡ e T+‘ê @<√ rÁe Á|ü ø £ + |ü q bÕ≈£ î ‘√+<ë
nì|æ+∫+~. ‘·*|¢ øü ˝åÏ À @<√ ~e´dü+ø£\Œ+ #√≥T#˚dTü ≈£îqï≥Tº
♦ ‘Ó*$e÷*q |üqT\T n+fÒ @$T{Ï?
nì|æ+∫+~. ‘·\ ìøÏÿ+∫ >∑T]#·÷dæ+~. ¬s+&˚ ¬s+&ÉT
♦ MTMT<ä MTπ ø m|ü  &Ó ’ H ê ø√|ü + e∫Ã+<ë? eTT≈£îÿb˛≥¢‘√ >∑T&ÉTq ¶ T |ü>\∑ >={Ï+º ~. |æ\|¢ øü åÏ ãj·T≥|ü&+ç ~.
m+<äT≈£î? ˇfi¯¢+‘ê eTT≈£îÿ... ∫qï bÕ{Ï X¯Øs¡+. dü«\Œ+>± ø£+|ædüTÔqï
♦ bÕe⁄s¡+ >∑÷&ÉT m˝≤ ñ+<√ ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T ø£<ë! X¯Øs¡+. ªÇHêïfi¯Sfl ‘êqT ÁX¯eT|ü&ç+B, m<äTs¡T#·÷düTÔqïB
MT≈£î ‘Ó*dæq |üøåÏ >∑÷fi¯ófl m˝≤ ñ+{≤jÓ÷ #Ó|Œü +&ç. Ç˝≤+{Ï ã\V”≤qyÓTÆq, ìdü‡Vü‰j·TyÓTÆq, ns¡“¤ø£yÓTÆq |æ\¢|üøÏå
|üøÏå >∑÷fi¯fl˙ï ˇπø˝≤ ñ+{≤j·÷? ø√düe÷?μ nì ‘·*|¢ øü åÏ ÄX¯Ãs¡´|ü&qç ≥T¢ nì|æ+∫+~. nsTTHê
|æ\|¢ øü åÏ ìdü‡Vü‰j·T‘·qT >∑eTì+∫q eTs¡Tø£Då + ‘·*|¢ øü åÏ <ëìì
♦ ~e´dü+ø£\Œ+ #√≥T #˚dTü ø√e&É+ n+fÒ @$T{Ï?
‘·q s=eTTà˝Àì ˙* áø£\e÷≥Tq bı<äe⁄ø=+~.
III
∫Á‘·Áê+ #·<äTe⁄
|üøÏå Á|ü|ü+#·+˝À ¬s+&ÉT <äèXÊ´\T n‹ eTH√Vü≤s¡yÓTÆq$. >∑T&ÉT¶ ã<ä›\T>={Ïº ‘·*¢|üøÏå |æ\¢|üøÏåì á Á|ü|ü+#·|ü⁄
yÓ\T>∑T˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï~. n˝≤ e∫Ãq |æ\¢|üøÏå H√{ÏøÏ ÄVü‰s¡+ n+~dü÷Ô ‘·*¢|üøÏå ô|+|üø£+
ø=qkÕ–+#·&É+ ¬s+&√~. ∫Á‘·Áê+ ô|+|üø£+ m+‘√ nqTsê>∑+‘√ kÕ–+~. eTq+ ∫qï |æ\¢*ï m‘·TÔø=ì ˝≤*ùdÔ Ä
|æ\¢\≈£î m˝≤+{Ï Vü‰sT÷ kÂKéT÷ \_ÛkÕÔjÓ÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ ‘·q ‘·+Á&ç|üøÏå, ‘·*¢|ü≈£åî\qT+∫ n˝≤+{Ï yÓ#·Ã<äq+
\_Û+∫+~.
#·+{Ï|ü≈£åî\T m~– e#˚Ã düeTj·T+˝À yê{Ï >∑÷fi¯fl˝À eTØ m≈£îÿe>± yÓT‘·Ô{Ï <ä÷B, |”#·T ˝≤+{Ï |ü<ësêú\qT
ñ+#·>∑÷&É<äT. yê{Ïì ‘·>∑T yÓ÷‘ê<äT˝ÀH˚ ñ+#ê*. ˝Òø£b˛‘˚ >∑÷&ÉT eTØ yÓ#·ÃHÓ’b˛‘·T+~. ns¡ø=s¡ C≤„q|ü⁄ bÕe⁄sê\
ô|+|üø+£ <ës¡T\T |æ\|¢ ≈ü îå£ \T m~π> düeTj·T+˝À ‘·eT X¯Øs¡+qT+#˚ #ê˝≤ yÓ÷‘ê<äT˝À yÓ#Ã· <äHêìï $&ÉT<ä\ #˚kÕÔjT· qï
$wüj·T+ Á>∑Væ≤+#·s¡T. á düeTj·T+˝À bÕe⁄sê\ >∑÷fi¯flqT eTØ ‘·s¡#·T>± X¯óÁuÛÑ+ #Ój·T´≥+ ≈£L&Ü eT+∫~>±<äT.
‘·*¢|üøÏå, ‘·+Á&ç|üøÏå Ä∫ ‘·÷∫ >∑÷{Ï˝À ñ+#˚ Á|ü‹ edüTÔeP |æ\¢|øü Ïå düTKkÂø£sê´\≈£î <√Vü≤<ä+ #˚kÕÔsTT.
|ü⁄{Ïqº s¬ +&√Hê{Ï qT+#˚ ∫Á‘·Áê+ ‘·q ‘·˝À¢ ‘·+Á&√ >∑÷{ÏøÏ e∫Ãq Á|ü‹kÕØ ‘·q eTT≈£îÿ ‘Ós∫¡ ‘·q >∑T˝≤;s¡+>∑T
ˇ+{Ïì ã+‹˝≤ ñ_“+#·&+É Hê≈£î düŒwü+º >± >∑Ts¡T+Ô ~. u≤sê¢ ‘Ós∫¡ q |æ\|¢ ≈ü îå£ \ H√fi¯fl˝À¢ ô|<ä› |ü≈îå£ \T ‘êeTT dü+bÕ~+∫q
<Ûëq´|ü⁄–+»\ qT+∫ ñ‘·Œ‹Ô #˚dæq bÕ\qT b˛kÕÔsTT. n˝≤ b˛dæq Ä |ü<ës¡ú+ m+‘√ yÓT‘·Ô>± ñ+≥T+~. ô|<ä›|ü≈£åî\T
eTT+<ädüTÔ>± ‘êeTT dü+bÕ~+∫q –+»©ï $‘·ÔHê©ï ‘·eT ø£+sƒ¡+˝À ø±ùd|ü⁄ Hêqì∫Ã yÓT‘·Ôãs¡TkÕÔsTT. Ä ‘·sê«‘˚ Ä
ÄVü‰sêìï |æ\¢\≈£î n+~kÕÔsTT. |æ\¢|ü≈£åî\≈£î HÓ\s√E\ ej·TdüT e∫Ãq|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü ô|<ä› |ü≈£åî\T ‹qï>± –+»*ï
n+~+#·e⁄. eTT+<äT ‘·eT ø£+sƒ¡+˝À yÓT‘·Ôã]#êπø n+~kÕÔsTT.
e÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ Äø£* m≈£îÿe. ˇø£ ô|<ä›|üøÏå ‘·q <ä>∑Zπs ñ+&ç ˝≤*dü÷Ô ‘·q u≤>√>∑T\T #·÷dü÷Ôñ+&É>±, ¬s+&√
|üøÏå ‘·q ø√dü+ ÄVü‰s¡ùdø£s¡D˝À ìeT>∑ïyÓTÆ ñ+&˚˝≤ #˚ùd~ ∫Á‘·Áê+. ‘·*¢‘√ dü]düe÷q+>± ‘·+Á&ç ≈£L&Ü ∫Á‘·Áê+
u≤>√>∑T\T dü]#·÷&É&É+˝Àq÷, ÄVü‰s¡+ n+~+#·&É+˝Àq÷ bÕ\T|ü+#·Tø=+<äì Hê n+#·Hê. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ÁX¯e÷,
ÁX¯<ë∆ |ü⁄Dé÷ nì ∫Á‘·Áê+ eTVü‰ @|ü⁄>± m~–+~. >∑T˝≤;s¡+>∑T e÷] |üdTü |ü⁄ ø£*dæq ‘Ó\T|ü⁄s¡+>∑T e∫Ã+~.áø£\T
sêqTHêïj·Tq&ÜìøÏ á s¡+>∑T e÷s¡TŒ yÓTT<ä{Ï dü÷#·q. ‘·sê«‘· ∫qï ∫qï u§&çô|˝≤¢ eTTfi¯¢|ü+~ eTTfi¯¢˝≤+{Ï áø£\T
e#êÃsTT. <ëì ø£fi¯fl <ä>∑Zsê, H√{Ï <ä>∑Zsê n|üŒ{Ï<ëø± y˚˝≤&ÉT‘·÷ ñqï |üdüT|ü⁄|ü#·Ãì #·sêà\T sê*b˛j·÷sTT.
bı&Éyê{Ï, >∑{Ïº, dü÷~˝≤+{Ï eTT≈£îÿ s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£î+~. m+‘·ã\yÓTÆq eTTø√ÿ... z dü+|òüT≥q #Ó|ü⁄‘êqT.
∫Á‘·Á^yêìøÏ eT÷&ÉTyêsê\ ej·Tdü|ü&ÉT <ëì >∑÷{Ï˝ÀøÏ ˇø£ NeT bÕøÏ+~. >∑÷{Ï n+#·Tq ≈£Ls=Ãì ñqï
∫Á‘·Áê+ me] ñ|ü<X˚ e¯ T÷ ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ Ä NeTqT ≥≈£îÿq ‘·q eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫+~. n|üŒ{Ï<ëø± @ø£K+&É+>± kÕ–q
Ä NeT ˇø£ÿ <Óã“‘√ ¬s+&ÉT eTTø£ÿ˝…’b˛sTT+~. ‘·q eTT≈£îÿ‘√ Ä NeT ‘·Tqø£\qT ø£~|æ #·÷dæ ‘êqT #˚dæq |òüTqø±s¡´+
@$T{À ns¡+ú #˚dTü ≈£îH˚ Á|üjT· ‘·ï+ #˚d+æ ~ ∫Á‘·Áê+. n~ @<√ ‹H˚ edüTeÔ ⁄ nqTø=ì ‘·eT bÕe⁄sê\ C≤‹øÏ $TÁ‘·T&Óq’
Ä ne÷sTTø£|ü⁄ q\¢NeTqT ∫Á‘·Áê+ bı&ç∫ #·+|æ+<äq&É+˝À dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT. ‘êqT #˚dæq |üì #·÷dæ ∫Á‘·Áê+
|üXÊÃ‘êÔ|ü|ü&ç+<ä˙ eTq+ nqTø√e#·TÃ. @<˚yÓTÆHê ∫Á‘·Áê+ eTfi≤fl m|ü&É÷ ‘·q J$‘·+˝À eTs√kÕ] NeTqT
#·+|ü˝<Ò Tä .
|ü⁄{Ïºq ◊<√ yêsêìø£˝≤¢ ∫Á‘·Áê+ ‘·qT |ü⁄{Ïºq >∑÷{ÏqT+∫ u…’≥≈£î ¬>+‹ bÕe⁄sêfi¯fl >∑÷fi¯fl <ä>∑Zs¡ ñ+∫q eT{Ïº
eT÷≈£îfi¯fl˝À+∫ eT+∫˙fi¯ófl ‘êπ> kÕúsTTøÏ #˚s¡T≈£î+~. s√p kı+‘·+>± ÄVü‰s¡+ dü+bÕ~+#·T≈£îH˚ Á|üj·T‘êï\T
#˚dTü qÔ ï|üŒ{Ïø° ∫Á‘·Áê+ dü÷\ú +>± ‘·q ÄVü‰s¡+ø√dü+ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ MT<˚ Ä<Ûës¡|&ü ç ñ+~. Hê eTT+CÒ‹ MT<ä ≈£Ls=Ãì
ns¡#˚‹˝À –+»*ï ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± bı&ÉT#·T≈£î ‹H˚~. >±s¡&ûyê&ÉT #·eT‘êÿs¡+>± ã+‘·T\qT >±*˝ÀøÏ m>∑πsdæ |ü≥Tºø=H˚
$<Ûä+>± ∫Á‘·Áê+ –+»\qT ‘·q >=+‘·T˝À ô|’ø° øÏ+<äø° Ä&ç+∫ Ä ‘·sê«‘· ≥≈£îÿq $T+π>~. n˝≤ $T+–q Á|ü‹kÕØ
Hêπødæ #·÷dæ ªuÛÑ˝Ò u≤>± #˚düTÔHêïqT >∑<ä÷! e÷ neTà Hêqï ô|’ø£|üMT<ä #·*ø±>∑T‘·THêïs¡T >∑<ë... yêfi¯ófl ~–e#êÃø£
H˚HÓ+‘· #·Ts¡T¬ø’q<ëH√ï yêfi¯fl≈£î #Ó|ü⁄‘êe⁄>∑<ä÷!μ nqï≥Tº>± Hêπødæ #·÷ùd~. ø±˙ @e÷≥ø±e÷≥ #Ó|üø=+<ë+.
X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\T ô|+bı+~+#·Tø√&É+˝À Hê <ä>∑Zs¡ ñqï bÕe⁄sê\T nìï{À¢øÏ ∫Á‘·Áêy˚T eT+<äø=&ç.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç Ä s√E˝À¢H˚ H˚H√ $wüj·T+ ø£ìô|{≤ºqT. >±*
<äTe÷sê˝À¢, ø£fi¯ófl eT÷düT≈£îb˛j˚T <äTeT÷à Çdüø£˝À¢
♦ |æ\| ¢ øü ìåÏ <ëì‘·*¢ m˝≤ ô|+∫+<√ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T bÕe⁄sê\T ìsê≥+ø£+>± m˝≤ m>∑s¡>∑\T>∑T‘êjÓ÷ Hê≈£î
ø£<ë! eT] $TeTà*ï mes¡T, m˝≤ ô|+#ês√ #Ó|Œü +&ç. n|üŒ{Ï<ëø± ‘Ó*j·T<äT. s√Es√Eø° ô|]– ô|<ä›<äe⁄‘·Tqï
♦ ªª|òüTqø±s¡´+ #˚j·T&É+μμ nH˚ yêø£´+ qT+&ç MTπs+ ∫Á‘·Á^yêìï <ä>∑Z] qT+&ç >∑eTì+#˚ Áø£eT+˝À z s√E <ëì
Á>∑V≤æ +#ês¡T? Ç˝≤ Bìï Ç+ø± @ j˚T dü+<äsê“¤\˝À ø£fifl¯ MT<ä≈î£ düqïbÕ{Ï #·sà¡ |ü⁄ bıs¡ kÕ– sêe&É+ >∑eTì+#êqT.
yê&É‘ês¡T? <ëì ø£+{Ï #·÷|ü⁄>±˙ b˛e&É+˝Ò<Tä >∑<ë nì uÛj
Ñ T· |ü&ç eT]ø±düÔ
♦ ªª@ e÷≥ø±e÷fÒ nì @ j˚T dü+<äsê“¤\˝À |üØø£å>± #·÷&É≥+ø√dü+ ∫Á‘·Á^yêìï Hê yÓTTVü≤+ <ä>∑Zs¡≈£î
ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ ? ˝≤≈£îÿHêïqT. n˝≤ ˝≤>∑>±H˚ ∫Á‘·Áê+ ‘·q ã+>±s¡T s¡+>∑T
♦ ªbÕe⁄s¡+μ ø£+{Ï˝Àì Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑T]Ô+#ês¡Tø£<ë! ø£fió¯ fl $bÕŒ]Ã >∑÷{Ï˝À yÓq≈£îÿ yÓq≈£îÿ yÓ[flb˛sTT+~. nsTTHê
Ç+ø± Ç‘·s¡ »+‘·Te⁄\ / |ü≈£åî\≈£î dü+ã+~Û+∫q #ÓsTTĆ≤∫ |ü≥Tºø=ì y˚T&ÉMT<ä≈£î rdüT¬øfi≤flqT. Ä y˚T HÓ\
Á|ü‘´˚ ø£‘\· T @eTTHêïsTT? eT+&ÉTf…+&É˝À <ëì ø£qT¬s|üŒ*ï |ü]o*+#êqT. n|ü&ÉT
ø£ì|æ+∫+<ä~: <ëì ø£qT¬s|üŒ\≈£î nqTã+<Û+ä >± eTs√ |ü\Ãì
#·s¡à|ü⁄bıs¡ ñ+~. H˚qT <ëì yÓTTVü‰ìï dü÷s¡T´ìπødæ ‹|æŒq
Á|ü‹kÕØ ∫Á‘·Áê+ ‘·q ã+>±s¡T ø£fi¯flMT<ä≈£î Ä #·s¡à|ü⁄ bıs¡qT kÕ>∑˝≤π>~. n~ ø£fi¯fl≈£î s¡ø£åD ø£*–+#˚ #·s¡à|ü⁄bıs¡
n˙, <ëì kÕj·T+‘√ bÕe⁄sê\T >±*<äTe÷sê˝À¢>±˙, ‹qï>± dü÷s¡T´ì ~X¯>± >±˙ @ Çã“+B ˝Ò≈î£ +&Ü m>∑s>¡ \∑ e˙
uÀ<Û|ä &ü +ç ~.
eTs√ ¬s+&ÉT yêsê\T >∑&ç#˚dü]ø£˝≤¢ ∫Á‘·Áê+ m>∑s¡&É+ H˚s¡TÃ≈£î+~. |ü⁄{Ïº+~ |üøÏå |ü⁄≥Tºπø nsTTHê Ä m>∑s¡&É+
H˚s¡«&É+ nqï~ n+‘· düT\uÛÑ+>± »s¡>∑˝Ò<äT. eTq |æ\¢>±fi¯fl≈£î ˙fi¯fl+fÒ Çwüºy˚T>±e#·TÃ. ø±˙ á‘· H˚s¡TÃø√yê\+fÒ
eTTì– ‘˚\&ÉeT÷ ˙fi¯ófl $T+>∑&ÉeT÷ ‘·|üŒe⁄ >∑<ë... n˝≤π> |æ\¢ bÕe⁄sê\T ≈£L&Ü m+‘√ ø£wüº|ü&ç‘˚>±˙ m>∑s¡&É+
H˚s¡TÃø√˝Òe⁄. ∫Á‘·Á^yêìøÏ ‘·q ¬sø£ÿ\T $|üŒ&É+ $wüj·T+˝À @<√ dü+ø√#·+ ñqï≥Tº+~. >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç y˚T&É MT<ä
u≤>± >±* e#˚Ã#√≥ ≈£Ls¡TÃHêï ¬sø£ÿ\T $|æŒ m>∑s¡&É+ $wüj·T+˝À e÷Á‘·+ <ëì <Û√s¡DÏ ìeTà≈£î ˙¬s‹Ôq≥Tº ñ+&˚~.
á dü+>∑‹ düŒwüº+ ø±e&É+ø√dü+ MT≈£î e÷ y˚T&É m˝≤ ñ+≥T+<√ #Ó|ü⁄‘êqT. e÷~ Hê\T>∑+‘·düTÔ\ Ç\T¢. y˚T&ÉMT<ä
#·T≥÷º |ü<ëï\Tπ>fi¯fl |æ˝≤¢&É+‘· m‘ÓÔÌq ã*wü˜yÓTÆq ø±+Áø°≥T |æ≥º>√&É. y˚dü$ø±\+˝À sêÁ‹|üP≥ y˚TeT+‘ê y˚T&ÉMT<˚
|ü&TÉ ≈£îH˚yêfi¯fl+. n˝≤+{Ï düeTj·÷˝À¢ me¬sH’ ê bıs¡bÕ≥Tq ìÁ<ä˝À q&ÉT#·T≈£î+≥÷ yÓ[flHê y˚T&ÉMT+∫ yêfi¯ófl ne÷+‘·+>±
|ü&çb˛≈£î+&Ü n&ÉT¶ø=H˚+‘· m‘·TÔ ñqï |æ≥º>√&É n~.
IV
∫Á‘·Á^yêìï s√E rdüT¬ø[fl Ä |æ≥º>√&É MT<ä e~˝Òyê&çì. nø£ÿ&É Ä >±\T˝À¢ n~ n˝≤ >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç
≈£Ls=Ãì ñ+&˚~. n+‘˚ ‘·|Œü m>∑s&¡ +É –>∑s&¡ +É nqï |üqT˝ÒM ô|≥Tºø=H˚~ >±<äT. Ç˝≤ ø±<äì ˇø£s√E |æ≥>º √&É øÏ+<ä
ø±dæì ôdq>∑–+»\T b˛XÊqT. øÏ+<äøÏ ~–e∫Ã Ä –+»*ï ‹ì bıeTàì ∫Á‘·Á^yêìï |æ*#êqT. ª@$T{° dü+>∑‹?μ
nqï≥Tº>± ø±ùd|ü⁄ #·÷dæ+~. H˚qT rdüT≈£îyÓ[fl ‘·q≈£î Ä –+»*ï ‹ì|æ+#·uÀe&É+ ˝Ò<ìä düŒwüeº Tj·÷´ø£ n~ |æ≥>º √&ÉMT<˚
n≥÷ Ç≥÷ |ü#ês¡T¢ #Ój·T´&É+ yÓTT<ä\Tô|{Ïº+~. n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ yÓT&ÉìøÏÿ+∫ Hê\T>∑&ÉT>∑T\T øÏ+<äqTqï –+»*ï
#·÷&É≥+ e÷Á‘·+ e÷q˝Ò<äT. n˝≤ Ä ìsêXÊuÛÑ]‘·yÓTÆq Hê≥ø£+ z bÕe⁄>∑+≥ <ëø± ø=qkÕ–+~. ∫≥º∫es¡≈£î n~

dü+ø√#êìï n~Û>∑$T+∫ |æ≥º>√&ÉMT+∫ øÏ+<ä≈£î <ä÷ø£H˚ <ä÷øÏ+~. <ëì ø±fi¯ófl H˚\qT ‘êπø düeTj·T+˝À n|üŒ{Ï<ëø±
@Hê&É÷ ‘Ós¡#·Tø=ì ñ+&Éì <ëì ¬sø£ÿ\T ` n~ –+»\MT<ä yê* u≤˝…qT‡ #˚düT≈£îH˚ Á|üÁøÏj·T˝À nÁ|üj·T‘·ï+>±
Vü≤sƒê‘·TÔ>± #·ø£ÿ>± $|ü≈£îHêïsTT. m+‘·{Ï |òüTq $»j·T+!
Ä s√E˝À¢H˚ <ëì áø£\ s¡+>∑T e÷s¡&É+ >∑eTì+#êqT. n+‘·>± Äø£≥Tºø√˝Òì ã÷&ç<äs¡+>∑T ø£\dæq ˙*es¡í|ü⁄
áø£\≈£î ã<äT\T>± <ëì ˇfi¯+¢ ‘ê düeTTÁ<ä|⁄ü ˙*s¡+>∑T áø£\‘√ <Û>ä <∑ >äÛ ± yÓTs¡ekÕ–+~. <ëì yÓT&ÉÁbÕ+‘·+ dü÷s¡´ø±+‹˝À
Ç+Á<Ûä<ÛäqTdüT‡ esêí\ |üPdü\>=\TdüT˝≤ XÀ_Û\¢kÕ–+~.
m>∑s&¡ +É nqï eTVü≤‘·sÔ y¡ TÓ qÆ |òTü {≤ºìøÏ #˚sT¡ ≈£î+~ ∫Á‘·Áê+. <ëì ‘·©,¢ ‘·+Á&û ∫Á‘·Á^yêìøÏ m>∑s&¡ +É H˚]ŒkÕÔjT· ì
m<äTs¡T#·÷XÊqT. á ˝À|ü\ Hê≈£î #˚‘·qsTTq Ø‹˝À Hê e+‘·T Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊqT. s√p ∫Á‘·Á^yêìï eTDÏø£≥Tº
MT<ä ñ+#·Tø=ì ø=~› ì$TcÕ\bÕ≥T #˚‹ì ô|ø’ ° øÏ+<äø° |ü<˚ |ü<˚ ø£~ù|yê&çì. n˝≤ ø£~|æq|ü&ÉT ∫Á‘·Áê+ u≤˝…qT‡
ì\<=≈£îÿø√&É+ ø√dü+ ¬sø£ÿ\T $|üŒ&É+, eTT&Ée&É+ #˚ùd~. n˝≤ <ëìøÏ ¬sø£ÿ\T eTT&Ée&É+, $|üŒ&É+ n\yê≥sTT+~.
ø±˙ m>∑s¡&É+ n+fÒ Ç+ø± #ê˝≤ ‘·‘·+>∑+ ñ+~ ø£<ë... Ä $T–*q bÕsƒê\T H˚s¡Œ&É+ Hê |ü]~Û˝À ˝Ò<äT >∑<ë...
ndü\T m+<äTø° ÄÁ‘·+ nì MTs¡T nqTø√e#·TÃ. ‘√{Ï bÕe⁄sê\‘√ b˛*ùdÔ ∫Á‘·Áê+ m>∑s¡&É+ $wüj·T+˝À yÓqø£ã&ç
ñ+&É≥+ <ëìøÏ ˇø£ ø±s¡D+. nB ø±≈£î+&Ü pHéH\Ó e#˚Ãdæ+<ä+fÒ esê¸\T n+<äTø=+{≤sTT. esê¸\T yÓTT<ä\j·÷´sTT
n+fÒ |ü≈£åî\≈£î <ä÷sê\T m>∑s¡&É+ nkÕ<ÛäéTe⁄‘·T+~. n+#˚‘· esê¸ø±\+ eTT+#·Tø=#˚ÃeTT+<äT>±H˚ ∫Á‘·Á^yêìøÏ
m>∑s&¡ +É Hπ̊sŒj·÷* nqTø=HêïqT.
y˚T HÓ\ Ç+ø± ø=~› s√E˝À¢H˚ eTT>∑TdüT+Ô ~ nq>± ‘·+Á&ç|øü åÏ ∫Á‘·Á^yêìøÏ m>∑s&¡ +É H˚sπ Œ |üì #˚|{ü +ºÏ ~. Ä s√E
n|üŒ{Ï<ëø± ã\+>± M∫ }s¡TqT #·\¢ãs¡∫q ñ‘·Ôs¡|ü⁄ >±* düqï–*¢ eT+Á<ä+>± kÕ>∑T‘√+~. Äø±X¯+ ø£&ç–q
˙*eTT‘·´+˝≤ ìs¡à\+>± ñ+~. <äTeT÷à, <Ûä÷∞ ˝Ò≈£î+&Ü yê‘êes¡D+ dü«#·Ã¤+>± ñ+~. }fiÀflì Çfi¯fl ô|’ø£|ü\÷,
<ä÷sêq ñqï |ü+≥bı˝≤\÷ ` n˙ï düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT. eT<Ûë´Vü≤ï+ eT÷&ÉT >∑+≥\y˚fi¯. ∫Á‘·Áê+ y˚T&É
|æ≥>º √&ÉMT<ä ≈£Ls¡TÃì ñ+~. n|üŒ{Ï<ëø± #·T≥Tº|øü ÿ£ \ –]ø°\T ø=&ÉT‘·Tqï ‘·+Á&ç |üøåÏ e∫Ã m+&Éø±>∑T‘·Tqï ∫Á‘·Áê+
|üø£ÿq yê*+~. yê* ∫Á‘·Áê+ πødæ z #·÷|ü⁄ #·÷dæ+~. ªª@+ yêjYT ã&ÉT<ë∆jYT. eT÷&ÉT HÓ\\T ì+&ÜsTT. Ç+ø±
m–πs Á|üjT· ‘êï˝Ò+ ˝Òyê? uÛj Ñ T· e÷? ndü\T qTe⁄« bÕe⁄sêìyê, yêqbÕeTTyê?μμ nqï≥Tº>± ∫Á‘·Áê+ øπ dæ #·÷dæ+~.
∫Á‘·Áê+ ñ\T≈£L, |ü\T≈£L ˝Ò≈£î+&Ü
>∑+;Ûs¡+>± ñ+&çb˛sTT+~. ‘·+Á&ç |üøÏåøÏ
∫Á¬s‘·TøÔ =∫Ã+~ >±uÀ\T ` bÕe⁄sê\ |òøü ÿ° ˝À
≈£îe≈£îyê ≈£Ldü÷Ô ∫Á‘·Á^yêìï >∑~›+#·
kÕ–+~. Ä >∑~›+|ü⁄\ »&çyêqqT+∫
‘·|æŒ+#·T≈£î+<ëeTì ∫Á‘·Áê+ |üø£ÿ|üø£ÿ≈£î
»s¡>∑kÕ–+~. ‘·+Á&ç|üøÏå |ü≥Tº $&Ée≈£î+&Ü
≈£L‘·\T ô|&ÉT‘·÷, ¬sø£ÿ\T ≥|ü≥|ü˝≤&çdü÷Ô
‘·q÷ »s¡>k∑ Õ–+~. ∫Á‘·Áê+ Ç+ø± Ç+ø±
»]–+~. ‘·+Á&ç|üø°å »s¡>∑≥+
ø=qkÕ–+∫+~. ∫≥º∫e]øÏ ∫Á‘·Áê+

|æ≥>º √&É n+#·T≈£î #˚]+~. Ç+ø±düÔ »]–‘˚ øÏ+<ä|&ü ˚ dæ‹ú øÏ #˚sT¡ ≈£î+~. ñqï≥Tº+&ç Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
‘·+Á&ç |üøÏå ‘·q uÛ≤sêqï+‘ê ∫Á‘·Áê+ MT<ä yÓ÷ùddæ+~. ∫Á‘·Áê+ >√&ÉMT<ä ♦ ªªìeTà≈£î ˙¬s‘·Ô&É+μμ nì @ @
qT+∫ C≤s¡H˚ C≤]+~. n˝≤ ˇø£ n&ÉT>∑T C≤]+<√ ˝Ò<√ d”«j·Ts¡ø£åDø√dü+ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
ndü+ø£*Œ‘·+>± ¬sø£ÿ\T $bÕŒ]Ã >±*˝À ‘˚*+~. e÷ dü+‘√cÕìøÏ ne<ÛäT\T ♦ ªeTVü≤‘·Ôs¡ |òüT{≤ºìøÏ #˚s¡Tø√&É+μ
˝Òe⁄. n|üŒ{Ï<ëø± øÏ+<ä n+‘·dTü ˝Ô Àì ˙fi¯fl ≈£î+&û\˝À »\ø±˝≤&ÉT‘·Tqï ‘·*¢ |üøåÏ n+fÒ @$T{Ï ? BìøÏ ø=ìï
yÓT≥¢MT<äT>± y˚T&ÉMT~øÏ #˚sT¡ ≈£îì ‘·q÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ kÕj·T+>± m>∑sk¡ Õ–+~. ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\|ü+&ç.
n˝≤ n$ ¬s+&É÷ m+‘·˝Ò<äHêï |ü~ ì$TcÕ\bÕ≥T m–sêsTT. Äø±X¯+˝À
–]ø°\T ø={Ïº e∫Ã øÏ+<ä≈î£ yê˝≤sTT. n˝≤ yê˝Ò≥|ü&ÉT ‘·*|¢ øü åÏ s¬ ø£ÿ\T eTT&ç∫ ♦ y˚ T HÓ \ ∫e] s√E˝À¢
j·T<∏ë˝≤|ü+>± ‘êqT yê\<ä\∫q Á|ü<˚X¯+˝À X¯óÁuÛÑ+>± yê*+~. ∫Á‘·Áê+ yê‘êes¡D+ m˝≤ ñ+<√ ‘Ó\TdüT
e÷Á‘·+ HêHê bÕ≥T¢ |ü&ç+~. ˇø£fÒ ø£+>±s¡T. ˇfi¯fl+‘ê eDT≈£î. yê˝Ò ø£åD+˝À ø=Hêïs¡T ø£<ë! #·*ø±\+˝À
<ëì ø±fi¯ófl H˚\qT sêdüT≈£î+≥÷ b˛j·÷sTT. n˝≤ H˚\qT sêdüT≈£î+≥÷ yÓfió¯ ‘·÷, yê‘êes¡D+ m˝≤ ñ+≥T+<√ MT
s¬ ø£ÿ*ï ø£+>±s¡T ø£+>±s¡T>± ≥|ü≥|ü˝≤&çd÷ü ,Ô ‘·qqT ‘êqT u≤˝…qT‡ #˚dTü ≈£î+≥÷ e÷≥˝À¢ e]í+#·+&ç.
u≤>± eTT+<äT≈£î kÕ– Ä–+~. n˝≤ Ä–q|ü&ÉT <ëì s=eTTà >√&ÉqT ‘êøÏ+~. ♦ ª∫Á‘·Áê+ m>∑s¡&ÜìøÏ <ëì
>∑ãT≈£îÿq ¬sø£ÿ\T eTT&ç#˚dæ+~. m˝≤¬>’‘˚H˚+ πøåeT+>± yê* Ä–+~ ø£<ë ` ‘·+Á&ç|üøÏå @+ #˚dæ+~? ‘·*¢|üøÏå
∫Á‘·Áê+ ñ‘˚»Ô +‘√ s=|üŒkÕ–+~. ‘·*|¢ øü åÏ <ëì|üøÿ£ ≈£î #˚] eTT≈£îÿ‘√ ì$T]+~. @+ #˚d+æ ~? n{≤¢>π ∫qï |æ\\¢ T
<ëì s=eTTà≈£î ‘·q s=eTTà ‘êøÏ+∫+~. ∫qï |æ˝≤¢&ìç ˝≤*+∫q≥Tº>± ˝≤*+∫+~. q&É ø £ H˚ s ¡ T Ãø√e&É + m˝≤
‘êqT #˚|ü{Ïºq ø±s¡´+ $»j·Te+‘·+>± eTT–j·T≥+ >∑eTì+∫q ‘·+Á&ç|üøåÏ »s¡T>∑T‘·T+<√ #Ó|Œü +&ç.
»\ø±˝≤&É≥+ø√dü+ øÏ+~ n+‘·düTÔ˝Àì ˙fi¯fl≈£î+&û\ <ä>∑Zs¡≈£î #·ø±ÿ m–]b˛sTT+~.
Ç$ #˚j·T+&ç
1. ªªeTqTwüß˝≤¢>π |ü≈îå£ \≈£î, »+‘·Te⁄\≈£î ≈£L&Ü ‘·eT |æ\\¢ qT ô|+#·&+É m˝≤>√ ‘Ó\TdüTμμ BìMT<ä MT n_ÛÁbÕj·÷ìï
‘Ó\|ü+&ç. ø±s¡D≤\qT $e]dü÷Ô e÷{≤¢&+É &ç.
2. bÕsƒ+¡ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ |ü{øºÏ q£ T |üP]+#·+&ç.
ù|sê dü+U´ ù|sê˝À $e]+∫q eTTKýÓTqÆ $wüj÷· \T ù|sê≈£î ‘·–q o]¸ø£
1e ù|sê
2e ù|sê
10e ù|sê
15e ù|sê
16e ù|sê
n) ∫Á‘·Áê+ @ ej·TdüT‡˝À @y˚T+ #˚j·T>∑*Z+<√ sêj·T+&ç.
Ä) ∫Á‘·Á^yêìøÏ <ëì ‘·*¢|üøÏå, ‘·+Á&ç|üøÏå qT+&ç @y˚T$T dü+Áø£$T+#êsTT?
Ç) ∫Á‘·Áê+ >∑T]+∫ $e]dü÷Ô n~ düT+<äs¡yÓTÆq<äì, eT+<äø=&ç<äì, @|ü⁄>± m~–+<äì s¡#·sTT‘·
m+<äTø£Hêï&ÉT?
á) ∫Á‘·Áê+ >∑T]+∫ eTq≈£î $e]düTÔqï~ mes¡T? ‘êqT #˚dæq |üìøÏe÷*q |üì nì <˚ìï >∑T]+∫
#ÓbÕŒ&ÉT?
ñ) |æ\¢|üøÏå ìdü‡Vü‰j·T+>± ñqï|ü&ÉT, >±uÛÑsê|ü&çq|ü&ÉT ‘·*¢|üøÏå @+ #˚dæ+~?
}) <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ® #˚dæq kÕVæ≤rùde @$T{Ï?
4. øÏ+~ ù|sê #·<eä +&ç. düs¬ q’ $es¡D‘√ U≤∞\T |üP]+#·+&ç.
#ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \ eTT≈£îÿ\T #ê˝≤ ∫qï$. ‘êeTT m>∑Ts¡T‘·÷H˚ >±*˝Àì ø°≥ø±\qT |ü≥Tºø√>∑\e⁄. H√s¡T
u≤sê¢ ‘Ós¡∫ ‘·eTyÓ’|ü⁄≈£î e#˚Ã #ê‘·ø£|ü≈£åî\ u≤]qT+&ç ø°≥ø±\T ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ <ë<ë|ü⁄ nkÕ<Ûä´+.
#ê‘·ø£|ü≈£åî\T |ü]e÷D+˝À #ê˝≤ ∫qï$. yê{ÏøÏ ãs¡Te⁄˝…‘˚Ô kÕeTs¡ú´+ ≈£L&Ü ‘·≈£îÿy˚! n+<äTπø n$ yê{Ï
>∑÷fi¯fl ìsêàD+˝À >∑&>¶û ±<ä+, |”#÷· |ü‹,Ô düqïbÕ{Ï #Ó≥Tºs¬ eTà\T... e+{Ï ‘˚*ø£bÕ{Ï edüTeÔ ⁄\H˚ yê&É‘êsTT.
yê{Ï ø±fi¯ófl bı{Ïº>± ñ+{≤sTT. bı&Éyê{Ï ø±fi¯óflqï |ü≈£åî˝À¢ ñ+&˚ #·Ts¡T≈£î<äq+ M{Ï ø±fi¯fl˝À¢ ø£ì|æ+#·<äT.
n+<äTø£ì Ç$ ¬>+‘·&É+, <ä;ÛeTì <ä÷ø£&É+ e+{Ï |üqT\T #Ój·T´˝Òe⁄. ◊‘˚ yê{Ï ø=πøÿ˝≤¢+{Ï ø±*y˚fi¯fl
|ü⁄Dé÷ nì n$ ‘·eT >√fi¯fl‘√ m˝≤+{Ï C≤s¡T&ÉT Á|ü<X˚ Ê˝À¢HH’Ó ê n‘·T≈£îÿb˛sTT ñ+&çb˛>∑\e⁄. ø±ã{Ïº n$
nì‘·sk¡ Õ<Û´ä yÓTqÆ HÓ|’ ⁄ü D´+‘√, ≈£îX¯\‘·‘√ bÕ\sê‹ e+{Ï qTqï{Ï >√&É*ï, Á|ü<X˚ Ê\qT |ü≥Tºø=ì yÓfifl¯ >∑\e⁄.
‘·eT >∑÷fi¯flqT ì]à+#·Tø√&ÜìøÏ Çfi¯fl #·÷s¡T\ ~>∑Teq >√&É˝À¢ì ‘=Ás¡\qT mqTïø=+{≤sTT. sê*q
Ä≈£î©ï, >±*˝À m–πs >∑&ç¶b˛#·*ï eTT≈£îÿq ø£s¡#·Tø=ì >∑÷{À¢øÏ #˚s¡TkÕÔsTT. yê{Ïì ‘·eT ˝≤˝≤»˝≤ìï
õ>∑Ts¡T˝≤ yê&ç >∑÷{Ï ñ|ü]‘·\+ MT<ä n‹øÏkÕÔsTT. yê{Ï ˝≤˝≤»\+ z n<äT“¤‘· |ü<ës¡ú+. n~ m+&ç
>∑{Ïº|ü&ç+<ä+fÒ e÷eT÷\T>± yê&˚ @ õ>∑Ts¡÷ <ëìøÏ kÕ{Ïsê<äT. ÇB #ê‘·ø£|ü≈£åî\ yêdüTÔø£fi≤HÓ’|ü⁄D´+.
n) #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \T ‘˚*ø£bÕ{Ï edüTeÔ ⁄\‘√ >∑÷fi¯flqT ì]à+#·T≈£î+{≤sTT. m+<äTø£+fÒ
Ä) #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \T <ä;eÛ Tì <ä÷ø£&+É , >¬ +‘·&+É #ÓjT· ´˝Òe⁄. m+<äTø£+fÒ
Ç) qTqï{Ï >√&É\T, Á|ü<X˚ Ê˝À¢ ≈£L&Ü #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \T C≤s¡≈î£ +&Ü ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D+
á) #ê‘·ø|£ ≈ü îå£ \ ˝≤˝≤»\+ yê{Ï >∑÷{Ï ìsêàD+˝À m+‘√ eTTKýÓT+Æ ~. m+<äTø£+fÒ
ñ) yêdüTøÔ fi£ ≤ HÓ|’ ⁄ü D´+ n+fÒ

n) ∫Á‘·Á^yêìï >∑T]+∫ MT≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫q $wüj·÷\T @$?
Ä) e÷qe⁄\qT bÕe⁄sê\≈£î $TÁ‘·T\÷, düVü≤#·s¡T\ì s¡#·sTT‘· m+<äT≈£î nHêï&ÉT?
n) ∫Á‘·Á^yêìï >∑T]+∫ MT kı+‘· e÷≥˝À¢ e]í+#·+&ç.
Ä) •X¯óe⁄\ ô|+|üø£+˝À |ü≈£åî\≈£î, e÷qe⁄\≈£î eT<Ûä´ ñqï kÕe÷´\qT sêj·T+&ç.
3. düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+dædü÷Ô sêj·T+&ç.
n) ª∫Á‘·Áê+μ nH˚ bÕe⁄s¡+|æ\¢ m˝≤ |ü⁄{Ï+º B m˝≤ m>∑s&¡ +É H˚sT¡ Ãø=qïB ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T ø£<ë! n{≤¢>π
MT≈£î ‘Ó*dæq ˝Ò<ë MT |ü]düsê˝À¢ì @<Ó’Hê |üøÏå / »+‘·Te⁄ >∑T]+∫ MTs¡T ≈£L&Ü ˇø£ ø£<∏äHêìï
sêj·T+&ç. (á bÕsƒ¡+˝≤>±)
Ä) á eT<Ûä´ø±\+˝À ôd˝Ÿbò˛Hé ≥es¡¢ qT+&ç e#˚Ã y˚&ç$TøÏ ø=ìï |üøÏCå ≤‘·T\T n+‘·]+∫ b˛‘·THêïsTT.
n˝≤π> m+&Üø±\+˝À rÁeyÓTÆq y˚&çøÏ ‘êfi¯˝Òø£, ‘ê>∑&ÜìøÏ ˙s¡T n+<äø¡ £ eTè‘·Týê‘·|ü&ÉT‘·THêïsTT.
|ü≈£åî\T Ç+<äTø√dü+ ‘·eTqT ø±bÕ&É&ÜìøÏ ‘·–q #·s¡´\T #˚|ü≥ºeTì ‘·eT ‘√{≈£î e∫Ãq |æ\¢\‘√
dü+uÛ≤wæ+#êsTT nqTø√+&ç. Ä |æ\¢\≈£L, |ü≈£åî\≈£L eT<Ûä´ »]π> dü+uÛ≤wüDqT }Væ≤+∫ sêj·T+&ç.
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ãä +<Ûë\qT ñ|üj÷Ó –+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) ÁX¯<ë∆dü≈£îÔ\T Ä) Áù|eT ÄbÕ´j·T‘·\T Ç) eHÓï∫HÓï\T
á) düeTj·Tdü+<äsê“¤\T ñ) Vü‰sTTkÂU≤´\T
2. øÏ+~ |ü<ë\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) $»j·Te+‘·+ ø±e&É+ n+fÒ
Ä) ñ\T≈£L |ü\T≈£L ˝Ò≈£b˛e&É+ n+fÒ
3. øÏ+<ä ‘Ó*|æq yê{Ïì >∑T]+∫ bÕsƒ+¡ ˝À @ @ |ü<ë\‘√ e]í+#ês¡T?

n) >∑~+› |ü⁄\T :
Ä) bÕe⁄sê\T :
Ç) >∑Te«\T :

á) bÕe⁄sê\ >∑T+|ü⁄ :
ñ) bÕe⁄s¡+ yÓT&É :
}) |ü⁄{Ïqº |æ\|¢ øü åÏ :
ãTT) ∫Á‘·Áê+ eTT≈£îÿ :
m) ∫Á‘·Áê+ ˇfi¯ófl :
@) ∫Á‘·Áê+ yÓT&É ÁbÕ+‘·+ :
1. øÏ+~ n\+ø±sê\ \ø£Då ≤\T sêj·T+&ç.
n) X‚¢wü Ä) nsêú+‘·s¡Hê´dü+
2. øÏ+~ #Û+· <√Ø‘·T\ \ø£Då ≤\T sêj·T+&ç.
n) d”dü+ Ä) Ä≥yÓ\~ Ç) ‘˚≥^‹
3. øÏ+~ yêø£´+˝Àì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç.
n) leT+‘Y #=ø±ÿ eT˝…¢|üPe⁄˝≤ ‘Ó\¢>± ñ+~.
4. øÏ+~ |ü<´ä bÕ<ë\T |ü]o*+#·+&ç.
uÛÑ dü dü
U I I I I U I I U
Ä |üs¡ eT |ü⁄s¡+ Á<ÛäT\ j·T+
>∑>∑ uÛÑ » dü dü
UU U I I I UI I IU I IU
<˚ |ü⁄ D≤´+>∑q j·TT _Ûø£å sTT&É<ä jÓT´" >∑{≤!
>∑>∑ » dü
UU I U I II U
πsbÕ &ç y˚T\T ø£ì j˚T
>∑>∑ uÛÑ » >∑>∑ dü
UU U I I I UI UU IIU
H˚ bÕ bÕ‘·Tàì eTTK+ãT ˙øÏå+ ∫‹H√?
B+{À¢ >∑>∑, uÛÑ, », dü nH˚ >∑D≤\T yê&Üs¡T ø£<ä÷!
ˇø£≥e bÕ<ä+, eT÷&Ée bÕ<ä+˝À >∑D≤\ dü+K´ ¬s+&Ée, Hê\Ze bÕ<ë˝À¢ì >∑D≤\ dü+K´ ˇπø
s¡ø£+>± ñ+~ ø£<ä÷!

Äs¡e >∑D+ ª»μ>∑D+ e÷Á‘·y˚T ñ+~ ø£<ä÷!
¬s+&ÉT Hê\T>∑T bÕ<ë˝À¢ì ∫e] nø£ås¡+ >∑Ts¡Ty˚ ø£<ë!
Ç˝≤+{Ï \ø£åD≤\T ø£*– ñ+&˚ |ü<ä´+ @+{À ‘Ó\TkÕ? n<˚ ø£+<ä |ü<ä´+.
i) >∑>∑ (>±), uÛÑ, », dü, q\ nH˚ >∑D≤\T+{≤sTT.
ii) yÓTT<ä{Ï bÕ<ä+ \|òüTTe⁄‘√ yÓTT<ä˝…’‘˚ n˙ï bÕ<ë˝À¢ yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ \|òüTTe⁄>±qT, >∑Ts¡Te⁄‘√ yÓTT<ä˝…’‘˚
nìï bÕ<ë˝À¢ yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ >∑Ts¡Te⁄>±qT ñ+≥T+~.
iii) ¬s+&Ée, Hê\T>∑e bÕ<ë˝À¢ì ∫e] nø£ås¡+ >∑Ts¡Te⁄>±H˚ ñ+≥T+~.
iv) 1, 2 bÕ<ë˝À¢ (3 G 5) 8 >∑D≤\T, 3, 4 bÕ<ë˝À¢ (3 G 5) 8 >∑D≤\T ñ+{≤sTT. Äs¡e >∑D+ ªª»μμ>∑D+
>±ì, ªªq\+μμ >±ì e÷Á‘·y˚T ñ+&Ü*.
v) Hê\T>∑e >∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£åsêìøÏ @&Ée >∑D+ ‘=* nø£åsêìøÏ j·T‹ #Ó\T¢‘·T+~.
vi) ÁbÕdü ìj·TeT+ ñ+≥T+~.
vii) ª»μ>∑D+ uÒdæ >∑D+ ø±sê<äT.
ª$q<ä>∑THÓe«s¡TC…|æŒq .....................μ nH˚ |ü<ë´ìøÏ \ø£åD düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.

1. ªª<Ûqä >√bÕ˝Ÿ eTTKØ®μμ sêdæq ªª∫Á‘·Áê+ z bÕe⁄s¡+ ø£<μä∏ μ nH˚ |ü⁄düøÔ ±ìï ˝Ò<ë |ü≈îå£ \ >∑T]+∫ ‘Ó*ù| @<ÓH’ ê
ˇø£ |ü⁄düÔø±ìï Á>∑+<∏ë\j·T+ qT+&ç #·<äe+&ç. MTs¡T ‘Ó\TdüTø=qï $esê\T sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç (˝Ò<ë)
n+‘·sê®\+ <ë«sê @yÓH’ ê s¬ +&ÉT |ü≈îå£ \ $esê\T, yê{Ï ∫Á‘ê\T ùdø£]+∫ sêdæ Á|ü<]ä Ù+#·+&ç.
2. ªª∫Á‘·Áê+μμ nH˚ |üøåÏ ù|s¡T |ü+#·‘+· Á‘· ø£<˝ä∏ À¢ ≈£L&Ü ñ+~. |ü+#·‘+· Á‘·+ ø£<\ä∏ |ü⁄düøÔ +£ #·<eä +&ç. MTs¡T
#·<ä$q ø£<∏ä >∑T]+∫ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
düVü≤kÕ $<äBÛ‘· qÁøÏj·÷

dü÷øÏÔ eT$y˚ø£' |üs¡e÷|ü <ë+|ü<ä+
qèD‘˚Væ≤$eTèX¯´ ø±]D+
>∑TD\Tu≤∆' dü«j·T y˚Tq dü+|ü<ä'
` øÏsê‘ês¡T®˙j·T+
uÛ≤e+ : @|üì˙ ‘=+<äs|¡ &ü ç #˚jT· ≈£L&É<Tä . ‘=+<äsb¡ Õ≥T,
n$y˚ø£y˚T nìï Ä|ü<ä\≈£î eT÷\+. dü$eTs¡ÙeTT>±
eT+∫#Ó&É¶˝≤˝À∫+∫ |üì#˚ùdyêDÏí >∑TD\Tã›jÓÆT \øÏÎ
dü«j·TeTT>∑H˚ ø√] e]+#·TqT>∑<ë!

& ç
üT ø√+
Ó‘\Td $X¯«ø£$ ªª^‘ê+»*μμ
ç`
äe +&
#·< kÕVæ≤‘·´ düè»q˝À n+‘·sê®rj·T ø°]Ôq+<äTø=qï eTVü‰ø£$ s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY. ø£$>±,
s¡#·sTT‘·>±, ‘·‘·Ô«y˚‘·Ô>±, dü+^‘·E„&ç>±, ∫Á‘·ø±s¡T&ç>± ãVüQeTTK Á|ü»„qT Á|ü<ä]Ù+#ês¡T.
M]ù|s¡T $q>±H˚ #·|ü q düTŒ¤]+#˚$ ªª»q>∑DeTqμμ ^‘·+, ªª^‘ê+»*μμ. ªª»q>∑DeTqμμ ^‘·+
uÛ≤s¡‘· C≤rj·T ^‘·+>± >∑T]Ô+|üã&ç+~. ã+>±¢<˚XŸ C≤rj·T ^‘·+ ≈£L&Ü M] ˝Òœì qT+&ç
yÓ\Te&çq<˚. Ç˝≤ ¬s+&ÉT C≤rj·T^‘ê\q+~+∫q ø£$>± n|üPs¡« #·]Á‘·qT düèwæº+#ês¡T.
ªªXÊ+‹ìπø‘·Héμμ ù|s¡Tq Ä<äs¡Ù$<ë´\j·÷ìï kÕú|æ+∫ ªª>∑Ts¡T<˚e⁄&ÉTμμ>± ø°]Ô+|üã&Ü¶s¡T. á
dü+dü<ú ë«sê dü+kÕÿs¡jT· Tø£yÔ TÓ qÆ $<ä´q+~+#ês¡T.
ø£$>± M]øÏ Á|ü|+ü #·yê´|üÔ >∑T]Ô+|ü⁄qT ‘Ó∫Ãq s¡#q· ªª^‘ê+»*μμ. 1913˝À BìøÏ ªªH√u…˝Ÿ
kÕVæ≤‘·´ |ü⁄s¡kÕÿs¡+μμ <äøÏÿ+~. H√u…˝Ÿ ãVüQeT‹ì n+<äT≈£îqï ‘=* uÛ≤s¡rj·TT&ç>± sƒê>∑÷sY
ns¡T<Ó’q >ös¡yêìï bı+<ës¡T. ªª^‘ê+»*μμ uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü˝À¢øÏ e÷Á‘·y˚Tø±ø£ $<˚oj·T
uÛ≤wü˝…ìï+{Ï˝Àø√ nqTyê<äeTsTT+~. ˇø£ÿ ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü˝ÀH˚ <ë<ë|ü⁄ 50 <ëø±
nqTyê<ë˝§#êÃj·T+fÒ Bì >=|üŒ<äqy˚T$T{À }Væ≤+#·e#·TÃ. ‘ê‹Ô«ø£, kÕe÷õø£ n+XÊ\qT
düŒ è•dü÷Ô kÕ–q á s¡#·q bÕsƒ¡≈£îì Vü≤è<äj·÷ìï ø£~*düTÔ+~.
ªª^‘ê+»*μμ˝Àì ¬s+&ÉT nqTyê<ä ø£$‘ê K+&çø£\qT Ç|ü&ÉT #·÷<ë›+.
1. mø£ÿ&É eTqdüT ìs¡“¤j·T+>± ñ+≥T+<√
mø£ÿ&É eTqTwüß\T ‘·˝…‹Ô ‹s¡T>∑T‘ês√
mø£ÿ&É C≤„q+ $]$>± yÓ\TdüTÔ+<√
dü+kÕs¡|ü⁄ >√&É\eT<Ûä´ mø£ÿ&É uÛ≤>±\ øÏ+<ä Á|ü|ü+#·+ $&çb˛˝Ò<√
mø£ÿ&É dü‘ê´+‘·sêfi¯+˝À+∫ |ü\T≈£î\T u…’\T yÓ&É\‘êjÓ÷
mø£ÿ&É n\dü≥HÓs¡>∑ì ÁX¯eT ‘·q u≤VüQe⁄*ï |ü]|üPs¡í‘·yÓ’|ü⁄ C≤düTÔ+<√
mø£ÿ&É ìØ®eyÓTqÆ Ä#ês¡|⁄ü f…&Ü]˝À dü«#·Ãy¤ TÓ qÆ ãT~∆Á|üyêVü≤+ Ç+øÏb˛≈£î+&Ü ñ+≥T+<√
mø£ÿ&É eTqdüT ìs¡+‘·s¡+ $ø£dæ+#˚ uÛ≤yê\˝Àø°, ø±sê´\˝Àø° ˙#˚ q&É|üã&ÉT‘·T+<√
Ä ùd«#êÃ¤ dü«sêZìøÏ, ‘·+Á&û, Hê <˚XÊìï y˚T˝§ÿ\T|ü⁄.
` #·\+
2. Hê Vü≤è<äj·T+˝Àì ù|<ä]ø±ìï düeT÷\+>± ‘=\–+#·T Á|üuÛÑ÷ ` Ç<˚ Hê ÁbÕs¡úq.
Hê düTK<äT'U≤\qT ‘˚*ø£>± uÛÑ]+#· >∑*π> X¯øÏÔì Hê≈£î Á|ükÕ~+#·T.
ùde˝ÀH˚ Hê Áù|eTqT |òü*+|üCÒdüTø=H˚ X¯øÏÔì n+<äCÒsTT.
ù|<ä\qT ø±<äq≈£î+&Ü, n~Ûø±s¡<äsêŒìøÏ <ëk˛Vü≤eTq≈£î+&Ü ñ+&˚ X¯øÔÏì Á|ükÕ~+#·T.
<Ó’q+~q n\Œ$wüj·÷\≈£î nr‘·+>± ãT~∆ì ì\T|ü⁄ø√>∑\ X¯øÏÔì Á|ükÕ~+#·T.
˙ n;ÛcÕºìøÏ Áù|eT‘√ Hê X¯øÏÔì n]Œ+#·Tø√>∑*π> X¯øÏÔ ìe⁄«.
` &Üˆˆ C…. uÛ≤>∑´\øÏÎ

ñ|üyê#·ø£+
eTq Ç‹Vü‰dü+
sêe÷j·TD+
(yê©àøÏ sêe÷j·TD≤ìøÏ dü+øÏå|üÔ e#·qs¡÷|ü+)

sêe÷j·TD≤ìï m+<äTø√dü+ #·<yä ê\+fÒ...
e÷qe J$‘êìï dü+düÿ]+#·>\∑ eTVü‰ø±e´+ sêe÷j·TD+.
e÷qe Vü≤è<äj·÷\qT+∫ m|üŒ{Ïø° #Ós¡>∑ì ø£<∏ä. ªne÷àHêqï\
nqTsê>∑+, |ü⁄Á‘·T\ n_Ûe÷q+ ` nqï<äeTTà\ nqTã+<Ûä+,
uÛ≤sêúÛÑs¡Ô\ dü+ã+<Ûä+ ` >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ, •cÕ´qTs¡øÏÔ ` ùdïVü≤|ò\ü +,
<Ûsä à¡ ã\+ ` $qj·T+‘√ ˇ<ä>&∑ +É , $y˚ø+£ ‘√ m<ä>&∑ +É ` Jeø±s¡TD´
uÛ≤eq, Á|üø£è‹˝≤\qμ ` Ç˝≤ J$‘· bÕsêÙ«\HÓìï+{ÏH√ |ü{Ïº
#·÷|ædTü +Ô ~ sêe÷j·TD+. sêe÷j·TD≤ìï #·<eä &ÉeT+fÒ J$‘êìï
#·<äe&Éy˚T. sêe÷j·TD+ bÕsêj·TD Á>∑+<∏ä+ e÷Á‘·y˚Tø±<äT,
Ä#·sD¡ Á|ü<ëÛ q Á>∑+<∏+ä . ñ‘·eÔ T <Ûsä êà\qT Ä#·]ùdÔ eTìwæ eT˙wæ>±
m˝≤ m<ä>>∑ \∑ &√ H˚sT¡ Œ‘·T+~. ∫qï ∫qï bÕÁ‘·\ <ë«sê düeTTqï‘·
dü+<˚XÊqï+~düTÔ+~. ªªsêyÓ÷ $Á>∑Vü≤yêHé <Ûäs¡à' dü‘·´<Ûäs¡à
|üsêÁø£eT'μμ nqï eTVæ≤‘√øÏÔì e÷Ø#·Tì H√{ÏqT+&ç eTVü≤]¸
|ü*øÏ+#ê&ÉT. sêeTTìe+{Ï Ä<äs¡ÙeT÷]Ô, sêe÷j·TD+ e+{Ï
Ä<äs¡Ùø±e´+ ªquÛÑ÷‘√ quÛÑ$wü´‹!μ eTìwæ ñqï+‘·ø±\+
sêe÷j·TD+ ñ+≥T+~.
Á|ü|ü+#· kÕVæ≤‘·´+˝ÀH˚ Ä~ø±e´+ sêe÷j·TD+. yê©àøÏ
eTVü≤]¸ Bìï s¡∫+∫ ªÄ~ø£$μ>± ø°]Ôbı+<ë&ÉT. ªsêe÷j·TD+,
bÂ\düÔé<Ûä, d”‘êj·÷X¯Ã]‘·+ eTVü≤‘Yμ nH˚ eT÷&ÉT ù|s¡T¢
Bì≈£îHêïsTT. Äs¡T ø±+&É\ ($uÛ≤>∑+) ‘√, Çs¡yÓ’ Hê\T>∑T y˚\
XÀ¢ø±\‘√, dü+düÿ è‘· uÛ≤wü˝À kÕ–q s¡#q· Ç~. ‘·sT¡ yê‹ ø±\+˝À
mH√ï sêe÷j·TD≤\T e#êÃsTT. eTq <˚X+¯ ˝ÀH˚ ø±<äT Á|ü|+ü #·+˝Àì
|ü\T<˚XÊ˝À¢ á sêe÷j·TD ø£<∏ä eTq≈£î ø£ì|ædüTÔ+~. yê] yê]
Á|ü‹uÛqÑ qTdü]+∫ yê©àøÏ ø£<≈ä∏ î£ CÀ&ç+|ü⁄\T #˚dqæ ø£e⁄\÷ ñHêïs¡T.
ny˚ ì»+ nqï+‘·>± Á|ü#ês¡+ bı+<ësTT ø=ìï dü+|òüT≥q\T.
yê©àøÏ sêe÷j·TD ø£<∏äqT dü+øÏå|üÔ+>± n+~+#˚ Á|üj·T‘·ï+
Ç~. düeTTqï‘· düe÷C≤ìï ì]à+#·&Éy˚T \ø£å´+>± eTT+<äT
‘·sê\yê]øÏ dü÷Œ¤]Ôø√dü+ #˚dæq s¡#·q Ç~.
u≤\ø±+&É
leTHêïsêj·TDTì ìs¡+‘·s¡+ düà]+#˚ Hês¡<äeTVü≤]¸ ˇø£Hê&ÉT eTTìÁX‚wüß˜&Ó’q yê©àøÏ ÄÁX¯e÷ìøÏ e#êÃ&ÉT. Hês¡<äT&ÉT
‘·|üdæ«, yêø£Ã‘·Ts¡T˝À¢ ÁX‚wüß˜&ÉT. yê©àøÏ õC≤„dü‘√ Hês¡<äT\yê] q&ç>±&ÉT (õC≤„ùd $C≤„HêìøÏ eT÷\+) : ªz eTVü≤Ø¸! n˙ï
eT+∫ >∑TD≤\T ø£\yê&ÉT, m˝≤{Ï Ä|ü<\ä T #·T≥TºeTT{ÏHº ê ‘=Dø£ìyê&ÉT, <Ûsä à¡ +‘Ó*dæqyê&ÉT, ÄÁX¯sTT+∫qyê]ì Ä<äT≈£îH˚yê&ÉT,
e÷≥‘·|üŒìyê&ÉT, düø£\ ÁbÕDT\≈£î y˚T\T#˚ùdyê&ÉT, Ms¡T&ÉT, BÛs¡T&ÉT, ndü÷j·T˝Òìyê&ÉT, n+<äeTTqïyê&ÉT... Ç˝≤+{Ï
X¯óuÛÑ\ø£åD≤\T ø£\yê&ÉT me¬s’Hê á ˝Àø£+˝À ñHêïsê?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. Hês¡<äT&ÉT ∫s¡Tqe⁄«‘√ düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT.
ªeTVü‰eTT˙! Çìï \ø£åD≤\T ˇπø e´øÏÔ˝À ≈£î<äTs¡Tø√&É+ kÕ<Ûës¡D+>± »s¡>∑<äT. ø±˙, ˙e⁄ ‘Ó*|æq $•wüº >∑TD≤\˙ï
eT÷ØÔuÛÑ$+∫qyê&ÉT lsêeTT&Éμì ‘Ó*bÕ&ÉT. sêe÷j·TD>±<∏äqT dü+øÏå|Ôü+>± yê©àøÏøÏ $ì|æ+#ê&ÉT Hês¡<äT&ÉT. nø£ÿ&çqT+∫
ÁãVü≤à˝Àø±ìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
sêeTø£<∏ä yê©àøÏ eTqdüT˝À Hê≥T≈£îb˛sTT+~. Hês¡<äTì e÷≥\T Ç+ø± #Ó$˝À Ç\T¢ ø£≥Tº≈£îì b˛s¡T‘·THêïsTT.
>∑+>±qB düMTbÕq>∑\ ‘·eTkÕq~øÏ kÕïq+ #˚j·T&ÜìøÏ ãj·T˝Ò›sê&ÉT. uÛÑs¡<ë«C≤~ •wüß´\T yÓ+≥ q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ‘·eTkÕq~
eT+∫yêì eTqdüT˝≤>∑ dü«#·Ã¤+>± ñ+~.
kÕïHêìøÏ q~˝ÀøÏ ~–q yê©àøÏ #·T≥÷ºñqï Á|üø£è‹ n+<ë\≈£î |üs¡e•düTÔHêï&ÉT. düMT|ü+˝À ˇø£ ø=eTàô|’q Áøö+#·
|ü≈£åî\ »+≥qT #·÷XÊ&ÉT. yê{Ï nqTsê>∑+ eTT#·Ã≥>=\T|ü⁄‘·Tqï~. yê{Ï eT<ÛäTs¡<Ûä«qT\T MqT\$+<äT #˚düTÔHêïsTT. Ç+‘·˝À
ˇø£ y˚≥>±&ÉT Á≈£Ls¡u≤D+‘√ eT>∑|øü ìåÏ H˚\≈£L˝≤Ã&ÉT. n~ HÓ‘T· sÔ √&ÉT‘·÷ $\$\˝≤&ÉT‘·÷ ÁbÕD≤\qT $&É∫+~. Ä m&Éu≤≥TqT
‘·≥Tºø√˝Òì Ä&É|üøÏå ‘·\¢&ç*¢b˛sTT+~. Vü≤è<äj·T$<ës¡ø£yÓTÆq á <äèXÊ´ìï #·÷XÊ&ÉT yê©àøÏ. ø£s¡TDs¡dü+ C≤\Tyê]+~.
<Ûäsêày˚X¯+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~. yÓ+≥H˚ H√{Ï yÓ+≥ nÁ|üj·T‘·ï+>±...
e÷ìcÕ<ä Á|ü‹cÕ˜+‘·«
eT>∑eT' XÊX¯«r' düe÷'ˆ
j·T‘Y Áøö+#·$T<∏äTHê<˚ø£yéT
neBÛ' ø±eTyÓ÷Væ≤‘·yéTˆˆ
(z øÏsê‘·T&Ü! Áøö+#·|üøÏå »+≥˝À |üs¡eX¯yÓTÆj·TTqï ˇø£ |üøÏåì #·+|æq ˙e⁄ XÊX¯«‘·+>± n|üø°]Ô bÕ˝e⁄‘êe⁄) nqï
e÷≥\T e#êÃsTT.
nqHÓ‘’ ˚ nHêï&ÉT ø±˙ ‘·sy¡ ê‘· n‘·ìøπ ÄX¯Ãs¡´+y˚d+æ ~. á e÷≥\T düe÷Hêø£så ê\T>∑\ Hê\T>∑T bÕ<ë\‘√ \j·Tã<ä+∆ >±
e#êÃsTT. Ç~ #Û·+<√ã<ä∆yÓTÆq XÀ¢ø£y˚Tqì ìs¡∆]+#·T≈£îHêï&ÉT. XÀø£+qT+∫ XÀ¢ø£+ |ü⁄{Ïº+~. ÄÁX¯e÷ìøÏ ‹]–e#êÃs¡+<äs¡÷.
ø±ì Áøö+#·|üøÏå <ës¡TD <äèX¯´+ e÷Á‘·+ yê©àøÏ eTqdüTqT+∫ yÓqT~s¡>∑&É+ ˝Ò<äT. n<˚ Ä˝À#·q. n<˚ Äy˚<äq. Ç+‘·˝À
düèwæºø£s¡Ô nsTTq ÁãVü≤à yê©àøÏì #·÷&É&ÜìøÏ ÄÁX¯e÷ìøÏe#êÃ&ÉT. n‘·ìøÏ XÊÁk˛Ôø£Ô ñ|ü#êsê\˙ï #˚XÊ&ÉT yê©àøÏ. ÁãVü≤à

yê©àøÏì ≈£Ls√ÃeTHêï&ÉT. ÁãVü≤à Ädüq+ø£Hêï ø=+#Ó+ ‘·≈£îÿe m‘·TÔ>∑\ Ädüq+ô|’q ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT yê©àøÏ. Ç~ ô|<ä›\|ü≥¢
Á|üe]Ô+#·e\dæq rs¡T. ÁãVü≤à m<äTs¡T>± ñHêï Áøö+#·|üøÏå u≤<Ûä yê©àøÏì e<ä\&É+ ˝Ò<äT. eTqdüT˝À ªe÷ìcÕ<äμ XÀ¢ø£y˚T eT∞fl
<Ûä«ì+∫+~. n˙ï ‘Ó*dæq ÁãVü≤à ∫s¡Tqe⁄«qT ∫+~dü÷Ô ªz ãTTw”X¯«sê! ˙e⁄ |ü*øÏq~ XÀ¢ø£y˚T. n~ Hê dü+ø£\Œ Á|üuÛ≤e+.
á #Û+· <ädTü ‡ (nqTwüß|º )t ˝ÀH˚ lsêeT#·]Á‘·qT sêj·TeTì Ä<˚•+#ê&ÉT. Hês¡<Tä &ÉT düŒwü+º >± $e]+#·ì sêeTø£<ë∏ s¡V≤ü kÕ´\T
≈£L&Ü ˙≈£î düTŒ¤]kÕÔjT· ì nqTÁ>∑V≤æ +#ê&ÉT. á uÛ÷Ñ eT+&É\+˝À |üs«¡ ‘ê\T, q<äT\T ñqï+‘·ø±\+ sêe÷j·TD>±<∏qä T »qT\T
ø°]Ôdü÷ÔH˚ ñ+{≤μs¡ì Äos¡«~+#ê&ÉT. ÁãVü≤à Ä<˚XÊqTkÕs¡+ sêe÷j·TDs¡#·q≈£î lø±s¡+ #·T{≤º&ÉT yê©àøÏ eTVü≤]¸.
njÓ÷<Ûë´ q>∑s¡+ :
düs¡j·T÷qBrs¡+˝À ªø√dü\μ nH˚ düTÁ|üdæ<ä∆ <˚X¯eTT+~. n+<äT˝À<˚ ªnjÓ÷<Ûë´μ nH˚ eTVü‰q>∑s¡+. ªnjÓ÷<Ûë´μ n+fÒ
jÓ÷<ÛTä \≈£î »sTT+#·&ÜìøÏXø¯ ´£ +ø±ì~. eTqTe⁄ Bìï ì]à+#ê&ÉT. ø√dü\ <˚XÊìï <äXs¯ <¡ eä∏ TVü‰sêE |ü]bÕ*düTHÔ êï&ÉT. n‘·&TÉ
dü÷s¡é+X¯+yê&ÉT. eTVü‰Ms¡T&ÉT. <˚e‘·\ |üøå±q sêø£ådüT\‘√ mH√ïe÷s¡T¢ j·TT<ä∆+ #˚dæqyê&ÉT. <Ûäs¡à|üsêj·TDT&ÉT. Á|ü»\qT
ø£qï_&É¶\˝≤ #·÷düT≈£îH˚yê&ÉT. e•wü˜, yêeT<˚e⁄\T n‘·ì Á|ü<Ûëq|ü⁄s√Væ≤‘·T\T. düTeT+Á‘·T&ÉT yÓTT<ä\T>±>∑\ mì$T~eT+~
eT+Á‘·T\T. Ç‘·ì bÕ\q˝À ø√dü\<˚X+¯ uÛÀ>∑u≤Û >±´\‘√ $\dæ*+¢ ~. Á|ü»\T <Ûsä à¡ es¡qÔ T˝…’ düTKdü+‘√cÕ\‘√ ñHêïs¡T. ªj·T<∏ësêC≤
‘·<∏ë Á|üC≤'μ ` sêE m˝≤ ñ+fÒ Á|ü»\÷ n˝≤π> ñ+{≤s¡T.
mìï ñHêï dü+‘êq+ ˝Ò<äqï ∫+‘· <äX¯s¡<∏äTDÏí ≈£î+>∑Bdæ+~. dü+‘êqÁbÕ|æÔø√dü+ nX¯«y˚T<Ûäj·÷>∑+ #˚j·÷\qï Ä˝À#·q
ø£*–+~. yÓ+≥H˚ |ü⁄s√Væ≤‘·T\T, >∑Ts¡Te⁄\‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷&ÉT. eTqdüT˝Àì e÷≥ #ÓbÕŒ&ÉT. yês¡T ‘·<∏ëdüTÔ nHêïs¡T.
düs¡j·T÷q~øÏ ñ‘·Ôs¡ rs¡+˝À j·T»„y˚~ø£ dæ<ä∆yÓTÆ+~. eT+Ár, kÕs¡B∏ nsTTq düTeT+Á‘·T&ÉT á j·÷>±ìøÏ ãTTwü´X¯è+>∑
eTVü≤]¸ì ÄVü‰«ìùdÔ |ò\ü e+‘·eTÚ‘·T+<äì dü÷∫+#ê&ÉT. ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT $uÛ≤+&Éø£ eTVü≤]¸ ≈£îe÷s¡T&ÉT. ìcÕ˜>]∑ wüß&˜ TÉ . n‘·&TÉ
mø£ÿ&É ñ+fÒ nø£ÿ&É yêq\T u≤>± ≈£îs¡TkÕÔsTT. <äX¯s¡<∏äTì Ä»„y˚Ts¡≈£î ãTTwü´X¯è+>∑TDÏí dü>ös¡e+>± ‘√&=ÿìe#êÃs¡T. eT÷&ÉT
s√E\bÕ≥T nX¯«y˚T<Ûäj·÷>∑+ XÊÁk˛Ôø£Ô+>± ìs¡«Væ≤+#ês¡T.
‘·s¡yê‘· <äX¯s¡<∏äT&ÉT ãTTwü´X¯è+>∑Tì‘√ |ü⁄Á‘·ÁbÕ|æÔ ø√dü+ #˚j·Te\dæq Áø£‘·Te⁄qT >∑T]+∫ n&ç>±&ÉT. Ä uÛ≤sêìï
ãTTwü´X¯è+>∑Tìô|’H˚ ñ+#ê&ÉT. <äX¯s¡<∏äTì nuÛÑ´s¡úqqT eTìï+∫q ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT ª|ü⁄Á‘·ø±y˚Twæºμ nH˚ j·÷>±ìï ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
Vü≤$düT‡\+<äTø√&ÜìøÏ ÁãVü‰à~<˚e‘·\T, >∑+<Ûäs¡T«\T, dæ<äT∆\T, eTVü≤s¡T¸\T j·T»„XÊ\˝À Á|ü‘·´ø£åeTj·÷s¡T.
n<˚ düeTj·T+˝À <˚e‘·\+<äs¡÷ ÁãVü≤àqT #˚] ‘·eT >√&ÉT yÓfi¯fluÀdüT≈£îHêïs¡T. sêeD≤düTs¡T&ÉT ÁãVü≤à es¡Á|üuÛ≤e+#˚‘·
$Ás¡M>∑T‘·÷ ‘·eTqT ∫Á‘·V≤æ +dü\≈£î >∑T]#˚dTü HÔ êï&ÉHêïs¡T. eTT˝À¢ø±\qT u≤~Û+#·&yÉ T˚ >±ø£ Ç+Á<äTDÏôí d‘’ +· sê»´ÁuÛwÑ ßü Dº íÏ #˚jT· &ÜìøÏ
|üPqTø=Hêï&Éì ‘Ó*bÕs¡T. n‘·ì <äT+&É>±\≈£î n+‘˚ ˝Ò<äHêïs¡T. ãTTwüß\, j·Tø£å>∑+<Ûäs¡T«\ e÷≥ n≥T+∫ n‘·ì uÛÑj·T+‘√
dü÷s¡T´&ÉT, düeTTÁ<äT&ÉT, yêj·TTe⁄ ≈£L&Ü ‘·eT düVü≤»dæú‹ì Á|üø{£ Ï+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡ì yêb˛j·÷s¡T. n‘·ì |”&É $s¡>∑&Éj˚T
Ä˝À#·qqT ÁãVü≤àH˚ #Ó|üŒeTì y˚&ÉT≈£îHêïs¡T.
ÁãVü≤à <˚e‘·\‘√ ªsêeDT&ÉT >∑+<Ûäs¡«, j·Tø£å, <˚e, <ëqe⁄\#˚ eTs¡D+ ˝Ò≈£î+&Ü qqTï es¡+ ø√sê&ÉT. e÷qe⁄\|ü≥¢
n‘·ìøÏ #·T\ø£quÛ≤e+. n+<äTπø yê] >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#·˝Ò<äT. ø£qTø£ e÷qe⁄ì #˚‹˝ÀH˚ sêeDTìøÏ eTs¡D+ ñ+<äμì
nHêï&ÉT.
Ç+‘·˝À leTVü‰$wüßíe⁄ X¯+K#·Áø£>∑<ë<Ûë] nsTT e#êÃ&ÉT. <˚e‘·\T Ä <˚e<˚e⁄DÏí nH˚ø£ $<Ûë\T>± düTÔ‹+#ês¡T.
es¡>∑s¡«+#˚‘· ø£q÷ï $Tq÷ï>±qø£ Á|üe]ÔdüTÔqï sêeDTDÏí dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ e÷qe⁄&ç>± ne‘·]+#·eTì nuÛÑ´]ú+#ês¡T.
<äX¯s¡<∏ä eTVü‰sêE>±] eTT>∑TZs¡T uÛ≤s¡´\≈£î Hê\T>∑T s¡÷bÕ\˝À |ü⁄Á‘·T&Ée⁄ ø£eTàì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶s¡T. nuÛÑj·T$T#êÃ&ÉT,
ÄÁ•‘·e‘·‡\T&ÉT. n+<ä] |üP»\+<äTø=ì n+‘·sê∆qeTj·÷´&ÉT.
<äX¯s¡<∏äT&ÉT |ü⁄Á‘·ø±y˚Twæº #˚dæq|ü&ÉT j·T»„≈£î+&É+qT+∫ >=|üŒ ‘˚»düT‡‘√ ≈£L&çq ˇø£ ~e´|ü⁄s¡Twüß&ÉT Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT.
n‘·&ÉT ÁãVü≤à |ü+|ü>± e∫Ãqyê&ÉT. #˚‹˝À ã+>±s¡TbÕÁ‘·, yÓ+&çeT÷‘·‘√. n+<äT˝À ~e´bÕj·TdüeTT+~. <ëìï <äX¯s¡<∏äTq
ø£+~+#ê&ÉT. ªá bÕj·Tdü+ dü+|ü<ä\ìdüTÔ+~ Äs√>±´ìï ô|+bı+~düTÔ+~. nìï{Ï˙ $T+∫ dü+‘êHêìï Á|ükÕ~düTÔ+μ<äHêï&ÉT.
ù|<äyêìøÏ ô|ìï~Û <=]øÏqf…¢Ì+~ <äX¯s¡<∏äTìøÏ. n‘·ì eTqdüT‡ Äq+<ä‘ê+&Ée+ #˚dæ+~.
~e´bÕj·TkÕìï ‘·q uÛ≤s¡´˝…’q øödü\´, düT$TÁ‘·, ¬ø’πøsTT\≈£î |ü+#ê&ÉT. dü+e‘·‡s¡ø±\+ >∑&ç∫+~. #Ó’Á‘·X¯ó<ä∆qe$THê&ÉT
øödü\´≈£î lsêeTT&ÉT »ìà+#ê&ÉT. <äX¯$THê&ÉT ¬ø’πøsTTøÏ uÛÑs¡‘·T&ÉT, düT$TÁ‘·≈£î \ø£ÎD, X¯Á‘·T|òüTTï\T »ìà+#ês¡T. á yês¡Ô
$qï njÓ÷<Ûä´ Äq+<ädüeTTÁ<äyÓTÆ+~.
sêeT\ø£ÎD uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T X¯óø£¢|üø£å #·+Á<äTì˝≤ ô|s¡T>∑T‘·THêïs¡T. y˚<äXÊÁkÕÔ\quÛÑ´dæ+#ês¡T. <ÛäqT]«<ä´˝À HÓ’|ü⁄D´+
dü+bÕ~+#ês¡T. $C≤„qKqT\j·÷s¡T. dü<äTZD≤\≈£î Ä≥|üf…ºÌHês¡T. ñ‘·ÔeT $<ë´s¡Tú\≈£î ñ+&Ée\dæq \ø£åD≤*$. sêeTT&ÉT
m|ü&É÷ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ùde˝À ìeT>∑ïeTj˚Tyê&ÉT. ∫qïHê{ÏqT+N nqïùdy˚ $Tqï>± uÛ≤$+#˚yê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. Ç‘·&ÉT
sêeTT&çøÏ ãVæ≤'ÁbÕD+. uÛÑs¡‘·X¯Á‘·T|òüTTï\T nH√´q´ Áù|e÷_Ûe÷Hê\T ø£\yês¡T.
ø±\#·Áø£+ ‹s¡T>∑T‘·Tqï~. ˇø£Hê&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT ‘·q eT+Á‘·T\T |ü⁄s√Væ≤‘·T\T yÓTT<ä˝…’qyê]‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷&ÉT. ‘·q
≈£îe÷s¡T\ $yêVü≤ Á|ükÕÔeq #˚düTÔHêï&ÉT. dü]>±Z n<˚ düeTj·T+˝À nø£ÿ&É n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT eTVü‰‘˚»XÊÙ*jÓÆTq $XÊ«$TÁ‘·
eTVü≤]¸. düèwæºøÏ Á|ü‹düèwæº #˚j·T>∑\ düeTs¡Tú&É‘·&ÉT. <äX¯s¡<ä∏T&ÉT m<äTπs– kÕ<äs¡+>± kÕ«>∑‹+#ê&ÉT. n‹~∏<˚y√uÛÑe ` n‹~∏
eTq≈£î <˚e⁄&ç‘√ düe÷q+. Ç~ ‘Ó*dæq <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT $XÊ«$TÁ‘·Tq≈£î düeTT∫‘·Ø‹q eTsê´<ä\T >±$+#ê&ÉT. $qj·T|üPs¡«ø£+>±
#˚‘·T\T CÀ&ç+∫ $XÊ«$TÁ‘·Tì sêø£≈£î ø±s¡D≤ìï n&ç>±&ÉT. ‘·qô|’q ø±s¡úÛ≤s¡+ ô|&ç‘˚ HÓs¡y˚s¡TkÕÔqHêï&ÉT. <äX¯s¡<∏äTì
$qj·÷ìøÏ eTT]dæb˛j·÷&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªe•wüßì˜ ñ|ü<X˚ Ê\qT bı+~qyê&ç$. ˙e⁄ Ç˝≤π> Á|üe]ÔkÕÔμeì yÓT#·TÃø=Hêï&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT <äXs¯ <¡ Tä∏ ì‘√ ‘êqT e∫Ãq |üìì ‘Ó\T|ü⁄‘êqHêï&ÉT. <ëìï Ä#·]+#·eTHêï&ÉT. Ä&çqe÷≥ ‘·|Œü e<äH› êï&ÉT.
ndü\T $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. ªz sêC≤! H˚H=ø£ j·TC≤„ìï dü+ø£*Œ+#êqT. ø±ì e÷Ø#·, düTu≤VüQ\H˚ sêø£ådüT\T Ä j·TC≤„ìøÏ
$|òü÷ï\T ø£*–düTÔHêïs¡T. yê]ì ø√|æ+#·&ÜìøÏ, X¯|æ+#·&ÜìøÏ X¯øÏÔ ñHêï j·T»„Bø£å˝À ñHêïqT ø±ã{Ïº n~ Hê≈£î ‘·>∑ì|üì
ñ∫‘êqT∫‘ê\T Á>∑Væ≤+#·≈£î+&Ü X¯øÏÔì <äT]«ìjÓ÷>∑|üs¡#·>∑÷&É<äT. n+<äT≈£î dü‘·´|üsêÁø£eTT&ÉT, X¯Ss¡T&ÉT nsTTq lsêeTTDÏí
|ü~~Hê\bÕ≥T Hê yÓ+≥ |ü+|ü⁄. n‘·&˚ Ä sêø£ådüT\qT #·+|ü>∑\ düeTs¡Tú&ÉT. Hê yÓ+≥ e∫Ã j·÷>∑dü+s¡ø£åD #˚j·T&É+e\¢
lsêeTT&çøÏ nH˚ø£ ÁX‚j·TdüT‡\T ø£\T>∑T‘êsTT. lsêeTT&ç |üsêÁø£eTyÓT˝≤+{Ï<√ Hê≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. Hêπø ø±<äT e•wüß˜\yê]øÏ,
yêeT<˚yê~ eTVü≤s¡T¸\≈£L ‘Ó\TdüT. yês¡+‘ê n+^ø£]+∫q ‘·sê«‘˚ sêeTTDÏí Hê‘√ |ü+|üeTμì nHêï&ÉT.
á e÷≥\T $+≥÷+fÒ <äX¯s¡<∏äTì >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&É¶~. #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ ªeTVü≤Ø¸! Hê sêeTT&ÉT |ü<äVü‰πs+&ÉT¢ ≈£L&Ü
ì+&Éìyê&ÉT. <ÛäqT]«<ä´ Ç+ø± |üP]Ôø±˝Ò<äT. j·TT<ä∆$wüj·÷\‘√ ‘·–q |ü]#·j·T+ ˝Òìyê&ÉT. ø£qTø£ <äj·T#˚dæ Hê sêeTTDÏí
ø√s¡ø£+&ç. n+‘·>± ø±yê\+fÒ <ÛäqTsê“DbÕDÏHÓ’ H˚qT MT yÓ+≥ekÕÔqT. MT j·÷>±ìï dü+s¡øÏå+#˚ u≤<Ûä´‘· Hê~. Çe˙ï m{≤¢
ñHêï sêeTTDÏí e<ä* H˚qT ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê ã‘·ø£˝ÒqT. e÷ H√eTT\ |ü+≥ sêeTT&ÉT. Ç+‘·≈£L Ä sêø£ådüT\T me] n+&É‘√ á
<äT+&É>±ìøÏ ˇ&ç>∑{≤ºs¡μì n&ç>±&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT düe÷<Ûëq$Tdü÷Ô ªbÂ\düÔ é+X¯E&Ó’q $ÁX¯edüT&ÉH˚ eTTì ≈£îe÷s¡T&ÉT sêeD≤düTs¡T&ÉT. n‘·&ÉT ≈£îuÒs¡Tì
k˛<äsT¡ &ÉT. nH˚ø£ sêø£då ü ã˝≤\T ø£\yê&ÉT. ÁãVü≤à Ç∫Ãq nkÕ<Ûës¡D esê\e\¢ n‘·ì >∑s«¡ + Çã“&çeTTã“&Ó+’ ~. eTT˝À¢ø±\q÷
n\¢ø£˝À¢\+ #˚düTÔHêï&ÉT. n≥Te+{Ïyê&çøÏ j·T»„+ uÛÑ>∑ï+#˚j·T&ÉeTH˚~ n\Œ+>± ‘√düTÔqï~. n+<äTπø Ç≥Te+{Ï |üqT\˝À

bÕ˝§Zq&ÉT. e÷Ø#·, düTu≤VüQ\T Ç‘·ì#˚‘· Áù|]‘·T˝…’ j·TC≤„\≈£î $|ò÷ü ï\qT ø£*–düTHÔ êïs¡μq>±H˚ <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT eT]+‘· uÛj
Ñ T· |ü&Ü¶&TÉ .
ªj·TT<ä+∆ ˝À j·TeTTì‘√ düe÷qT˝…q’ yê] HÓ<Tä s√ÿe&ÜìøÏ Hê ∫ìïbÕ|üDíÏ |ü+|üqT. H˚qT ≈£L&Ü j·TT<ä∆ $wüjT· +˝À nX¯≈î£ &Ô μÉ qì
|ü*ø±&ÉT.
<äX¯s¡<∏äTì e÷≥\≈£î $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT n–ZMT<ä >∑T–Z\yÓTÆHê&ÉT. ªÇ∫Ãqe÷≥ ‘·|üŒ≥+ MT Ç+{≤ e+{≤ ˝Ò<äT. ˙e+<äT≈£î
dæ<ä∆|ü&ç‘˚ ]ø£ÔVü≤kÕÔ\‘√ ‹]– yÓfi¯‘êqT. MTs¡T düTK+>± ñ+&É+&çμ nHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. |ü]dæú‹ rÁe‘·qT >∑eTì+#ê&ÉT
e•wü˜eTVü≤]¸. Ç∫Ãq e÷≥ ì\u…≥Tºø√eTì <äX¯s¡<∏äTìøÏ Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±&ÉT. e÷≥ ì\u…≥Tºø√ìyêìøÏ <Ûäs¡àø±sê´\Hê#·]+∫q
|òü\+ q•düTÔ+<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. $$<Ûëg Á|üjÓ÷>∑<ä≈£åî&Ó’q $XÊ«$TÁ‘·T&ç yÓ+≥ sêeTTDÏí |ü+|ü&É+˝À dü+X¯j·÷ìøÏ
‘êe⁄+&É>∑÷&É<äHêï&ÉT. sêeTTDÏí |ü+|æ‘˚ y˚T\T »s¡T>∑T‘·T+<äì düT‹yÓT‘·Ô>± dü÷∫+#ê&ÉT.
e•wüß˜ì Væ≤‘·e#·Hê\≈£î <äX¯s¡<∏äT&ÉT ‘·˝§>±Z&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\qT |æ*|æ+#ê&ÉT. øödü\´‘√ ø£*dæ Äos¡«~+#ê&ÉT.
Á|üXÊ+‘·yÓTÆq eTqdüT‡‘√ $XÊ«$TÁ‘·T&çøÏ n|üŒ–+#ê&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘· T ì yÓ + ≥ <Û ä q Tsê∆ ] nsTT sêeTT&É T
q&ÉTdüTHÔ êï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT nqTdü]düTHÔ êï&ÉT. düsj ¡ T· ÷qB rs¡+
yÓ+ã&ç #ê˝≤ <ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏ+#ês¡T eTT>∑TZs¡÷. ‘·s¡yê‘·
sêeT\ø£ÎDT\≈£î ªã\μ ªn‹ã\μ $<ä´\qT|ü<˚•+#ê&ÉT
$XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸. M{Ï Á|üuÛ≤e+e\¢ n\dü≥, Äø£*<ä|ü\T
ñ+&Ée⁄. s¡÷|üø±+‘·T\T ‘·>eZ∑ ⁄. ìÁ<ä˝À ñHêï, @eTs¡TbÕ≥T‘√
ñHêï sêø£ å d ü T ˝Ò M T #˚ j · T ˝Ò s ¡ T . eTT˝À¢ ø ±˝À¢ m<ä T s=&ç ¶
ì\#˚yês¡T+&ÉsT¡ .
sêeTT&ÉT >∑Ts¡Tùde˝À ìeT>∑Tï&Éj·÷´&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·Tì
bÕ<ë˝§‘êÔ&TÉ . ùde\T #˚XÊ&ÉT. >∑Ts¡Tùde $X‚wü |ò*ü ‘êìïdüT+Ô ~.
düs¡j·T÷qB rs¡+˝ÀH˚ yêfi¯ófl Ä sêÁ‹ ìÁ~+#ês¡T.
‘Ó\¢yês¡T‘√+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeT\ø£ÎDT\≈£î
y˚T˝§ÿ\T|ü⁄ |ü*ø±&ÉT.
øödü˝≤´ düTÁ|üC≤sêeT |üPsê«dü+<Ûë´ Á|ües¡Ô‘˚
ñ‹Ôwü˜ qs¡XÊs¡÷›\ ø£s¡Ôe´+ <Ó’ee÷Væ≤ïø£yéT.
ªøödü˝≤´<˚$ dü‘‡· +‘êqyÓTqÆ z sêe÷! ‘·÷s¡TŒq ñwü'ø±+‘·T\T Á|üd]ü düTHÔ êïsTT. ìÁ<ä˝∫Ò ì‘·´ø£sà¡ \qT Ä#·]+#·μeTHêï&ÉT.
>∑Ts¡Tyêø£´+ •s¡kÕeVæ≤+#ê&ÉT sêeTT&ÉT, \ø£ÎDTì‘√ ø£\dæ. eT∞fl Á|üj·÷D+ ø=qkÕ–+~. düs¡j·T÷ >∑+>±q<äT\ dü+>∑eT
Á|ü<˚XÊìï #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç $X‚cÕ\qT >∑Ts¡TeTTK‘·' ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. C≤„Hêìï bı+<ä&É+˝À ìs¡+‘·s¡+ nÁ|üeT‘·TÔ˝…’
ñ+&É&É+ ñ‘·ÔeT $<ë´s¡Tú\ \ø£åD+.
Á|üj÷· D+ kÕ>∑T‘·Tqï~. ªeT\<äμ, ªø£s÷¡ X¯μ nH˚ »q|ü<ë\≈£î #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. Ç+Á<äTì nqTÁ>∑V≤ü $X‚w+ü #˚‘· á ÁbÕ+‘ê\T
<Ûäq<ÛëHê´\düeTè~∆‘√ ñ+&˚$. ø±ì ª‘ê≥ø£μ nH˚ j·TøÏåDÏ á ÁbÕ+‘ê\≈£î e∫Ã $<Ûä«+kÕìï düèwæº+∫+~. |ü⁄≥Tºø£‘√H˚ y˚sTT
@qT>∑T\ ã\+ ø£*–q áyÓTqT mes¡÷ m~]+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡T. ªn–ïøÏ Ä»´+‘√&Ó’q≥T¢μ áyÓT‘√u≤≥T áyÓT ≈£îe÷s¡T&ÉT
ªe÷Ø#·T&ÉTμ $s¡T#·Tø£|ü&ÉT‘·÷ á »q|ü<ë\qT n‘·˝≤≈£î‘·\+ #˚düTÔHêï&ÉT. <äTwüßºsê˝…’q ‘ê≥ø£qT e~Û+#·eTì sêeTT&ç‘√
nHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ˇø£ÿø£åD+ sêeTT&ÉT eTÚqeTTÁ<ä <ë˝≤Ã&ÉT. sêeTT&ç uÛ≤e+ Á>∑Væ≤+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªÅd”Ôì m˝≤
#·+bÕ\H˚ dü+X¯jT· + e<äT.› n<Ûsä à¡ |üsêj·TD nsTTq ‘ê≥ø£qT #·+|æ‘˚ <√wü+ sê<äμì ø£seÔ¡ éTT|ü<•˚ +#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ sêeTT&ÉT
<äè&ÛÉìX¯Ãj·TT&Ó’ n+»* |òüT{Ï+#ê&ÉT. ªMTs¡T #Ó|æŒq≥T¢>± q&É#·Tø=eTàì e÷ Hêqï>±s¡T qqTï Ä<˚•+#ês¡T. yê] Ä»„ Hê≈£î
•s√<Ûës¡´μeTì |æ‘·èyêø£´ |ü]bÕ\HêdüøÏÔì #ê{≤&ÉT. n˝≤π> >∑Ts¡Te⁄ Ä»„qT bÕ*+#·&É+ •wüß´ì>± ‘·q ø£s¡ÔeéTì uÛ≤$+∫
‘ê≥ø£e<Ûä≈£î ñ<äT´≈£îÔ&Ó’Hê&ÉT.
$ø£è‘êø±s¡+‘√ $s¡T#·T≈£î|ü&ÉT‘·Tqï ‘ê≥ø£ #˚‘·T\qT ‘·q ì•‘· u≤D≤\‘√ K+&ç+#ê&ÉT sêeTT&ÉT. nsTTHê Äy˚X¯+‘√
MT~øÏ edüTÔqï ‘ê≥ø£ eTT≈£îÿ #Óe⁄\qT ø√dæy˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. ‘ê≥ø£ Äy˚X¯+ ¬s+&ç+‘·˝…’+~. ‘êqT ø£qã&É≈£î+&Ü yêfi¯flô|’
sêfi¯fl yêq≈£î]|ædüTÔqï~. Ç<ä+‘ê >∑eTìdüTÔHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. dü+<Ûë´ø±\+ düMT|ædüTÔqï~. á˝Àù| ‘ê≥ø£qT |üs¡˝Àø±ìøÏ
|ü+|üeTì |ü⁄s¡e÷sTT+#ê&ÉT. ndüTs¡dü+<Ûë´ø±\+˝À sêø£ådüT\T eTVü‰ã˝≤ìï bı+<äT‘ês¡T. m<äTs√ÿe&É+ ø£wüº+. Çø£ @
e÷Á‘·+ Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü sêeTT&ÉT X¯ã›y˚~Û $<ä´qT Á|ü<ä]Ùdü÷Ô u≤DÁ|üjÓ÷>∑+ #˚XÊ&ÉT. ø£åDø±\+˝À ‘ê≥ø£ H˚\ô|’ã&ç
ÁbÕD≤\qT e~*+~. ‘ê≥ø£ e<Ûä‘√ <äTwüº dü+Vü‰sêìøÏ |üPqTø=Hêï&ÉT sêeTT&ÉT. Ç+Á<ë~ <˚e‘·\T sêeTTDÏí düTÔ‹+#ês¡T.
dü+‘·Twüßº&Ó’q $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ sêeTTq≈£î mH√ï ~yê´ÁkÕÔ\qT nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. >∑Ts¡Te⁄ nqTÁ>∑Væ≤ùdÔ Çe«˝Òì<˚$T{Ï?
•wüß´&ÉT bı+<ä˝Òì<˚$T{Ï?
sêeT\ø£ÎDdüV≤æ ‘·T&ÉsTT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªdæ<ë∆ÁX¯eT+μ #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. n<˚ n‘·ì j·T»„u÷ÑÛ $T. sêeT\ø£ÎDT\T $qj·T+>±
#˚‘T· \T CÀ&ç+∫ >∑Ts¡Te⁄>±]ì j·T»„Bø£qå T d”«ø£]+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T. eTìï+#ê&ÉT eTVü≤]¸. j·T»„BøÏ‘å T· &Éj÷· &ÉT. eTs¡THê&˚
j·T»„+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Äs¡T s√E\bÕ≥T kÕπ> á j·T»„ $wüj·T+˝À n‘·´+‘· C≤>∑s¡÷≈£î˝…’ ñ+&ÉeTì sêeT\ø£ÎDT\≈£î
dü÷∫+#ês¡T eTTqT\T. ◊<äTs√E˝…’+~. ø£+{ÏMT<ä ≈£îqT≈£î˝Ò≈£î+&Ü j·TC≤„ìï ø±bÕ&ÉT‘·THêïs¡T sêeT\ø£ÎDT\T. ø£s¡Ôyê´ìï
HÓs¡y˚s¡Ã&É+˝À Ç+‘· ìwü˜ ñ+&Ü*. ∫e]s√E ñqï≥Tº+&ç ˇø£ÿkÕ]>± j·T»„≈£î+&É+qT+&ç C≤«\\T m>∑dæ|ü&Ü¶sTT. Ç~
sêø£ådüT\ sêø£≈£î dü÷#·q.
e÷Ø#·, düTu≤VüQ\T nqT#·sT¡ \‘√ e#êÃs¡T. j·T»„y~˚ ø£ |ü]düsê\T s¡øeÔ£ s¡¸+‘√ ‘·&dç æ eTT<äj
› ÷· ´sTT. sêeTT&ÉT ªo‘˚wßü e⁄μ
nqï e÷qyêÁkÕÔìï e÷Ø#·T&çô|’øÏ Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. <ëì <Óã“≈£î e÷Ø#·T&ÉT q÷s¡T jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+ m–] düeTTÁ<ä+˝À
|ü&bç ˛j·÷&ÉT. düŒ èVü≤ø√˝ÀŒsTT –s¡–sê ‹s¡T>∑T‘·÷ ø=≥Tº≈î£ b˛‘·THêï&ÉT. eTs¡T ì$Twü+˝À ªÄπ>ïj·÷g+μ‘√ düTu≤VüQì eø£då ˝úü ≤ìï
Áeø£ÿ\T #˚XÊ&ÉT. ªyêj·Tyê´g+μ‘√ $T>∑‘ê sêø£ådüT\ |üì|ü{≤º&ÉT. sêø£ådüu≤<Ûä ‘=\–+~. j·T»„+ ì]«|òüTï+>± »]–+~.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT dü+‘√wæ+#ê&ÉT. düeTs¡Tú˝…’q •wüß´\qT #·÷dæ @ >∑Ts¡Te⁄ dü+‘√wæ+#·&ÉT?
eTs¡THê&ÉT ñ<äj·÷H˚ï sêeT\ø£ÎDT\T $XÊ«$TÁ‘·Tì m<äT≥ $qj·T+‘√ ì*#ês¡T. Ç+ø± @$T #˚j·÷˝À
ÄC≤„|æ+#·eTHêïs¡T. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªz sêe÷! $T~∏˝≤q>∑s¡ Á|üuÛÑTe⁄, |üs¡eT<Ûë]à≈£î&Ó’q »qø£ eTVü‰sêE ˇø£ j·TC≤„ìï #˚j·T
dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. eTq+ nø£ÿ&ÉøÏ yÓfi<¯ ë+. nø£ÿ&É n<äT“¤‘y· TÓ qÆ ˇø£ eTVü‰<Ûqä TdüT‡+~. ˙e⁄ #·÷&Ée#·TÃqHêï&ÉT. dü+dæ<Tä \∆ j·÷´s¡T
sêeT\ø£ÎDT\T. eTTìqqTdü]dü÷Ô $T~∏\yÓ’|ü⁄>± eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·THêïs¡T.
n&ÉT>∑T\‘√bÕ≥T e÷≥\÷ kÕ>∑T‘·THêïsTT. sêeTTì ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î ‘·eT e+X¯ |ü⁄≥Tº|üPs√«‘·Ôsê\qT $e]+#ê&ÉT
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. Ä sêÁ‹ XÀD≤qB rs¡+˝À $ÁX¯$T+#ês¡T. eTs¡THê&ÉT |ü$Á‘· >∑+>±q~ì <ä]Ù+#ês¡T. kÕïHê˝≤#·]+∫
$<ÛTä ´ø£Ô <Ûsä êà\qT HÓsy¡ s˚ êÃs¡T. >∑+>±eè‘êÔ+‘êìï $q>√s¡T‘·THêïqì $qj·T+>± n&ç>±&ÉT sêeTT&ÉT. $ì|æ+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT.
õC≤„düTe⁄˝…’q •wüß´\T, $C≤„ì nsTTq >∑Ts¡Te⁄ ` Çø£ C≤„q Á|ükÕsêìøÏ n&ÉT¶+≥T+<ë?
bÕ‘êfi¯+˝À ã÷&ç<ä≈£î|üŒ˝…’ |ü&çe⁄qï ‘·q |æ‘·s¡T˝…’q dü>∑s¡ |ü⁄Á‘·T\≈£î ñ‘·ÔeT>∑‘·T\T ø£*Œ+#·&ÜìøÏ dü+ø£*Œ+#ê&ÉT
uÛÑ^s¡<∏äT&ÉT. n+<äT≈£î ˇø£fÒ e÷s¡Z+ ñ+~. düTs¡>∑+>∑qT yê] ã÷&ç<ä≈£î|üŒ\ô|’ Á|üeVæ≤+|üCÒj·T&É+. ø±ì Äø±X¯+˝Àì
>∑+>∑qT bÕ‘êfi≤ìøÏ ~+|ü&É+ ˇø£ |ü{≤ºq »]π> |üH˚Hê? nsTTHê <äè&ÛdÉ ü+ø£˝≤ŒìøÏ nkÕ<ÛäýÓTÆq~ ˝Ò<äT. uÛÑ^s¡<∏äT&ÉT rÁeyÓTÆq
‘·|üdüT‡#˚XÊ&ÉT. ÁãVü≤àqT, •e⁄DÏí yÓT|æŒ+#ê&ÉT. mìï n&É¶+≈£î\T m<äT¬s’Hê dü+ø£\Œ+qT+∫ |üø£ÿ≈£î ‘·|üø√˝Ò<äT. >∑+>∑qT
bÕ‘êfi¯+<ëø± rdüT≈£îyÓfifl¯ &É+˝À dü|\üò eTH√s¡<Tä∏ &Éj÷· ´&ÉT. n+<äTøπ |ü≥Tº<\ä $wüjT· +˝À ªuÛ^Ñ s¡<ä∏ Á|üjT· ‘·ï+μ nqï C≤rj·T+
@s¡Œ&ç+~. uÛÑ^s¡<∏äTì e+X¯+˝Àì yê&˚ sêeTT&ÉT.
>∑+>±e‘·s¡D≤ìï >∑T]+∫ $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeTT&çøÏ #Ó|üŒ&É+˝À ˇø£ Ä+‘·s¡éTT+~. ‘·q |üP]«≈£î\T m+‘·>=|üŒyês√
‘Ó\TdüT≈£îì <ëìø£qT>∑TD+>± q&Ée&É+. |æ‘·s¡T\|ü≥¢ m+‘· uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\T+&Ü˝À ‘Ó\|ü&É+. |ü{Ïºq |üì |òü\e+‘·eTj˚Tes¡≈£î
|ü≥Tº<ä\ m˝≤ ñ+&Ü˝À #Ó|üŒ&É+. nsTT‘˚ Çe˙ï H˚s¡T>± #Ó|üŒ˝Ò<äT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. nsTTHê Ä+‘·sê´ìï Á>∑Væ≤+#ê&ÉT
sêeTT&ÉT. Ç<˚ ñ‘·ÔeT >∑Ts¡T•wüß´\ eéVü‰s¡+.
$T~∏˝≤q>∑s¡ düMTbÕìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T $XÊ«$TÁ‘· sêeT\ø£ÎDT\T. nø£ÿ&É ˇø£ ÄÁX¯e÷ìï #·÷XÊ&ÉT sêeTT&ÉT. n~
bÕ‘·<Ó’Hê n+<ä+>± n>∑T|ædüTÔqï~. ø±ì »qdü+#ês¡y˚T ˝Ò<äT. ª@$T{° ∫Á‘·μeTì n&ç>±&ÉT sêeTT&ÉT. n~ >ö‘·eT eTVü≤]¸
ÄÁX¯eTeTì, Ä ø£<∏äq+‘ê $e]+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªeTVü‰‘·|üdü‡+|üqTï&Ó’q >ö‘·eT eTVü≤]¸ ‘·q uÛ≤s¡´ nsTTq nVü≤\´‘√
á ÄÁX¯eT+˝À ñ+&˚yê&ÉT. ˇø±H=ø£ dü+<äs¡“¤+˝À nVü≤\´ n|üsê<Ûä+ #˚dæ+<äì uÛ≤$+∫ ÄÁ>∑¨<äÁ>∑T&Éj·÷&ÉT >ö‘·eTT&ÉT.
ø=ìï y˚\ dü+e‘·‡sê\T nqïbÕHê<äT\T ˝Òø£ yêj·TTe⁄H˚ ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+≥÷ á ÄÁX¯eT+˝ÀH˚ ã÷&ç<ä˝À |ü&ç ñ+&ÉeTì
ÄyÓTqT X¯|+æ #ê&ÉT. me«]ø° ø£qã&É≈î£ +&Ü ñ+{≤eHêï&ÉT. sêeTTì sêø£‘√ XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*– ì»s¡÷bÕìï bı+<äT‘êμeHêï&ÉT.
ªsêe÷! >ö‘·e÷ÁX¯eT+˝À ø±\TyÓ÷|æ nVü≤\´≈£î XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*–+#·Tμ nì $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ÄC≤„|æ+#ê&ÉT.
#·T≥÷º ã÷&ç<ä Äe]+∫ ñ+&ç ø£sƒ√s¡Bø£å˝À ñqï nVü≤\´ bı>∑ø£eTTàø=qï n–ï ‘˚»düT‡˝≤ ñ+~. Ä eTVü‰‘·Tàsê*ì
sêeTT&ÉT #·÷XÊ&ÉT. sêeTT&ç <äsÙ¡ q+‘√ ÄyÓT≈£î XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*–+~. nVü≤˝≤´ >ö‘·eTT\T sêeTTDÏí j·T<∏ë$~Û>± >ös¡$+#ês¡T.
yê] dü‘êÿsê\+<äTø=ì sêeTT&ÉT $XÊ«$TÁ‘·Tì yÓ+≥ \ø£ÎD düVæ≤‘·T&Ó’ $T~∏˝≤ q>∑sêìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT.
$T~∏˝≤q>∑s¡+˝À Á|üuÛÑTyÓ’q »qø£eTVü‰sêE M]ì düeTT∫‘·+>± düe÷<ä]+#ê&ÉT. $T~∏\˝À nVü≤˝≤´ >ö‘·eTT\ ô|<ä›
≈£îe÷s¡T&Ó’q X¯‘êq+<äT&ÉT sêeT<äs¡Ùq+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. ‘·q ‘·*¢qT<ä∆]+∫q+<äT\≈£î ø£è‘·»„‘ê+»\T\T düeT]Œ+#ê&ÉT.
eTVü‰‘·|üXÊÙ*jÓÆTq $XÊ«$TÁ‘·Tì nqTÁ>∑Vü≤+ bı+<ä>∑\>∑&É+ #ê˝≤ $X‚wüeTì sêeTTDÏí yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸
nkÕ<Ûës¡D X¯øÏÔkÕeTsêú´\qT $e]+#ê&ÉT X¯‘êq+<äT&ÉT.
eTs¡THê&ÉT ÁbÕ‘·'ø±\+˝À »q≈£î&ÉT $XÊ«$TÁ‘· sêeT\ø£ÎDT\qT ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. ø£s¡Ôy√´|ü<˚X¯+ #˚j·Te\dæ+~>±
$XÊ«$TÁ‘·TDÏí ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n|ü&ÉT Á|ü‘·T´‘·Ôs¡$Tdü÷Ô $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªMs¡T <äX¯s¡<∏äeTVü‰sêE ≈£îe÷s¡T\T. »>∑Á‘·Œdæ<äT∆˝…’q
Ms¡T\T. MT <ä>∑Zs¡ ñqï <ÛäqTdüT‡qT #·÷&Ü\qT≈£î+≥THêïs¡T. <ëìï #·÷|æ+#·+&ç. X¯óuÛÑ+ »s¡T>∑T‘·T+~. yêfi¯fl eTT#·Ã{≤
rs¡T‘·T+μ<äHêï&ÉT. n|ü&ÉT »q≈£î&ÉT ‘·q<ä>sZ∑ T¡ qï ª•e<Ûqä TdüT‡μ #·]Á‘·qT $e]+#ê&ÉT. j·÷>∑+ ø√dü+ uÛ÷Ñ $Tì <äTqTï‘·T+&É>±
ˇø£ bÕ|ü <=]øÏ+<äì, Hê>∑{Ï#ê\Tq <=]øÏq+<äTe\¢ áyÓT≈£î ªd”‘·μ nH˚ ù|s¡T e∫Ã+<ä˙ #Ó|ü⁄‘·÷ ÄyÓTqT >=|üŒ
|üsêÁø£eTe+‘·T&çøÏyê«\qï ‘·q n_ÛeT‘êìï yÓ*ãT#êÃ&ÉT. •e<ÛäqTdüT‡qT
m≈£îÿô|≥º>\∑ yê&˚ d”‘≈· î£ ‘·–q uÛsÑ Ô¡ nHêï&ÉT. >∑‘+· ˝À m+<äs√ sêE\T
e∫Ã •e<ÛäqTdüT‡ m≈£îÿô|≥º&ÜìøÏ $|òü\Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡ì,
m≈£îÿô|≥º&+É e÷≥ m˝≤ ñHêï ø£˙dü+ ø£<*ä +#·˝øÒ b£ ˛j·÷s¡Hêï&ÉT.
Ç<ä+‘ê $ì •e<Ûqä TdüT‡qT ‘Ó|Œæ +#·eTHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT.
düπsqHêï&ÉT »q≈£î&ÉT. ã*wüß˜\T, Bs¡Èø±j·TT˝…’q ◊<äTy˚\ eT+~
n‹ø£wüº+ MT<ä •e<ÛäqTdüT‡‘√ ≈£L&çq ù|{Ïø£qT rdüT≈£îe#êÃs¡T.

$XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ nqTeT‹‘√ <ÛäqTdüT‡ eT<ÛäúÛ≤>±ìï ne©\>± |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT sêeTT&ÉT. <ÛäqT]«<ä´˝À Ä]‘˚]q
sêeTTì #˚sTT k˛ø£>±H˚ Ä <ÛäqTdüT‡ e+–+~. $+{ÏHê]ì dü+~Û+#ê&ÉT. y˚\ø=\~ dü<ädüT´\T ÄX¯Ãs¡´+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T.
n˝…‘¢ ê&ÉTqT Äø£sêí+‘·+>± ˝≤>±&ÉT sêeTT&ÉT. |æ&TÉ >∑TbÕ≥T˝≤ uÛj
Ñ T· +ø£sX¡ u¯ ≤›ìï #˚d÷ü Ô $\T¢ ô|fiò ó¯ flq $]–+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT,
»q≈£î&ÉT, sêeT\ø£ÎDT\T ‘·|üŒ $T>∑‘êyês¡+‘ê eT÷s¡Ã¤y√j·÷s¡T.
Ç∫Ãqe÷≥ Á|üø±s¡+ »q≈£î&ÉT d”‘êsêeTT\ $yêVü≤+ »s¡|ü&ÜìøÏ dü+dæ<Tä ∆&Éj·÷&ÉT. <äX¯s¡<∏äeTVü‰sêE≈£î es¡Ôe÷q+
|ü+bÕ&ÉT. njÓ÷<Ûä´qT+∫ n+<äs¡÷ ‘·s¡*e#êÃs¡T. »q≈£î&ÉT ‘·q ≈£îe÷¬sÔ˝…’q d”‘·qT, }]àfi¯\qT sêeT\ø£ÎDT\≈£î, ‘·q
‘·eTTà&ÉT ≈£îX¯<«äÛ Eì ≈£îe÷¬s˝Ô q’… e÷+&É$ì, ÁX¯ó‘·ø]° ìÔ uÛsÑ ‘¡ X· Á¯ ‘·T|òTü Tï\≈£î Ç∫Ã $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT. n+>∑s+¡ >∑yu’Ó eÑÛ +>±
»]>±sTT ø£˝≤´D≤\T.
eTs¡THê&ÉT $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ ø=‘·Ô <ä+|ü‘·T
\qT Äos¡«~+∫, <äX¯s¡<∏ä »qø£ eTVü‰sêE\qT
M&=ÿì Væ≤e÷\j·T|üs¡«‘êìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. ‘·s¡yê‘·
ã+<ÛäT$TÁ‘· düy˚T‘·+>± <äX¯s¡<∏äT&ÉT njÓ÷<Ûä´≈£î
ãj·T\T<˚sê&ÉT.
<ë]˝À Mfi¯fl≈£î |üs¡X¯ósêeTT&ÉT m<äTs¡T>±
e#êÃ&ÉT. n‘·&ÉT Á|üfi¯j·Tø±\ s¡TÁ<äT&ç˝≤ ñHêï&ÉT.
>∑+Á&É>=&É*¶ ì, <Ûqä Tsê“D≤\qT <Û]ä +#ê&ÉT. Á|ü»«]˝Ò¢
n–ï˝≤ uÛÑj·T+ø£s¡+>± ñHêï&ÉT. ø£åÁ‹j·TT\+fÒ
Ç‘·ìøÏ dü]|ü&É<äT. |üPs¡«+ ø£åÁ‹j·TT&Ó’q
ø±s¡ÔMsê´s¡T®qT&ÉT Ç‘·ì ‘·+Á&ç nsTTq »eT<ä–ïì
#·+bÕ&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç ø£åÁ‹j·T ìs¡÷à\HêìøÏ
ø£+ø£D+ ø£≥Tº≈£îHêï&ÉT. Çs¡yÓ’ ˇø£ÿkÕs¡T¢
uÛÑ÷Á|ü<äøÏåD+ #˚dæ m+‘√eT+~ ø£åÁ‹j·TT\qT ‘·q
>∑+Á&É>=&É¶*øÏ ã*#˚XÊ&ÉT.
|üs¡X¯ósêeTT&ÉT lsêeTTì‘√ ‘·q<ä>∑Zs¡Tqï
yÓ’wüíe <ÛäqTdüT‡HÓ≈£îÿô|≥ºeTì düyê\T $dæsê&ÉT.
düπsqì sê|òüTe⁄&ÉT ne©\>± m≈£îÿô|{≤º&ÉT.
z≥$Tq+^ø£]+∫q |üs¡X¯ósêeTT&ÉT ‘·ø£åDy˚T
eTùV≤+Á<ä|üs¡«‘êìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT
<äX¯s¡<∏äT&ÉT dü|ü]yês¡+>± njÓ÷<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. uÛÑs¡‘·T&ÉT X¯Á‘·T|òüTTïì‘√ y˚Tqe÷eT yÓ+≥ ‘ê‘·>±]+{ÏøÏ yÓfi≤fl&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\T ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ùde˝À, >∑Ts¡Te⁄\ ùde˝À ‘·]dü÷Ô njÓ÷<Ûä´˝ÀH˚ ñ+&çb˛j·÷s¡T.

njÓ÷<Ûë´ ø±+&É
<äX¯s¡<∏äTìøÏ |ü⁄Á‘·T\MT<ä m+‘√ Áù|eT. ‘·q X¯Øs¡+qT+&ç |ü⁄{Ïºq Hê\T>∑T #˚‘·T\˝≤>∑ uÛ≤$+#ê&ÉT. á q\T>∑Ts¡T
≈£îe÷s¡T\˝À uÛÑs¡‘·, X¯Á‘·T|òüTTï\T <˚XÊ+‘·s¡+˝À ñ+&É&É+e\¢ u…+>∑ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. yêfi¯flqT eT∞fleT∞fl ‘·\#·T≈£î+≥THêï&ÉT.
<äX¯s¡<∏äTìøÏ lsêeTTìMT<ä eT≈£îÿe m≈£îÿe. <ëìøÏ ø±s¡D+ lsêeTT&ÉT dü<äTZDsê• ø±e&Éy˚T. s¡÷|ü+˝Àq÷ >∑TD+˝Àq÷
ÁX‚wüß˜&ÉT. eTVü‰Ms¡T&ÉT. eTè<äTe⁄>± e÷{≤¢&É‘ê&ÉT. X¯s¡Dqïyê]ì ø±bÕ&É‘ê&ÉT. ø√|ü+, >∑s¡«+ ˝Òìyê&ÉT. dü‘·´+ |ü*πøyê&ÉT.
|üsT¡ \ dü+|ü<qä T Ä•+#·ìyê&ÉT. BqT\qT Ä<äTø=H˚yê&ÉT. ø±˝≤ìï eè<∏ë#˚jT· ≈£î+&Ü C≤„qT\‘√, dü»q® T\‘√ $$<Ûä $wüj÷· \qT
#·]Ã+#˚yê&ÉT. $qj·To*. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\|ü{≤¢, >∑Ts¡Te⁄\|ü{≤¢ ìX¯Ã\uÛÑøÏÔ ø£\yê&ÉT. k˛eT]‘·q+, @eTs¡TbÕ≥T ˝Òìyê&ÉT,
ø£fi¯\˝À Ä]‘˚]qyê&ÉT, ndü÷j·T, e÷‘·‡s¡´+ ˝Òìyê&ÉT. Á|ü»\|ü≥¢ yê‘·‡\´+ ø£\yê&ÉT... Çìï eT+∫>∑TD≤\≈£î bÕ<Ó’q
lsêeTT&É+fÒ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\πø ø±<äT, Á|ü»\+<ä]ø° |üs¡eT Á|”‹.
düø£\ >∑TD≤_ÛsêeTT&Ó’q lsêeTT&ÉT ‘·eT≈£î Á|üuÛÑTe⁄ ø±yê\ì Á|ü»\ ø√]ø£ ` BìøÏ ‘√&ÉT ªH˚qT J$+∫ ñqï|ü&˚
lsêeTT&ÉT sêC…’‘˚ m+‘· u≤>∑T+≥T+~? H˚HÓ+‘·>± dü+‘√wækÕÔH√?μ nì ñ$«fi¯Sfls¡T‘·THêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. eT+Á‘·T\‘√
Ä˝À∫+∫ lsêeTTDÏí j·TTesêEqT #˚j·T&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. sê»´+˝Àì Á|üeTTKT\qT, C≤q|ü<äT\qT,
kÕeT+‘·sêE\qT, Á|ü»\qT |æ*|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ç j·TTesê» |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·÷ìï yÓ\¢&ç+#ê&ÉT. Ç~ n+<äs¡≈£î
q∫Ãqf…¢Ì‘˚H˚ nqTeT‹ìe«eTHêï&ÉT. Bìø£Hêï Á|ü»\≈£î y˚T\Tø£*–+#˚~ @<Ó’Hê ñHêï Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒeTHêï&ÉT.
Á|üC≤qTs¡+»ø£bÕ\q n+fÒ Ç<˚. düuÛÑ˝Àìyês¡+‘ê lsêeT |ü{≤º_Ûùwø±H˚ï düeT]údü÷Ô Vü≤s¡¸<Ûë«Hê\T #˚XÊs¡T.
sêC≤»„y˚Ts¡≈£î e•wüß˜&ÉT eT+Á‘·T\qT, n~Ûø±s¡T\qT j·TÚesê»´|ü{≤º_Ûùwø£eT¨‘·‡yêìøÏ @sêŒ≥¢qT #˚j·Te\dæ+<äì
Ä<˚•+#ê&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeTTDÏí |æ*|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT e∫Ã ‘·+Á&çøÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeTTDÏí
n≈£îÿq CÒs¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ã+>±s¡T dæ+Vü‰düq+MT<ä ≈£Ls√Ãu…{≤º&ÉT. ∫s¡Tqe⁄«\T ∫+~dü÷Ô ªsêe÷! ˙ düT>∑TD≤\‘√ Á|ü»\qT
yÓT|æŒ+#êe⁄. ø£qTø£ ˙e⁄ j·TTesê» |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚düTø√yê*. ˙ u≤<Ûä´‘· ô|s¡T>∑T‘·Tqï~. eT]+‘· $qj·Te+‘·T&ç$ ø±yê*.
õ‘˚+Á~j·TT&ç$ ø±yê*...μ n+≥÷ sê»<Ûäsêà\qT q÷]b˛XÊ&ÉT. ‘·+Á&çe<ä› ôd\e⁄rdüTø=ì ‘·*¢ nsTTq øödü\´ <ä>∑Z]øÏ
e#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT. ÄyÓT ÄodüT‡\+<äT≈£îHêï&ÉT. e•wüß˜ì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î |ü{≤º_Ûùwø±ìøÏ nqTe⁄>± d”‘êsêeTT\T ñ|üyêdü
Bø£åqT rdüTø=Hêïs¡T.
lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£ eT¨‘·‡e+ø√dü+ njÓ÷<Ûä´ ‘·qqT ‘êqT n\+ø£]+#·T≈£î+~. q>∑s¡eT+‘ê Äq+<äXÀuÛÑ
‘ê+&É$düTqÔ ï~. Ç~ #·÷dæq eT+<∏sä ¡ ø£fifl¯ ˝À ì|ü\T b˛düT≈£îqï~. ø¬ øπ’ sTT n‘·yÔ ê]+{ÏøÏ e∫Ãq|ü&ÉT yÓ+≥e∫Ãq ns¡D|ü⁄<ëdæ
eT+<∏äs¡. |üs¡T>∑T |üs¡T>∑Tq ¬ø’πøsTT <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·T+ #Ó|æŒ+~. ¬ø’πøsTT #ê˝≤ Äq+~+∫, yês¡Ô #Ó|æŒq+<äT≈£î
eT+<∏sä ≈¡ î£ $\TyÓq’ ãVüQe÷Hêqï+~+∫+~. ìX‚Ãwüßsº ê˝…+’ ~ eT+<∏sä .¡ <äT'œ+#·e\dæq düeTj·T+˝À m+<äT≈£î dü+‘√wædTü HÔ êïeì
ì\Bdæ+~ ¬ø’πøsTTì. ªHê≈£î sêeTT&ÉT, uÛÑs¡‘·T&ÉT Ç<ä›s¡÷ düe÷qy˚T. sêeTT&ÉT |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔ&ÉT ne⁄‘·THêï&É+fÒ n+‘·ø£Hêï
Hê≈£î Äq+<äy˚TeTT+≥T+μ<äqï~ ¬ø’πøsTT.
ø¬ øπ’ sTT e÷≥\T $ì eTT≈£îÿq y˚˝dÒ Tü ≈£î+~ eT+<∏sä .¡ ªsêeTT&ÉT sêC…‘’ ˚ øödü\´ sê»e÷‘· ne⁄‘·T+~. n|ü&ÉT e÷‘√bÕ≥T
˙e⁄ ≈£L&Ü ÄyÓT≈£î <ëdæee⁄‘êe⁄. sêeTTìøÏ ˙ ø=&ÉT≈£î <ëdü´+ #˚j·÷*‡edüTÔ+~. sêeTT&ç dü+‘êHêìπø ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À
sêC≤´~Ûø±s¡+ edüTÔ+~. ø±ì uÛÑs¡‘·Tì dü+‘êHêìøÏ sêe&É+ X¯Sq´+. ø£qTø£ uÛÑs¡‘·TìøÏ sêC≤´~Ûø±s¡+ <äπøÿ≥≥T¢, sêeTT&ÉT
n&Ée⁄\ bÕ\j˚T´≥≥T¢ #·÷&ÉμeTì <äTs√“<Ûä #˚dæ+~. ¬ø’πøsTT eTqdüT e÷]+~. #Ó|ü&ÉT e÷≥\T #˚≥T≈£î ø±s¡D+. ‘·–q
ñbÕj·÷ìï #Ó|üŒeTì eT+<∏äs¡qT ø√]+~ ¬ø’πøsTT. >∑‘·+˝À <äX¯s¡<∏äT&ÉT Ç∫Ãq ¬s+&ÉT esê\qT Ç|ü&ÉT|üjÓ÷–+#·Tø=eTàì
dü÷∫+∫+~ eT+<∏äs¡. á dü÷#·q y˚Ts¡≈£î <äX¯s¡<∏äTìe\¢ esê\T bı+<ä&ÜìøÏ ø√|ü>∑èVü≤+˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫+~ ¬ø’πøsTT.
<äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£ yês¡ÔqT ‘Ó\|ü&ÜìøÏ ¬ø’πøsTT <ä>∑Z]øÏ e#êÃ&ÉT. ø£{Ïø£H˚\MT<ä ñqï~ ¬ø’πøsTT. rÁeyÓTÆq
n\ø£‘√ ñqï~. <äX¯s¡<∏äT&ÉT z<ës¡Ã&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. ø±ì n‘·ì Á|üj·T‘·ïeT+‘ê ã÷&ç<ä˝À b˛dæq |ü˙ï¬s’+~. @+
#˚j·÷˝À bÕ\Tb˛˝Ò<äT. $wüj·TeT&ç>±&ÉT. n<˚ n<äqT>± uÛ≤$+∫+~ ¬ø’øπ sTT. ªHêø=ø£ ø√]ø£ ñ+~. <ëìï MTπs rsêÃ*. n˝≤
rs¡TkÕÔqì e÷≥ Çyê«μ\qï~. ÁbÕD≤ìøÏ ÁbÕDyÓTÆq lsêeTT&çMT<ä ˇ≥Tº ô|{Ïº düπsqHêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. Ç+πø+ eTqdüT˝Àì
e÷≥qT #Óù|Œdæ+~. >∑‘+· ˝À MT]∫Ãq s¬ +&ÉT esê\qT Ç|ü&ÉT ø√s¡T≈£î+≥THêïqT. lsêeTT&çø√dü+ @sêŒ≥T#˚dqæ düHêïVü‰\‘√
uÛsÑ ‘¡ T· &çøÏ |ü{≤º_ùÛ wø£+ #˚j÷· *. lsêeTT&ÉT Hês¡Ns¡\T, õ+ø£#s· à¡ + <Û]ä +∫, »{≤<Ûë] nsTT <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ yÓ[fl ‘ê|üdeü è‹Ô˝À
|ü<äTHê\TZ dü+e‘·‡sê\T ñ+&Ü*. lsêeTT&ÉT Ç|ü&˚, H˚qT #·÷düTÔ+&É>±H˚ ãj·T\T<˚sê*μ nì ø√]+~.
¬ø’πøsTT e÷≥\≈£î düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT. ‘·qTïø=ì edüTÔqï <äT'K+‘√ ª¬ø’ø±!
sêeTT&ÉT ˙πø+ n|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT? uÛsÑ ‘¡ T· &çøH£ êï m≈£îÿe>± ìqTï ùd$+#ê&ÉT. n≥Te+{ÏyêDÏí n&Ée⁄\ bÕ˝Òj
® T· eTì n&É>&∑ ÜìøÏ
˙≈£î H√¬s˝≤ e∫Ã+~? Hê sêeTTDÏí $&ç∫ H˚qT ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê ã‘·ø£˝ÒqT. #˚‘·T\T CÀ&çdüTÔHêï. ˙ bÕ<ë\T |ü≥Tºø=+{≤...
sêeTTDÏí e÷Á‘·+ Hê≈£î <ä÷s¡+ #˚j·Te<ä›μì ã‹e÷˝≤&ÉT. ø£]ƒq•\ ø£˙ï{ÏøÏ ø£s¡T>∑T‘·T+<ë? ¬ø’πøsTT e÷s¡˝Ò<äT.
lsêeTTDÏí ‘√&=ÿì sêe\dæ+~>± ¬ø’πøsTT düTeT+Á‘·TDÏí ÄC≤„|æ+∫+~. sêC≤»„ ø±yê\Hêï&ÉT düTeT+Á‘·T&ÉT. ªlsêeTTDÏí
#·÷&Ü\ì ñ+~ yÓ+≥H˚ rdüT≈£îs¡eTàμHêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. sêC≤»„qT bÕ{Ï+#ê&ÉT düTeT+Á‘·T&ÉT. lsêeTT&ÉT e∫Ã <äX¯s¡<∏äT&çøÏ,
¬ø’πøsTTøÏ bÕ<ë_Ûe+<äHê\T #˚XÊ&ÉT. <äX¯s¡<∏äTìøÏ e÷≥ sêe&É+ ˝Ò<äT ø£˙ïfi¯ófl ‘·|üŒ. ‘·+Á&ç u≤<Ûä≈£î ø±s¡Dy˚T$T{À ‘Ó*j·Tø£
dü‘·eT‘·eTe⁄‘·THêï&ÉT <ëX¯s¡~∏. ¬ø’πøsTTì n&ç>±&ÉT. ª>∑‘·+˝À HêøÏ∫Ãq ¬s+&ÉT esê\qT n&ç>±qT. ìqTï <äèwæº˝À ñ+#·Tø=ì
yê{Ïì ñ\¢+|òæT+#˚+<äT≈£î #·÷düTÔHêïs¡T. yê{Ïì qTe⁄« bÕ{ÏkÕÔqì Á|üe÷D+#˚ùdÔ #Ó|ü⁄‘êqTμ nqï~ ¬ø’πøsTT.
sêeTT&ÉT ø£åD+ ≈£L&Ü Ä˝À∫+#·˝Ò<äT ªHê ‘·+Á&˚ Hê≈£î >∑Ts¡Te⁄, bÕ\≈£î&ÉT, Væ≤‘·T&ÉT. Äj·Tq Ä<˚•+#ê˝Ò ø±ì $cÕìï
‘ê>∑&Üì¬ø’Hê, düeTTÁ<ä+˝À <ä÷ø£&Üì¬ø’Hê dæ<ä∆y˚T. ‘·+Á&ç >±] ø√]ø£ @$T{À #Ó|æ‘˚ ‘·|üŒø£ bÕ{ÏkÕÔqT. sêeTT&ÉT Ä&çqe÷≥
‘·|üŒμ&Éì |ü*ø±&ÉT. lsêeTTì |æ‘·èuÛÑøÏÔ, dü‘ê´qTs¡øÏÔ n˝≤+{Ï$.
¬ø’πøsTT ¬s+&ÉT esê\qT >∑T]+∫ #Ó|æŒ+~. sêeTT&ç eTTK+˝À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ˝Ò<äT. dü+‘√cÕ\≈£î bı+>∑ø£b˛e&É+,
u≤<Ûä\≈£î ≈£î+>∑ø£b˛e&É+ dæú‘·Á|üE„ì \ø£åD+. ªne÷à! ˙e⁄ #Ó|æŒqfÒ¢ #˚kÕÔ. uÛÑs¡‘·T&É+fÒ Hê≈£î ÁbÕD+. n‘·ì |ü{≤º_Ûùwø±ìï
>∑÷]Ã Hêqï>±s¡T Hê≈£î #Ó|æ‘˚ ø±<ä+{≤Hê? Äj·Tq e÷≥\qT bÕ{Ï+#·≈£î+&Ü ñ+&É>∑\Hê? Hê≈£î sê»´ø±+ø£å ˝Ò<äT.
‘·+Á&çøÏ ùde#˚j·T&É+, Äj·Tq Ä»„\qT bÕ{Ï+#·&É+ø£Hêï $T+∫q <Ûäsêà#·s¡D+ e÷qe⁄\≈£î Ç+ø=ø£{Ï ˝ÒH˚˝Ò<äT. Hêqï>±s¡T
qqTï dü«j·T+>± Ä<˚•+#·≈î£ Hêï MTs¡T #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! n~ #ê\T. H˚ì|ü&˚ <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ ãj·T\T<˚sT¡ ‘êμqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT.

lsêeTTì e÷≥\T $qï <äX¯s¡<∏äT&ÉT XÀø£uÛ≤s¡+‘√ düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç bÕ<ë\≈£î Á|üD$T˝≤¢&ÉT.
ø¬ øπ’ sTT bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. n+‘·'|ü⁄s¡+ qT+&ç ãj·T≥≈£î e#êÃ&ÉT. \ø£ÎDTì‘√ ø£\dæ øödü˝≤é÷‘·qT <ä]Ù+#·T≈£îHêï&ÉT.
‘·q ns¡Dýêdü $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. Ä e÷≥\T $+≥÷H˚ øödü\´ >∑+Á&É>=&É*¶ #˚‘· q]øÏq eT~›#≥ Ó Tº˝≤ H˚\MT<ä |ü&bç ˛sTT+~.
n+‘·T˝Òì Äy˚<äq≈£î ˝ÀHÓ’+~. eqyêkÕìøÏ yÓfi¯fle<ä›ì øödü˝≤´ \ø£ÎDT\T |ü]|ü]$<Ûë\ lsêeTT&çøÏ q#·ÃC…|üŒpXÊs¡T.
ø±ì lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç e÷≥πø ‘·˝§>±Z&ÉT. yÓfi¯flø£ ‘·|üŒ<äHêï&ÉT. ø¬ ’πøsTT|ü≥¢ ‘·q≈£î @e÷Á‘·+ nHê<äs¡uÛ≤e+ ˝Ò<äHêï&ÉT. ‘·q
|ü{≤º_Ûùwø£+ Ä–b˛e&ÜìøÏ ¬ø’πøsTT ø±s¡D+ ø±<äì, $~Û Áù|s¡D#˚ ÄyÓT n{≤¢ e÷{≤¢&ç+<äì düeT]ú+#ê&ÉT. ‘·q≈£î sê»ýÓTÆHê
eqyêdüyÓTÆHê düe÷qy˚Tqì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT.
|ü⁄Á‘·yêýÓ÷Vü≤+‘√ øödü\´ lsêeTTì yÓ+≥ eqyêkÕìøÏ dæ<ä∆|ü&ç+~. ø±ì uÛÑs¡ÔqT e<ä*sêe&É+ <Ûäs¡à+ø±<äHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. m˝≤>√ eTqdüTqT dæÔ$T‘·|üs¡T#·Tø=ì øödü\´ lsêeTTDÏí B$+∫+~. ªsêe÷! dü‘·TŒs¡Twüß\ u≤≥˝À q&ÉTe⁄. ˙
<Ûsä à¡ y˚T ˙≈£îs¡ø.å£ qTe⁄« #˚dqæ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\ ùde, ˙ dü‘´· ã\+ ˙≈£î s¡ø>å£ ± ñ+{≤sTT. ˙≈£î m˝≤+{Ï u≤<Û\ä ÷ ø£\T>∑≈î£ +&ÉT>±ø£μ
nì X¯óuÛ≤odüT‡\+~+∫+~.
nø£ÿ&ç qT+&ç d”‘êeT+~sêìøÏ yÓfi≤fl&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·q eqyêdü $wüjT· + #ÓbÕŒ&ÉT. njÓ÷<Ûä´˝À m˝≤ eTdü\Tø√yê˝À
d”‘·≈£î ‘Ó*bÕ&ÉT. ø±ì d”‘· sêeTTìyÓ+fÒ eqyêkÕìøÏ yÓfi¯fl&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£î+~. Ä e÷fÒ lsêeTTì‘√ #Ó|æŒ+~. ªMTs¡T
˝Ò≈£î+&Ü dü«s¡ZdüTU≤\T \_Û+∫Hê Çwüº|ü&ÉqT. |ü‹ì nqTdü]+#·&Éy˚T dü‹øÏ <Ûäs¡à+, düTKÁ|ü<ä+, X¯óuÛÑÁ|ü<äμeTì ‘Ó*|æ+~.
lsêeTT&ÉT n+^ø£]+#·ø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT. ‘·qqT ≈£L&Ü yÓ+≥ rdüT¬øfi¯fleTì \ø£ÎDT&ÉT lsêeTTDÏí ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶&ÉT. lsêeTT&ç
ùdyêuÛ≤>∑´+ eTT+<äT Á‹˝Àø±~Û|‘ü ´· + ≈£L&Ü ∫qï<˚qì, düø˝£ À|ü#êsê\T #˚ùd neø±X¯+ ‘·qøÏeTàì nuÛ´Ñ ]ú+#ê&ÉT. düsπ qHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. ‘·*¢ nsTTq düT$TÁ‘·≈£î, Äràj·TT\≈£î á $wüj·T+ ‘Ó*|æ yê] ÄyÓ÷<ëìï bı+<äeTHêï&ÉT.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <äX¯s¡<∏äTì <ä]Ù+#·&ÜìøÏ ãj·T\T<˚sês¡T. ø±*q&Éø£q edüTÔqï lsêeTTDÏí #·÷dæ Á|ü»\T
u≤e⁄s¡TeTHêïs¡T. \ø£ÎDTì˝≤>∑ ‘êeT+<äs¡÷ sêeTTì yÓ+≥ yÓfi≤¢\qTø=Hêïs¡T. sêeTT&ÉT ñ+fÒ #ê\T n~ n&É$jÓÆTHê ‘·eT
bÕ*{Ï njÓ÷<Û´˚ qqT≈£îHêïs¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <äXs¯ <¡ Tä∏ ì eT+~sêìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT sêDT\+<ä]˙ s¡|Œæ +#ê&ÉT.
n+<äs¡÷ $\|ædüTÔHêïs¡T ¬ø’πøsTT ‘·|üŒ. <äX¯s¡<∏äTì eT+~s¡+ ø£˙ï{ÏXÊ\ nsTT+~.
¬ø’πøsTT dü«j·T+>± ‘Ó∫Ã
Ç∫Ãq Hês¡ Ns¡ \ qT
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <Ûä]+#ês¡T.
‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î qeTdüÿ]+#ês¡T.
düT$TÁ‘· \ø£ÎDTì‘√, ªHêj·THê,
lsêeTTDÏí ˙ ‘·+Á&ç nsTTq
<ä X ¯ s ¡ < ∏ ä T \yê]˝≤>±, d” ‘ · q T
qqTï>± uÛ ≤ $+#· T . n&É $ ì
njÓ÷<Ûä´ nqTø√. düTK+>± yÓ[fl
s¡μeTàì B$+∫+~. düTeT+Á‘·T&ÉT
s¡<∏ëìï dæ<ä∆+#˚XÊ&ÉT. d”‘êsêeT
\ø£ÎDT\T s¡<ë∏ ìï mø±ÿs¡T. s¡<+ä∏
y˚>∑+>± eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·Tqï~.
lsêeTTDÏí $&Ée˝Òø£ ø=+<äsT¡ bÂs¡T\T Ä s¡<ë∏ ìøÏ s¬ +&ÉTyÓ|’ ⁄ü ˝≤, yÓqø£ uÛ≤>∑+˝À y˚˝≤&Üs¡T. eT+>∑fi¯ yê<ä´|òTü Àwü‘√ e÷s√à>∑e\dæq
njÓ÷<Û´ä Äs¡HÔ ê<ë\‘√ ì+&çb˛sTT+~. <äXs¯ <¡ Tä∏ &ÉT rÁeyÓTqÆ u≤<Û‘ä √ øödü˝≤éT+~sêìøÏ e#êÃ&ÉT. øödü˝≤´<˚$ XÀø£eT÷]Ô˝≤
ñ+~. düT$TÁ‘ê<˚$ ÄyÓTqT z<ë]Ã+~.
lsêeTTì s¡<∏ëìï ˙&É˝≤ nqTdü]düTÔHêïs¡T Á|ü»\T. njÓ÷<Ûä´≈£î eT[flbı+&Éì yêfi¯fl≈£î lsêeTT&ÉT m+‘·>±H√ #ÓbÕŒ&ÉT.
ªMTπs njÓ÷<Ûä´≈£î s¡+&ç ˝Ò<ë y˚TeTT MT yÓ+≥ sêe&ÜìøÏ nqTeT‹+#·+&çμ nì y˚&ÉT≈£î+≥THêïs¡T Á|ü»\T. s¡<∏ä+ ‘·eTkÕqB
rsêìøÏ #˚]+~. Ä sêÁ‹ n+<äs¡÷ nø£ÿ&˚ $&ç~ #˚XÊs¡T. ‘Ó\¢yês¡T‘·Tqï~. n\dü≥#˚‘· bÂs¡T\+<äs¡÷ >±&ÛÉìÁ<ä˝À ñHêïs¡T.
Ç+ø± yêfi¯flqT ÁX¯eTô|≥º&É+ lsêeTTq≈£î Çwüº+˝Ò<äT. n+<äTø£ì yêfi¯ófl ìÁ<ä˝Ò#˚˝Àù| nø£ÿ&ç qT+&ç yÓfi≤fl\ì \ø£ÎDTì‘√
nHêï&ÉT. düTeT+Á‘·Tì kÕs¡<∏ä´+˝À d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T nø£ÿ&çqT+∫ ãj·T\T<˚sês¡T. ìÁ<ä˝Ò∫q bÂs¡T\T lsêeTT&ÉT
ø£qã&Éø£b˛e&É+‘√ ‹ø£eTø£|ü&Ü¶s¡T. ‘·eT yÓTT<äT›ìÁ<äqT ‘êy˚T ì+~+#·T≈£îHêïs¡T. #˚ùd~˝Òø£ njÓ÷<Ûä´≈£î ‹s¡T>∑TeTTK+
|ü{≤ºsT¡ .
s¡<+ä∏ y˚<Áä X¯ó‹, >√eTr, düq+~ø± q<äT\qT <ë{Ï+~. ø√dü\ <˚X|¯ ⁄ü bı*y˚Ts¡\≈£î #˚sT¡ ≈£î+~. nø£ÿ&ç qT+&ç njÓ÷<Û´ä yÓ|’ ⁄ü >±
‹]– lsêeTT&ÉT qeTdüÿ]+#ê&ÉT. eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·÷ >∑+>±rsêìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ä rs¡+˝À X¯è+–uÒs¡|ü⁄s¡eTTqï~.
ª>∑TVüQ&ÉTμ Ä Á|ü<˚XÊìøÏ sêE. n‘·&ÉT lsêeTuÛÑ≈£îÔ&ÉT. lsêeTT&ÉT e#êÃ&Éqï yês¡Ô $ì ‘·qyê]‘√ lsêeTTì <ä>∑Zs¡≈£î
ãj·T˝Òs› ê&ÉT. >∑TVüQDÏí #·÷dæ sêeTT&ÉT \ø£ÎDT&ç‘√bÕ≥T m<äTs¡TyÓ[fl ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT. Ä sêÁ‹ >∑TVüQ&ç Ä‹<∏´ä + rdüT≈£îHêï&ÉT.
eTs¡THê&ÉT lsêeTTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î >∑TVüQ&ÉT HêeqT dæ<ä∆+ #˚XÊ&ÉT. ªlsêeTT&ÉT eTÁ]bÕ\qT ‘Ó|æŒ+#ê&ÉT. yê{Ï‘√
‘·q≈£î \ø£ÎDTq≈£î »&É\qT dæ<ä∆|üs¡#ê&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\T »{≤<Ûës¡T\j·÷´s¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T |ü&Ée mø±ÿs¡T. ne‘·*
rsêìøÏ rdüT≈£îyÓfi≤fl\ì Hê$≈£î\≈£î dü÷∫+#ê&ÉT >∑TVüQ&ÉT. lsêeTT&ÉT düTeT+Á‘·TìøÏ, >∑TVüQìøÏ yÓfifl¯ &ÜìøÏ nqTeT‹ì#êÃ&ÉT.
HêeqT eTT+<äT≈£î kÕ–+#·e\dæ+~>± Hê$≈£î\qT Ä<˚•+#ê&ÉT.
q~ eT<Ûä´˝À Hêe kÕ>∑T‘·Tqï~. d”‘· >∑+>∑qT ÁbÕ]ú+∫+~. Hêe <äøÏåD rsêìøÏ #˚]+~. Hêe~–q lsêeTT&ÉT d”‘ê
\ø£ÎD düy˚T‘·T&Ó’ eHê\≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT. lsêeTTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î eTT+<äT \ø£ÎDT&ÉT yÓqø£ d”‘·, ÄyÓT yÓqø£ lsêeTT&ÉT
q&ÉTdüTÔHêïs¡T. kÕj·T+ø±˝≤ìø£˝≤¢ uÛÑs¡<ë«C≤ÁX¯e÷ìøÏ #˚sês¡T. Ç~ >∑+>± j·TeTTq dü+>∑eT Á|ü<˚X¯+˝À ñ+~. eTTì yêfi¯fl≈£î
n‹~∏dü‘êÿsê\T #˚XÊ&ÉT. eqyêdüø±˝≤ìï Ä ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ >∑&É|üeTì ø√sê&ÉT. ø±ì sêeTT&ÉT düT‹yÓT‘·Ô>± ‹s¡düÿ]+#ê&ÉT.
»qT\≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+&Éì, ÄÁX¯eTyêkÕìøÏ nqTyÓ’q Á|ü<˚X¯y˚T<Ó’Hê dü÷∫+#·eTì lsêeTT&ÉT ø√sê&ÉT. |ü~
ø√düT\ <ä÷s¡+˝À ª∫Á‘·≈£L≥+μ nH˚ |ü$Á‘·yÓTÆq |üs¡«‘· Á|ü<˚X¯+ ñ+<äì, eTVü≤s¡T¸\ ìyêdükÕúqyÓTÆq n<˚ ‘·–q #√≥ì
uÛÑs¡<ë«E&ÉHêï&ÉT. eTVü≤]¸ dü÷#·qqqTdü]+∫ j·TeTTHêq~ì <ë{Ï ∫Á‘·≈£L≥+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T. nqï
Ä<˚X¯+ Á|üø±s¡+ nø£ÿ&É H˚πs&ÉT ø£Ás¡\‘√ ≈£î{°sêìï ì]à+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. düXÊÅd”Ôj·T+>± n+<äT˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T.
á $wüj÷· qï+‘ê >∑÷&Û#É ês¡T\ <ë«sê >∑TVüQ&ÉT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. >∑TVüQì <ë«sê düTeT+Á‘·T&ÉT Á>∑V≤æ +#ê&ÉT. düTeT+Á‘·T&ÉT
>∑TVüQ&ç <ä>∑Zs¡ ôd\e⁄ rdüTø=ì njÓ÷<Ûä´≈£î yÓfi≤fl&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT düTeT+Á‘·T&ç <ë«sê sêeTT&ç $wüj·÷\qT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.
øödü˝≤´<äX¯s¡<∏äT\ Äy˚<äq≈£î n+‘·T˝Ò<äT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT >∑‘·+˝À ‘êqT eTTìu≤\≈£îDÏí bıs¡u≤≥T>± #·+|æq dü+|òüT≥qqT,
n‘·ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT*∫Ãq XÊbÕìï >∑Ts¡TÔ#˚düT≈£îHêï&ÉT. n<˚ |ü⁄Á‘·$jÓ÷>±ìøÏ ø±s¡DeTqT≈£îHêï&ÉT. lsêeTTì m&Éu≤≥T≈£î
<äX¯s¡<∏äTì eTqdüT ø£ø±$ø£\yÓTÆ+~. <äT'U≤–ïøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£ >∑T+&Ó #·\¢ã&ç+~. ns¡∆sêÁ‹ ‘·s¡Tyê‘· <äX¯s¡<∏äT&ÉT ÁbÕD≤\T
$&ç#ê&ÉT. n+<äs¡÷ u≤e⁄s¡TeTHêïs¡T.

<äX¯s¡<∏äTì <˚Vü‰ìï ˇø£ ‘Ó’\Á<√DÏ˝À uÛÑÁ<ä|üs¡#ês¡T. edæwüß˜&ç Ä»„y˚Ts¡≈£î <ä÷‘·\T uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\qT rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ
yÓfi≤fls¡T. @&ÉTs√E\T Á|üj·÷D+ #˚dæ mì$T<äeHê&ÉT njÓ÷<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T. ‘·+Á&ç eTs¡D≤ìøÏ
‘·\¢&ç˝≤¢&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. ‘·+Á&ç n+‘·´ÁøÏj·T\qT uÛÑs¡‘·T&ÉT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT.
lsêeT eqyêdü $wüj·T+˝À ‘·*¢ì ‘·|üã{≤º&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. eT+<∏äsq¡ T #·+|ü&ÜìøÏ ñ<äT´≈£îÔ&Ó’q X¯Á‘·T|òüTTï&ÉT uÛÑs¡‘·Tì
e÷≥ $ì $s¡$T+#·T≈£îHêï&ÉT. eT+Á‘·T\T uÛsÑ ‘¡ T· DÏí sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|≥ü eº THêïs¡T. ø±ì uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT n+^ø£]+#·˝<Ò Tä . ªô|<äy› ê&Óq’
lsêeTT&˚ sêE ø±yê*. Äj·Tq≈£î ã<äT\T H˚qT |ü<äTHê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T eqyêdü+ #˚kÕÔqT. #·‘·Ts¡+>∑ ã˝≤\qT
dæ<ä∆|üs¡#·+&ç. H˚qT yÓ[fl lsêeTTDÏí njÓ÷<Ûä´≈£î rdüT≈£îekÕÔqTμ nì ‘Ó*bÕ&ÉT.
uÛÑs¡‘·T&ÉT njÓ÷<ÛëýêdüT\‘√ ≈£L&ç ãj·T\T<˚sê&ÉT. X¯è+–uÒs¡|ü⁄s¡+ #˚sê&ÉT. >∑TVüQ&ÉT uÛÑs¡‘·Tì Ä+‘·s¡´+ ‘Ó*j·Tø£
j·TT<ä∆düqï<äT∆&Éj·÷&ÉT. rsê $wüj·T+ ‘Ó*XÊø£ m<äTs¡TyÓ[fl uÛÑs¡‘·TDÏí ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. >∑TVüQì düVü≤ø±s¡+‘√ uÛÑs¡<ë«C≤ÁX¯eT+
#˚s¡T≈£îHêï&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. eTVü≤]¸ dü‘êÿsê\q+~ ∫Á‘·≈£L≥+ yÓ’|⁄ü Á|üj·÷DÏ+#ês¡+<äs¡T.
n&É$˝À eTè>±\ n\»&ç yÓTT<ä˝…’+~. ø±s¡Dy˚T$T{À #·÷&ÉeTHêï&ÉT \ø£ÎDTì‘√ lsêeTT&ÉT. yÓ+≥H˚ \ø£ÎDT&ÉT ˇø£
ô|<ä› eT~› #Óføº… ±ÿ&ÉT. $wüjT· + ns¡yú TÓ +Æ ~. #Ó≥Tº ~– lsêeTTì e<ä≈› î£ e#êÃ&ÉT. ªuÛsÑ ‘¡ T· &ÉT <äTs¡T“~∆‘√ düôdq’ ´+>± edüTHÔ êï&ÉT.
eTq <ÛäqTsê“D≤\qT dæ<ä∆+#˚düT≈£î+<ëμeTHêï&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTì Ä˝À#·q˝À bıs¡bÕ≥T ñ+<äì #ÓbÕŒ&ÉT.
uÛÑs¡‘·T&É˝≤+{Ïyê&ÉT ø±<äHêï&ÉT. ª\ø£ÎD≤! ˇø£y˚fi¯ ˙≈£î sê»´ø±+ø£å ñ+fÒ #Ó|ü uÛÑs¡‘·TìøÏ #Ó|æŒ Ä sêC≤´ìï ˙πø
Ç|æŒkÕÔμqqHêï&ÉT. Ç+‘·˝À uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT |üsXí¡ Ê\≈£î #˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. lsêeTTDÏí #·÷&É>±H˚ <äT'U≤ìï Ä|ü⁄ø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. X¯Á‘·T|òTü Tï&ÉT
lsêeTT&ç bÕ<ë\ MT<ä |ü&Ü¶&ÉT. lsêeTTì ø£fi¯flqT+∫
nÁX¯ó<Ûës¡\T ≈£î]XÊsTT. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT. uÛÑs¡‘·TDÏí
≈£îX¯\ Á|üX¯ï\T y˚XÊ&ÉT. Á|üdü+>∑eXÊ‘·TÔ sê»˙‹ <Ûäsêà\qT
uÀ~Û+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç eTs¡Dyês¡Ô $ì $\|æ+#ê&ÉT.
lsêeTTDÏí njÓ÷<Ûä´≈£î s¡eTàì, sêEe⁄ø£eTàì dü$qj·T+>±
ÁbÕ]ú+#ê&ÉT uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT. ø±ì ‘·+Á&çe÷fÒ •s√<Ûës¡éTì lsêeTT&ÉT
n+^ø£]+#·˝Ò<äT. lsêeTTì HêdæÔø£yê<ä+‘√ ˇ|æŒ+|üp#ê&ÉT
C≤u≤*. Ç‘·&ÉT <äX¯s¡<∏äTì |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT. ø±ì C≤u≤* yê<ëìï
lsêeTT&ÉT K+&ç+#ê&ÉT.
uÛÑs¡‘·Tì nuÛÑ´s¡úq y˚Ts¡≈£î lsêeTT&ÉT bÕ<äTø£\qT
nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. n|ü&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT ªnHêï! á bÕ<äTø£\MT<äH˚
sê»´bÕ\HêuÛ≤sêìï ñ+#·T‘êqT. á |ü<Tä Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T
H˚qT≈£L&Ü »≥\qT <Ûä]+∫, Hês¡Ns¡\T ø£{Ïº, eqyêdü
ìj·Te÷\‘√, q>∑s+¡ yÓ\T|ü\ ñ+{≤qT. |ü<Tä Hê\Ze dü+e‘·‡s¡+
ø±>±H˚ ˙ <äs¡Ùq+ ø±≈£î+fÒ n–ï Á|üy˚X¯+ #˚kÕÔμqHêï&ÉT.
düsπ qHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Ä<äsÙ¡ k˛<äsu¡ ≤Û eeT+fÒ Ç~. uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT
q+~Á>±eT+ #˚s¡Tø=ì, bÕ<äTø£\≈£î |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚XÊ&ÉT.
lsêeTT&ÉT d”‘ê \ø£ÎD düy˚T‘·+>± nÁ‹eTVü≤]¸ ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. nÁ‹ nqdü÷j·T\T M]øÏ düeTT∫‘· eTsê´<ä\T
#˚XÊs¡T. eTVü‰|ü‹Áe‘· nsTTq nqdü÷j·÷<˚$ d”‘·≈£î ~eéÁkÕÔuÛÑs¡D≤\ì∫Ã+~. eTT˙X¯«s¡T\ ÄodüT‡\T rdüTø=ì d”‘ê
sêeT \ø£ÎDT\T <ä+&Éø±s¡D´+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T.
ns¡D´ ø±+&É
<ä+&Éø±s¡D´+ |ü$Á‘· Á|ü<˚X¯+. Á|üXÊ+‘· Á|ü<˚X¯+. nø£ÿ&É eTTqT\ ÄÁX¯e÷\T mH√ï ñHêïsTT. |ü≈£åî\T, eTè>±\T `
düø\£ ÁbÕDT\≈£î düTs¡ø‘åÏ y· TÓ qÆ ÁbÕ+‘·+ n~. nø£ÿ&É ˝Àø£øπ eå T+ ø√dü+ j·T»„j÷· >±\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ÄÁX¯eT düeTT<ëj·÷ìï
#·÷&É>±H˚ n˝…¢‘ê{Ïì <ÛäqTdüT‡qT+∫ y˚s¡T#˚XÊ&ÉT lsêeTT&ÉT. nø£ÿ&É $qj·÷ìøÏ ‘·|üŒ Ms¡‘ê«ìøÏ neø±X¯+ ˝Ò<äT. mø£ÿ&É
m{≤¢ Á|üe]Ô+#ê˝À ‘Ó\TdüTø√&Éy˚T ñ∫‘·»„‘·. Ç~ lsêeTTì˝À dü+|üPs¡í+>± ñ+~.
d”‘êsêeT \ø£ÎDT\≈£î eTVü≤s¡T¸\T kÕ<äs¡ kÕ«>∑‘+· |ü*ø±s¡T. Ä düeTT<ëj·T+˝Àì ˇø£ |üsXí¡ Ê\˝À $&ç~ @sêŒ≥T#˚XÊs¡T.
eTs¡THê&ÉT ñ<äj·T+ ì‘√´∫‘· ø£s¡à\qT eTT–+#·Tø=ì eTVü≤s¡T¸\≈£î M&√ÿ\T |ü*øÏ d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T Á|üj·÷D≤ìï
ø=qkÕ–+#ês¡T.
eq+ eT<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ç+‘·˝À $ø£è‘êø±s¡+˝À ñqï $sê<ÛäT&ÉH˚ sêø£ådüT&ÉT ne÷+‘·+>± d”‘êsêeT\ø£ÎDT\
ô|ø’ Ï $s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶&TÉ . sêeT\ø£ÎDT\qT ‘·q uÛTÑ C≤\ô|’ y˚dTü ø=ì rdüT≈£îb˛kÕ>±&ÉT. d”‘· >∑>√Z\T ô|&ÉT‘·Tqï~. sêeT\ø£ÎDT\T
$sê<ÛäTì ¬s+&ÉT uÛÑTC≤\qT q]øÏy˚XÊs¡T. H˚\ô|’ ≈£î|üŒ≈£L˝≤&ÉT $sê<ÛäT&ÉT. eTTwæº|òü÷‘ê\‘√, yÓ÷ø±fi¯fl‘√ <ë&ç#˚XÊs¡T
sêeT\ø£ÎDT\T. m+‘·≈£L #êeì $sê<ÛäTDÏí >√‹˝À bÕ‹ô|≥º&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆\j·÷´s¡T. yÓ+≥H˚ $sê<ÛäT&ÉT ‘·q |üPs¡«ø£<∏äqT
$e]+#ê&ÉT. ‘·T+ãTs¡T&ÉH˚ >∑+<Ûäs¡T«&Ó’q ‘êqT ≈£îuÒs¡Tì XÊ|ü+#˚‘· sêø£ådüT&ç>± e÷]q $wüj·T+ ‘Ó*bÕ&ÉT. lsêeTTìe\¢
XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£\T>∑T‘·T+<äqï ≈£îuÒs¡Tì e÷≥\qT C≤„|üø£+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. <ä>∑Zs¡˝ÀH˚ ñqï X¯s¡uÛÑ+>∑ eTVü≤]¸ì <ä]Ù+#·Tø=eTàì,
X¯óuÛÑ+ »s¡T>∑T‘·T+<äì lsêeTTìøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·qqT >√‹˝À |üP&ÉÃeTHêï&ÉT. n˝≤π> #˚XÊs¡T sêeT\ø£ÎDT\T.
$sê<ÛTä ì e÷≥ Á|üø±s¡+ X¯su¡ +ÑÛ >∑ eTVü≤]¸ <äsÙ¡ HêìøÏ ãj·T˝Òs› ês¡T. X¯su¡ +ÑÛ >∑T&ÉT eTVü‰‘·|dü «æ . <Óe’ kÕøå±‘êÿs¡+ bı+~qyê&ÉT.
lsêeTTì #·÷dæ lsêeT <äsÙ¡ q+ ø√düyT˚ ‘êqT y˚∫e⁄HêïqHêï&ÉT. ‘·q ‘·|'ü |ò˝ü ≤qï+‘ê lsêeTTìøÏ <Ûës¡b˛XÊ&ÉT. uÛ$Ñ wü´‘·T˝Ô À
lsêeTT&ÉT #˚j·Te\dæq sêeDdü+Vü‰sêìøÏ Ç~ ≈£L&Ü ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~. ˇø£ eTVü‰ø±s¡´ kÕ<Ûäq˝À me]e+‘·T yês¡T
düV≤ü ø±s¡eT+~+#ê*‡+<˚. nø£ÿ&çøÏ #˚sT¡ e˝ÀH˚ ñqï ªdüTrø£íμå eTVü≤]¸ì <ä]Ù+#·eTì lsêeTTq≈£î dü÷∫+#ê&ÉT X¯su¡ +ÑÛ >∑eTVü≤]¸.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T #·÷düTÔ+&É>±H˚ ‘·q <˚Vü‰ìï $&É∫ n–ï‘˚»düT‡‘√ ÁãVü≤à˝Àø£+ #˚sê&ÉT.
nø£ÿ&ç eTTqT\+<äs¡÷ lsêeTTì e<ä›≈£î e∫Ã ‘·eT>√&ÉTqT yÓfi¯fluÀdüT≈£îHêïs¡T. sêø£ådüT\T eTTqT\ô|’ #˚ùd nø£è‘ê´\qT
@ø£s¡Te⁄ô|{≤ºs¡T. sêø£ådüT\ #˚‹˝À ã˝…’q eTTqT\ ø£fi‚ãsê\qT #·÷|æ+#ês¡T. sêø£ådüT\ u≤] qT+&ç s¡øÏå+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T.
yê]‘√ lsêeTT&ÉT ªeTVü‰‘·Tà˝≤sê! MTs¡T qqTï ÁbÕ]ú+#·&É+ ‘·>∑<äT. ÄC≤„|æ+#ê*. MT Ä»„\qT H˚qT •s¡kÕeVæ≤kÕÔμqHêï&ÉT.
nVü≤+ø£]+#·≈£î+&Ü ‘·q u≤<Ûä´‘·qT >∑T]Ô+#·&É+˝ÀH˚ >=|üŒ<äqeTT+~.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T düTrø£åí eTVü≤]¸ ÄÁX¯eT+ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. lsêeT <äsÙ¡ q+ ø√düyT˚ düTrø£íå eTVü≤]¸ <˚V≤ü + $&ÉTe≈£î+&Ü
ñHêï&ÉT. ‘·q ‘·|üX¯ÙøÏÔq+‘ê lsêeTTq≈£î <Ûësê<ä‘·Ô+ #˚XÊ&ÉT. eTs¡THê&ÉT yês¡T eTVü≤]¸ nqTeT‹ rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T.
<ä+&Éø±s¡D´+˝Àì eTTqT\ ÄÁX¯e÷\qT dü+<ä]Ùdü÷Ôb˛‘·THêïs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T. nø£ÿ&Éø£ÿ&É ø=+‘·ø±\+
ñ+≥THêïs¡T. Ç˝≤ |ü~ dü+e‘·‡sê\T >∑&ç∫+~. eT∞fl düTrø£åí eTVü≤]¸ e<ä›≈£î e#êÃs¡T. n‘·ì‘√ n>∑düÔ ´ eTVü≤]¸ì
<ä]Ù+#·Tø√yê\qï ‘·eT Äø±+ø£qå T yÓ*ãT#êÃs¡T. düTrø£åí eTVü≤]¸ e÷sêZìï #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·q ÄÁX¯e÷ìøÏ <äøDåÏ +>± Hê\TZj÷Ó »Hê\
<ä÷s¡+˝À n>∑düÔ ´ k˛<äs¡Tì ÄÁX¯eT+, nø£ÿ&çøÏ jÓ÷»q<ä÷s¡+˝À n>∑kÕÔ ´ÁX¯eT+ ñ+<äì ‘Ó*bÕ&ÉT. eTVü≤]¸e<ä› ôd\e⁄
rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ n>∑düÔ ´k˛<äs¡Tì ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Çø£ÿ&√ $wüj·T+ #Ó|üø√yê*. n>∑düÔ ´k˛<äs¡Tì ù|πsyÓ÷
#Ó|üŒ˝Ò<äT. mø£ÿ&É dü+<äs¡“¤+ e∫ÃHê n>∑düÔ ´ÁuÛ≤‘· (k˛<äs¡T&ÉT) nH˚ #ÓbÕŒs¡T. n+<äTπø ù|s¡T ‘Ó*j·Tì yê]ì ªn>∑dÔü ´ÁuÛ≤‘·μ
n+≥÷+{≤s¡T. á |ü<äã+<Ûä+ C≤rj·T+>± dæús¡|ü&ç+~. n>∑düÔ´k˛<äs¡Tì Ä‹<∏ä´+˝À ÄsêÁ‹ >∑&çbÕs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
ñ<äj·÷H˚ï n>∑kÕÔ ´ÁX¯eT+ yÓ’|ü⁄>± n&ÉT>∑T\T y˚XÊs¡T.
n>∑düTÔ ´&ÉT ‘·|üX¯ÙøÏÔ dü+|üqTï&ÉT. Äø±XÊìï ‘êøÏq $+<Ûä´ |üs¡«‘· >∑sê«ìï nD∫qyê&ÉT. ªn>∑yéT düÔ+uÛÑj·Tr‹ n>∑düÔ ´'μ
|üs¡«‘êìï düÔ+_Û+|üCÒdæqyê&ÉT ø£qTø£ n>∑düTÔ ´&Éj·÷&ÉT.
lsêeTT&ç sêø£qT >∑eTì+∫ n>∑dTü ´Ô &ÉT •wü´düyT˚ ‘·+>± m<äTs¡TyÓfi≤fl&ÉT. n‹~∏ì >ös¡$+#˚ dü+Á|ü<ëj·TeT~. lsêeTT&ÉT
d”‘ê\ø£ÎD düyT˚ ‘·T&Ó’ eTVü≤]¸øÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. n>∑dTü ´Ô &ÉT lsêeTTq≈£î ~e´<Ûqä TdüT‡, nø£j
å T· ‘·÷D°sê\T, nyÓ÷|òTü yÓTqÆ
K&ÜZìï ãVüAø£]+#ê&ÉT. »j·T+ ø£\T>∑T‘·T+<äì Äos¡«~+#ê&ÉT. ø£cÕº\‘√ ≈£L&çq eqyêkÕìøÏ d”‘· ø√]sêe&É+ kÕVü≤düeTì
n_Ûq+~+#ê&ÉT. ÄyÓT≈£î>∑\ uÛÑs¡Ô èÁù|eTqT yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
lsêeTT&ÉT ‘êeTT ìedæ+#·&ÜìøÏ nqTyÓ’q ÁbÕ+‘êìï dü÷∫+#·eTì n>∑düTÔ ´DÏí nuÛÑ´]ú+#ê&ÉT. ˇø£ÿ ø£åD+
<Ûë´qeT>∑Tï&Ó’Hê&ÉT eTVü≤]¸. ‘·s¡Tyê‘· lsêeTTì‘√ ªÇø£ÿ&çøÏ ¬s+&ÉT jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+˝À ª|ü+#·e{Ïμ nH˚ Á|ü<˚X¯+ ñ+~.
nø£ÿ&É |òü˝≤\≈£î, »˝≤ìøÏ ø=<äTe˝Ò<äT >√<ëeØqB rs¡+˝À ñqï Ä ÁbÕ+‘·+˝À »qdü+#ês¡+ ñ+&É<äT. Á|üXÊ+‘·+>±
ñ+≥T+<äμì ‘Ó*bÕ&ÉT. n>∑düTÔ ´&ç <ä>∑Zs¡ ôd\e⁄ rdüTø=ì |ü+#·e{ÏøÏ Á|üj·÷DeTj·÷s¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
<ë]˝À ã*wü˜yÓTÆq ˇø£ ô|<ä› >∑<ä›qT #·÷XÊs¡T. |üøÏås¡÷|ü+˝À ñ+&˚ sêø£ådüT&˚yÓ÷qqT≈£îHêïs¡T. ªqTyÓ«e]μeì n&ç>±s¡T.
‘·qù|s¡T ª»{≤j·TTe⁄μ n˙, <äXs¯ <¡ Tä∏ ì $TÁ‘·T&çq˙ #Ó|ü ø=Hêï&ÉT. ‘·q e+X¯#]· Á‘·q÷ X¯økÔÏ ÕeTsêú´\qT $e]+#ê&ÉT »{≤j·TTe⁄.
‘·q ‘·+Á&çøÏ Äràj·TT&Ó’q »{≤j·TTe⁄q≈£î d”‘·s¡ø£åD u≤<Ûä´‘·qT n|üŒ–+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì Ä»„y˚Ts¡≈£î |ü+#·e{Ï˝À
|üs¡íXÊ\ ìsêàD+ #˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
|ü+#·e{Ï˝À Jeq+ Á|üXÊ+‘·+>± >∑&ÉTdüTÔqï~. ˇø£Hê&ÉT lsêeTT&ÉT |ü⁄sêDø£<∏ë Á|üdü+>∑+˝À ñHêï&ÉT. Ç+‘·˝À
ªX¯Ss¡ŒDKμ nH˚ sêø£ådæ nø£ÿ&çøÏ e∫Ã+~. áyÓT sêeD≤düTs¡T&ç #Ó˝…\¢ T. lsêeTT&ç kÂ+<äsê´ìøÏ eTT>∑T∆sê˝…’+~. ‘·qqT
#˚|ü≥ºeTqï~. ‘·eT eT<Ûä´ n&ÉT¶>± ñqï d”‘ê\ø£ÎDT\qT #·+|æ‹+{≤qqï~. lsêeTT&ÉT |ü]Vü‰dü+>± \ø£ÎDTì e<ä›≈£î
yÓfi¯fleTHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT ‘êqT nqï≈£î <ëdüT&Éqì ‘·q‘√ ñ+fÒ X¯Ss¡ŒDK ≈£L&Ü <ëdü´+ #˚j·÷*‡edüTÔ+<äì, n+<äTπø
lsêeTTDÏí #˚s&¡ yÉ T˚ düããì düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT. lsêeTT&çy|’Ó ⁄ü ‹]–+~ X¯Ss¡ŒDK. d”‘· ñ+&É&+É e˝Ò¢ ‘·qqT ìsêø£]düTHÔ êï&Éì
n≥Tº&çøÏb˛sTT+~. d”‘ê<˚$ n&ÉT¶ ‘=\–+#·Tø√yê\ì ÄyÓTô|’ <ë&çøÏ ~–+~.
Á≈£Ls¡T˝…’q <äTwüßº\‘√ |ü]Vü‰dü+ |üìøÏsê<äT. n~ m+‘√ Á|üe÷<äø£s¡+. Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü X¯Ss¡ŒDKqT $s¡÷|æì
#˚j·TeTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. nqï ÄCÒ„ Ä\dü´+ ` X¯Ss¡ŒDK eTT≈£îÿ #Óe⁄\T ‘Ó–|ü&Ü¶sTT \ø£ÎDTì ø£‹Ô<Óã“≈£î. \uÀ~uÀeTì
yÓTT‘·TÔø=+≥÷ k˛<äs¡T&Ó’q Ks¡T&ç <ä>∑Z]øÏ yÓ[fl+~ X¯Ss¡ŒDK. Ks¡T&ÉT |ü<ëï\T>∑TeT+~ jÓ÷<ÛäT\qT |ü+bÕ&ÉT. yêfi¯fl+‘ê
lsêeTTì #˚‹˝À eT{Ïº>∑s¡#ês¡T. Ç~ #·÷dæq X¯Ss¡ŒDK Ks¡Tì e<ä›≈£î yÓ[fl #Ó|æŒ+~. Ks¡<ä÷wüDT\T |ü<ëï\T>∑Ty˚\ eT+~
sêø£ådüT\‘√ sêeTT&çMT<ä≈£î <ä+&Ó‘êÔs¡T. eT÷&ÉT >∑&çj·T˝À¢ yêfi¯fl+<ä]˙ j·TeT|ü⁄]øÏ |ü+|æ+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT.

á yês¡Ô nø£+|üqT&ç <ë«sê y˚>∑+>± \+ø£≈£î#˚]+~. nø£+|üqT&ÉT sêeD≤düTs¡T&ç >∑÷&ÛÉ#ês¡T˝À¢ ˇø£&ÉT. á $wüj·÷ìï
düV≤æ +#·Tø√˝Òì sêeDT&ÉT lsêeTTDÏí Vü≤‘·e÷s¡TkÕÔqì Äy˚X|¯ &ü Ü¶&TÉ . nø£+|üqT&ÉT, ndüV‰ü j·TX¯Ss¡T&Óq’ lsêeTTDÏí e~Û+#·&+É
<˚yêdüTs¡T\≈£î ≈£L&Ü kÕ<Ûä´+ø±<äì ‘˚˝ÒÃXÊ&ÉT. ø±ì n+<äT≈£î ‘·–q ˇø£ ñbÕj·÷ìï #ÓbÕŒ&ÉT. ªlsêeTT&ç uÛ≤s¡´ d”‘·
n+<ë\ sê•. lsêeTT&çøÏ ÁbÕD+. m˝≤¬>’Hê ÄyÓTqT n|üVü≤]ùdÔ #ê\T ` Ä m&Éu≤≥TqT ‘·≥Tºø√˝Òø£ sêeTT&ÉT J$‘êìï
#ê*kÕÔ&ÉTμ nì. Ç~ sêeDTìøÏ m+‘·>±H√ q∫Ã+~.
eTs¡THê&ÉT<äj·Ty˚T s¡<∏ä+MT<ä Äø±X¯+˝À Á|üj·÷DÏdü÷Ô e÷Ø#·T&ç ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. d”‘· n|üVü≤s¡D $wüj·T+
‘Ó*bÕ&ÉT. á |üì˝À ‘·q≈£î düVü‰j·T|ü&ÉeTHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ÉT eT+&ç|ü&Ü¶&ÉT. ªz sêø£åùd+Á<ë! á Ä˝À#·q ˙¬øe&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT?
ì»+>± n‘·&ÉT ˙≈£î $TÁ‘·T&ç s¡÷|ü+˝À ñqï X¯Á‘·Te⁄. lsêeTT&ÉT dæ+Vü≤+e+{Ïyê&ÉT. dæ+Vü≤+<ä>∑Z]øÏ yÓfi¯fl&É+ m+‘·
Á|üe÷<ä+? ô|’>± Ç‘·s¡T\≈£î Vü‰ì #˚j·÷\H˚ Ä˝À#·q ˝Ò≈£î+&Ü Á|üXÊ+‘·+>± ñqï sêeTTDÏí ø£$«+#·&É+ ø=]$‘√ ‘·\
>√ø√e&Éy˚T. XÊ+‹+∫, á Ä˝À#·q $s¡$T+∫ düTœ+#·μeTì dü<äT|ü<˚X¯+ #˚XÊ&ÉT. sêeDT&ç Äy˚X¯+ ‹s¡T>∑T eTTK+ |ü{Ïº+~.
sêeDT&É÷ \+ø£≈£î ‹s¡T>∑TeTTK+ |ü{≤º&ÉT.
Ks¡, <ä÷wüD Á‹X¯s¡T\T, |ü<ëï\T>∑T y˚\eT+~ sêø£ådüMs¡T\T sêeTT&ç<Ûë{ÏøÏ ì\Te˝Òø£ j·TeTT&ç Ç+{ÏøÏ b˛e&Üìï
uÛ]Ñ +#·˝øÒ b£ ˛sTT+~ X¯Ss¡ŒDK. \+ø£≈î£ |üsT¡ >∑TBdæ+~. eT+Á‘·T\‘√ ø=\Te⁄B]q sêeDTì düu˝ÑÛ ÀøÏ yÓ[fl+~. $ø£è‘·s÷¡ |ü+‘√
e∫Ãq #Ó˝…¢* BHêedüúqT #·÷dæ≈£L&Ü #·*+#·˝Ò<äT sêeDT&ÉT. X¯Ss¡ŒDK Äy˚X¯+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~. sêeDT&ç eT÷s¡â‘ê«ìï
‹{Ïºb˛dæ+~. lsêeTT&çe\¢ \+ø£≈£î eTT|üyê{Ï\¢>∑\<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. ªkÂ+<äs¡é‹ nsTTq d”‘·≈£î ‘·–q uÛÑs¡Ôe⁄ ˙y˚μqì
sêeDT&ç˝À ø=‘·Ô ÄX¯\qT πs¬ø‹Ô+∫+~.
ˇø£yÓ’|ü⁄ e÷Ø#·T&ç e÷≥\T, eTs=ø£yÓ’|ü⁄ X¯Ss¡ŒDK |ü\T≈£î\T \+πøX¯óì eTqdüTqT ≈£î~ù|düTÔHêïsTT. njÓ÷eTj·T+˝À
|ü&Ü¶&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D+˝Àì eT+∫#Ó&ÉT\qT Ä˝À∫+#ê&ÉT. lsêeTTì ã\+‘√ ‘·q ã˝≤ìï b˛\TÃ≈£îHêï&ÉT. ∫es¡≈£î d”‘·qT
n|üVü≤]+#·&Üìπø ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
sêeDT&ÉT eT∞¢ e÷Ø#·Tìe<ä›≈£î yÓfi≤fl&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D≈£î
ã+>±s¡T˝Ò&ç>± e÷] düVü≤ø£]+#·eTHêï&ÉT. Ä Ä˝À#·qqT
$s¡$T+#·Tø√eTì \+πøX¯óìøÏ |ü]|ü]$<Ûë\ q#·ÃC…|üŒpXÊ&ÉT
e÷Ø#·T&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·Tì j·÷>∑ dü+s¡øD å£ dü+<äs“¡ +¤ ˝À sêeTu≤D+
s¡T∫ @$T{À ‘êqT ‘Ó\TdüT≈£îHêïqHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ç e÷≥\qT
ô|&É#Ó$q ô|{≤º&ÉT sêeDT&ÉT. eT÷s¡Tâ\≈£î Væ≤‘·uÀ<Ûä\T #Ó$¬øø£ÿe⁄.
ªH˚qT #Ó|æŒq≥T¢ #˚j·T≈£î+fÒ Hê #˚‹˝À ˙≈£î #êe⁄ ‘·|üŒμ<äì
ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT sêeDT&ÉT. ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓfiÔ‚ lsêeTT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT.
yÓfifl¯ ≈£î+fÒ sêeDT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT. ªeTT+<äT qTsTT´ yÓqø£ >=sTT´μ˝≤
ñ+~ e÷Ø#·Tì dæ‹ú . ∫es¡ø=ø£ ìX¯Ãj·÷ìøÏ e#êÃ&ÉT. sêeDTì‘√
ª˙ #˚‹˝À #êe&É+ ø£Hêï lsêeTT&ç #˚‹˝À #êe&Éy˚T qj·T+. Hê
»qà ‘·]düTÔ+μ<äì ‘˚*Ã#ÓbÕŒ&ÉT.
e÷Ø#·T&ÉT ã+>±s¡T˝Ò&>ç ± e÷] lsêeTTì ÄÁX¯eT ÁbÕ+‘·+˝À
‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. |üP\T ø√j·T&ÜìøÏ e∫Ãq d”‘ê<˚$ Ä õ+ø£qT
#·÷dæ ÄX¯Ãs¡´|ü&+ç ~. sêeT\ø£ÎDT\qT |æ*∫+~. yês¡T Ä eTè>±ìï
#·÷XÊs¡T. \ø£ÎDT&ÉT n~ e÷j·÷eTè>∑y˚Tqì ìdü‡+X¯j·T+>±
|ü*ø±&ÉT. e÷Ø#·T&˚ á s¡÷|ü+˝À e∫Ã ñ+{≤&ÉHêï&ÉT. y˚≥≈£î
e#˚Ã sêE\qT e÷j·÷eTè>∑s÷¡ |ü+˝À #·+|ü&+É e÷Ø#·T&çøÏ ø=‘·<Ô M˚ T
ø±<äHêï&ÉT. Ç˝≤+{Ï ˝Ò&ç Á|ü|ü+#·+˝À ñ+&É<äì nqTe÷Hêìï yÓ*ãT#êÃ&ÉT. d”‘· e÷Á‘·+ |ü≥Tº e<ä\˝Ò<äT. ‘·q≈£î n<Ó+‘√
q∫Ã+<äì, rdüT≈£îsêyê\ì ø√]+~. ‘ÓùdÔ ÄÁX¯eT+˝À Áø°&ÜeTè>∑+>± ñ+≥T+<äì, njÓ÷<Ûä´#˚sêø£ n+‘·'|ü⁄sêìπø
n\+ø±s¡eTÚ‘·T+<äì Ä•+∫+~.
d”‘· ÇcÕºìï ‘√dæy˚j·T˝Òø£ Ä e÷j·T˝Ò&çì #·+|æ nsTTHê düπs ‘˚e&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆&Éj·÷´&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘ê<˚$ s¡ø£åD
$wüjT· +˝À »{≤j·TTe⁄ düV‰ü j·T+‘√ nÁ|üeT‘·+Ô >± ñ+&ÉeTì \ø£ÎDTDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT. e÷j·T˝Ò&ìç |ü≥Tºø√&ÜìøÏ ãj·T˝Òs› ê&ÉT.
eTè>±ìï ÁbÕD+‘√ |ü≥Tºø√yê\ì X¯‘$· <Ûë˝ Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. n+~qfÒº n+~ n+<ä≈î£ +&Ü |üsT¡ >∑TBdüTqÔ ï<ë
eTè>∑+. Çø£ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äqTø=ì u≤D≤ìï dü+~Û+#ê&ÉT, Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. u≤D|ü⁄ <Óã“≈£î ‘ê{Ï #Ó≥º+‘· m‘·TÔ m–]
uÛÑj·T+ø£s¡+>± ns¡Tdü÷Ô |ü&çb˛j·÷&ÉT e÷Ø#·T&ÉT, ì»dü«s¡÷|ü+‘√. sêeTTì ø£+sƒ¡<Ûä«ìì nqTø£]dü÷Ô ªnjÓ÷´ d”‘ê! njÓ÷´
\ø£ÎD≤!μ nì _>∑Zs¡>± ns¡Tdü÷Ô ÁbÕD≤\T $&ç#ê&ÉT. á e÷≥\≈£î d”‘ê\ø£ÎDT\T m+‘· ø£\es¡|ü&É‘ês√qì uÛÑj·T|ü&çHê&ÉT
lsêeTT&ÉT.
e÷Ø#·Tì ø£+sƒ¡<Ûä«ìì sêeTTì~>± uÛ≤$+∫ d”‘· Ä+<√fi¯q#Ó+~+~. lsêeTT&ÉT @<√ Ä|ü<ä˝À ∫≈£îÿ≈£îHêï&Éì
‘·\∫+~. Ä<äTø√&ÜìøÏ yÓ+≥H˚ yÓfi¯fleTì \ø£ÎDTDÏí |ü⁄s¡e÷sTT+∫+~. \ø£ÎDT&ÉT #·*+#·˝Ò<äT. Ç~ lsêeTTì dü«s¡+
ø±<äHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ç e÷j·÷C≤\eTHêï&ÉT. ªne÷à! ˙ s¡ø£åD uÛ≤s¡+ lsêeTT&ÉT Hêø£|üŒ–+#ê&ÉT. ìqTï Ç˝≤ ˇ+≥]>±
e<ä*yÓfi¯fl˝Òμqì düŒwüº+ #˚XÊ&ÉT. d”‘· Äy˚X¯+ ¬s+&ç+‘·˝…’+~. eTqdüT˝À @<√ <äTcÕº˝À#·q‘√ Ç˝≤ Á|üe]ÔdüTÔHêïeì
ìwüß˜s√≈£îÔ˝≤&ç+~. #˚ùd~˝Òø£ \ø£ÎDT&ÉT ãj·T\T<˚s¡&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆&Éj·÷´&ÉT. ªne÷à! ˙≈£î uÛÑÁ<äeT>∑T>±ø£. eq<˚e‘·\T
ìqTï s¡øÏå+‘·Ts¡T>±ø£. Hê≈£î n|üX¯≈£îHê\T ‘√düTÔHêïsTT. eT∞fl qTe⁄« e÷ nqï‘√ ø£*dæ ñ+&É>± #·÷ùd uÛ≤>∑´+ ø£\T>∑T‘·T+<√,
˝Ò<√?μ nì yêb˛j·÷&ÉT. d”‘· eTÚq+>± ñqï~. nø£ÿ&ç qT+∫ yÓfi¯fl&ÜìøÏ @e÷Á‘·+ eTqdüÿ]+#·≈£îHêï d”‘·≈£î qeTdüÿ]+∫
lsêeTT&ÉT yÓ[flq ~X¯>± q&ç#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
\ø£ÎDT&ÉT yÓfi¯fl&Üìï >∑eTì+#ê&ÉT sêeDT&ÉT. n<˚ n<äqT>± düHêï´dæ y˚wü+˝À d”‘· düeTøå±ìøÏ e#êÃ&ÉT. j·T‹
s¡÷|ü+˝À e∫Ãq sêeDTDÏí Ädüq+MT<ä ≈£Ls¡TÃ+&Éu{… ºÏ düeTT∫‘·+>± n‹~∏ eTsê´<ä\T #˚d+æ ~ d”‘.· eT<Û´ä eT<Û´ä ˝À sêeT\ø£ÎDT\
ø√dü+ yêøÏ*yÓ’|ü⁄ #·÷düTÔqï d”‘·≈£î ìsêX‚ $T>∑T\T‘·Tqï~. sêeDT&ÉT d”‘·qT >∑T]+∫q $esê\T n&ç>±&ÉT. ‘Ó*|æ+~.
düHêï´dæ $esê\qT ø√]+~. ‘êqT sêø£ådüsêE \+πøX¯«s¡T&Éqì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. ‘·qqT |ü‹>± d”«ø£]+#·eTì n&ç>±&ÉT. n˝≤
#˚ùdÔ n+‘·T˝Òì uÛÀ>∑uÛ≤>±´\‘√ $\dæ\T¢‘êeì ÄX¯ #·÷bÕ&ÉT. Ä e÷≥\≈£î d”‘· eT+&ç|ü&ç+~. sêeDTDÏí ‘·èD°ø£]+∫
e÷{≤¢&ç+~. lsêeTT&ç |üsêÁø£e÷ìï Á|ükÕÔ$+∫+~. ªqqTï n|üVü≤]+∫ ˙ #êe⁄qT ˙y˚ ø=ì‘Ó#·TÃø√≈£îμ nì ôV≤#·Ã]+∫+~.
sêeDT&ç ø£qTï\T ì|ü\T #Ós¡T>∑T‘·THêïsTT. düHêï´dæ y˚cÕìï e~* |ü~‘·\\‘√ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq ì»dü«s¡÷|ü+‘√ d”‘·
m<äT≥ ì*#ê&ÉT. ã\e+‘·+>± d”‘·qT ‘·q s¡<∏ä+˝À \+ø£≈£î ‘·s¡*düTÔHêï&ÉT. d”‘· ªsêe÷! sêe÷!μ n+≥÷ Äs¡ÔHê<ë\qT
#˚düTÔqï~. ÄyÓT y˚<äq ns¡D´s√<äqsTT+~.
n|ü&É|ü &˚ ìÁ<ä≈î£ |üÁø£$TdüTqÔ ï »{≤j·TTe⁄≈£î d”‘ê<˚$ Äs¡HÔ ê<ë\T $qã&Ü¶sTT. #·÷ùd dü]ø£˝≤¢ d”‘q· T n|üV≤ü ]+#·T≈£î
b˛‘·Tqï sêeDT&ÉT ø£+≥ã&Ü¶&ÉT. »{≤j·TTe⁄ sêeDTDÏí m~]+#ê&ÉT. Ç<ä›] eT<Ûä´ b˛s¡T ¨sê¨Ø>± kÕ–+~. ∫es¡≈£î
sêeDT&ÉT K&ÉZ+‘√ »{≤j·TTe⁄ ¬sø£ÿ\qT, ø±fi¯flqT q]øÏy˚kÕ&ÉT. H˚\ô|’ ≈£L˝≤&ÉT »{≤j·TTe⁄. s¡ø£Ô+‘√ ‘·&Édæ eTT<ä›sTTq
n‘·DÏí #·÷dæ Ä‘·àã+<ÛäTe⁄qT b˛>=≥Tº≈£îqï≥T¢ d”‘· ÄÁø£+~+∫+~.
sêeDT&ÉT d”‘ê<˚$ì rdüTø=ì Äø±X¯e÷s¡+Z |ü{≤º&TÉ . BqTsê˝…q’ d”‘· V”≤qT&Óq’ sêeDTDÏí |ü] |ü] $<Ûë\ <ä÷wæ+∫+~.
Ç+‘·˝À ˇø£ |üs¡«‘· •Ks¡+MT<ä ◊<äT>∑Ts¡T yêqs¡eTTKT´\qT d”‘· #·÷dæ+~. ñ‘·ÔØj·T|ü⁄ ø=+>∑T˝À ‘·q ÄuÛÑs¡D≤\qT
ø=ìï+{Ïì eT÷≥>∑{Ïº yê] eT<Ûä´ |ü&˚≥≥T¢ e<ä*+~. ˇø£y˚fi¯ n≥TyÓ’|⁄ü >± lsêeTT&ÉTeùdÔ ‘·qqT >∑T]+∫ yêqs¡T\T n‘·ìøÏ
‘Ó*j·TCÒkÕÔs¡H˚ ∫qï ÄX¯.

sêeDT&ÉT d”‘‘· √ \+ø£≈î£ #˚sê&ÉT. ‘·q n+‘·'|ü⁄s¡+˝À d”‘q· T+#ê&ÉT. ‘·q yÓu’ eÑÛ eT+‘ê #·÷|æ+#ê&ÉT. <ëìï ‘·èDÁbÕj·T+>±
uÛ≤$+∫+~ d”‘·. ø£ìø£]+#·eTì ø±fi¯flô|’ã&Ü¶&ÉT. ìsêø£]+∫+<ë eTVü‰kÕ~Û«. uÛÑ]+#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT <äX¯ø£+sƒ¡T&ÉT. Äy˚X¯+‘√,
ªyÓTÆ~∏©! ˙≈£î |üHÓï+&ÉT HÓ\\ >∑&ÉT$düTÔHêïqT. á˝À|ü⁄q qTe⁄« <ë]øÏ sê≈£b˛‘˚ eTs¡THê&˚ ÁbÕ‘·'ø±\ uÛÀ»HêìøÏ e+≥yêfi¯ófl
ìqTï dæ<ä∆+#˚kÕÔμs¡ì u…~]+#ê&ÉT. nø£ÿ&ç sêø£ådüT\‘√, ªáyÓTqT nXÀø£eHêìøÏ rdüT≈£îbı+&ç. eq+ eT<Ûä´ ˇø£ s¡Vü≤dü´
Á|ü<˚X¯+˝À ñ+∫ #·T≥÷º ø±|ü˝≤>± ñ+&É+&ç m˝≤>√ ˇø£˝≤>∑ áyÓTqT ˇ|æŒ+#·+&çμ nì ÄC≤„|æ+∫ s¡Tdüs¡Tdü˝≤&ÉT‘·÷
yÓfi≤fl&ÉT. Ä&É|ü⁄\\ eT<Ûä´ õ+ø£˝≤>∑ sêø£ådü Åd”Ô\ eT<Ûä´ d”‘· _≈£îÿ_≈£îÿeT+≥÷ ø±˝≤ìï >∑&ÉT|ü⁄‘·Tqï~.
e÷Ø#·TDÏí e~Û+∫ lsêeTT&ÉT yÓqT~]>±&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT m<äTs¡j˚Tdü]øÏ ìX‚Ãwüßº&Éj·÷&ÉT. d”‘·qT ˇ+≥]>± e<ä*
m+<äT≈£î e#êÃeì ì\BXÊ&ÉT. »]–q $wüj·÷\T |üPdü>∑T∫Ãq≥T¢ #ÓbÕŒ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. Ç<ä›s¡÷ ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
d”‘ê<˚$ C≤&É ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. eqeT+‘ê yÓ‹ø±s¡T. d”‘· C≤&É ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. d”‘· C≤&É #Ó|üŒeTì Á|üø£è‹ì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT
lsêeTT&ÉT. ÄyÓT m&Éu≤≥TqT ‘·≥Tºø√˝Òø£ ø£˙ïs¡T eTT˙ïs¡T>± $\|æ+#ê&ÉT. Äy˚<äq Äy˚X¯+>± e÷]+~. ˝Àø±\qT <Ûä«+dü+
#˚j·T&ÜìøÏ lsêeTT&ÉT dæ<ä∆|ü&Ü¶&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT z<ës¡TŒ yêø±´\‘√ nqïqT XÊ+‘·|ü]#ê&ÉT.
ns¡D´+˝À d”‘q· T yÓ<Tä ≈£î‘·÷ yÓfió¯ ‘·Tqï sêeT\ø£ÎDT\≈£î »{≤j·TTe⁄ ø£ì|æ+#ê&ÉT. s¡ø+Ô£ ‘√ ‘·&dç qæ n‘·ìì >∑T]Ô+#·˝<Ò Tä
lsêeTT&ÉT. MT<äT $TøÏÿ* n‘·&ÉT >∑<ä›s¡÷|ü+˝À ñqï sêø£ådüT&Éì d”‘·q‘·&˚ uÛÑøÏå+∫ ñ+{≤&É˙ ÁuÛÑeT|ü&Ü¶&ÉT. u≤D+‘√
#·+|ü&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. Ç+‘·˝À »{≤j·TTe⁄ »]–q $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. sêeDT&ÉT d”‘·qT n|üVü≤]+#ê&Éì, m~]+∫q
‘·qø°>‹∑ |ü{+ºÏ #ê&Éì $e]+#ê&ÉT. n|üV≤ü s¡D≈£î >∑Ts¬ q’ d”‘,· nekÕq<äX˝¯ À ñqï Äràj·TT&ÉT ` sêeTT&ç <äT'K+ s¬ +&ç+‘·˝+’… ~.
‘·q ‘·+Á&çøÏ Äràj·TT&Ó’q »{≤j·TTe⁄|ü≥¢ |æ‘·èuÛÑøÏÔì Á|ü<ä]Ùdü÷Ô n‘·ì X¯Øsêìï ì$Tsê&ÉT. »{≤j·TTe⁄ ø£qTïeT÷XÊ&ÉT.
lsêeTT&ÉT »{≤j·TTe⁄≈£î <äVü≤q dü+kÕÿsê\T #˚XÊ&ÉT. n‘·ìøÏ ñ‘·ÔeT>∑‘·T\T ø£\>±\ì >√<ëe]˝À »\‘·s¡ŒD≤\T #˚XÊ&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\T <ä+&Éø±s¡D´+qT+∫ Áøö+#ês¡D≤´ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç eq+˝À uÛÑj·T+ø£s¡T&Ó’q ˇø£ sêø£ådüTDÏí
#·÷XÊs¡T. n‘·ì ‘·\, yÓT&É ø£qã&É&É+˝Ò<äT. ø£&ÉT|ü⁄ uÛ≤>∑+˝À eTTKeTT+~. s=eTTàMT<ä ˇπø ø£qTï ñ+~. jÓ÷»q+ bı&Ée⁄
yê´|æ+∫q #˚‘·T\T. Ä #˚‘·T\˝À |ü≈£åî\qT, eTè>±\qT |ü{Ïº‹+{≤&ÉT. n‘·ìù|s¡T ªø£ã+<ÛäT&ÉTμ. ‘·q düMT|ü+˝ÀøÏ e∫Ãq
sêeT\ø£ÎDT\qT ne÷+‘·+>± ¬s+&ÉT #˚‘·T\‘√ |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT. n‘·ì #˚‘·T˝À¢ ∫øÏÿ‘˚ ‘·|æŒ+#·Tø√&É+ me]‘·s¡eT÷ ø±<äT.
n+<äTπø ªø£ã+<ÛäVü≤kÕÔ\Tμ nqï C≤rj·T+ |ü⁄≥Tº≈£îe∫Ã+~. ø£ã+<ÛäT&ÉT sêeT\ø£ÎDT\qT uÛÑøÏå+#·&ÜìøÏ H√s¡T‘Ós¡#ê&ÉT.
nqï<äeTTà*<ä›s¡÷ ‘·eT K&ÜZ\‘√ nHêj·÷dü+>± yê&ç uÛÑTC≤\qT qs¡øÏy˚XÊs¡T. ø£ã+<ÛäT&ÉT ≈£î|üŒ≈£L˝≤&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. ‘·q >∑T]+∫ #Ó|ü≈£îHêï&ÉT. XÊ|üø±s¡D+>± ‘·qø° $ø£è‘·s¡÷|ü+ ÁbÕ|æÔ+∫+<äHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT
ø£ã+<ÛäTì‘√μ. ªe÷≈£î sêeDTì ù|s¡T e÷Á‘·y˚T ‘Ó*dæ+~. n‘·ì s¡÷|ü+, ñ+&˚#√≥T, X¯øÏÔkÕeTsêú´\T ‘Ó*j·Te⁄. yê{Ïì
#Ó|Œü e\dæ+<äμì n&ç>±&ÉT. düe÷<Ûëq+>± ø£ã+<ÛTä &ÉT ªlsêe÷! HêøÏ|ü &ÉT ~eĆ≤„q+˝Ò<Tä . Hê X¯Øsêìï <äV≤æ ùdÔ Hê ì»s¡÷|ü+
edüT+Ô ~. n|ü&ÉT #Ó|Œü >∑\μqHêï&ÉT. ø£ã+<ÛTä &ç X¯ØsêìøÏ n–ïdü+kÕÿs¡+#˚XÊs¡T sêeT\ø£ÎDT\T. Ä C≤«\\ qT+∫ ~e´<˚V≤ü +‘√
ãj·T{ÏøÏ e#êÃ&ÉT ø£ã+<ÛäT&ÉT. d”‘ê<˚$ <=]πø ñbÕj·÷ìï lsêeTT&çøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+<äT≈£î düTÁê⁄&ç yÓTÆÁ‹ u≤>±
‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äHêï&ÉT. yê*düTÁê⁄\ ø£<∏äqT $e]+#ê&ÉT. düTÁê⁄DÏí #˚πs <ë]ì #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTT&ç nqTeT‹ì rdüTø=ì
ø£ã+<ÛäT&ÉT dü«sêZìøÏ yÓfi≤¢&ÉT.
ø£ã+<ÛäT&ÉT dü÷∫+∫q e÷s¡Z+˝À Á|üj·÷DÏdü÷Ô |ü+bÕdüs¡düT‡qï ÁbÕ+‘êìøÏ #˚sês¡T sêeT\ø£ÎDT\T. Ä rs¡+˝À ñqï
X¯ã] ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓfi≤fls¡T. X¯ã] ‘·|üdæ‡<äT∆sê\T, C≤„qejÓ÷eè<äT∆sê\T. lsêeT<äs¡Ùq+‘√ ÄyÓT ‘·qTe⁄ |ü⁄\øÏ+∫+~.
|ü+bÕrs¡+˝À <=]πø |ü+&É¢qT kÕ«$TøÏ düeT]Œ+∫+~. ‘·q »qà <ÛäqýÓTÆq≥T¢ uÛ≤$+∫+~. lsêeTT&ç nqTeT‹ìbı+~ ‘·q
<˚Vü‰ìï n–ïøÏ ÄVüQ‹ #˚dæ n–ïø±+‹‘√ }s¡∆ «˝Àø±\≈£î yÓ[fl+~.
nø£ÿ&çqT+∫ ãTTwüéT÷ø£ |üs¡«‘êìøÏ Á|üj·÷De÷j·÷´s¡T sêeT\ø£ÎDT\T. <ë]˝À |ü+bÕdüs√esêìï <ä]Ù+#ês¡T.

øÏwæÿ+<Ûëø±+&É
|ü+bÕdüs√es¡ ÁbÕ+‘·+ |üs¡eT s¡eTD°j·T+>± ñ+~. Á|üø£è‹ ‘·q n+<ë\qT Á|ü<ä]ÙdüTÔqï≥T¢>± ñ+~. ø±ì lsêeTT&ç
eTqdüTqT @e÷Á‘·+ dü+‘√wüô|≥º˝Òø£b˛sTT+~. ô|’>± d”‘· m&Éu≤≥T Äy˚<äq nH˚ n–ïøÏ Ä»´+ b˛dæq≥T¢>± lsêeTT&ç
u≤<Ûqä T eT]+‘·ô|+∫+~. \ø£ÎDT&ÉT }s¡&+ç #ê&ÉT. ªnHêï á <ÓH’ ê´ìï e<äT\T. ñ‘ê‡Vü≤+ ‘Ó#T· Ãø√. n<˚ eTq≈£î y˚T\T#˚dTü +Ô ~.
#˚dæq Á|üj·T‘·ï+ $|òü\yÓTÆq|ü&ÉT, dü+|ü<ä\qT b˛>=≥Tº≈£îqï|ü&ÉT n<ÛÓ’s¡´|ü&É≈£î+&Ü Á|üj·T‘·ï+#˚ùdÔ eT+∫ |òü*‘·eTT+≥T+~.
ñ‘ê‡Vü≤y˚T ã\+. ñ‘ê‡Vü≤eTTqïyêìøÏ nkÕ<ÛäéTH˚~˝Ò<äT. yêfi¯ófl m≥Te+{Ï ø£cÕº\Te∫ÃHê yÓqø£&ÉT>∑Ty˚j·Ts¡T. eTq
Á|üj·T‘êïìï ø=qkÕ–<ë›+. e~HÓ>±s¡T ‘·|üŒ≈£î+&Ü \_ÛdüTÔ+~μ nì <ÛÓ’s¡´+ #ÓbÕŒ&ÉT.
ãTTwüéT÷ø£ |üs¡«‘·+ qT+∫ sêeT\ø£ÎDT\qT #·÷XÊ&ÉT düTÁê⁄&ÉT. >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&É¶≥ºsTT+~. Ä Ç<ä›s¡T Ms¡T\T
‘·q nqï nsTTq yê*|ü+|ü>± e#êÃπsyÓ÷qì uÛjÑ T· +‘√ eDøÏb˛‘·THêï&ÉT. <Ûqä Tsê“D≤\T <Û]ä +∫q yêfiËfles√ e÷s¡Ty˚w+ü ˝ÀyÓ[fl
ø£qTø√ÿeTì Ä+CH˚j·TTDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT.
düTÁê⁄ì Äq‹MT<ä sêeT\ø£ÎDT\Tqï #√{ÏøÏ ˇø£ÿ >∑+‘·Ty˚XÊ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. düHêï´dæ s¡÷|ü+˝À yê] <ä>∑Z]øÏ
yÓfi≤fl&ÉT. yê] s¡÷bÕìï bı–&Ü&ÉT. yê] |ü]#·j·T+ n&ç>±&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\T eTÚqeTTÁ<äqT<ë˝≤Ãs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT
yê]‘√ yêqs¡sêE düTÁê⁄&ÉT <Ûäsêà‘·Tà&ÉT, eTVü‰Ms¡T&ÉT. n‘·DÏí Äj·Tq nqï yê* e+∫+#ê&ÉT. s¡ø£åDø√dü+ C≤Á>∑‘·Ô‘√
‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. H˚qT düTÁê⁄&ç eT+Á‹ì. qqTï ªVü≤qTeT+‘·Tμ&É+{≤s¡T. H˚qT yêj·TT|ü⁄Á‘·TDÏí. mø£ÿ&ç¬ø’Hê yÓ[flsê>∑\ X¯øÏÔ
>∑\yêDÏí. düTÁê⁄&ÉT |ü+|ü>± á s¡÷|ü+˝À MT<ä>∑Zs¡øÏ e#êÃqT. düTÁê⁄&ÉT MT‘√ ùdïVü‰ìï ø√s¡T‘·THêï&ÉTμ nì #êø£#·ø£´+>±
e÷{≤¢&Ü&ÉT. $wüj·÷ìï #Óù|Œ|ü<ä∆‹˝À m+‘√ H˚s¡TŒqT Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. Vü≤qTeT+‘·Tì e÷≥rs¡T lsêeTTDÏí Äø£≥Tº≈£î+~.
\ø£ÎDT&ç‘√ ªÇ‘·&ÉT y˚<ë\qT, yê´ø£s¡D≤ìï ≈£åîDí+>± #·~yê&Éqï~ ìX¯Ãj·T+. ˝Ò≈£b˛‘˚ e÷≥˝À¢ Ç+‘· düŒwüº‘· ñ+&É<äT.
‘·&uÉ ≤≥T, ‘=+<äsb¡ Õ≥T ˝Ò≈î£ +&Ü, ‘·|ü \T |ü\ø£≈î£ +&Ü, düs¬ q’ dü«s¡+‘√ #Ó|Œü <ä\#·T≈£îqï $wüj÷· ìï eTqdüT≈£î Vü≤‘·T≈Ô î£ H˚≥≥T¢
#ÓbÕŒ&ÉT. áj·Tq e÷{≤¢&˚ rs¡T#·÷ùdÔ #·+|ü&ÜìøÏ ø£‹Ô m‹Ôq X¯Á‘·Te⁄≈£î ≈£L&Ü #˚‘·T\T sêe⁄μ nì yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. e÷≥≈£îqï
X¯øÏÔ n≥Te+{Ï~.
Vü≤qTeT+‘·T&ç‘√ \ø£ÎDT&çH˚ e÷{≤¢&ÉeTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ç n_ÛÁbÕj·÷\≈£î düeTà‹ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷. ‘·eT
eè‘êÔ+‘êìï $e]+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. ‘·eT≈£î düTÁê⁄&ç düV‰ü j·T+ m+‘√ ‘·–q<äHêï&ÉT. düHêï´dæs÷¡ |ü+ e<ä* sêeT\ø£ÎDT\qT
uÛÑTC≤\ô|’ møÏÿ+#·Tø=ì ãTTwüéT÷ø£ |üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT Vü≤qTeT. n+‘·≈£î eTT+<˚ uÛÑj·T+‘√ eT\j·T–]øÏ #˚]q
düTÁê⁄DÏí sêeT\ø£ÎDT\ e<ä›≈£î rdüT≈£îe#êÃ&ÉT Ä+»H˚j·TT&ÉT.
lsêeT düTÁê⁄\T n–ïkÕøÏå>± $TÁ‘·T˝…’Hês¡T. düTÁê⁄&ÉT ªsêe÷! áHê&ÉT ˙e⁄ Hê≈£î ÁbÕD$TÁ‘·T&çyÓ’Hêe⁄. Ç|üŒ{Ï
qT+∫ düTK<äT'U≤\˝À eTq+ ˇø£ÿ{Ï>±H˚ ñ+<ë+. yê* uÛÑj·T+ qqTï e<ä\&É+˝Ò<äT. ˙ nuÛÑj·T+ ø±yê*μ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
lsêeTT&ÉT eT+<äVü‰kÕìï ∫+~dü÷Ôμ düTÁ^yê! Ä|ü<ä˝À Ä<äT≈£îH˚yê&˚ >∑<ë $TÁ‘·T&ÉT. ˙ uÛ≤s¡´qT n|üVü≤]+∫q yê*ì
‘·|üŒø£ e~ÛkÕÔqμì e÷{Ç#êÃ&ÉT. düTÁê⁄&ç eTqdüT≈£î<äT≥|ü&ç+~.
lsêeTdüTÁê⁄\T ùdïVü≤|üPs¡«ø£+>± e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥TqïdüeTj·T+˝ÀH˚ d”‘ê<˚$øÏ, yê*øÏ, sêeD≤düTs¡TìøÏ m&ÉeTø£qTï
ˇø£ÿkÕ]>± n~]+~.
düTÁê⁄&ÉT >∑‘+· ˝À ‘êqT q\T>∑Ts¡T eT+Á‘·T\‘√ ø=+&ÉMT<ä ñqï|ü&ÉT ˇø£ sêø£då Tü &ÉT ÅdìÔ” ã\e+‘·+>± rdüT≈£îb˛e&É+
#·÷XÊeTHêï&ÉT. ÄyÓT ªsêe÷!μ ª\ø£ÎD≤!μ nì _>∑Zs¡>± ns¡e&É+ $HêïeTHêï&ÉT. ‘·eTqT #·÷dæ ˇø£ q>∑\ eT÷≥qT
C≤s¡$&É∫+<äì #Ó|æŒ, Ä ÄuÛÑs¡D≤\qT ‘Ó∫Ã #·÷|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT yê{Ïì #·÷dæ ø£˙ï{Ï dü+Á<äeTj·÷&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT
ªnHêï! á πøj·T÷sê\qT, ≈£î+&É˝≤\qT H˚qT >∑Ts¡TÔ|ü≥º˝ÒqT. ø±ì ø±* n+<Ó\T e÷Á‘·+ e÷ e~HÓ>±]y˚. ÄyÓT≈£î ì‘·´+
bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚j·T&É+e\¢ H˚qT M{Ïì >∑Ts¡TÔ|ü{≤ºμqHêï&ÉT.
lsêeTT&ç XÀø±ìï b˛>=fÒº Á|üjT· ‘·ï+ #˚XÊ&ÉT düTÁê⁄&ÉT. d”‘ê<˚$ì rdüT≈£îsêe&É+˝À ‘êqT ‘·–q Á|üjT· ‘·ï+ #˚kÕÔqHêï&ÉT.
dü|ü]yês¡+>± sêeDTDÏí Vü≤‘·e÷πsÃ+<äT≈£î ‘·q X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\ìï+{Ï˙ $ìjÓ÷–kÕÔqHêï&ÉT. <äT'K+ nqs¡ú<ëj·Tø£+ ø£qTø£
m|ü&É÷ <äT'œ+#·e<äH› êï&ÉT. m\¢|ü &É÷ <äT'œ+#˚yê]øÏ düTKeTT+&É<Tä . ‘˚»düT‡ ø°Då dÏ Tü +Ô ~. ˇø=ÿø£ÿ|ü&ÉT ÁbÕD≤\T ì\e&ÉyT˚
ø£wüº+>± ñ+≥T+~. ø£qTø£ <äT'Kdæú‹qT+∫ ãj·T≥ |ü&ÉeTì <ÛÓ’s¡é#·Hê\qT #ÓbÕŒ&ÉT.
ªz sêe÷! ì»yÓTÆq $TÁ‘·T&ÉT ‘·q ùdïVæ≤‘·T&çø√dü+ dü+|ü<ä\qT, düTU≤\qT, ∫es¡≈£î ‘·q ÁbÕD≤\qT ≈£L&Ü $&Ée&ÜìøÏ
dæ<ä∆|ü&É‘ê&ÉT. ÁbÕD$TÁ‘·T\yÓTÆq eTq+ ùdïVü≤<Ûäsêàìï #·ø£ÿ>± bÕ{Ï<ë›μeTHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT n+<äT≈£î n+^ø£]dü÷Ô ªñ|üø±s¡+
»s¡>∑&Éy˚T $TÁ‘·Tìe\¢ |òü\+ ` n|üø±s¡+ #˚j·T&É+ X¯Á‘·Te⁄ \ø£åD+. ˙ uÛ≤s¡´q|üVü≤]+∫q yê*ì ás√CÒ #·+|ü⁄‘êμqHêï&ÉT.
yê*‘√ yÓ’s¡yÓT+<äT≈£î e∫Ã+<√ ‘Ó\|üeTHêï&ÉT düTÁê⁄DÏí. >∑‘·ø£<∏äqT lsêeTT&ç #Ó$q y˚XÊ&ÉT düTÁê⁄&ÉT.
ªe÷ nqï yê* eTVü‰ã\XÊ*. ô|<ä›yê&ÉT ø£qTø£ e÷ ‘·+Á&ç ‘·s¡yê‘· øÏwæÿ+<Ûä≈£î sêC…’Hê&ÉT. e÷j·÷$ nH˚ yê&çøÏ e÷
nqï‘√ yÓ’s¡+. ˇø£Hê{Ï ns¡∆sêÁ‹ e÷j·÷$ øÏwæÿ+<Ûä≈£î e∫Ã yê*ì j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. y˚TyÓT+‘·>± yê]+∫Hê yê*
$q≈£î+&Ü yêì‘√ b˛s¡T≈£î dæ<ä∆eTj·÷´&ÉT. eTeTTà\qT #·÷&É>±H˚ e÷j·÷$ uÛÑj·T+‘√ yÓqT~]– |æø£ÿã\+#·÷bÕ&ÉT. y˚TeTT
yÓ+ã&ç+#ê+. n‘·&TÉ ˇø£ ô|<ä› uÛ÷Ñ >∑èVü≤+˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. yê* Äy˚X+¯ ‘√ }–b˛‘·THêï&ÉT. qqTï _\<ë«s¡+ <ä>sπZ∑ ñ+&ÉeTHêï&ÉT.
e÷j·÷$ì #·+|æ ekÕÔqì yÓfi≤¢&ÉT. dü+e‘·‡s¡yÓTÆ+~. nqïC≤&˚˝Ò<äT. Hê ÄX¯\T n&ÉT>∑+{≤sTT. Ä+<√fi¯q m≈£îÿyÓ’+~.
Ç+‘·˝À qTs¡T>∑T‘√≈£L&çq s¡ø£Ô+ >∑TVü≤˝À qT+∫ ãj·T≥≈£î edüTÔqï~. ˝À|ü\ sêø£ådüTì$, nqï>±] ns¡T|ü⁄\T $ì|ædüTÔHêïsTT.
e÷j·÷$#˚‹˝À e÷ nqï #·ìb˛j·÷&ÉqT≈£îHêïqT. sêø£ådüT&ÉT ãj·T≥≈£î ekÕÔ&˚yÓ÷qì ø=+&É+‘· ã+&É‘√ _\<ë«sêìï
eT÷ùdXÊqT. eTÚq+>± øÏwæÿ+<Ûä≈£î e#êÃqT. eT+Á‘·T\T Hê <ë«sê düe÷#êsêìï ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T. ã\e+‘·+>± qqTï
sêEqT #˚XÊs¡T. ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ yê* e#êÃ&ÉT. qqTï sêEqT #˚j·T&É+ #·÷dæ ø£qT˝…Ás¡CÒXÊ&ÉT, Hê ≈£îe÷s¡T\qT #Ós¡kÕ\˝À
ã+~Û+#ê&ÉT. m+‘· ã‹e÷*Hê ø£$å T+#·˝<Ò Tä . dü]ø£<ë qqTï sê»´ÁuÛwÑ ßü Dº íÏ #˚jT· &ÉyT˚ ø±<äT. Hê uÛ≤s¡´ s¡TeTqT n|üV≤ü ]+#ê&ÉT.
ÁbÕD;Û‹‘√ |üsT¡ >∑T\TrXÊqT. düeTdüÔ uÛ÷Ñ eT+&É\+ ‹]>±qT. ∫es¡≈î£ á ãTTwüéT÷ø£ |üs«¡ ‘êìï #˚sT¡ ≈£îHêïqT. eT‘·+>∑eTTì
XÊ|ü+ ø±s¡D+>± yê* Çø£ÿ&É≈£î sê˝Ò&ÉT. yê* <äT+<äT_Û nH˚ sêø£ådTü DÏí #·+|æ $dü]y˚dæq|ü&ÉT Ä sêø£ådüT&ç H√{ÏqT+&ç s¡ø£Ô
_+<äTe⁄\T eT‘·+>±ÁX¯eT+ MT<ä |ü&Ü¶sTT. n+<äT≈£î ø√|æ+∫q eTTì ãTTwüéT÷ø£ |üs«¡ ‘·+ MT<ä ø±\Tô|&ç‘˚ yê* eTs¡DkÏ ÕÔ&ìÉ
X¯|æ+#ê&ÉTμ n+≥÷ düTÁê⁄&ÉT ‘·q ø£<∏äq+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT.

lsêeTTì ã\yÓT˝≤+{Ï<√ ‘Ó\TdüTø√yê\qT≈£îHêï&ÉT düTÁê⁄&ÉT. <ëìøÏ »yêãT>± lsêeTT&ÉT ø±* u§≥qy˚*‘√
nø£ÿ&É |ü&çe⁄qï <äT+<äT_Û ndæú|ü+»sêìï |ü~jÓ÷»Hê\ <ä÷s¡+ |ü&˚≥≥T¢ ∫$Tày˚XÊ&ÉT. ˇπø u≤D+‘√ @&ÉT eT~›#Ó≥¢qT
N˝≤Ã&ÉT. dü+‘√wæ+#ê&ÉT düTÁê⁄&ÉT.
yê* e<Ûä≈£î Çø£ @ e÷Á‘·+ Ä\dü´+ e<ä›ì lsêeTTDÏí ‘=+<äs¡ô|{≤º&ÉT. n+<äs¡÷ øÏwæÿ+<Ûä≈£î yÓfi≤fls¡T. düTÁê⁄&ÉT
uÛÑj·T+ø£s¡+>± >∑]®dü÷Ô yê*ì j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. eTVü‰ã\XÊ* nsTTq yê* ø£åD≤\˝À nø£ÿ&É yê˝≤&ÉT. Ç<ä›]
j·TT<ä∆+ nø£ÿ&É uÛÑj·÷qø£ yê‘êes¡D≤ìï düèwæº+∫+~. yê*düTÁê⁄\T ˇπø b˛*ø£‘√ ñHêïs¡T. n+<äTπø lsêeTT&ÉT yê*ì
düŒwü+º >± >∑T]Ô+#·˝øÒ b£ ˛j·÷&ÉT. yê* $»è+uÛDÑ ≈£î ‘·≥Tºø√˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT düTÁê⁄&ÉT. lsêeTT&ç ø=s¡≈î£ #·÷XÊ&ÉT. ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä .
>∑T+&Ó>∑TuÛÒ\TeT+~. ÁbÕDuÛÑj·T+‘√ ãTTwüéT÷ø±ìøÏ |üs¡T>∑T\TrXÊ&ÉT düTÁê⁄&ÉT. nø£ÿ&É≈£î yÓfi¯fl˝Òì yê* düTÁê⁄&ç‘√
ªã‹ø±e⁄ b˛μ nì eTs¡*b˛j·÷&ÉT.
\ø£ÎD Vü≤qTeT+‘·T\‘√ ≈£L&ç lsêeTT&ÉT düTÁê⁄&ç <ä>∑Z]øÏ e#êÃ&ÉT. düTÁê⁄&ÉT dæ>∑TZ‘√ ‘·\ ~+#·T≈£îHêï&ÉT. ª˙
dü÷#·q bÕ{Ï+∫q+<äT≈£î |òü*‘·$T<˚Hê?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ndü\T $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. düTÁê⁄DÏí >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ
M\T>± ªHê>∑πødüs¡ |üP\‘·μ qT yÓT&É˝À y˚j·TeTì \ø£ÎDT&çøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. nqï Ä»„qT yÓ+≥H˚ neT\T#˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
|üP\‘√ ì+&çq Ä \‘·qT <Ûä]+∫ düTÁê⁄&ÉT ‹]– j·TT<ë∆ìøÏ düqï<ä∆eTj·÷&ÉT.
øÏwÿæ +<Û≈ä î£ Á|üj÷· DeTj·÷s¡+<äs÷¡ . düTÁê⁄&ÉT yê*ì eT∞fl j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. yê* n&ÉT>∑TeTT+<äT≈£î y˚XÊ&ÉT.
ø±ì n‘·ì uÛ≤s¡´ ‘ês¡ n&ÉT¶|ü&ç+~. ˇø£kÕ] z&çb˛sTT <Óã“\T ‹qï düTÁê⁄&ÉT eT∞¢ ÄVü‰«ì+#·&É+ yÓqø£ @<√ Ä+‘·s¡´+
ñ+<äì n_ÛÁbÕj·T|ü&+ç ~. düTÁê⁄&çøÏ lsêeTT&ÉT n+&É>± ñHêï&Éqï $wüj÷· ìï Á|ükÕÔ$+∫+~. j·TT<ë∆ìøÏ yÓfifl¯ &É+ øπ eå T+ø±<äì
yê]+∫+~. ‘ês¡e÷≥\qT ô|&É#Ó$q ô|{≤º&ÉT yê*. j·TT<ä∆~X¯>± n&ÉT>∑T\T y˚XÊ&ÉT.
yê*düTÁê⁄\ b˛s¡T rÁe+>± kÕ>∑T‘·Tqï~. s¡ø£Ô+ ø±s¡T‘·THêï |ü{Ïº+#·T≈£îH˚ dæú‹˝À ˝Òs¡T yê[fl<ä›s¡÷. yÓT\¢yÓT\¢>±
düTÁê⁄ì X¯øÏÔ düqï–\T¢‘·Tqï~. e÷{Ïe÷{ÏøÏ ~≈£îÿ\T #·÷düTÔHêï&ÉT. n‘·ì Ä+‘·s¡´+ ns¡úyÓTÆ+~ lsêeTT&çøÏ. $wüdüs¡Œ+‘√
düe÷qyÓTÆq u≤D≤ìï n‘·&ÉT yê*MT<ä≈£î e~˝≤&ÉT. n~ ø£åD≤\˝À yê* eø£å'düú\+˝À Hê≥T≈£îqï~. yê* H˚\MT~øÏ
yê*b˛j·÷&ÉT. düŒ èVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. s¡ø|Ô£ ⁄ü eT&ÉT>∑T˝À |ü&eç ⁄qï yê* ø=+‘·ùd|ü{øÏ Ï ‘˚sT¡ ≈£îHêï&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\qT #·÷XÊ&ÉT.
lsêeTTì‘√ ªñ‘·ÔeTT&Éì ù|s¡Tbı+~q ˙e⁄ Ç+‘· n<Ûäs¡à+>± m+<äT≈£î Á|üe]Ô+#êe⁄? ˙≈£î ˙ <˚XÊìøÏ H˚HÓqï&É÷ n|üø±s¡+
#˚j·T‘·\ô|≥º˝Ò<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT qHÓï+<äT≈£î #·+|üe\dæe∫Ã+~. ìqTï m~]+∫ j·TT<ä∆y˚T #˚j·T˝Ò<äT. y˚s=ø£]‘√
b˛s¡T‘·Tqï|ü&ÉT m+<äT≈£î <=+>∑<Óã“ rXÊμeì ì\BXÊ&ÉT. d”‘ê<˚$ ø=s¡≈£î düTÁê⁄DÏí ÄÁX¯sTT+#·&É+ø£Hêï ‘·qqT ø√]e⁄+fÒ
u≤>∑T+&˚<Hä êï&ÉT. ˇø£ÿs√E˝À d”‘ê<˚$ì ‘Ó∫Ã n|üŒC…ù|Œyê&Éqì |ü*ø±&ÉT. sêeDTDÏí j·TT<ä+∆ ˝À ã+~Û+∫ ‘Ó∫Ã ˙ eTT+<äT+#˚
yê&çqì ‘Ó*bÕ&ÉT.
lsêeTT&ÉT yê* n_ÛÁbÕj·÷\qT ‘√ùdXÊ&ÉT. ‘·eTTà&ç uÛ≤s¡´qT #Ós¡ã≥º&É+ e+{Ï n<Ûäsêà\≈£î ˇ&ç>∑{Ïºq+<äTe\¢ H˚qT
˙≈£î eTs¡D<ä+&Éq $~Û+#êqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. yêqs¡T&ç$ ø£qTø£ #ê≥T>± ñ+&ç #·+|ü&É+˝À ‘·|ü˝Ò<äHêï&ÉT.
lsêeTTì e÷≥\T $qï yê* ‘·q ‘·|üqT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. eTìï+#·eTì <√dæ˝§>±Z&ÉT. uÛÑs¡Ô $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï
‘ês¡ |üs¡T>∑T|üs¡T>∑Tq e∫Ã+~. eTs¡Dy˚<äq‘√ øÏ+<ä |ü&çe⁄qï yê* Bqdæú‹ì #·÷dæ+~. >∑T+&Ó #Ós¡Tej˚T≥≥T¢ @&çÃ+~.
ÁbÕjÓ÷|üy˚XÊìøÏ dæ<ä∆|ü&çq ‘ês¡qT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT z<ësêÃ&ÉT. ‘ês¡, n+>∑<äT\ u≤<Ûä´‘·qT düTÁê⁄q≈£î yê* n|üŒC…bÕŒ&ÉT.
‘·qyÓT&É˝Àì ~eýÓTÆq düTes¡íe÷\qT düTÁê⁄qøÏ∫Ã yÓ+≥H˚ <Ûä]+#·eTHêï&ÉT. ˝Ò≈£î+fÒ yê* #·ìb˛sTTq eTs¡Tø£åDy˚T Ä
e÷\≈£îqï X¯øÏÔ q•düTÔ+~. ø=&ÉT¬ø’q n+>∑<äT&çøÏ J$‘·+˝À m˝≤ q&É#·Tø√yê˝À ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. u≤D+ e\¢ ø£\T>∑T‘·Tqï
u≤<Ûä n+‘·ø£+‘·≈£L n~Ûø£yÓTÆ ÁbÕD≤\qT e~˝≤&ÉT. yê* J$‘ê<Ûë´j·T+ eTT–dæ+~.
düTÁê Vü≤qTeT<ë<äT\T lsêeTT&ç <ä>∑Z]øÏ e#êÃs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTT&ç‘√ düTÁê⁄ì |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·T+
Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT. Bìø√dü+ øÏwæÿ+<Ûä≈£î s¡eTàì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·+Á&ç Ä»„y˚Ts¡≈£î |ü<ëï\T>∑T dü+e‘·‡sê\ es¡≈£î @ Á>±eT+˝À>±ì
q>∑s¡+˝À>±ì ‘êqT n&ÉT>∑Tô|≥ºqì #Ó|æŒ |æ‘·èyêø£´ |ü]bÕ\qqT eTs√e÷s¡T #ê≥T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. düTÁê⁄&çøÏ X¯óuÛÑ+
|ü*ø±&ÉT. ‘êqT Á|üdüeD–] MT<ä ñ+{≤qHêï&ÉT. esê¸ø±\+ b˛j·÷ø£ d”‘êH˚«wüD Á|üj·T‘·ï+ ÁbÕs¡+_Û+#·eTì düTÁê⁄DÏí
Ä<˚•+#ê&ÉT. düπsqHêï&ÉT düTÁê⁄&ÉT.
øÏwæÿ+<Ûä≈£î sêE>± düTÁê⁄&ÉT, j·TTesêE>± n+>∑<äT&ÉT |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔ\j·÷s¡T. ø±\+ >∑&ÉTdü÷Ôqï~. X¯s¡‘êÿ\+ e∫Ã+~.
d”‘êH˚«wüD ø±s¡úÛ≤sêìï düTÁê⁄&çøÏ >∑Ts¡TÔ#˚XÊ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ‘·<äqT>∑TD+>± ùdq\qT düMTø£]+#·eTì ùdHê|ü‹ nsTTq
ª˙\TDÏíμ ÄC≤„|æ+#ê&ÉT düTÁê⁄&ÉT. Ç~ lsêeTT&çøÏ ‘Ó*j·T<äT. \ø£ÎDTDÏí |æ*∫ düTÁê⁄&ç <ä>∑Z]øÏ yÓfi¯fleTHêï&ÉT.
\ø£ÎDT&ÉT øÏwæÿ+<Ûä≈£î |üj·TqeTj·÷&ÉT. düTÁê⁄&ÉT sê»uÛÀ>±\˝À z\˝≤&ÉT‘·THêï&ÉT. d”‘ê<˚$ m&Éu≤≥Te\¢ ì\Te⁄Hê
˙s¡e⁄‘·Tqï nqï>±s¡T, ìs¡¢ø£å ´+‘√ düTÁê⁄&ÉT ` \ø£ÎDTìøÏ ÄÁ>∑Vü≤+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~. ãTdü\T ø=&ÉT‘·THêï&ÉT. n‘·ì
eTT+<äT≈£î sêe&ÜìøÏ me]ø° ø±fi≤fl&É&É+˝Ò<äT. yêqs¡T\÷, eT+Á‘·T˝Òø±<äT ` düTÁê⁄&ç |ü]dæúr n+‘˚. eT+~s¡ <ë«s¡+
<ä>∑Z]øÏ e∫Ãq \ø£ÎDT&ç‘√ e÷{≤¢&É{≤ìøÏ ‘ês¡ yÓ[fl+~. Åd”Ô\|ü≥¢ ø√|ü+ Á|ü<ä]Ù+#·>∑÷&É<äì XÊ+‹+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
düTÁê⁄&ÉT d”‘êH˚«wüD≈£î Á|üj·T‘êï\T yÓTT<ä\Tô|{≤º&Éì ‘ês¡ \ø£ÎDT&çøÏ ‘Ó*|æ+~. n+‘·'|ü⁄s¡+˝À ñqï düTÁê⁄DÏí ø£*XÊ&ÉT
\ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ç <äj·Te\¢H˚ ‘ê˙ dæú‹˝À ñHêïqì ø£è‘·»„‘· Á|üø£{Ï+#ê&ÉT düTÁê⁄&ÉT. eTVü‰ |üsêÁø£eTXÊ* lsêeTT&çøÏ
‘·q düVü‰j·T+ ì$T‘·Ôe÷Á‘·y˚TqHêï&ÉT. ‘·qyÓ’|ü⁄qT+∫ @<Ó’Hê ‘·|ü »]–‘˚ eTìï+#·eTHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT XÊ+‹+#ê&ÉT.
‘·q nqï>±] <ä>∑Z]øÏ düTÁê⁄DÏí s¡eTàHêï&ÉT.
düTÁê⁄&ÉT $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À>∑\ yêqs¡ Ms¡T\qT sêe\dæ+~>± #Ó|Œü eTì Vü≤qTeT+‘·TDÏí ÄC≤„|+æ #ê&ÉT. |ü~s√E˝À¢>±
sêø£b˛‘˚ yêfi¯fl≈£î eTs¡D<ä+&Éq ‘·|üŒ<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á yês¡ÔqT nìï ~≈£îÿ\≈£L y˚>∑+>± |ü+bÕ&ÉT.
|òü*‘·+>± ø√≥¢eT+~ yêqs¡jÓ÷<ÛäT\T øÏwæÿ+<Ûä≈£î #˚s¡T≈£î+≥THêïs¡T. düTÁê⁄&çì Ä»„ n≥Te+{Ï~. <ëìøÏ ‹s¡T>∑T˝Ò<äT.
n+<äTπø ªdüTÁ^yê»„μ nH˚~ C≤rj·T+>± dæús¡|ü&É¶~.
lsêeTT&ç‘√ düTÁê⁄&ÉT düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. yêqs¡T\ sêø£qT >∑T]+∫ ‘Ó*bÕ&ÉT. d”‘·C≤&ÉqT ‘Ó\TdüTø√&É+, sêeDT&ç
ìyêkÕìï |üdæ>∑≥º&Éy˚T Á|ü<Ûëqø£s¡ÔeéTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì dü÷#·q y˚Ts¡≈£î d”‘êH˚«wüDø√dü+ yêqs¡ Ms¡T\qT
q\T~≈£îÿ\≈£î |ü+bÕ&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq≈£î ª$q‘·Tìμ Hêj·Tø£‘«· +˝À ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. <äøD åÏ ~≈£îÿ≈£î n+>∑<Tä ì Hêj·Tø£‘«· +˝À
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, C≤+ãe+‘·T&ÉT yÓTT<ä˝…’q Á|üeTTKT\‘√
≈£L&çq ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. y˚Tqe÷eT nsTTq düTùwDTì
Hêj·Tø£‘·«+˝À |ü&ÉeTs¡≈£î, X¯‘·ã* Hêj·Tø£‘·«+˝À ñ‘·Ôs¡
~X¯≈£î ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. ˇø=ÿø£ÿ ~≈£îÿq @j˚T Á|ü<˚XÊ\
>∑T+&Ü yÓfi≤¢˝À, nø£ÿ&É @y˚T$T ñ+{≤jÓ÷ $es¡+>±
#ÓbÕŒ&ÉT düTÁê⁄&ÉT. Ä Á|ü<˚XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q n‘·ì
C≤„q+ #·÷ùdÔ eTT≈£îÿq y˚\T y˚düT≈£î+{≤+. HÓ\s√E˝À¢
düe÷#ês¡+ ‘ÓeTàì düTÁ^yê»„. d”‘êH˚«wüDqT dü|òü\+
#˚j·T>∑\ düeTs¡Tú&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&˚qì düTÁê⁄&ç qeTàø£+.
Vü≤qTeT+‘·T&É÷ n+‘˚ $XÊ«dü+‘√ ñHêï&ÉT. lsêeTT&ç
uÛ≤eq≈£L&Ü n<˚. n+<äTπø ‘·qù|s¡T #ÓøÏÿñqï ñ+>∑sêìï
Vü≤qTeT+‘·T&çøÏ Ç#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘· Bìï #·÷ùdÔ Vü≤qTeTqT sêeT<ä÷‘·>± qeTTà‘·T+<äHêï&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT qeTdüÿ]+∫
sêeTeTTÁ~ø£qT Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. lsêeTTì bÕ<ë\≈£î Á|üD$T*¢ Á|üj·÷DeTj·÷&ÉT.
d”‘êH˚«wüD≈£î ãj·T\T<˚] HÓ\s√E\T ø±edüTÔqï~. ‘·÷s¡TŒ, |ü&ÉeTs¡, ñ‘·Ôs¡ ~≈£îÿ\≈£î yÓ[flqyêfi¯ófl rÁe+>± yÓ~øÏ
yÓ~øÏ ]ø£ÔVü≤kÕÔ\‘√ yÓqT~]>±s¡T. >∑&ÉTe⁄ eTT–ùdHê{ÏøÏ Á|üdüeD–]˝À lsêeTTì‘√ ñqï düTÁê⁄&ç <ä>∑Z]øÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
d”‘·C≤&É ø√dü+ #˚dæq ø£èwæ |òü*+#·˝Ò<äì $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á $wüj·T+˝À ø£è‘·ø£è‘·T´&Í‘ê&Éì BÛe÷
e´ø£Ô+#˚XÊs¡T. m+<äTø£+fÒ sêeDT&ÉT d”‘·qT rdüT¬ø[fl+~ <äøÏåD+yÓù’ | >∑<ë.
n+>∑<äTì Hêj·Tø£‘·«+˝À <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄≈£î ãj·T\T<˚]q Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓTT<ä˝…’qyêfi¯ófl nDTeDTe⁄Hê >±*düTÔHêïs¡T.
düTÁê⁄&ç∫Ãq >∑&ÉTe⁄ |üPs¡ÔsTT+~. @+ #˚j·÷˝À ‘√#·&É+ ˝Ò<äT. ‘·eT yêfi¯ófl ìsêX¯ |ü&É≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô|ü&Ü¶&ÉT n+>∑<äT&ÉT.
$s¡øÏÔ bı+<ä≈£î+&Ü <ÛÓ’s√´‘ê‡Vü‰\‘√ eTT+<äT≈£î kÕ–‘˚ $»j·T+ e]düTÔ+<äì Áù|πs|æ+#ê&ÉT. n+<äs¡÷ ¬s{Ïº+∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√
eTT+<äT≈£î ø£~˝≤s¡T.
Vü≤qTeT<ë<äT\T ˇø£ ô|<ä› >∑TVü≤<ä>∑Z]øÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. n~ ªãTTø£å_\eTTμ. ˇø£ sêø£ådüTì nBÛq+˝À ñ+~. u≤>±
n\dæb˛sTTq yêqs¡T\qT Äø£*<ä|ü\T |ü{Ïº |”&çdüTÔHêïsTT. >∑TVü≤˝ÀøÏ yÓfi≤fls¡T. n+‘ê njÓ÷eTj·T+>± ñ+~. ∫es¡≈£î
dü«j·T+Á|üuÛÑ nH˚ jÓ÷–ì nqTÁ>∑Vü≤+‘√ Äø£*<ä|ü\qT rs¡TÃ≈£îHêïs¡T. ÄyÓTqT ÁbÕ]ú+∫ ÄyÓT ‘·|ü' Á|üuÛ≤e+ e\¢ ø£åD≤\˝À
ˇø£ ô|<ä›düeTTÁ<ä|ü⁄ ˇ&ÉT¶≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ä düeTTÁ<ëìï ªeT¨<ä~Ûμ n+{≤s¡T. ñyÓ«‘·TÔq ˝Ò#˚ n\\ n\»&ç uÛÑj·÷ìï
ø£*–düTÔqï~.
düeTTÁ<ärs¡+˝À yêqs¡T\+‘ê düe÷y˚Xe¯ Tj·÷s¡T. @+ #Ój÷· ´˝À rÁe+>± #·]Ã+#·T≈£î+≥THêïs¡T. d”‘· C≤&É ø£ìô|≥º≈î£ +&Ü
düTÁê⁄ì #˚s¡sê<äqT≈£îHêïs¡T.
Mfi¯fl e÷≥˝À¢ ª»{≤j·TTe⁄μ Á|ükÕÔeq e∫Ã+~. n~ $Hêï&ÉT ªdü+bÕ‹μ. Ç‘·&TÉ |üøsåÏ êE, »{≤j·TTe⁄≈£î nqï. s¬ ø£ÿ\T˝Òø£
|ü&ç ñHêï&ÉT. dü+bÕ‹ ‘·q k˛<äs¡T&ç eTs¡D≤ìøÏ m+‘√ $\|æ+#ê&ÉT. \+ø£˝À d”‘· ñqï |ü]dæú‘·T\qT ì•‘·<äèwæº‘√ #·÷dæ
ø£fi¯fl≈£îø£{Ïºq≥T¢ $e]+#ê&ÉT. \+ø£≈£î m˝≤ yÓfi≤¢˝À #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+‘·˝À ÄX¯Ãs¡´ø£s¡+>± dü+bÕ‹øÏ ¬sø£ÿ\T yÓTT*#êsTT.
|üs√|üø±s¡|⁄ü D´+ }]πøb˛‘·T+<ë? n+<äs÷¡ Äq+~+#ês¡T. ‘·q s¬ ø£ÿ\ ã˝≤ìï ‘Ó\TdüTø√&ÜìøÏ ]e⁄«q Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT
dü+bÕ‹.
yêqs¡ Ms¡T\T ã\|üsêÁø£e÷\qT Á|ü<ä]Ù+#·&É+ <ë«sêH˚ d”‘êH˚«wüD dü|òü\eTÚ‘·T+<äqï ìX¯Ãj·÷ìøÏ e#êÃs¡T. ø±ì
e+<ä jÓ÷»Hê\T yÓ[fl sê>∑\yê¬se«s¡ì ‘·]ÿ+#·T≈£î+≥THêïs¡T. Ç≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ ø±s¡´Vü‰ì ø£\>∑≈î£ +&Ü ø±bÕ&É>\∑ yê&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&=ø£ÿ&˚qì ì>∑T<Z ˝˚ ≤Ã&ÉT C≤+ãe+‘·T&ÉT. Ä düeTj·T+˝À Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˇø£#√≥ @ø±+‘·+>± ≈£Ls=Ãì ñHêï&ÉT.
C≤+ãe+‘·T&ÉT Vü≤qTeT+‘·TDÏí #˚sê&ÉT. n‘·ì X¯øj ÔÏ T· T≈£î˝Ô +… ‘·{yÏ √ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ Áù|sπ |æ+#ê&ÉT. BìøÏ yêqs¡T\ Á|üX+¯ dü\T
‘√&Ó’HêsTT. Ç+πøeTT+~? Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ¬s{Ïº+∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√ ã˝≤ìï |ü⁄+E≈£îHêï&ÉT. n<äT“¤‘·yÓTÆq ‘˚»düT‡‘√
yÓ\T>∑T‘·THêï&ÉT. yêqs¡T\‘√ ªH˚qT y˚Ts¡T|üs¡«‘êìï nHêj·÷dü+>± y˚\e÷s¡T¢ #·T≥º>∑*>±qT uÛÑ÷eT+&É˝≤ìï düeTTÁ<ä+˝À
eTT+#·>∑\qT, Á>∑Vü≤qø£åÁ‘ê\qT n~Û>∑$T+#·>∑\qT, |üs¡«‘ê\qT qT>∑TZ qT>∑TZ #˚j·T>∑\qT. eTVü‰düeTTÁ<ë\qT ne©\>±
<ë≥>∑\qμì Ä‘·àX¯øÏÔì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Á|ü‹yê]˝À @<√ ˇø£ X¯øÏÔ ñ+≥T+~. dü¬s’q Áù|s¡D <=]øÏ‘˚ n~ yÓ*øÏ edüTÔ+~.
Vü≤qTeT+‘·T&ç e÷≥\≈£î C≤+ãe+‘·T&ÉT Äq+~+#ê&ÉT. ªHêj·THê! ˙ <ÛÓs’ √´‘ê‡Vü‰\≈£î ‘·–q≥T¢ e÷{≤¢&Üe⁄. ˙
e÷≥\T yêqs¡T\ eTqdüT˝À >∑÷&ÉTø£≥Tº≈£îqï <äT'U≤ìï <ä÷s¡+ #˚XÊsTT. n+<äs¡+ ˙ X¯óuÛ≤ìï ø√s¡T‘·THêï+. ãTTwüß\T,
eè<ä∆yêqs¡T\T, >∑Ts¡Te⁄\ nqTÁ>∑Vü≤+‘√ á düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#·T. ˙ sêø£ø√dü+ m<äTs¡T#·÷düTÔ+{≤+. eTq yêqs¡T\
ÁbÕD≤\˙ï ˙ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&çe⁄Hêïμj·Tì ‘Ó*bÕ&ÉT. ‘êqT \+|òæT+#˚ düeTj·T+˝À ‘·q ã˝≤ìï uÛÑ÷$T uÛÑ]+#·˝Ò<äì,
eTùV≤+Á<ä|üs¡«‘· •Ksê\T n+<äT≈£î ‘·–qeì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT |ü*øÏ eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚sê&ÉT.
düT+<äs¡ ø±+&É
eTVü‰ã\T&Óq’ e÷s¡T‹ dü÷s¡T´ìøÏ, eTùV≤+Á<äTìøÏ, yêj·TTe⁄≈£î, ÁãVü≤à≈£î, Ç‘·s<¡ e˚ ‘·\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. ‘·q X¯Øsêìï
ô|+#ê&ÉT. ˇfi¯ófl$]#ê&ÉT. Á|üfij¯ T· ø±\ y˚T|òTü >∑sq®¡ ˝≤ eTVü‰Hê<ä+#˚XÊ&ÉT. #˚‘T· \qT q&ÉTeTTMT<ä ñ+#ê&ÉT. bÕ<ë\qT <ä{+ºÏ #ê&ÉT.
#Óe⁄\qT ]øÏÿ+#ê&ÉT. ‘√ø£qT $<ä˝≤Ã&ÉT. n+>∑<ë~ eTVü‰Ms¡T\‘√, ªyêj·TTy˚>∑+‘√ kÕ–b˛j˚T sêeTu≤D+˝≤>∑ \+ø£≈£î
yÓfi¯‘êqT. nø£ÿ&É d”‘êe÷‘·qT #·÷&É˝Ò≈£î+fÒ n<˚ y˚>∑+‘√ dü«sêZìøÏ yÓfi¯fl≥+. nø£ÿ&É ≈£L&Ü d”‘êe÷‘· <äs¡Ùq+ ø±≈£î+fÒ
sêeDTì ã+~Û+∫ rdüT≈£îekÕÔ. @~ @yÓTÆHê ø±s¡´dü|òü\‘·‘√ ‹]–ekÕÔμqì |ü*ø±&ÉT. ˇø£ÿ ñ<äT≥Tq n+‘·]ø£å+˝ÀøÏ
m–sê&ÉT. lsêeTø±sê´ìøÏ yÓfi¯ó‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TìøÏ dü÷s¡T´&ÉT ‘êbÕìï ø£*–+#·˝Ò<äT. yêj·TTe⁄ #·\¢>± Á|üdü]+#ê&ÉT.
<˚e‘·\T, >∑+<Ûäs¡T«\T, eTVü≤s¡T¸\T ø°]Ô+#ês¡T.
düeTTÁ<ä+MT<ä>± kÕ–b˛‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·÷dæ kÕ>∑s¡T&ÉT düV‰ü j·T|ü&É<ä\#ê&ÉT. ‘êì+‘·yê&ÉT ø±e&ÜìøÏ Çøå±«≈£î
Á|üuTÑÛ yÓq’ dü>s∑ T¡ &˚ø±s¡DeTì kÕ>∑sT¡ ì n_ÛÁbÕj·T+. Ä Çøå±«≈£î ≈£î\‹\≈£î&Óq’ lsêeTTì ø±s¡´+ø√dü+ yÓfió¯ ‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TìøÏ
ÁX¯eT ø£\>∑>÷∑ &É<qä T≈£îHêï&ÉT. düeTTÁ<ä+˝À ñqï yÓTHÆ ê≈£îDÏí ãj·T≥≈£î s¡eTàHêï&ÉT. n‘·ì ã+>±s¡T –]•Ksê\MT<ä Vü≤qTeT+‘·T&ÉT
ˇøÏ+‘·ùd|ü⁄ $ÁXÊ+‹ rdüTø√>∑\&Éì uÛ≤$+#ê&ÉT. yÓTÆHê≈£î&ÉT düπsqHêï&ÉT. ˇø£ÿkÕ]>± düeTTÁ<ä+eT<Ûä´qT+∫ ô|’øÏ ˝Ò#ê&ÉT.
nø£kÕà‘·TÔ>± ô|’øÏ ˝Ò∫q yÓTÆHê≈£îDÏí ‘·q≈£î Ä≥+ø£+>± ‘·\#ê&ÉT e÷s¡T‹. ‘·q m<ä‘√ HÓ{Ïºy˚XÊ&ÉT. yÓTÆHê≈£î&ÉT nãT“s¡|ü&Ü¶&ÉT.
e÷qes¡÷|ü+˝À –]•Ks¡+ MT<ä ì\#ê&ÉT. düeTTÁ<äTì ø√]ø£qT ‘Ó*bÕ&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓTHÆ ê≈£îì‘√ ª˙ Ä<äs|¡ Pü s¡«ø£yTÓ qÆ
e÷≥\≈£î ‘·è|æÔ|ü&Ü¶qT. Ä‹<∏ä´+ n+<äT≈£îqïfÒ¢ uÛ≤$+#·T. düeTj·T+˝Ò<äT. Ä>∑&ÜìøÏ M\T˝Ò<äTμ nì #Ó|æŒ #˚‹‘√ n‘·DÏí
‘êø±&ÉT. Ä‹<∏ä´+ Á>∑Væ≤+∫q≥T¢>± ‘Ó*|æ eTT+<äT≈£îkÕ>±&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·TDÏí |üØøÏå+#·&ÜìøÏ e∫Ãq ªdüTs¡düμ nH˚ Hê>∑e÷‘· n‘·ì dü÷ø£ÎãT~∆ì, düeTj·Tdü÷Œ¤]Ôì #·÷dæ Äq+~+∫
Äos¡«~+∫+~. ªdæ+Væ≤ø£μ nH˚ sêø£ådæ Vü≤qTeT+‘·Tì $T+>±\ì #·÷dæ+~. ø±ì Vü≤qTeT+‘·T&˚ ‘·q yê&ç nsTTq >√fi¯fl‘√
dæ+Væ≤ø£qT N˝ÒÃXÊ&ÉT.
Á‹≈£L≥ |üs«¡ ‘·+MT<äTqï \+ø£≈î£ #˚sê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. q÷s¡T jÓ÷»Hê\T Á|üj÷· DÏ+∫Hê nDTe÷Á‘·yTÓ HÆ ê n\dæb˛˝Ò<Tä .
X¯Á‘·T<äTπs“¤<äýÓTÆq \+ø£qT #·÷XÊ&ÉT. n+<äT˝À Á|üy˚•+#·&ÜìøÏ sêÁ‹ düeTj·Ty˚T nqT≈£L\eTqT≈£îHêï&ÉT. n+‘·es¡≈£î y˚∫
ñHêï&ÉT. sêÁ‹ø±>±H˚ |æ*¢ Á|üe÷D+˝ÀøÏ ‘·q X¯Øsêìï ≈£î~+#·T≈£îì \+ø£˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ê&ÉT. Ç+‘·˝À \+ø±~Û<˚e‘·
(\+øÏDÏ) n‘·ìï #·÷dæ+~. ª˙yÓes¡T? m+<äTø=#êÃeμì ì\Bdæ+~. j·T<∏ës¡ú+ #Ó|üŒeTì >∑~›+∫+~. ‘·qqT ø±<äì \+ø£˝À
Á|üy•˚ +#·&+É kÕ<Û´ä +ø±<äqï~. ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|Œü <äì Vü≤qTeT+‘·TDÏí u…~]+∫+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ª\+ø±q>∑s+¡ n+<ä+>±
ñ+≥T+<äì $HêïqT. ˇø£kÕ] #·÷dæb˛yê\ì e#êÃqT. #·÷XÊø£ e∫Ãq <ë]H˚ yÓfi¯‘êμqì #ÓbÕŒ&ÉT. \+øÏDÏ uÛÑj·T+ø£s¡+>±
ns¡Tdü÷Ô ‘·q ns¡#˚‹‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ã\+>± ø={Ïº+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTVü‰Hê<ä+ #˚dü÷Ô m&ÉeT#˚‹‘√ \+øÏDÏô|’

ˇø£ÿ<Óã“y˚XÊ&ÉT. Åd”Ô nì >∑{Ïº>± ø=≥º˝Ò<äT. ø±ì Äe÷Á‘·+ <Óã“πø ≈£L\ã&çb˛sTT+~ \+øÏDÏ. ÁãVü≤à Ç∫Ãq es¡+ C≤„|üø£+
#˚düT≈£î+~. ˇø£ yêqs¡T&ÉT e∫Ã \+øÏDÏì »sTT+∫q|ü&ÉT sêø£ådüT\≈£î ø°&ÉTeT÷&ÉT‘·T+<äì ÁãVü≤à #ÓbÕŒ&ÉT. Ä düeTj·T+
ÄdüqïyÓTÆ+<äì Vü≤qTeT+‘·Tì‘√ |ü*øÏ+~. \+ø£˝ÀøÏ yÓfi¯fleTì #Ó|æŒ+~.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTTK<ë«s¡+ >∑T+&Ü \+ø£˝ÀøÏ yÓfi¯fl˝Ò<äT. ÁbÕø±s¡+ô|’ qT+&ç <ä÷øÏ yÓfi≤fl&ÉT. n~ ≈£L&Ü m&ÉeT bÕ<ä+
eTT+<äTu…{Ïº. X¯Á‘·Te⁄\ e<ä›≈£î yÓfi‚fl dü+Á|ü<ëj·T+ Ç~. \+ø£˝À Á|üy˚•+∫q e÷s¡T‹ ∫Á‘·$∫Á‘ê˝…’q Ç+&É¢qT #·÷XÊ&ÉT.
dü+^‘· e÷<ÛTä sê´ìï #·$#·÷XÊ&ÉT. y˚<|ä Tüò ÀwüqT $Hêï&ÉT. s¡øs£ ø¡ ±\ yêfi¯flqT #·÷XÊ&ÉT. düsê«+>∑dTü +<äsy¡ TÓ qÆ sêeDTì uÛeÑ Hêìï
#·÷XÊ&ÉT. mø£ÿ&Ü d”‘· C≤&É ø£ì|æ+#·˝<Ò Tä . eTVü‰bÕs¡Ù «, ≈£î+uÛøÑ s£ ,í¡ $;ÛwD
ü , eT¨<äs,¡ $s¡÷bÕø£,å $<äT´õ®V‰ü «<äT\ uÛeÑ Hê\˙ï
yÓ‹ø±&ÉT.
sêeD≤+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. m+<äs√ Åd\Ô” T #Ó˝≤¢ #Ó<sä T¡ >± |ü&TÉ ø=ì ìÁ<äb˛e&É+ #·÷XÊ&ÉT. Á|ü‘´˚ ø£ X¯jT· ´ô|’ |üe[+∫q
ˇø£ Åd”Ôì #·÷XÊ&ÉT. eTVü‰ kÂ+<äs¡´+‘√ yÓ*–b˛‘·Tqï ÄyÓT sêeDTì uÛ≤s¡´ eT+&√<ä]. ø±ì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT d”‘· nì
ÁuÛÑ$T+#ê&ÉT. d”‘·qT #·÷XÊqqTø=ì >∑+‘·T\T y˚XÊ&ÉT. ø=~›ùd|ü{Ïπø ‘·q Ä˝À#·q ‘·|üŒì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. lsêeTTDÏí m&Éu≤dæ
d”‘· Ç˝≤ ñ+&É>∑\T>∑T‘·T+<ë? nì nqT≈£îHêï&ÉT. ÄyÓT d”‘· ø±H˚ø±<äì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
mø£ÿ&Ü d”‘· C≤&É ‘Ó*j·Tø£b˛j˚Tdü]øÏ d”‘· eTs¡DÏ+∫+<˚yÓ÷qì dü+<˚Væ≤+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘· C≤&ÉqT
ø£ìô|≥º˝øÒ b£ ˛sTTq ‘êqT @ eTTK+ ô|≥Tº≈î£ ì ‹]–yÓfi≤fl\ì u≤<Û|ä &ü Ü¶&TÉ . nsTTHê ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&>É ÷∑ &É<ìä ìs¡sí TT+#·T≈£îHêï&ÉT.
Ç+‘· es¡≈£î yÓ‘·ø£ì ÁbÕ+‘ê\≈£î yÓfi≤fl\ì rsêàì+#·T≈£îHêï&ÉT. mø£ÿ&É≈£î yÓ[flHê ìsêX‚ ø£\T>∑T‘·Tqï~. d”‘· ø£qã&É˝Ò<äì
#Ó_‘˚ lsêeTT&ÉT J$+#·&TÉ . n‘·&TÉ ˝Òø£ \ø£ÎDT&ÉT+&É&TÉ . M] eTs¡D yês¡Ô $ì uÛsÑ ‘¡ · X¯Á‘·T|òTü Tï\T+&ÉsT¡ . |ü⁄Á‘·T\ eTs¡D≤ìøÏ
‘·≥Tºø√˝Òø£ øödü˝≤´ düT$TÁ‘ê ø¬ øπ’ sTT\T ‘·qTe⁄\T #ê*kÕÔsT¡ . Á|æjT· $TÁ‘·TDÏí M&ç düTÁê⁄&ÉT ã‘·ø&£ TÉ . <ëì‘√ s¡TeT ‘êsê+>∑<Tä \T
$T>∑\s¡T. Ç~ #·÷dæ yêqs¡C≤‹ á ˝Àø±ìï M&ÉT‘·T+~. Ç+<ä] eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡D+ ø±e&É+ø£Hêï ÁbÕjÓ÷|üy˚X¯+‘√
ÁbÕD≤\T e<ä\&Éy˚T eT+∫<äì|æ+∫+~ e÷s¡T‹øÏ. ø±ì ‘·]ÿ+∫ #·÷ùdÔ Ä‘·àVü≤‘·´ø£Hêï ã‹≈£î+&É&Éy˚T mH√ï $<Ûë\
ñ‘·ÔeTeTì|æ+∫+~. #·∫Ã kÕ~Û+#˚<˚$T{Ï? ã‹øÏ‘˚ düTU≤\qT, X¯óuÛ≤\qT bı+<äe#·TÃ. ã‹øÏ ñqïyêfi¯ófl mqï&Ó’Hê
ø£\TdüTø√e#·TÃ. n+<äTπø ÁbÕD≤\qT ì\T|ü⁄ø√yê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
n|üŒ{Ïes¡≈£î yÓ‘·ø£ì nXÀø£eq+˝ÀøÏ yÓfi≤fl\qT≈£îHêï&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\≈£î, s¡TÁ<ä, Ç+Á<ä, j·TeT,
yêj·TT<˚e⁄\≈£î dü÷s¡´#·+Á<ä eTs¡T<äZD≤\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. nXÀø£eq+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT. Ç+Á<äTì q+<äqeq+ ˝≤>±
ñ+~ nXÀø£eq+.
nDTeDTe⁄Hê yÓ~ø±&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. m‘ÓÔÌq •+X¯óbÕeèøå±ìï mø±ÿ&ÉT. <ëìøÏ+<ä eT*q eÁkÕÔ\qT ø£≥Tºø=ì ñqï
ˇø£ Åd”Ôì #·÷XÊ&ÉT. ÄyÓT #·T≥÷º sêø£ådüÅd”Ô\THêïs¡T. ÄyÓT ø£è•+∫ ñ+~. BHêedüú˝À ñ+~. ÄyÓT d”‘˚ nì|æ+∫+~
Vü≤qTeT+‘·TìøÏ. ÄyÓT <Ûä]+∫q ÄuÛÑs¡D≤\qT #·÷XÊ&ÉT. sêeTT&ÉT #Ó|æŒq yê{Ï‘√ dü]b˛˝≤sTT. ãTTwüéT÷ø£ |üs¡«‘·+MT<ä
|ü&çq ÄuÛÑs¡D≤\T ÄyÓT X¯Øs¡+ô|’ ø£ì|æ+#·&É+˝Ò<äT. M≥ìï{Ï˙ <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì ÄyÓT d”‘˚ nì Á<ÛäTe|üs¡T#·T≈£îHêï&ÉT. Ä
eèø£å+ô|’H˚ ñ+&çb˛j·÷&ÉT.
d”‘ê<˚$ì #·÷&É>±H˚ Vü≤qTeT+‘·Tì ø£qTï\ qT+&ç Äq+<ëÁX¯óe⁄\T C≤sêsTT. lsêeTTì düà]+#·Tø=ì qeTdüÿ]+#ê&ÉT.
y˚≈£îeC≤eTsTT+~. y˚<ä|òüTÀwü\T $qã&ÉT‘·THêïsTT. ìÁ<ä˝Ò∫q sêeDT&ÉT nXÀø£eq+yÓ’|ü⁄ n&ÉT>∑T\T y˚düTÔHêï&ÉT.
düT>∑+<Û‘ä ˝’Ó ≤\‘√ ‘·&dç æ ñqï ø±>∑&Ü\qT <Û]ä +∫q Åd\Ô” T eTT+<äT q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. sêeDTì ‘˚»düT‡ #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´#·ø‘Ï T· &Éj÷· ´&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘· <ä>∑Z]øÏ e∫Ã sêeDT&ÉT qj·÷Hê, uÛÑj·÷Hê d”‘· eTqdüTe÷πsÃ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. ø±ì m˝≤+{Ï
Á|ü˝ÀuÛ≤\≈£î ‘êqT ˝§+>∑qì d”‘· ‘˚*Ã#Ó|æŒ+~. lsêeTT&ç qT+∫ ‘·|æŒ+#·Tø√&É+ kÕ<Ûä´+ø±<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. sêeDTì˝À
Äy˚X¯+ ô|\T¢_øÏ+~. ¬s+&ÉT HÓ\\ >∑&ÉTe⁄ $~Û+#ê&ÉT. m˝≤¬>’Hê d”‘q· T ‘·q <ë]øÏ ‘ÓeTàì sêø£ådü Åd”Ô\qT Ä<˚•+∫ ‘·q
uÛÑeHêìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT.
sêø£ådü Åd”Ô\T mH√ï s¡ø±\T>± d”‘·≈£î q#·ÃC…ù|Œ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. ÄyÓT ìsêø£]+∫+~. ∫es¡≈£î d”‘·qT #·+|ü⁄‘êeTì
uÛÑj·Tô|{≤ºs¡T. á <äT'dæú‹øÏ d”‘· m+‘√ $\|æ+∫+~. lsêeTT&çøÏ <ä÷s¡yÓTÆ ã‘·ø£&É+ø£Hêï X¯Øsêìï $&Ée&Éy˚T y˚T\qï~.
á e÷≥\qT $ì ø=+<äs¡T sêø£ådü Åd”Ô\T sêeDT&çø° á $wüj·T+ #Ó|üŒ&ÜìøÏ yÓfi≤fls¡T. Ç+ø=+<äs¡T ‘·ø£åDy˚T d”‘·qT
ã+~Û+#·>\∑ eTHêïs¡T. n+‘·es¡≈î£ ì<äT]+∫q Á‹»≥ n|ü&˚ y˚T˝§ÿ+~. Á‹»≥ $;ÛwDü Tì ≈£L‘·Ts¡T. sêø£då ü Åd\Ô” qT n<ä*+∫+~.
‘·q≈£î e∫Ãq ø£\qT #Ó|æŒ+~. ªy˚sTT Vü≤+dü\‘√ ≈£L&çq |ü\¢øÏMT<ä \ø£ÎDT&ç‘√ lsêeTT&ÉT ≈£Ls¡TÃqï≥T¢ #·÷XÊqT. düeTTÁ<ä+
eT<Ûä´ ˇø£ ‘Ó\¢ì |üs¡«‘·+MT<ä d”‘· ≈£Ls√Ã&É+ #·÷XÊqT. q÷HÓ|üPdæq X¯Øs¡+‘√ sêeDT&ÉT H˚\MT<ä |ü&çñ+&É&É+ #·÷XÊqT.
ˇø£ q\¢ì ÅdÔ” X¯Øs¡eT+‘ê ãTs¡<ä |üPdüTø=ì mÁs¡ì egeTT\T ø£{,ºÏ sêeDTì yÓT&É≈î£ ‘ê&ÉTø£{ºÏ <äøD åÏ +yÓ|’ ⁄ü >± á&ÉTÃ≈£îyÓfifl¯ &É+
#·÷XÊqT. esêVü≤+ MT<ä sêeDT&ÉT, yÓTTdü*MT<ä Ç+Á<äõ‘·÷Ô, ˇ+f…MT<ä ≈£î+uÛÑ≈£s¡Tí&ÉT <äøÏåD~X¯>± yÓfi¯fl&É+ #·÷XÊqT. \+ø£
∫ÛHêï_Ûqï+ ø±e&É+ #·÷XÊqTμ nqï~. dü«|üï+˝À $e÷q<äs¡Ùq+ ø±e&Üìï ã{Ïº d”‘· ø√]ø£ dæ~∆düTÔ+<äì, sêeDTìøÏ
$HêX¯+ ‘·|üŒ<äì, lsêeTT&çøÏ »j·T+ ø£\T>∑T‘·T+<ä˙ #Ó|æŒ+~.
ÁbÕD‘ê´>±ìøÏ dæ<ä∆|ü&É¶ d”‘·≈£î X¯óuÛÑX¯≈£îHê\T ‘√#êsTT. #Ó≥Tºô|’q ñqï Vü≤qTeT+‘·T&ÉT d”‘ê<˚$ì m˝≤ ø±bÕ&ÉTø√yê˝À
nì eT<∏äq|ü&Ü¶&ÉT. sêeTø£<∏ë>±qy˚T dü¬s’q e÷s¡ZeTì m+#·T≈£îHêï&ÉT. d”‘ê<˚$øÏ $q|ü&˚≥≥T¢ sêeTø£<∏äqT e]í+#ê&ÉT.
d”‘ê<˚$ nìïyÓ|’ ⁄ü ˝≤ #·÷dæ+~. #Ó≥TºMT<äTqï Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·÷dæ ÄX¯Ãsê´ìøÏ ˝ÀHÓ+’ ~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT #Ó≥Tº~– qeTdüÿ]+#ê&ÉT.
ªne÷à ˙yÓes¡T? ˇø£y˚fi¯ d”‘ê<˚$y˚ nsTT‘˚ X¯óuÛÑeT>∑T>±ø£. <äj·T‘√ $wüj·÷\T #Ó|üμeTì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·qqT ªd”‘·μ
n+{≤s¡ì ‘Ó*|æ+<ë kÕ~Û« ` ‘·q eè‘êÔ+‘·eT+‘ê $e]+∫+~.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ‘êqT lsêeT
<ä÷‘·qì #Ó|ü ø=Hêï&ÉT. <ä>sZ∑ >¡ ± edüTqÔ ï
e÷s¡T‹ì #·÷dæ sêeDTì>± nqTe÷
ì+∫+~ d”‘·. ì»+>± sêeT<ä÷‘·y˚
nsTT‘˚ sêeTTDÏí >∑T]+∫ $ì|æ+#·eT+~.
d”‘· ø√]ø£ô|q’ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTT&ç
s¡÷|ü>∑TD≤\qT $e]+#ê&ÉT. lsêeTT&ç
eTTÁ~ø£qT düeT]Œ+#ê&ÉT. <ëìï #·÷dæ
|üs¡e÷q+<äuÛÑ]‘·Tsê˝…’+~ d”‘·. ‘·q
<Ó’Hê´ìï $e]+∫ lsêeTTDÏí ‘·«s¡>±
\+ø£≈£î rdüT≈£îe∫Ã sêø£ådüT\ #Ós¡qT+&ç
‘·qqT $&ç|+æ #·eTì #Ó|Œü eTì e÷s¡T‹øÏ
#Ó|æŒ+~. n+‘·<ëø± m+<äT≈£î? ‘·q
M|ü⁄MT<ä ≈£Ls¡TÃ+fÒ ‘·ø£åDy˚T lsêeTT&ç
düìï~ÛøÏ #˚s¡TkÕÔqHêï&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT.
Ç+‘· ∫qïyê&ç$ m˝≤ rdüT¬øfi¯fl>∑\eì Á|ü•ï+∫+~ d”‘·. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ‘·q $X¯«s¡÷bÕìï Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. dü+‘√wæ+∫+~
d”‘·. nsTTHê Vü≤qTeT‘√ yÓfi¯fl&ÜìøÏ ìsêø£]+∫+~. |üs¡|ü⁄s¡Twüßì ‘êø£qqï~. lsêeTT&ÉT sêeDTDÏí dü+Vü≤]+∫ ‘·qqT
rdüT≈£îb˛e&Éy˚T Äj·Tq kÕúsTTøÏ ‘·–q<äqï~.

ªne÷à! Hê yÓ+≥ sêe&É+ ˙≈£î n+^ø±s¡jÓ÷>∑´+ ø±≈£î+fÒ lsêeTT&ÉT >∑T]Ô+#·>∑\ @<Ó’Hê Äqyê\T ÇμeTàì n&ç>±&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ‘·eT nqTã+<ÛëìøÏ >∑Ts¡TÔ>± ø±ø±düTs¡Tì ø£<∏ä #Ó|æŒ+~. ø=+>∑TeTT&ç $|æŒ n+<äT˝Àì ~e´#·÷&ÜeTDÏì
Vü≤qTeT+‘·TìøÏ∫Ã+~.
d”‘ê<˚$ <äs¡Ùq+‘√ Á|ü<Ûëq ø±s¡´+ eTT–dæ+~ Vü≤qTeT+‘·TìøÏ. sêeDT&ÉT, n‘·ì ôd’q´|ü⁄ X¯øÏÔkÕeTsêú´\qT ≈£L&Ü
‘Ó\TdüTø√yê\ì|æ+∫+~. n+<äT≈£î nXÀø£eHêìï <Ûä«+dü+ #˚j·T&Éy˚T e÷s¡Z+>± uÛ≤$+#ê&ÉT. nqT≈£îqï+‘ê #˚XÊ&ÉT Ä
ø£|Mæ s¡T&ÉT. sêø£då ü Åd\Ô” T |üsT¡ >∑T|üsT¡ >∑Tq yÓ[fl \+πøX¯óìø°$wüjT· + #ÓbÕŒs¡T. sêeDT&ÉT mquÛy’… \˚ eT+~ sêø£då Tü \qT |ü+bÕ&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yêfi¯flqT eT≥Tºô|{≤º&ÉT. ‘·qô|’øÏ e∫Ãq »+ãTe÷*ì, eT+Á‹|ü⁄Á‘·T˝Ò&ÉT>∑T]ì sêeDT&ç ùdHê|ü‘·T˝…’<äT>∑T]ì,
nø£≈å î£ e÷s¡TDÏí n+‘·yTÓ T+~+#ê&ÉT. ∫es¡≈î£ Ç+Á<äõ‘·TÔ ÁãVü‰àÁkÕÔìï Á|üj÷Ó –+∫ Vü≤qTeT+‘·TDÏí ã+~Û+#ê&ÉT. ÁãVü≤àes¡+#˚‘·
n~ Vü≤qTeT+‘·TìMT<ä ø£åDø±\y˚T |üì#˚düTÔ+~. nsTTHê ‘êqT <ëìøÏ ø£≥Tºã&ç ñqï≥T¢ q{Ï+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT.
sêeDTì eTT+<äT Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡‘·ìï. sêeDT&É&ç–q|ü&ÉT ‘êqT sêeT<ä÷‘·qì #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTTì |üsêÁø£eTyÓT˝≤+{Ï<√
düu≤Û eTTK+>± #ê{≤&ÉT. düV≤æ +#·˝ìÒ sêeDT&ÉT Vü≤qTeT+‘·TDÏí #·+|üeTì Ä»„ Ç#êÃ&ÉT. <ä÷‘·qT #·+|ü&+É uÛ≤e´+ ø±<äHêï&ÉT
$;ÛwüDT&ÉT. Ç‘·s¡ |ü<ä∆‘·T˝À¢ <ä÷‘·qT <ä+&ç+#·e#·TÃqHêï&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·Tì ‘√ø£≈î£ ì|üŒ+{Ï+∫ \+ø£+‘ê ø£\j·T ~|üŒeTHêï&ÉT sêeDT&ÉT. ã≥º\‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ‘√ø£qT #·T{≤ºsT¡ .
q÷HÓ‘√ ‘·&çbÕs¡T. ‘√ø£≈£î ì|üô|{Ïº }s¡+‘ê }πs–düTÔHêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˇø£ÿkÕ]>± Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT. $;ÛwüDTì
uÛÑeq+ ‘·|üŒ \+ø£ø£+‘ê ì|üô|{≤º&ÉT. n+<äTπø ª(d”‘·qT) #·÷dæs¡eTà+fÒ (\+ø£qT) ø±*Ãe#êÃ&Éìμ kÕyÓT‘· |ü⁄{Ïº+~.
\+ø£˝À Vü‰Vü‰ø±sê\T $TqTïeTT{≤ºsTT.
\+ø£qT ø±˝≤Ãø£ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ä+˝À ‘√ø£qT #·˝≤¢s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ‘√ø£‘√bÕ≥T Äj·Tq ø√|ü+≈£L&Ü #·˝≤¢]+~.
‘êqT ‘·|ü #˚XÊqqT≈£îHêï&ÉT. ø√|ü+ m+‘√ nqs¡ú<ëj·Tø£eTqT≈£îHêï&ÉT. \+ø£+‘ê ø±* d”‘êe÷‘· ≈£L&Ü ø±*b˛sTT
ñ+≥T+<äì u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. e∫Ãq |üìì #˚CÒ‘·T˝≤ bÕ&ÉT#˚düTø=qï+<äT≈£î ‘·qqT ‘êqT ì+~+#·T≈£îHêï&ÉT. ø±ì mø£ÿ&√ ∫qï
ÄX¯. ‘·q ‘√ø£H˚ ø±\Ãì n–ï<˚e⁄&ÉT |üs¡eT |üPE´sê˝…’q d”‘·qT <äV≤æ kÕÔ&Ü? nì <ÛÓ’s¡´+ ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. Ç+‘·˝À d”‘·
πøåeT+>± ñ+<äì #ês¡DT\ e÷≥\<ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì #ê˝≤ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. d”‘·eTà <ä>∑Z]øÏ #˚] bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT.
ÄyÓT nqTeT‹‘√ ‹s¡T>∑T Á|üj·÷DeTj·÷´&ÉT.
ªn]wüº+μ nH˚ |üs¡«‘êìï mø±ÿ&ÉT. nø£ÿ&ç qT+∫ Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT. eT<Ûä´˝À Äràj·T|üPs¡«ø£+>± yÓTÆHê≈£î&çì ‘êøÏ
y˚>∑+>± Á|üj·÷D+ ø=qkÕ–+#ê&ÉT. eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚s¡Tø√uÀ‘·T+&É>± eTVü‰Hê<ä+ #˚XÊ&ÉT. C≤+ãe+‘·T&ÉT <ëìï $ì
bı+–b˛j·÷&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT $»j·TT&Ó’ ‹]–edüTÔHêï&Éì yêqs¡T\≈£î ‘Ó*bÕ&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTùV≤+Á<ä–] •Ks¡+MT<ä n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT. yêqs¡T\+‘ê #·T≥÷º#˚sês¡T. ô|<ä›\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ª#·÷XÊqT d”‘·eTàμqT nì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. n+<äs¡÷ Äq+~+#ês¡T. \+ø± Á|üj·÷D $X‚cÕ\qT yê]øÏ
$e]+#ê&ÉT e÷s¡T‹. n+>∑<äT&ÉT ªz Ms¡T˝≤sê! d”‘ê<˚$ C≤&É ‘Ó*dæq ‘·s¡yê‘· ≈£L&Ü ÄyÓT ˝Ò≈£î+&Ü lsêeTT&ç <ä>∑Z]øÏ
yÓfi¯fl&É+ düããTø±<äT. \+ø£≈£î yÓ[fl sêeDTì #·+|æ d”‘·qT rdüTø=ì lsêeTTì e<ä›≈£î yÓfi¯<ëμeTì nHêï&ÉT. C≤+ãe+‘·T&ÉT
n+>∑<äT&ç e÷≥\qT K+&ç+#ê&ÉT. lsêeTdüTÁê⁄\T d”‘·qT #·÷dæs¡eTàHêïπsø±ì rdüT≈£îs¡eTàq˝Ò<äT. ô|’>± sêeDTDÏí
dü+Vü≤]kÕÔqì lsêeTT&ÉT Á|ü‹»„ #˚dæ ñHêï&ÉT. <ëìøÏ uÛÑ+>∑+ ø£\>∑˙j·T>∑÷&É<äHêï&ÉT. n+<äs¡+ yÓ[fl »]–q $wüj·÷\qT
ìy˚~<ë›eTHêï&ÉT.
<ë]˝À n+<äs¡÷ eT<ÛäTeq+˝ÀøÏ yÓfi≤fls¡T. ‘˚HÓ\T ‘ê>±s¡T. eT<ÛäTeHêìï <Ûä«+dü+#˚XÊs¡T. eT<ÛäTeq+ düTÁê⁄ì s¡ø£åD˝À
ñqï~. n‘·ì y˚Tqe÷eT <ä~ÛeTTKT&ÉT <ëìï ø±bÕ&ÉT‘·THêï&ÉT. yêqs¡T\ <Ûë{ÏøÏ <ä~ÛeTTKT&ÉT >±j·÷\ bÕ\j·÷´&ÉT.
yÓ+≥H˚ yÓ[fl düTÁê⁄ìø° $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç<ä+‘ê X¯óuÛÑdü÷#·ø£+>± uÛ≤$+#ê&ÉT düTÁê⁄&ÉT.
n+>∑<ä Vü≤qTeT<ë<äT\T lsêeTT&ÉT düTÁê⁄&ÉTqï #√≥T≈£î #˚sês¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTTq≈£î kÕcÕº+>∑ qeTkÕÿs¡+
#˚XÊ&ÉT. ª#·÷XÊqT d”‘·eTàqTμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\ Äq+<ëìøÏ n+‘·T˝Ò<äT. d”‘· Ç∫Ãq #·÷&ÜeTDÏì lsêeTT&çøÏ
düeT]Œ+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. lsêeTT&ÉT ø√s¡>± d”‘êH˚«wüD eè‘êÔ+‘êìï #ÓbÕŒ&ÉT.
j·TT<ä∆ ø±+&É
lsêeTT&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ç kÕVü≤kÕìï Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT. >∑s¡T‘·à+‘·T&çøÏ, yêj·TT<˚e⁄&çøÏ, Vü≤qTeT+‘·T&çøÏ ‘·|üŒ á

eTVü‰düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#·&ÜìøÏ Ç‘·s¡T\≈£î kÕ<Ûä´+ ø±<äHêï&ÉT. Ç∫Ãq |üìì kÕ~Û+#·&Éy˚T>±ø£, <ëìøÏ uÛÑ+>∑+ ø£\>∑≈£î+&Ü
<ëìø£qTã+<ÛäyÓTÆq Ç‘·s¡ ø±sê´\qT kÕ~Û+#˚yê&ÉT ñ‘·ÔeTT&Ó’q ùde≈£î&ÉT. πøe\+ Ç∫Ãq |üìH˚ HÓs¡y˚πsÃyê&ÉT eT<ÛäéTT&ÉT.
‘·q≈£î kÕeTs¡ú´+ ñHêï Ç∫Ãq |üìì |üP]Ô#˚j·Tìyê&ÉT n<ÛäeTT&ÉT. d”‘ê<˚$ ≈£îX¯\ yês¡Ô #Ó|æŒ eT¨|üø±s¡+ #˚dæq
Vü≤qTeT+‘·Tq≈£î @$Tj·T´>∑\q+≥÷ <ä>∑Zs¡≈£î rdüTø=ì >∑{Ïº>± >∑T+&Ó≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Ç<˚ ‘êìj·T´>∑\
düs¡«dü«eTHêï&ÉT. Ä<äsê_Ûe÷Hê\≈£î $T+∫q ÄdæÔ ñ+&É<äT ø£<ë!
lsêeTT&ç eTqdüT˝À eT∞fl <äT'K+ bı+–bı]¢+~. düTÁê⁄&ÉT }s¡&ç+#ê&ÉT. ìs¡T‘ê‡Vü≤+ Á|üjÓ÷»Hê\qT HêX¯q+
#˚düTÔ+<äHêï&ÉT. <äT'K+ XÖs¡´ |üsêÁø£e÷\qT ~>∑C≤s¡TdüTÔ+<äHêï&ÉT. X¯Á‘·Te⁄ $wüj·T+˝À Ç|ü&ÉT <äT'K+ ø±<äT, Áø√<Ûä+
#·÷|üe\dæq düeTj·TeTì dü÷∫+#ê&ÉT. eTVü‰düeTTÁ<ä+MT<ä ùd‘·Te⁄qT ø£≥º≈£î+&Ü \+ø£qT »sTT+#·&É+ Ç+Á<ë~ <˚e‘·\≈£î
≈£L&Ü kÕ<Ûä´+ ø±ì|üì nHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT n&ç–qMT<ä≥ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT \+ø±q>∑s¡+˝Àì s¡ø£åD eédüúqT >∑T]+∫
$es¡+>± #ÓbÕŒ&ÉT.
eT<Ûë´Vü≤ïyÓTÆ+~. á $»j·T eTTVüAs¡Ôy˚T \+ø± Á|üj·÷D≤ìøÏ ‘·–q<äì lsêeTT&ÉT düTÁê⁄ì‘√ nHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT
yêqs¡T\‘√, ª˙\T&ÉT ôd’Hê´ìøÏ e÷s¡Z+ #·÷|ü⁄‘·÷ eTT+<äTq&Éyê*. \ø£å˝≤~ yêqs¡T\T n‘·DÏí nqTdü]+#ê*. u≤\Ts¡T
eè<äT∆\T, ã\V”≤qT\T øÏwæÿ+<Ûä˝ÀH˚ ñ+&Ü*. düTÁ^yê! H˚qT Vü≤qTeT+‘·T&ç uÛÑT»+MT<ë, \ø£ÎDT&ÉT n+>∑<äT&ç uÛÑT»+MT<ë
≈£Ls=Ãì eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘ê+. qTe⁄« |ü\ø¢ HÏ øÓ ÿÏ e÷‘√bÕ≥T sêyê*. C≤+ãe+‘·T&ÉT, düTùwDT&ÉT, y˚><∑ ]ä Ù ôdq’ ´+ yÓqTø£u≤Û >∑+˝À
ñ+&ç s¡ø£åD u≤<Ûä´‘·qT #·÷&Ü*. yÓfi‚fle÷s¡Z+˝À q>∑sê\T, Á>±e÷\T ñ+fÒ yê{Ï˝ÀøÏ yÓfi¯fl>∑÷&É<äT. »\, |òü\ düVæ≤‘·yÓTÆq
e÷s¡Z+ yÓ+≥ eTq+ Á|üj·÷DÏ+#ê*μ nì sêeTT&ÉT dü÷∫+#ê&ÉT. ñ‘ê‡Vü≤+ ñs¡ø£\T y˚düTÔ+fÒ n+<äs¡÷ düeTTÁ<ärsêìï
#˚s¡T≈£îHêïs¡T.
\+ø£˝À sêeDT&ÉT eT+Á‘·T\‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. yêqs¡T\qT m<äTs=ÿì \+ø£qT ø±bÕ&ÉTø√&ÜìøÏ @+ #˚j·÷˝À
ìs¡ísTT+#·eTHêï&ÉT. düuÛÑ˝Àì yês¡T sêeD, Ç+Á<äõ‘·TÔ\ |üsêÁø£e÷ìï bı–&Üs¡T. qs¡yêqs¡T\qT ˝…ø£ÿ#˚j·÷*‡q nedüs¡+
˝Ò<ìä ô|<ä$ $]#ês¡T. ªsêeTTDÏí Vü≤‘·e÷s¡Ã>∑\μeì \+πøX¯óìøÏ Ä‘·àôdsÌú ê´ìï ø£*–+#ês¡T. Á|üV≤ü düT&Ô TÉ yÓTT<ä˝q’… yês¡T X¯Á‘·Tùdq\qT
‘êy˚T ‘·T<äeTT{Ïº+#·>∑\eTì &É+u≤\T |ü*ø±s¡T.
Çe˙ï $Hêï&ÉT sêeDTì k˛<äs¡T&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. sêø£ådüT\‘√ ªX¯Á‘·Te⁄\ X¯øÏÔkÕeTsêú´\qT ‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü yê]ì
#·T\ø£q>± uÛ≤$+#·≈£L&É<äT. lsêeTT&ÉT eTqπø+ n|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT? eTq sêCÒ d”‘·qT n|üVü≤]+#·T≈£î e#êÃ&ÉT. Bìe\¢
bÕ|ü+ edüTÔ+~. ø°]ÔÁ|ü‹wü˜\T eT+≥>∑\TkÕÔsTT. Äj·TTwüß¸ ‘·>∑TZ‘T· +~. dü+|ü<ä\˙ï q•kÕÔsTT. ø£qTø£ d”‘·qT lsêeTTìøÏ
n|üŒ–+#·&Éy˚T nìï $<Ûë˝≤ eT+∫~. nqedüs¡+>± ø£\Vü≤+ ‘Ó#·TÃø√&É+ <˚ìøÏ? ô|’>± lsêeTTì e+{Ï eTVü‰Ms¡Tì‘√
j·TT<ä+∆ ‘·><∑ Tä μ n+≥÷ sêeDTìyÓ|’ ⁄ü ‹]>±&ÉT. ªnHêï! nqedüs+¡ >± ø√|æ+#·&+É eT+∫~ø±<äT. n~ <Ûsä êàìøÏ Ä≥+ø£eTÚ‘·T+~.
düTU≤\qT <ä÷s¡+#˚dTü +Ô <äμì Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±&ÉT. $;ÛwD ü Tì á Væ≤‘·uÀ<Ûä ª#Ó${Ïyêì eTT+<äT X¯+KeT÷~μq≥¢sTT+~. sêeDTì
uÛÑeHêìøÏ e∫Ãq ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT ≈£L&Ü sêeDTDÏí ‘·|ü|ü{≤º&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D düeTj·T+˝À ‘·qqT dü+Á|ü~+∫ ñ+fÒ
u≤>∑T+&˚<äHêï&ÉT. Ç|ü&ÉT Ä˝À∫+∫ Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äHêï&ÉT. Ç<ä+‘ê ª>∑‘·»\ùd‘·Tã+<Ûäqy˚Tμ (˙fi¯óflb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘·
n&ÉT¶ø£≥ºy˚j·T&É+)qì ≈£î+&É ã<ä›\Tø={Ïºq≥Tº #ÓbÕŒ&ÉT. ªqTe⁄« X¯Á‘·Te⁄ |ü≥¢ eéVü≤]+∫q rs¡T dü¬s’q~ ø±<äT, lsêeTT&ÉT
ìqTï Ç+ø± #·+|ü≈£î+&Ü ñ+&É&É+ ˙ n<äèwüº+μ nHêï&ÉT. Çe˙ï m˝≤ ñHêï lsêeTTDÏí ‘·T<äeTT{Ïº+#˚ uÛ≤s¡+ ‘·q<˚qì
Á|üø£{Ï+#·T≈£îHêï&ÉT ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT.
sêeDT&ÉT $;ÛwüDTì e÷≥\≈£î Áø√<Ûëy˚XÊ\≈£î ˝Àqj·÷&ÉT. rÁekÕúsTT˝À ì+~+#ê&ÉT. nqï ‘·+Á&ç‘√ düe÷qT&Éì
n‘·ì ì+<ä\qT düVæ≤+#ê&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. ø±ì sêeDTì n<Ûäs¡àe÷sêZìï e÷Á‘·+ düeT]ú+#·˝Ò<äT. <Ûäs¡à+ M&çq sêeDTì
M&É&Üìπø $;ÛwüDT&ÉT ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT. ¬s+&ÉT >∑&çj·T˝À¢ sêeT\ø£ÎDT\Tqï#√{ÏøÏ q\T>∑Ts¡T nqT#·s¡T\‘√ #˚sê&ÉT.
Äø±X¯+˝ÀH˚ ì*∫ lsêeTTDÏí X¯s¡DTø√sê&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT <ëX¯s¡~∏. $;ÛwüDT&ÉT lsêeTT&ç bÕ<ë\ô|’
yê˝≤&ÉT. sêeDTì $wüj·÷\˙ï dü+øÏå|üÔ+>± #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTT&ÉT $;ÛwüDTì‘√ ªH˚qT sêeDTDÏí ã+<ÛäT$TÁ‘· düy˚T‘·+>±
Vü≤‘·e÷]Ã ìqTï sêEqT #˚kÕÔμqì ‘·eTTà\MT<ä ˇfÒºdæ #ÓbÕŒ&ÉT. á |üì˝À ‘êqT j·T<∏ëX¯øÏÔ düVü‰j·T|ü&É>∑\qì $;ÛwüDT&ÉT
e÷≥ Ç#êÃ&ÉT. sêeTT&ÉT $;ÛwüDTDÏí Ä*+>∑q+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ç‘√ yÓ+≥H˚ düeTTÁ<ä»\+ ‘Ó∫Ã \+ø±sêE>±
$;ÛwDü TDÏí |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ DÔ íÏ #˚jT· eTHêï&ÉT. lsêeTT&ç Ä»„ yÓ+≥H˚ Ä#·sD¡ s¡÷|ü+ <ë*Ã+~. n+<äs÷¡ Äq+<ëìï Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
düeTTÁ<ëìï <ëfÒ ñbÕj·Ty˚T$T≥ì düTÁê⁄DÏí Á|ü•ï+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. düeTTÁ<äTDÏí ÁbÕ]ú+#·&É+e\¢ Ç~
kÕ<Ûä´|ü&ÉT‘·T+<äHêï&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. lsêeTT&ÉT düeTTÁ<ärs¡+˝À <äsê“¤düq+MT<ä ≈£Ls¡TÃì düeTTÁ<äTDÏí ñbÕdæ+#ê&ÉT. eT÷&ÉT
sêÁ‘·T\T >∑&ç#êsTT. düeTTÁ<äT&ÉT m<äT≥ ì\e˝Ò<äT. lsêeTT&ç ø£qTï\T mÁs¡u≤sêsTT. düeTTÁ<äT&ç nVü≤+ø±sêìï
nD>∑<=ø±ÿ\qT≈£îHêï&ÉT. ˙{Ïq+‘ê Ç+øÏb˛j˚T≥≥Tº #˚j·÷\qT≈£îHêï&ÉT. ÁãVü‰àÁkÕÔìï düà]+#ê&ÉT. Á|üø£è‘·+‘ê
n\¢ø£˝À¢\eTÚ‘·Tqï~. düeTTÁ<äT&ÉT uÛÑj·T|ü&ç bÕ]b˛‘·THêï&ÉT. |üs¡T¬>‘˚Ô yêìô|’ u≤D+ Á|üjÓ÷–+#·sê<äì Ä>±&ÉT lsêeTT&ÉT.
düeTTÁ<äT&ÉT <ë]øÏ e#êÃ&ÉT. \+ø£≈£î yÓfi¯fl&ÜìøÏ <ë]ìkÕÔqHêï&ÉT. m≈£îÿô|{Ïºq u≤D+ eè<∏ëø±sê<äT. mø£ÿ&É Á|üjÓ÷–+#ê˝À
#Ó|üŒeTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. bÕbÕ‘·Tà\T, <√|æ&ç<ës¡T\T ñ+&˚
ªÁ<äTeT≈£î\´+μô|’q Á|üjÓ÷–+#·eTHêï&ÉT düeTTÁ<äT&ÉT. n~ »]–
b˛sTT+~.
$X¯«ø£sà¡ ≈£îe÷s¡T&Óq’ ªq\T&ÉTμ •\Œø£fi≤ì|ü⁄DT&ÉT. ñ‘ê‡Vü≤+,
X¯øÔÏ ñqïyê&ÉT. ùd‘·Te⁄ (e+‘Óq) qT ì]à+#·&ÜìøÏ n‘·&˚ jÓ÷>∑T´&Éì
düeTTÁ<äT&ÉT ‘Ó*bÕ&ÉT. Ä ùd‘·Te⁄qT ‘êqT uÛ]Ñ kÕÔqì e÷{ Ç#êÃ&ÉT.
ùd‘·Te⁄ ìsêàD≤ìøÏ yêqs¡ Hêj·T≈£î\≈£î Ä»„ Ç#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT.
n+<äs¡÷ eTVü‰s¡D´+ <ë] |ü{≤ºs¡T. ô|<ä›ô|<ä› #Ó≥¢qT ã+&Ésêfi¯flqT
yÓ÷düT≈£îedüTÔHêïs¡T. düeTTÁ<ä+˝À |ü&˚düTÔHêïs¡T. yê{Ï <Óã“≈£î
düeTTÁ<ä+˝Àì ˙s¡T Äø±XÊìøÏ m–dæ|ü&ÉT‘·Tqï~. q\Tì dü÷#·q\
qqTdü]+∫ ø=\‘·\ Á|üø±s¡+ ùd‘·Te⁄ ìsêàD+ »s¡T>∑T‘·÷+~.
e+<äjÓ÷»Hê\ bı&Ée⁄, |ü~ jÓ÷»Hê\ yÓ&É\TŒ>∑\ ùd‘·Te⁄qT
ø£≥º&É+ ◊<äT s√E˝À¢ |üPs¡ÔsTT+~.
lsêeT\ø£ÎDT\T düTÁê⁄ì‘√ ø£\dæ eTT+<äT q&ÉTdüTÔHêïs¡T.
ôd’ q ´+ yê]ì nqTdü ] dü T Ô q ï~. ôd’ q ´+˝À ø=+<ä s ¡ T yÓ q ø£
q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. ø=+<äsT¡ ùd‘·Te⁄ eT<Û´ä uÛ≤>∑+˝À, eT] ø=+<äsT¡ s¬ +&ÉT

|üø£ÿ˝≤ q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ø=+<äs¡T düeTTÁ<ä+˝À <ä÷øÏ á<äT‘·÷ edü÷Ô+fÒ eT]ø=+<äs¡T Äø±X¯+˝À m–] edüTÔHêïs¡T. yês¡T #˚ùd
ø√˝≤Vü≤˝≤ìøÏ düeTTÁ<äy˚T eTÚq+ <ë*Ã+~. n+<äs¡÷ ne‘·* rs¡+ #˚sês¡T.
lsêeTT&ÉT j·TT<ä˙Δ ‹ì nqTdü]+∫ ôdH’ ê´ìï $$<Ûä $uÛ≤>±\T>± $uÛõÑ +#ê&ÉT. me] u≤<Û´ä ‘·\qT yêfi¯fl≈£î n|üŒ–+#ê&ÉT.
sêeDT&ç eT+Á‘·T˝…’q X¯óø£kÕs¡DT\T lsêeTTì ã\+ ‘Ó\TdüTø√yê\ì yêqs¡ s¡÷bÕ\T<ë*Ã yêqs¡T\˝À #˚sês¡T. $;ÛwüDT&ÉT
yêfi¯flqT >∑T]Ô+∫ lsêeTTì m<äT≥ ì*bÕ&ÉT. ø£å$T+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·eTqT >∑T]+∫ Ç+ø± @eTHêï ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ
n&ÉT¶˝Ò<äì yêfi¯fl≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. d”‘·qT yÓ+≥H˚ n|üŒ–+#·ø£b˛‘˚ ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|üŒ<äì sêeDT&çøÏ #Ó|üŒe\dæ+~>±
dü÷∫dü÷Ô X¯óø£kÕs¡DT\qT |ü+|æ+∫y˚XÊ&ÉT. yês¡T yÓ[fl Çø£ÿ&ç $wüj·÷\˙ï bı\T¢uÀ≈£î+&Ü sêeDTìøÏ ‘Ó*bÕs¡T.
sêeDT&ÉT d”‘· $wüj·T+˝À eTs=ø£ m‘·TÔ>∑&É y˚XÊ&ÉT. nXÀø£eq+ yÓ[fl sêeTT&ÉT ‘·q#˚‹˝À Vü≤‘·T&Ó’Hê&Éì d”‘·‘√
|ü*ø±&ÉT. ÄyÓT qeTà˝Ò<äT. e÷j·÷$jÓÆTq $<äT´õ®VüQ«DÏí |æ*#ê&ÉT. n‘·&ÉT lsêeTTì<˚ nì|æ+#˚ e÷j·÷•s¡düT‡qT,
<ÛäqTsê“D≤\qT rdüTø=ìe∫Ã #·÷|æ+#ê&ÉT d”‘·≈£î. Ç|üŒ{Ï¬ø’Hê ‘·HêïÁX¯sTT+#·eTì d”‘·qT ø√sê&ÉT sêeDT&ÉT. d”‘·
≈£î$T*b˛sTT+~. sêeDT&ÉT ‘·q uÛÑeHêìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. $;ÛwüDTì uÛ≤s¡´ ªdüs¡eTμ d”‘·qT }s¡&ç+∫+~. Ç<ä+‘ê sêø£ådü
e÷j·T nì #Ó|æŒ+~. lsêeTT&ÉT πøåeTy˚Tqì ‘Ó*|æ+~.
lsêeT#·+Á<ë<äT\T yêqs¡ôd’q´+‘√ düTy˚\ |üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. ÄsêÁ‹ nø£ÿ&˚ >∑&çbÕs¡T. m‘ÓÔÌq Ä |üs¡«‘· •Ks¡+
qT+&ç \+ø±q>∑s¡ XÀuÛÑqT #·÷XÊs¡T. \+ø£˝À y˚T&Éô|’uÛ≤>∑+˝À Øƒ$>± ≈£Ls¡TÃqï sêeDTDÏí lsêeTT&ÉT #·÷XÊ&ÉT. yêqs¡
Á|üeTTKT\÷ #·÷XÊs¡T. düTÁê⁄&ÉT ˇø£ÿ ñ<äT≥Tq˝Ò∫ ø√|ü+‘√ }–b˛‘·THêï&ÉT. ø£åD≤\˝À düTy˚\ |üs¡«‘·+qT+∫ sêeD
uÛÑeq+ô|’q yê˝≤&ÉT. ‘êqT lsêeTT&ç $TÁ‘·T&Éqì, ‘·q <ä>∑Zs¡ ‘·|æŒ+#·Tø√&É+ ˙‘·s¡+ø±<äì \+πøX¯óDÏí ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT.
sêeDT&çô|’øÏ <ä÷øÏ n‘·ì øÏØ{≤ìï rdæ H˚\≈£î ø={≤º&ÉT. sêeDT&ÉT ¬s∫Ãb˛j·÷&ÉT. ªdüTÁ^yê! Ç+‘· es¡≈£î ˙e⁄ Hê
ø£+≥ã&É˝Ò<äT. ˝Ò≈£î+fÒ m|ü&√ V”≤qÁê⁄&Ée⁄ (‘·\ ‘Ó–qyê&Ée⁄) nj˚Týê&ç$μ n+≥÷ >∑]®+#ê&ÉT. Ç<ä›] eT<Ûë´ u≤Vü‰u≤Væ≤
j·TT<äΔ+ »]–+~. düTÁê⁄&ÉT sêeDTDÏí eTT|üŒ‹|üŒ\T ô|{Ïº ø£åD≤\˝À ]e⁄«q m–] düTy˚\ |üs¡«‘·+MT<ä yê˝≤&ÉT. lsêeTT&ÉT
düTÁê⁄DÏí düTìï‘·+>± eT+<ä*+#ê&ÉT. ‘=+<äs¡|ü&ç Ç˝≤+{Ï kÕVü≤kÕ\T #˚j·Te<ä›ì dü\Vü‰ Ç#êÃ&ÉT.
sêeDT&ç <ä>∑Z]øÏ n+>∑<äTDÏí sêj·Tu≤]>± |ü+bÕ&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘·qT n|üŒ–+#·≈£b˛‘˚ lsêeTT&ç #˚‹˝À eTs¡D+
‘·<´ä∏ eTì, \+ø£≈î£ $;ÛwDü T&ÉT sêEø±>∑\&Éì lsêeTTì yêø£´+>± sêeDTìøÏ $ì|æ+#ê&ÉT n+>∑<Tä &ÉT. düuÑÛ n≥Tº&øç bÏ ˛sTT+~.
q\T>∑Ts¡T sêø£ådüT\T n+>∑<äT&çMT<ä $s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶s¡T. n+>∑<äT&ÉT yê]ì ‘·q #·+ø£˝À Ç]øÏ+#·Tø=ì ÁbÕkÕ<ä+ô|’øÏ m–sê&ÉT.
nø£ÿ&ç qT+&ç yê]ì ã\+>± H˚\ô|’øÏ $dæsê&ÉT. dæ+Vü≤Hê<ä+ #˚dæ Äø±X¯e÷s¡Z+˝À lsêeTTDÏí #˚sê&ÉT. sêeDTì uÛ≤yêìï
Á>∑Væ≤+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. <ÛäqTdüT‡≈£î |üì #ÓbÕŒ*‡q düeTj·T+ ÄdüqïyÓTÆ+<äì uÛ≤$+#ê&ÉT.
\+ø£MT~øÏ <ä+&Éj·÷Á‘· yÓTT<ä˝…’+~. \+ø£qT Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄\ qT+&û ôd’q´+‘√ eTT≥º&ç+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. \+πøX¯ó&ÉT
‘·q uÛÑeq+ MT~ qT+#˚ |ü]dæú‹ì >∑eTì+#ê&ÉT. BsêÈ˝À#·q˝À |ü&Ü¶&ÉT. j·TT<äΔ+ yÓTT<ä˝…’+~. ¬s+&ÉT ôd’Hê´\T rÁe+>±
b˛sê&ÉT‘·THêïsTT. düTùwDTì #˚‹˝À $<äT´Hêà* eTs¡DÏ+#ê&ÉT. Nø£{Ï˝À mes¡T mes√ (sêø£ådüT&Ü? yêqs¡T&Ü?) n&ç–
‘Ó\TdüT≈£îì eTØ ø=≥Tº≈£î+≥THêïs¡T.
n+>∑<äTì #˚‹˝À sêeD≈£îe÷s¡T&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ z&çb˛j·÷&ÉT. BìøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT. ø£|ü≥ j·TT<ëΔìøÏ ~>±&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\qT eT÷s¡Ã¤b˛j˚T≥Tº#˚dæ Hê>±g+‘√ ã+~Û+#ê&ÉT. yês¡T eTs¡DÏ+#ês¡ì ÁuÛ≤+‹|ü&ç sêeDT&ç <ä>∑Z]øÏ yÓ[fl
$wüj·÷ìï ‘Ó*bÕ&ÉT. sêeDT&ÉT n_Ûq+~+#ê&ÉT. sêeDT&ç Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î Á‹C≥ yÓTT<ä˝…’qyês¡T d”‘·qT |ü⁄wüŒø£ $e÷q+ô|’
j·TT<äΔ uÛÑ÷$TøÏ rdüT≈£îyÓfi≤fls¡T. H˚\MT<ä |ü&çñqï sêeT\ø£ÎDT\qT d”‘· #·÷dæ+~. eTs¡DÏ+#ês¡ì uÛ≤$+∫ ø£˙ïs¡T ø±\«\T
>∑f˝ºÒ ≤ @&çÃ+~. |üøÿ£ H˚ ñqï Á‹»≥ z<ës¡TŒ‘√ ≈£L&çq <Ûs’Ó ê´ìï∫Ã+~. sêeT\ø£ÎDT\T ã‹πø ñHêïs¡ì Ä<Ûësê\T #·÷|æ+∫+~.
yêqs¡ôd’q´+ Á|üdüqï+>± ñ+&É&É+ ˇø£ ø±s¡DeTì, nìï+{Ïø° $T+∫ ªuÛÑs¡Ô eTs¡DÏ+∫q Åd”Ôì |ü⁄wüŒø£ $e÷q+ rdüTø=ìsê<äTμ
nì #Ó|üŒ&É+‘√ d”‘· eTqdüT ≈£î<äT≥|ü&ç+~. >∑s¡T‘·à+‘·Tì sêø£‘√ sêeT\ø£ÎDT\T Hê>±g Á|üuÛ≤e+ qT+∫ $eTT≈£îÔ˝…’Hês¡T.

yêqs¡T\T ª»j·T»j·Tμ <Ûë«Hê\T #˚XÊs¡T. n$ sêeDTì >∑T+&Ó˝À ªn|üμ X¯u≤›ìï CÀ&ç+#·Tø=ì Á|ü‹<Û«ä ìdüTHÔ êïsTT. Vü≤qTeT+‘·Tì
#˚‹˝À <Ûä÷Áe÷≈£åî&ÉT, nø£+|üqT&ÉT, n+>∑<äT&ç u≤]q|ü&ç eÁ»<ä+Áwüßº&ÉT, ˙\T&çøÏ ∫øÏÿ Á|üVü≤düTÔ&ÉT j·TeT|ü⁄]u≤≥ |ü{≤ºs¡T.
sêeDTì u≤DX¯øÏÔøÏ düTÁê⁄&ÉT eT÷s¡Ã¤b˛j·÷&ÉT. lsêeTT&ÉT $\¢+<äT≈£îHêï&ÉT. nqïqT yê]+∫ \ø£ÎDT&ÉT sêeDTDÏí
m~]+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. yêqs¡ùdqMT<ä X¯se¡ s¡¸<ëÛ s¡≈î£ ]|ædTü HÔ êï&ÉT sêeDT&ÉT. Ä+CH˚jT· T&ÉT sêeDT&ç <Ûë{ÏøÏ n&ÉTø¶ ≥£ º
y˚XÊ&ÉT. ns¡#˚‹‘√ Vü≤qTeT+‘·TDÏí ã\+>± #·]#ê&ÉT sêeDT&ÉT. e÷s¡T‹ #·*+∫b˛j·÷&ÉT. nsTTHê ø£åD+˝À ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT.
ns¡#˚‹‘√ sêeDTDÏí ˇø£ÿ <Óã“ y˚XÊ&ÉT. <äX¯Áê⁄&ÉT ø£+|æ+∫b˛j·÷&ÉT. ‘˚s¡T≈£îì ªyêqsê! uÛÑfi≤, Hê≈£î X¯Á‘·Te⁄y˚ nsTTHê ˙
X¯øÏÔì yÓT#·TÃ≈£î+≥THêïμqì j·TT<äΔ dü÷Œ¤]Ôì #ê{≤&ÉT sêeDT&ÉT.
sêeDT&ÉT Á|üjÓ÷–+∫q ªX¯øÏÔμ nH˚ Äj·TT<Ûä+ \ø£ÎDTì m<ä˝À Hê≥T≈£î+~. düŒ èVü≤<äbÕŒ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. n‘·ìï
m‘·TÔø=ì yÓfi≤fl\ì X¯‘·$<Ûë˝≤ Á|üj·T‹ï+∫ $|òü\T&Ó’Hê&ÉT sêeDT&ÉT. n+‘·˝À Ä+»H˚j·TT&ÉT sêeDT&çMT<ä <ë&ç#˚XÊ&ÉT.
eø£å'düú\+MT<ä eTTwæº|òü÷‘·+‘√ sêeDTDÏí ≈£L\ã&˚≥≥T¢ #˚XÊ&ÉT. \ø£ÎDTDÏí lsêeTTì e<ä›≈£î #˚sêÃ&ÉT. Vü≤qTeT+‘·Tì ø√]ø£
y˚Ts¡≈£î n‘·ì uÛÑTC≤\ô|’ ≈£Ls¡TÃì sêeDTì‘√ b˛s¡T#˚XÊ&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì |üsêÁø£eT+ eTT+<äT sêeDTì <ÛäqTdüT‡,
øÏØ≥+ <ëk˛Vü≤eTj·÷´sTT. lsêeTT&ÉT <äj·T‘·\#ê&ÉT. sêeDTì‘√μ ˙e⁄ j·TT<äΔ+˝À n\dæb˛j·÷e⁄. ùd<ärs¡TÃø=ìsê.
n|ü&ÉT Hê ã\y˚T$T{À ‘Ó\TdüTÔ+<äμì düT‹yÓT‘·Ô>± #ÓbÕŒ&ÉT.
n+‘·'|ü⁄sêìøÏ ‹]–yÓ[flHê nee÷quÛ≤s¡+ sêeDTDÏí ˇø£ #√≥ ≈£Ls√Ã˙j·T&É+ ˝Ò<äT. ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì ìÁ<ä˝Ò|üeTHêï&ÉT
sêeDT&ÉT. n‹ø£wüº+MT<ä Ä |üì kÕ<ÛäéTsTT+~ sêø£ådüT\≈£î. ≈£î+uÛÑø£s¡TíìøÏ Äs¡T HÓ\\T ìÁ<ä ˇø£s√E uÛÀ»q+. n+<äTπø
ª≈£î+uÛÑø£s¡íìÁ<äμ nH˚~ ˇø£ C≤rj·T+>± uÛ≤wü˝ÀøÏ e∫Ã+~. ≈£î+uÛÑ≈£s¡Tí&ÉT sêeDTDÏí düMT|æ+#ê&ÉT. »]–+<ä+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT
sêeDT&ÉT. ‘Ó*$>∑\yês¡T »]–q <ëìì >∑÷]Ã Ä˝À∫+#·s¡Hêï&ÉT ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT. ‘·q≈£î düVü‰j·T|ü&ÉeTì ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì
ø√sê&ÉT sêeDT&ÉT. ªÄ|ü<ä\ bÕ˝…’qyêDÏí Ä<äTø=H˚yê&˚ ì»yÓTÆq $TÁ‘·T&ÉT. ‘·|ü<ë] |ü{Ïº ø£cÕº˝À¢ |ü&É¶yê]øÏ #˚j·T÷‘·ì∫Ã
Ä<äTø=H˚yê&˚ Ä|ü⁄Ôμ&Éì sêeDT&ÉHêï&ÉT. ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT j·TT<äΔdüqï<äTΔ&Éj·÷´&ÉT.
≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT j·TT<äΔ+˝À yêqs¡T\qT #êe⁄<Óã“ rdüTÔHêï&ÉT. yêqs¡T\T ‘·≥Tºø√˝Òø£ ‘·˝À<ë] |ü{≤ºs¡T. lsêeTTDÏí
ÄÁX¯sTT+#ês¡T. ª◊+Á<ëg+μ‘√ ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì •s¡düT‡qT K+&ç+∫ XÊX¯«‘· ìÁ<ä˝ÀøÏ |ü+bÕ&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì u≤D<Ûë{ÏøÏ
≈£î+uÛÑø£s¡Tíì ‘·\ \+ø£˝À |ü&çb˛sTT+~. Ä ‘·\ ‘·>∑\&É+ e\¢
sê»M<∏äT\˝Àì Ç+{Ïø£|ü\T, m‘ÓÔÌq ÁbÕø±sê\T ≈£L*b˛j·÷sTT.
≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ç eTs¡Dyês¡Ô sêeDTDÏí Á≈£î+>∑Bdæ+~.
sêeD ≈£îe÷s¡T&Ó’q n‹ø±j·TT&ÉT \ø£ÎDTì ÁãVü‰àÁkÕÔìøÏ
ã˝…H’ ê&ÉT. ‘·eTTàDÏ,í ø=&ÉT≈£îqT b˛>=≥Tºø=ì ‘·\&¢ \ç T¢‘T· qï sêeDTDÏí
Ç+Á<äõ‘·TÔ z<ësêÃ&ÉT. uÛ≤s¡+ ‘·qô|’ y˚düTø=ì. j·TT<äΔs¡+>±ìøÏ
e#êÃ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\MT<ä ÁãVü‰àÁkÕÔìï Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. sêeTTì
dü÷#·qy˚Ts¡≈£î sêeTTì‘√bÕ≥T \ø£ÎDT&ÉT düŒ èVü≤ø√˝ÀŒsTTq≥T¢
|ü&çe⁄Hêï&ÉT. yêfi¯ófl eTs¡DÏ+#ês¡qT≈£îHêï&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ. ‘·+Á&çø°
yês¡ÔqT ‘Ó*bÕ&ÉT.
yêqs¡ôd’q´ •_s¡+˝À n\»&ç yÓTT<ä˝…’+~. $;ÛwüDT&ÉT <ÛÓ’s¡´+
#ÓbÕŒ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\≈£î @MTø±˝Ò<äHêï&ÉT. ÁãVü≤àMT~ >ös¡e+‘√
ngu≤<ÛäqT nqTuÛÑ$+#ês¡ì ‘Ó*bÕ&ÉT. ÁãVü‰àg Á|üuÛ≤e+‘√
ns¡yÓ’@&ÉT ø√≥¢ eT+~ Vü≤‘·T\j·÷´s¡T. #ê˝≤eT+~ <Óã“‹Hêïs¡T.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, $;ÛwüDT&ÉT, C≤+ãe+‘·T&ç ø√dü+ yÓ‘·T≈£î‘·THêïs¡T.
C≤+ãe+‘·T&ÉT ø£ì|æ+#ê&ÉT. dü]>±Z #·÷&É˝Òø£b˛‘·THêïqHêï&ÉT. <Ûä«ìì ã{Ïº $;ÛwüDTì >∑T]Ô+#êqHêï&ÉT. ªVü≤qTeT+‘·T&ÉT
πøåeTy˚THêμ nì n&ç>±&ÉT. Ä+‘·s¡´+ n+‘·T∫ø£ÿ˝Ò<äT $;ÛwüDTìøÏ. ªVü≤qTeT+‘·T&ÉT J$ùdÔ yêqs¡ôd’q´+ #·∫ÃHê ã‹øÏqfÒ¢
˝Ò<ë Vü≤qTeT eTs¡DÏùdÔ n+<äs¡+ ã‹øÏñHêï #·∫Ãqyêfi¯fl‘√ düe÷qy˚TqHêï&ÉTμ C≤+ãe+‘·T&ÉT. C≤+ãe+‘·Tì Ä<˚X¯+ô|’
Væ≤e÷\j·÷\≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É ñqï düsö«wü~Û eTVü‰|üs¡«‘êìï ô|\¢–+∫ rdüT≈£îe#êÃ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. zwü<ÛäT\ yêdüqπø
sêeT\ø£ÎDT\ >±j·÷\˙ï eT≥Te÷j·TeTj·÷´sTT. #·ìb˛sTTq yêqs¡T\T eT∞fl ˝Ò∫≈£Ls¡TÃHêïs¡T. düTÁ^yê»„‘√ yêqs¡T\T
\+ø£≈£î ì|üô|{≤ºs¡T.
X¯Á‘·T|üøå±ìï e÷qdæø£+>± <Óã“rj·T<ä\#ê&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ. Vü≤qTeT<ë~ yêqs¡Ms¡T\T #·÷düTÔ+&É>± e÷j·÷d”‘·qT
dü+Vü≤]+#ê&ÉT. n+<äs÷¡ ì»y˚TqqT≈£îHêïs¡T. á yês¡Ô ‘Ó*dæ lsêeTT&ÉT XÀø£d+ü Á<ä+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T. Ç<ä+‘ê Ç+Á<äõ‘·TÔ
e÷j˚Tqì $;ÛwüDT&ÉT ‘Ó\|ü&É+‘√ n+<äs¡÷ }|æ]|”\TÃ≈£îHêïs¡T.
X¯Á‘·Tdü+Vü‰sêìøÏ Ç+Á<äõ‘·TÔ ì≈£î+_Û˝≤ n_Û#ês¡ë÷ìï ‘·\ô|{≤º&TÉ . <ëìï uÛ+Ñ >∑+#˚jT· &ÜìøÏ sêe÷qT»„‘√ \ø£ÎDT&ÉT
yÓfi≤fl&ÉT. Ç+Á<äõ‘·TÔ \ø£åàDT\ eT<Ûä´ |òüTÀs¡ j·TT<äΔ+ »]–+~. ª◊+Á<ëgeTTμqT Á|üjÓ÷–+∫ Ç+Á<äõ‘·TÔ ‘·\qT H˚\sê˝≤Ã&ÉT
\ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTDÏí yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
sêeDT&ÉT j·TT<äΔuÛÑ÷$T˝À Á|üfi¯j·Tø±\ s¡TÁ<äT&ç˝≤ $»è+_ÛdüTÔHêï&ÉT. yêqs¡ Ms¡T\T ‘·≥Tºø√˝Òø£ j·TT<äΔs¡+>∑+ qT+&ç
ø±*øÏ ãT~Δ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T. eTs=ø£yÓ’|ü⁄ düTÁê⁄ì #˚‹˝À $s¡÷bÕ≈£åî&ÉT, eT¨<äs¡T&ÉT eT{Ïº>∑]#ês¡T.
j·TT<äΔ+ ∫e] n+ø±ìøÏ #˚s¡T‘·Tqï~. sêeT\ø£ÎDT\‘√ sêeDTìb˛s¡T rÁe‘·s¡eTe⁄‘·Tqï~. sêeDT&ÉT $;ÛwüDTDÏí
#·+|ü&ÜìøÏ ã˝…¢yÓT‘êÔ&ÉT. n~ eTVü‰X¯øÏÔeT+‘·yÓTÆq~. $;ÛwüDTìøÏ ÁbÕD≤bÕj·T dæú‹ì >∑eTì+∫q \ø£ÎDT&ÉT sêeDTìô|’
u≤D≤\qT ≈£îeTà]+#ê&ÉT. m≥÷ ‘√#·ø£ $;ÛwüDTì #·+ù| Á|üj·T‘êïìï $s¡$T+#·T≈£îqï sêeDT&ÉT \ø£ÎDTìô|’ ÄÁ>∑Væ≤+∫
ªX¯øÏÔμ nH˚ Äj·TT<Ûëìï Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. n~ >∑eTì+∫q lsêeTT&ÉT ªX¯øÏÔμì y˚&ÉT≈£îHêï&ÉT. ª˙˝Àì #·+ù|X¯øÏÔ q•+#·T>±ø£μ
nì. n+‘˚ ` n~ ÁbÕDX¯øÏÔì ø√˝ÀŒsTT+~. \ø£ÎDT&ç s=eTTàMT<ä ã\+>± Hê≥T≈£î+~. \ø£ÎDT&ÉT H˚\MT<ä |ü&çb˛j·÷&ÉT.
yêqs¡T\T Ä Äj·TT<Ûëìï m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê \ø£ÎDT&ç s=eTTà qT+∫ rj·T˝Òø£b˛j·÷s¡T. sêeTT&ÉT ‘·q ¬s+&ÉT #˚‘·T\‘√
ãj·T{ÏøÏ ˝≤– $s¡∫y˚XÊ&ÉT. Çø£ ñù|øÏå+∫ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äqT≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. á ˝Àø£+˝À Çø£ sêeDT&√? sêeTT&√?
$T–* ñ+&É&É+ ‘·<∏ä´+μ nHêï&ÉT. lsêeTT&ç $\T$<ë´bÕ+&ç‘ê´ìøÏ m<äTs¡Tì\Te˝Òø£ sêeDT&ÉT uÛÑj·T+‘√ |üs¡T>∑T\T
rXÊ&ÉT.
|ü&bç ˛sTTq \ø£ÎDTDÏí #·÷dæ $\$\˝≤&çb˛j·÷&ÉT lsêeTT&ÉT. ª@<˚X+¯ ˝ÀHÓH’ ê uÛ≤s¡´ <=s¡øe£ #·TÃ. ã+<ÛTä e⁄\T <=s¡øe£ #·TÃ.
ø±ì \ø£ÎDTì e+{Ï ‘·eTTà&ÉT <=s¡ø£μ&Éì ø£˙ïs¡Tø±sêÃ&ÉT. düTùwDT&ÉT \ø£ÎDTì |üØøÏå+∫ #·ìb˛˝Ò<äì ìs¡Δ]+#ê&ÉT.
düTùwDTì dü÷#·qy˚Ts¡≈£î Vü≤qTeT+‘·T&ÉT zwü<ÛäT\T ‘˚e&ÜìøÏ y˚>∑+>± yÓfi≤fl&ÉT. zwüBÛ|üs¡«‘êH˚ï ‘Ó#êÃ&ÉT. zwüBÛ Á|üuÛ≤e+‘√
\ø£ÎDT&ÉT ˝Ò∫≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. |ü≥ºsêì Äq+<ä+‘√ lsêeTT&ÉT ª\ø£ÎD≤ ˙e⁄ eTs¡DÏ+∫ ñ+fÒ Hê $Cj·÷ìøÏ ns¡úy˚T ˝Ò<äT.
n|ü&ÉT d”‘·‘√>±ì Hê ÁbÕD≤\‘√ø±ì @+ Á|üjÓ÷»q+μ nHêï&ÉT.
Ç+Á<äT&ÉT |ü+|ü>± e÷‘·* ~e´s¡<+ä∏ ‘√ düV‰ü lsêeTT&ç <ä>]Z∑ øÏ e#êÃ&ÉT. Á|ü<øä D
åÏ |üPs¡«ø£+>± qeTdüÿ]+∫ lsêeTT&ÉT
s¡<∏ëìï n~Ûs√Væ≤+#ê&ÉT. j·TT<äΔuÛÑ÷$TøÏ kÕ–+<ës¡<∏ä+. $T>∑‘ê ~Hê\ ø£Hêï _Ûqï+>± ñ+BHê{Ï j·TT<äΔ+. ø=+‘·ùd|ü⁄
me]¬øes¡÷ rdæb˛ì $<Ûä+>± $»è+_Û+#ês¡T. sêqTsêqT sêeTT&ç<˚ ô|’#˚sTT ne⁄‘·Tqï~. sêeDTì kÕs¡~∏ >∑eTì+#ê&ÉT.
s¡<∏ëìï |üø£ÿ≈£î eT[fl+#ê&ÉT. n˝≤ #˚j·T&É+ nee÷q+>± uÛ≤$+∫q sêeDT&ÉT kÕs¡~∏ô|’ ì|ü\T #Ó]>±&ÉT. s¡<∏ä+ eT∞fl
sêeTT&ç eTT+<äT ì*∫+~. j·TT<äΔ+ #·÷&É&ÜìøÏ n>∑düTÔ´&ÉT <˚e‘·˝‘√ ≈£L&ç nø£ÿ&É≈£î e#êÃ&ÉT. lsêeTT&çøÏ ªÄ~‘·´
Vü≤è<äj·T+μ ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. lsêeTT&ç u≤D≤\‘êøÏ&çøÏ sêeDT&ç ‘·\\T H˚\sê\T‘·THêïsTT. ø±ì yÓ+≥H˚ ∫Á‘·+>± eT∞fl
yÓTT\TdüTÔHêïsTT.

Äø±XÊìøÏ Äø±X¯+, düeTTÁ<äTìøÏ düeTTÁ<äy˚T düe÷qyÓTÆq≥T¢ sêeTsêeD j·TT<ëΔìøÏ sêeTsêeD j·TT<äΔy˚T düe÷q
eTqï≥T¢ kÕ>∑T‘·Tqï~. ÁãVü‰àg Á|üj÷Ó >∑+ #˚jT· e\dæ+~>± ªe÷‘·*μ lsêeTT&çøÏ dü÷∫+ #ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ÁãVü‰àg Á|üj÷Ó >∑+‘√
sêeD≤düTs¡TDÏí n+‘·yÓTT+~+#ê&ÉT.
nqï◊q sêeDTì eTs¡D≤ìøÏ $;ÛwDü T&ÉT u≤<Û|ä &ü Ü¶&TÉ . <äV≤ü q dü+kÕÿsê\≈£î nqTeT‹ìe«eTì lsêeTTì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
ªe´≈£î\Ô T J$+∫e⁄qï+‘·es¡øπ yÓs’ e¡ TT+&Ü*. ‘·sy¡ ê‘· <ëìï e<ä*y˚j÷· *. eTq ø±s¡´+ HÓsy¡ ]˚ +~. ø±e\dæq dü+kÕÿsê\qT
#˚j·TμeTì nHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. ªÇ|ü&ÉT sêeDT&ÉT ˙¬ø{≤¢>√ Hê≈£L n{≤¢π> >ös¡yêdüŒ<äT&ÉTμ nì ‘·q $XÊ\ Vü≤è<äj·÷ìï
#ê≥T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. sêeDTì uÛ≤s¡´ eT+&√<ä] uÛÑs¡Ô eTs¡D≤ìøÏ |ü⁄f…º&ÉT <äT'K+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT+~. $;ÛwüDT&ÉT
sêeDTìøÏ ñ‘·Ôs¡ÁøÏj·T\qT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT.
lsêeTT&ç Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î \ø£ÎDT&ÉT $;ÛwüDTDÏí \+ø±sêE>± |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔDÏí #˚XÊ&ÉT. d”‘·‘√ ‘·q $»j·Tyês¡ÔqT
‘Ó\|üeTì Vü≤qTeT+‘·TDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓ+≥H˚ yÓ[fl á X¯óuÛÑyês¡ÔqT d”‘·eTà≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. ÄyÓT
Äq+<ëìøÏ ne<ÛäT˝Ò¢e⁄. Ç+‘·ø±\+ #·T≥÷º#˚] u≤~Û+∫q sêø£ådü Åd”Ô\qT #·+|ü&ÜìøÏ nqTeT‹ìeTàHêï&ÉT Vü≤qTeT. n~
‘·>∑ì |üì, e<ä›ì yê]+∫+~ d”‘·.
$;ÛwüDT&ÉT |ü\¢øÏ˝À d”‘ê<˚$ì
lsêeTT&ç <ä > ∑ Z ] øÏ #˚ s êÃ&É T .
dü+‘√wü+‘√ uÛÑs¡ÔqT #˚]+~ d”‘·.
ÄyÓTqT d”«ø£]+#·&ÜìøÏ sêeTT&ÉT
ìsêø£]+#ê&ÉT. ªHê e+X¯Á|ü‹wü˜ ì\T|ü⁄
ø√e&ÜìøÏ <äTwüº sêeDTì #Ós¡qT+&ç
ìqTï $&ç|+æ #êqT. Ç+‘·ø±\+ |üsT¡ ì
|ü+#·q ñqï+<äTe\¢ ˙ Á|ües¡qÔ >∑T]+∫
Hê≈£î dü+<˚Vü≤eTT+~. ø£qTø£ qTe⁄« ˙
Çwüº+ e∫Ãq #√{ÏøÏ yÓfi¯fle#·TÃμqì
lsêeTT&É T nHêï&É T . lsêeTTì
e÷≥\T eTT\T≈£î˝≤¢ >∑T#·TÃ≈£îHêïsTT
d”‘·≈£î. kÕúsTTøÏ ‘·–q≥T¢>± e÷{≤¢&É
˝Ò<äì sêeTTì‘√ nqï~. lsêeTTq≈£î
$XÊ«dü+ ø£*–+#·&ÜìøÏ ªn–ï Á|üyX˚ +¯ μ
ˇø£ÿfÒ X¯sD¡ éTì uÛ≤$+∫+~. lsêeTTì eTqôd]– \ø£ÎDT&ÉT ∫‹ì dæ<|Δä sü #¡ ê&ÉT. d”‘· n–ï˝ÀøÏ Á|üy•˚ +∫+~. nø£ÿ&çyês¡+‘ê
Ä+<√fi¯q#Ó+<ës¡T. n–ï<˚e⁄&ÉT dü«j·T+>± d”‘ê<˚$ì rdüT≈£îe∫Ã ÄyÓT >=|üŒ<äHêìï yÓ\&¢ +ç #ê&ÉT. ÄyÓTqT d”«ø£]+#ê*‡+~>±
lsêeTTDÏí ø√sê&ÉT.
d”‘· >∑T]+∫ ‘·qø£+‘ê ‘Ó\TdüHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. ÄyÓT o\+ jÓTTø£ÿ >=|üŒ<äHêìï eTT˝À¢ø±\≈£î #ê≥&Üìπø n–Á|üy˚X¯+
#˚düTÔHêï }s¡T≈£îHêïqHêï&ÉT. d”‘·qT <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îHêï&ÉT.
|üs¡eT•e⁄&ÉT lsêeTTDÏí Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT. <äTwüºdü+Vü‰s¡+#˚dæq lsêeTTDÏí Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± |ü]bÕ\q #˚j·TeTHêï&ÉT.
lsêeTT&ç ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î Ç+Á<äT&ÉT eTè‘·T˝…’|ü&çe⁄qï yêqs¡T\qT eT∞¢ ã‹øÏ+#ê&ÉT. $;ÛwüDT&ÉT \+ø£˝À ø=+‘·ø±\+
ñ+&Ée\dæ+<äì lsêeTTDÏí nuÛ´Ñ ]ú+#ê&ÉT. uÛsÑ ‘¡ T· ì ø=s¡≈î£ ‘êqT ‘·«s¡>± Á|üj÷· D+ ø±e\dæ+<˚qHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. yêqs¡T\qT
yêfi¯fl dü«kÕúHê\≈£î yÓfifl¯ eTì#Ó|Œæ , $;ÛwD
ü T&ç M&√ÿ\T n+<äT≈£îHêï&ÉT. |ü⁄wüŒø£$e÷q+˝À njÓ÷<Û´ä ≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT. <ë]˝À
Äj·÷ Á|ü<X˚ Ê\˙ï d”‘≈· î£ #·÷|ü⁄‘·THêï&ÉT. uÛsÑ <¡ ë«C≤ÁX¯e÷ìï dü+<ä]Ù+#ês¡T. lsêe÷»„‘√ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTT&ÉT edüTqÔ ï
$wüj÷· ìï uÛsÑ ‘¡ T· ìøÏ, >∑TVüQìøÏ eTT+<äT>± yÓ[fl ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT.
yêfiËfl+‘√ Äq+~+#ês¡T.
|ü⁄wüŒø£ $e÷q+˝À q+~Á>±eT+ #˚s¡T≈£îqï d”‘êsêeT
\ø£ÎDT\≈£î uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT, Á|üeTTKT\T |òTü q+>± kÕ«>∑‘+· |ü*ø±s¡T.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T øödü˝≤´ düT$TÁ‘ê ¬ø’πøsT÷ e•wüß˜\
bÕ<ë\≈£î Á|üD≤e÷\T n]Œ+#ês¡T. uÛÑs¡‘·T&ÉT lsêeTTì
#·s¡D≤\≈£î bÕ<äT≈£\qT ‘=&ç>±&ÉT. uÛÑs¡‘·TDÏí Áù|eT‘√ n≈£îÿq
CÒs¡TÃ≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT.
n+>∑s¡+>∑yÓ’uÛÑe+>± lsêeT|ü{≤º_Ûùwø£eT¨‘·‡e+
»]–+~. j·TTesêE>± ñ+&Ü*‡+~>± lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTDÏí
ø√sê&ÉT ø±ì n‘·&ÉT m+‘·e÷Á‘·+ ˇ|üø√˝Ò<äT. n|ü&ÉT
uÛÑs¡‘·TDÏí j·TTesêE>± #˚XÊs¡T. j·T»„j·÷>±~ Áø£‘·Te⁄\qT
ì]«|òTü ï+>± ø=qkÕ–düTHÔ êï&ÉT lsêeTT&ÉT. Á|ü»\qT ø£qï_&É˝¶ ≤
#·÷düT≈£î+≥THêï&ÉT. m˝≤+{Ï á‹u≤<Ûä\÷ ˝Òe⁄. n+<äs¡÷
<Ûäs¡àã<äΔ+>± q&É#·Tø=+≥THêïs¡T. Ç˝≤ |ü<äø=+&ÉTy˚\
dü+e‘·‡sê\ ø±\+ Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± |ü]bÕ*+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. n+<äTπø ªsêeTsê»´+μ nqï e÷≥ H˚{Ïø° Ä<äs¡ÙyÓTÆ
ì\∫+~.
XÀ¢ˆˆ eT+>∑fi¯+ ø√dü˝Ò+Á<ëj·T ` eTVü≤˙j·T >∑TD≤‘·àH˚ˆ
#·Áø£e]Ô ‘·q÷C≤j·T ` kÕs¡«uÛÖe÷j·T eT+>∑fi¯yéTˆˆ
I. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
1. sêe÷j·TD ÁbÕX¯kÕÔ´ìï >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
2. d”‘êsêeT ø£fi≤´D≤ìï sêj·T+&ç.
3. d”‘ê|üVü≤s¡D+ >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
4. lsêeTT&ÉT eqyêkÕìøÏ yÓfi¯fl&ÜìøÏ >∑\ ø±s¡Dy˚T$T{Ï?
5. lsêeTdüTÁê⁄\ yÓTÆÁ‹ m˝≤ @s¡Œ&ç+~?
6. d”‘êH˚«wüD eè‘êÔ+‘·+ sêj·T+&ç.
7. \+ø±<äVü≤q+ e]í+#·+&ç.
8. ùd‘·Te⁄ ìsêàD+ >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
II. øÏ+~ bÕÁ‘·\ dü«uÛ≤yêìï sêj·T+&ç.
1. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT 2. sêeTT&ÉT 3. d”‘· 4. \ø£åàDT&ÉT 5. ¬ø’ø£
6. uÛsÑ ‘¡ T· &ÉT 7. eT+<∏äs¡ 8. e÷Ø#·T&ÉT 9. sêeDT&ÉT 10. düTÁê⁄&ÉT
11. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT 12. Á‹»≥ 13. Ç+Á<äõ‘·TÔ 14. yê*
III. øÏ+~ yê{Ïì $e]+#·+&ç.
1. #Ó${Ïyêì #Ó$˝À X¯+K+ }~q≥T¢ 2. #Ó$ì\T¢ ø£≥Tºø=ì b˛s¡T 3. >∑‘·»\ ùd‘·Tã+<Ûäq+
4. n>∑düÔ´ ÁuÛ≤‘· 5. düTÁ^yê»„ 6. lsêeTs¡ø£å 7. ø£ã+<ÛäVü≤kÕÔ\T 8. uÛÑ^s¡<∏ä Á|üj·T‘·ï+
ç
+&
Td üTø√ sêe÷j·TD $X¯«s¡÷|ü+
‘Ó\
+ &ç`
äe e÷qe Jeq eT÷˝≤´\qT <ä]Ù+|üCùÒ d nø£så e¡ TDÏ <äsŒ¡ D+ sêe÷j·TD+. ø£qTø£H˚ ø=+&É\T, düeTTÁ<ë\T
#·<ñqï+‘· es¡≈£î sêe÷j·TD eTT+≥T+<äì ÁãVü≤à ôd\$#êÃ&ÉT. Ç˝≤ XÊX¯«‘·‘êÔ «ìï düeTTbÕ]®+#·T≈£îqï
sêe÷j·TD≤ìï s¡∫+∫qyês¡T yê©àøÏ eTVü≤]¸. M] ‘·<äq+‘·s¡ ø±\+˝À <˚X¯$<˚XÊ\˝À $$<Ûä Á|üÁøÏj·T˝À¢
mH√ï sêe÷j·TD≤\T e#êÃsTT. nsTT‘˚ M≥ìï+{Ïø° e÷‘·èø£ yê©àøÏ sêe÷j·TDy˚T. Äj·÷ ø£e⁄\T yê] yê]
Á|ü‹uÛÑqqTdü]+∫ sêe÷j·TDø£<∏äqT ˝Àø±ìø£+~+#ês¡T. Ç+<äT˝À eT÷˝≤ìï nqTdü]+∫qyês¡T ø=+<ä¬s’‘˚,
dü«‘·+Á‘·b˛ø£&É\T b˛sTTqyês¡T eT]ø=+<äs¡T. Ç˝≤ e∫Ãq sêe÷j·TD≤˝À¢ ø=ìï+{Ïì ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
dü+düÿ è‘· kÕVæ≤‘ê´ìï |ü]o*ùdÔ |ü⁄sêD≤\˝À sêeTø£<∏ä ø£ì|ædüTÔ+~. Äj·÷ dü+<äsê“¤\qTã{Ïº $$<Ûä
|ü⁄sêD≤˝À¢ Ç~ ù|s=ÿqã&ç+~. ªÄ<Ûë´‘·àsêe÷j·TD+μ ‘·‘Ô· « Á|ü<ëÛ q+>± kÕ–q s¡#q· . ø±[<ëdüT ªs¡|Tüò Te+X¯+μ
sêeT#·]Á‘·H>˚ ±ø£ n‘·ì |üPs¡T«\ #·]Á‘·q÷ s¡eTD°jT· +>± Ä$wüÿ]+∫q ø±e´+. uÛÀE&ÉT #·+|üPsêe÷j·TD≤ìï
(>∑<´ä |ü<ë´\‘√ ≈£L&çq~) s¡∫+#ê&ÉT. uÛ{Ñ ºÏ ªsêeDe<Ûμä ù|s¡Tq sêXÊ&ÉT. yê´ø£sD¡ dü÷Á‘ê\≈£î, n\+ø±sê\≈£î
\ø£å ´+>± Ç~ sêj·Tã&É&É+ $X‚wü+. sêeTø£<∏äqT ªÁ|ü‹e÷Hê≥ø£+μ ù|s¡Tq uÛ≤düT&ÉT, ªñ‘·Ôs¡ sêeT#·]‘·+μ>±
uÛeÑ uÛ÷Ñ ‹ Hê≥ø°øs£ D¡ #˚XÊs¡T. sêe÷j·TD, uÛ≤s¡‘· ø£<\ä∏ qT ø£*|æ ªsê|òTü e bÕ+&ÉMj·T+μ nH˚<«ä ´]ú (¬s+&Ésêú\)
ø±yê´ìï <Ûäq+»j·TT&ÉT yÓ*sTT+#ê&ÉT.
ø±oàØuÛ≤wü˝À ~yêø£s¡ Á|üø±X¯uÛÑ≥Tº ªsêe÷e˝Àø£#·]‘·μ, ª\e≈£îX¯ j·TT<äΔ#·]‘·μqT sêXÊ&ÉT. eTsêØƒ˝À
düeTs¡úsêeT<ëdüT s¡∫+∫q sêe÷j·TD+, yÓ÷s√|ü+‘Y ª\e≈£îXÊU≤´qyéTμ, ªeT+Á‘·sêe÷j·TDyéTμ
Á|üdæ~Δbı+<ësTT. e+>∑uÛ≤wü˝À ø£è‹Ôyêdü zs¡a÷ sêe÷j·TD≤ìøÏ eT+∫ ù|s¡T+~. ‘·$Tfi¯ eTVü‰ø£$ ªø£+ãμ
ªsêe÷j·TD+μ ù|s¡T‘√ kÕ–q s¡#·q ªø£+ãsêe÷j·TD+μ>± Á|ü»\#˚ Á|üX¯+dü\T bı+<äT‘·Tqï~. Ç+<äT˝À
düs«¡ e÷qe kÂÁuÛ≤Á‘êìï e]í+#ê&ÉT. eTfi¯j÷· fi¯+˝À mfi¯ó‘·#Ô Ã· Hé ªn<Ûë´‘·àsêe÷j·TD+μ uÛøÑ øÔÏ Ï ô|<ä|› ≥” y˚d+æ ~.
ø£qï&É˝À Hê>∑#·+Á<äTì ªsêeT#·+Á<ä #·]‘· |ü⁄sêD+μ #·+|üPe÷s¡Z+˝À kÕ–+~. ˇ]j·÷˝À dæ<˚Δ+Á<äjÓ÷–
#˚‹˝À ª$∫Á‘· sêe÷j·TD+μ s¡÷|ü⁄~<äT›≈£î+~.
Væ≤+BøÏ ñ|üuÛ≤wüyÓTÆq neBÛ˝À >√kÕ«$T ‘·T\d”<ëdt ø£\+ qT+&ç C≤\Tyê]q ªsêeT#·]‘·e÷qdtμ
ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À $\ø£åD eTTÁ<äqT y˚dæ+~. |ü+C≤;˝À sêeT©\ Hê≥ø£+ düTÁ|üdæ<äΔ+.
‘Ó \ T>∑ T uÛ ≤ wü ˝ À $_Û q ï Á|ü Á øÏ j · T ˝À¢ sêe÷j· T D≤\T e#êÃsTT. >√qãT<ëΔ ¬ s &ç ¶ s¡ ∫ +∫q
ªs¡+>∑Hê<∏äsêe÷j·TD+μ ‘Ó\T>∑T˝À ‘=* sêe÷j·TD+. Ç~ ~«|ü<ä ø±e´+. yê©àø£+˝À ˝Òì mH√ï ø£\Œq\qT
#˚XÊ&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT ø√&Ó’ ≈£Lj·T&É+, \ø£ÎDπsK, ñ&ÉT‘·uÛÑøÏÔ e+{Ï |òüT{≤º\T Á|ü»˝À¢ u≤>± Hê≥T≈£îb˛j·÷sTT.
‘êfi¯flbÕø£ nqïe÷#ês¡T´\ ª~«|ü<ä sêe÷j·TD+μ, ø£{≤º es¡<sä êE sêe÷j·TD+, @ø√J sêe÷j·TD+ ~«|ü<˝ä À
kÕ>±sTT.
‹ø£ÿq ªìs¡«#·H√‘·Ôs¡ sêe÷j·TD+μ ‘Ó\T>∑TC≤‹ô|’ ‘·q<Ó’qeTTÁ<äy˚dæ+~. VüQfi¯øÏÿuÛ≤düÿs¡T&ÉT Á|ü<Ûëq+>±,
n‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT eT*¢ø±s¡T®quÛÑ≥Tº, •wüß´&ÉT s¡TÁ<ä<˚e⁄&ÉT, $TÁ‘·T&ÉT nj·T´˝≤s¡T´\ düVü≤ø±s¡+‘√ ªuÛ≤düÿs¡
sêe÷j·TD+μ Á|üø±•+∫+~. >ö‘·eTT&ÉT nVü≤\´qT ª•\μ ø£eTàì X¯|æ+#·&É+, eT+<∏äs¡ <äTs√“<Ûä≈£î ø±s¡D+
e+{Ï$ Ç+<äT˝À ù|s=ÿqï ø=ìï ø=‘·Ô n+XÊ\T. sêe÷j·TD≤ìï dü+øÏå|üÔ düT+<äs¡+>± r]Ã~~›q ø£esTTÁ‹
yÓTT\¢. áyÓT s¡#·q ªyÓTT\¢sêe÷j·TD+μ>± Á|üdæ~Δ#Ó+~+~.

nj·T´\sêE sêeTuÛÁÑ <äTì ªsêe÷uÛTÑ ´<äjT· +μ $•wüº Á|üã+<Û+ä >± s¡÷|ü⁄~<äTø› =+~. lsêeTT&ÉT d”‘y· TÓ &É˝À
eT+>∑fi¯dü÷Á‘·+ ø£{Ïºq≥T¢ e]í+#ê&ÉT. Ç~ Ä+Á<Ûä<˚X¯ Ä#ês¡ Á|üuÛ≤e+‘√ #√≥T#˚düT≈£î+~. ‘·+C≤ePs¡TqT
|ü]bÕ*+∫q s¡|òüTTHê<∏äHêj·T≈£î&ÉT ªs¡|òüTTHê<∏ä sêe÷j·TD+μ yê©àøÏ qqTdü]+∫+~. ≈£L∫eT+∫ ‹eTàø£$
ªn#·Ã‘Ó\T>∑T sêe÷j·TD≤ìïμ Ä$wüÿ]+#ê&ÉT. >√|”Hê<∏ä y˚+ø£≥ø£$ ª>√|”Hê<∏sä êe÷j·TD+μ, ø£+ø£+{Ï bÕ|üsêE
ªñ‘·Ôs¡ sêe÷j·TD+μ kÕVæ≤r õC≤„düTe⁄\qT n\]+#êsTT.
ø±D≤<ä+ ô|<äq› ªÄ<Ûë´‘·àsêe÷j·TD+μ s¡∫+#ê&ÉT. >∑<ë«\ Á|üuTÑÛ e⁄\T ªj·T<∏ëXÀ¢ø£ ‘ê‘·Œs¡´sêe÷j·TD+μ
ù|s¡ Äs¡T>∑Ts¡T ø£e⁄\#˚ yê©àøÏ sêe÷j·TD≤ìøÏ ‘Ó\T>∑T s¡÷|ü$T|æŒ+#ês¡T. yê$ø=\qT düTu≤“sêe⁄ ªÄ+Á<Ûyä ê©àøÏ
sêe÷j·TD+μ lbÕ<äøè£ wüeí T÷]ÔXÊÅdÔæ ªlø£èwüsí êe÷j·TD+μ Á|üd~æ Δ bı+~q s¡#q· \T. $X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD
ªleTÁ<ëe÷j·TD ø£\Œeèø£å+μ n‘·´+‘· Á|üX¯dæÔ bı+~+~.
|æ+>∑[ dü÷s¡q ªsê|òTü e bÕ+&ÉMj·T+μ ù|s¡ <ä« ´]úø±e´+ s¡∫ùd,Ô m\≈£L∫ u≤\düsd¡ «ü ‹, HÓ\÷¢] sê|òTü eø£$
ªj·÷<äe sê|òüTe bÕ+&ÉMj·T+μ ù|s¡ Á‘·´]ú ø±yê´\qT s¡∫+#ês¡T. q+u…s¡Te÷fi¯ófl |ü⁄s¡Twüø±] πøX¯ej·T´
ª<ëX¯s¡~∏#·]Á‘·μ ù|s¡Tq ìs√wü˜´+>± (|ü<ë´\T #·~$‘˚ ô|<ä$øÏ ô|<ä$ ‘êø£≈£î+&Ü) dü+‘·]+#ês¡T.
‘ê´>∑sê»kÕ«$Tyês¡T, nqïeTj·T´, ø£+#Ós¡¢ >√|üqï (sêeT<ëdüT) lsêeT dü+ã+<Ûä+>± mH√ï ø°s¡Ôq\qT
n+~+#ês¡T. j·Tø£>å ±q s¡÷|ü+˝À sêe÷j·TDø£<qä∏ T m+<äs√ nø£så ã¡ <ä+Δ #˚XÊs¡T. yÓ\÷¢] y˚+ø£≥ø£$ ªsêeT©˝≤
j·Tø£å>±q+μ, X‚cÕ#·\ø£$ ª<Ûäs¡à|ü⁄] sêe÷j·TD+μ. eTT<äT›u≤\+uÛÑ≥Tº ªeT+<∏Óq sêe÷j·TD+μ, ø£+<äT≈£L]
s¡TÁ<äø£$ ªdüTÁê$»j·T+μ yÓ÷ø£å>∑T+&É+ düTã“ø£$ ªd”‘êø£˝≤´D+μ e+{Ï$ mH√ï ñHêïsTT.
Hê≥ø£ $uÛ≤>±ìøÏeùdÔ ø√˝≤#·\+ lìyêdüsêe⁄ ªdü+|üPs¡sí êe÷j·TD+μ, ã*CÒ|*ü ¢ \ø°Îø±+‘·ø$£ ªñ‘·sÔ ¡
sê|òüTe+μ, <Ûäs¡àes¡+ >√bÕ˝≤#ês¡T´\T ªsêeT<ëdüTμ, bÕqT>∑+{Ï \ø°Îqs¡dæ+Vü‰sêe⁄ ªø£˝≤´Dsê|òüTe+μ,
ôd{Ïº\ø°Îqs¡dæ+Vü≤ø£$ ªnVü≤\´μ (e#·q Hê≥ø£+) s¡∫+#ês¡T.
‘êfi¯Sfl] Hêsêj·TDø£$ ªyÓ÷ø£å>∑T+&É sêe÷j·TD+μ ù|s¡ Vü≤]ø£<∏ä>± eT*ùdÔ, qBsê ãTi¿ø£<∏ä>± dü+|üPs¡í
sêe÷j·TD≤ìï r]Ã~<ë›&ÉT. ø£+#Ós¡¢ >√|üqï ª<ëX¯s¡~∏X¯‘·ø±μì≈£îqï Á|ü#ês¡+ Ç+‘·+‘·qsêì~.
C≤q|ü<ä+˝À ª≈£îX¯\e≈£î#·Ã\#·]Á‘·eTTμ, sêeTø£<∏ë düT<Ûës¡íeeTT, XÊs¡<ä sêe÷j·TD+, \+ø±j·÷>∑+,
∫s¡T‘·\sêe÷j·TD+, lsêeTC≤$*, dü+πøå|üsêe÷j·TD+, ∫{Ïºsêe÷j·TD+ e+{Ï$ ù|s=+~q s¡#·q\T.
XÊ+‘·>√$+<äHêe÷\T, }]àfi≤<˚$ìÁ<ä, \ø£ÎD<˚es¡qe⁄« e+{Ï Åd”Ô\ sêe÷j·TD|ü⁄ bÕ≥\T ø√ø=\¢\T.
e#·q s¡#·Hê $uÛ≤>∑+˝À >√|”Hê<∏ä ø£$ ª$∫Á‘·sêe÷j·TD+μ (nqTyê<ä+), ô|’&çbÕ{Ï bÕ|üj·T´
ªs¡+>∑Hê<∏sä êe÷j·TD+μ yê$fi¯flsêeTkÕ«$TXÊÅd,Ôæ lbÕ<ädTü ÁãVü≤àD´XÊÅd,Ôæ BbÕ\ |æ#Ã· j·T´XÊÅd,Ôæ ñwü'l, <ëX¯s~¡ ∏
s¡+>±#ês¡T´\e+{Ï Á|ü‹uÛ≤e+‘·T\ s¡#·q\T bÕsƒ¡≈£î\ eTqdüTqT |üs¡e•+|üCÒXÊsTT.
#ÓH’ ê, ø±+uÀ&çj÷· , C≤yê, düT$TÁ‘ê, ˝≤y√dt, $j·T‘êï+, eT˝Òwj æ ÷· e+{Ï <˚XÊ\˝À ≈£L&Ü sêe÷j·TD
s¡kÕeTè‘·+ Á|üeVæ≤+∫+~. Ç+‘· yÓ’$<Ûä´+>±, $düÔ è‘·+>± Á|ü»\ Vü≤è<äj·÷˝À¢øÏ Á|üdü]+∫q ø±e´+
Á|ü|+ü #·kÕVæ≤‘·´+˝À eTs=ø£{Ï ˝Ò<+ä fÒ n‘·T´øÏÔ ø±<äT. n+<äTøπ sêe÷j·TD+ Ä~ø±eý˚T ø±<äT, n~«rj·Tø±e´+
≈£L&Ü.

|ü<ä$C≤„q+
nsêú\T
n Ä
n+≈£î]+#·T (ÁøÏ) R yÓTT\¬ø‘·TÔ, |ü⁄≥Tº Äø£+sƒ+¡ R >=+‘·T<ëø±
nœ\+ R nX‚wü+, n+‘ê ÄÁ>∑V≤ü + R ø√|ü+
n+>∑˝≤s¡TÃ (ÁøÏ) R <äT'œ+#·T ÄbÕ´j·T‘· R Á|”‹, Çwüº+
n+Á|òTü T\T R bÕ<ë\T Äj·T‹ R Á|üuÛ≤e+
n+uÛÀ~Û R düeTTÁ<ä+, ø£&*É Äj·T‘·+Ô R dæ<+Δä
nD≤ R s¡÷bÕsTT˝À |ü<äVü‰s√e+‘·T $\Te>∑\ Äj·TTe⁄ R J$‘·ø±\+
HêD…+ Äes¡D R Ä#êÃ¤<äq+, eT÷‘·
n‹~∏ R ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘ê\˝À dü+ã+<Ûä+˝Ò≈£î+&Ü Äy˚X|¯ sü T¡ \T R ‘=+<äs¡bÕ≥T>∑\yês¡T
Ç+{ÏøÏ e#˚Ãyê&ÉT ÄdüŒ+~‘√wü+˜ R n~πsô|<ä$
n~Û>∑$T+#·T (ÁøÏ) R (‘Ó*j·TT, bı+<äT) <ë≥T, $T+#·T Ç
nq+‘·s+¡ R ‘·s¡yê‘· Ç+<äT_+u≤dü´ R #·+Á<ä_+ã+e+{Ï eTTK+ ø£\~,
nqe⁄&TÉ R nq>±, nqï|ü&ÉT #·+Á<äeTTœ
nqè‘·+ R ndü‘´· + ÇHê+ R ãVüQeT‹, e÷q´+
n|üP|ü+ R |æ+&çe+≥, n|üŒ+ ÇqT&ÉT R dü÷s¡T´&ÉT
n_Û|òüT]+#·T (ÁøÏ) R e&ç+¶ ∫q nqï+MT<ä HÓsTT´#·\T¢, ∫\ø£]+#·T á
n_Ûse¡ T´+ R #ê˝≤ n+<äyÓTÆq~ á|æ‡‘·+ R ø√]ø£
n;Û|‡æ ‘·+ R ø√]q~, n;Ûw+ºü ñ
ne÷+‘·+ R nø£kÕà‘·TÔ>±, Vü≤sƒê‘·TÔ>± ñ<äs¡+ R bı≥º
ns¡+ú R <Ûqä + ñ<äéT+ R Á|üjT· ‘·ï+
ns¡È ´bÕ<äéTT\T R #˚‘·T\T, ø±fi¯ófl ø£&ÉTø√ÿ&ÜìøÏ Ç#˚Ã ˙fi¯ófl ñ<ä« è‹Ô R ñ<äΔ‹, >∑s¡«+
nsêΔ+>∑\øÏÎ R X¯Øs¡+˝À dü>∑uÛ≤>∑yÓTÆq \ø°Î düe÷qTsê\T ñ|üÁ<äe+ R Ä|ü<ä
(uÛ≤s¡´) ñ|üdŒü s¡Ù R kÕïq, Ä#·eTHê~ø±\T
n\ŒeTT R dü÷ø£Î+, ø=+#Ó+ ñbÕ]®‘·+ R dü+bÕ~+∫q~
nedüs+¡ R düeTj·T+, y˚fi¯ ñ˝≤¢d+ü R dü+‘√wü+, Á|üø±X¯+
ndü<Ô «äÛ düT˝Ô ’… R ñìøÏ ø√˝ÀŒsTTqyê¬s’ (düs«¡ + #Ó<sä >¡ =≥Tºø=qï m
yê¬s’) m*¢ R πs|ü⁄
ndüà#·ÃeT÷<Ûeä ⁄\T R e÷ ôd’Hê´~Û|ü‘·T\T @
nVü≤s¡Vü≤+ R Á|ü‹~q+ @eTs¡TbÕ≥T R nC≤Á>∑‘Ô·

z ø=+&Ü&ÉT (ÁøÏ) R bı>∑&TÉ , düT‹Ô +#·T
zs¡TŒ R düV≤ü q+ K
zwü˜+ R ô|<ä$ K\T&ÉT R <äTs¡q® T&ÉT, <äTwüß&º TÉ , #Ó&y¶É ê&ÉT
W œqTï&ÉT R <äT'œ‘·T&ÉT
W<äΔ‘·´+ R ñ<äΔ‘·‘·«+, >∑s¡«+, bı>∑s¡T UÒ<ä+ R XÀø£+
ø£ >∑
ø£+ø£DeTT\T R es¡TÔ˝≤ø±sêuÛÑs¡D≤\T >∑]eT R ÁX‚wü˜‘·, >=|üŒ
ø£≥ø£≥ R nj·T´jÓ÷´ Á>∑≈î£ ÿq R yÓ+≥H˚
ø£≥ø£≥|ü&TÉ (ÁøÏ) R u≤<Û|ä &ü TÉ >∑T<ä›* R y˚s¡T¢ yÓTT<ä˝…’q$ ô|fi¯fl–+#˚ kÕ<Ûäq+
ø£&É R ∫es¡ >∑T] R \ø£å ´+
ø£+<äuÛÀE\T R <äT+|ü\T ‹H˚yêfi¯ófl >=&ÉT>∑T bÕ>∑\T R >=&ÉT>∑T\T >∑\ bÕe⁄ø√fi¯ófl, ø£Ás¡#Ó|ü\T
ø£qTï>∑e R ø£qTï\»+≥ >√eTj·T+ R Äe⁄ù|&É
ø£ÁeTø£se¡ TT\T R Ç+ô|’q #˚‘·T\T >√s¡+‘·B|ü+ R ∫qï>± yÓ*π> B|ü+
ø£s+¡ ãT\T R #˚‘T· \T |òTü
ø£se¡ ≥+ãT R ã]D…, –HÓï |òüTq eqC≤‘·˝À#·q R $XÊ\yÓTÆq ‘êeTs¡πs≈£î\ e+{Ï ø£qTï\T
ø£\uÛ≤wü R ne´ø£Ô eT<ÛäTs¡uÛ≤wü >∑\~
ø£\eT<Ûëq´+ R ˇø£C≤‹ e]|ü+≥ |òü÷‘·+ R <Óã“
ø£fie¯ fi¯+ R ‘=Á≥TbÕ≥T #·
ø£\ŒqeTT R }Vü≤ #·+<äq+ R >∑+<Ûä+
ø±&ÉT R n&É$ #·≥Tºe+ R >∑]f…
ø±D≤∫ R ∫s¡ø±\ yêdükÕúq+, Ä~eTkÕúq+ #·eT‘êÿs¡+ R H˚sT¡ Œ
≈£î+<ë&ÉT (ÁøÏ) R u≤<Ûôä |{Ïqº ≥T¢ e÷{≤¢&&É +É #·jT· ´q R yÓ+≥H˚, ‘·«s¡>±
≈£î&ÉT#·T (ÁøÏ) R ‘ê>∑T, uÛÑTõ+#·T #·s¡D<ä«+<ä«+ R bÕ<ë\»+≥
≈£îeTT~ì R ‘Ó\¢ø£\Ter¬> #ê&ÉTŒ R $<Ûä+
≈£î]&û R ø=ã“]ø±j·T˝À m+&çq ø=ã“] ∫>∑Ts¡TuÀ&ç R ∫>∑Ts¡T{≤≈£îe+{Ï X¯Øs¡+ >∑\ Åd”Ô
≈£î*X¯+ R eÁC≤j·TT<Û+ä ∫s¡+‘·qT&ÉT R XÊX¯«‘·T&ÉT
≈£îdüTeTdüuÔ ≈£+ R |üP\>∑T‹Ô, |üP\>∑T#·Ã¤+ #Óøÿ£ s¡T¢ R n<˚|üì>± #·T≥Tº‹s¡>∑&É+
≈£L&É* R Hê\T>∑T<ës¡T\T ø£*ùd #√≥T #Íø£u≤s¡T R ‘·≈£îÿe $\Te >∑*–q
≈£Ls¡à+ R ‘êuÒ\T #Û·
ø£è•+#·T (ÁøÏ) R ãø£ÿ{Ï\T¢, düqï–\T¢ #ÛêÁ‘·T\T R •wüß´\T, $<ë´s¡Tú\T
øπ düse¡ TT\T R |üPe⁄˝Àì |ü⁄bıŒ&ç>∑\ uÛ≤>±\T ∫Ûqï_ÛqïeTe⁄ R eTT≈£ÿ\T eTTø£ÿ\T ne⁄, #Ó˝≤¢#Ó<äTs¡e⁄,
ø¬ s’ e¡ + R ‘Ó\ø¢ \£ Te ‘·THê‘·Tqø£\e⁄
ø¬ s’ e¡ wü+&É+ R ‘Ó\¢ø£\Te\ düeT÷Vü≤+ »
ø¬ \’ T#˚jT· T (ÁøÏ) R <ÛëHê´ìï ‘·÷sêŒs¡ã{Ïº j·T»e÷ìøÏ C≤q|ü<Tä \T R eTqTwüß´\T, |ü˝…¢≥÷fi¯flyêfi¯ófl
n|üŒ–+#·&ÜìøÏ dæ<+Δä #˚jT· T CÒe⁄s¡T R mÁs¡ì~, ms¡T|ü⁄
ø=&ç>{∑ qºÏ BbÕ\T R Ä]b˛e&ÜìøÏ dæ<äΔ+>± ñqï BbÕ\T. »«\q+ R eT+≥, eT+&É≥+

»+|òTü R ø±*|æøÿ£ ì<ë|òüT+ R y˚dü$, m+&Üø±\+
s¡a ì<ëq+ R eT÷\ø±s¡D+, HÓeTà~
s¡a] R ôd\j˚Ts¡T ì$T‘·+Ô R ø±s¡D+
‘· ìs¡q® + R »q+˝Òì~
‘·&j
É T· T R Ä\dü´+#˚jT· T ìX¯ R sêÁ‹
‘·&Ée R e÷s¡T, e÷≥T, kÕ] (yÓTT<ä{ÏkÕ]) ìcÕí‘T· &ÉT R H˚sŒ¡ ]
‘·+Á‘·+ R ñbÕj·T+ ìdü+Ô Á<äT&ÉT R ≈£îìøÏbÕ≥T ˝Òìyê&ÉT
‘·qàj·TT\T R ‘·‘‡· «s¡÷|üyTÓ qÆ yês¡T, ‘·eTqT ‘êeTT eTs¡∫q ˙yês¡ eTTwæº+|ü#·T˝ŸR düVü≤»+>± |ü+&˚ ìe«]<ÛëHê´ìï |æ&ç¬ø&ÉT
yês¡T rdüTø=ì ø£&TÉ |ü⁄ì+|ü⁄ø=H˚yêfi¯ófl
‘·eT+ R Nø£{Ï qT‹ R bı>∑&ÉÔ, düTÔ‹
‘·s¡ÿ+ R }Vü≤, ø±s¡D+, ø√]ø£, ˇø£XÊg+ HÓ≥Tºø=qT R ô|s¡T>∑T‘·Tqï
‘ê|üdTü \T R ‘·|dü Tü ‡#˚dTü ≈£îH˚yês¡T H=øÏÿ R n~$T|ü{ºÏ
‘ês¡ø£ R #·Tø£ÿ |ü
‘êsê&É&+É R ‹s¡T>∑T˝≤&É&+É , Jsê&É&+É |ü+#·»qT&ÉT R bÕ+#·uÛÖ‹ø£ X¯Øs¡+ ø£\yê&ÉT (eTìwæ)
‘ê*à R ø£eå T, zs¡TŒ |ü–~ R $<Ûä+
‹$Ts¡+ R Nø£{Ï |üì∫ R ìj·T$T+∫, |ü+|æ
rs¡Tã&ç R r]ø£ |üs¡Væ≤‘ês¡ú+ R Ç‘·sT¡ \ y˚T\Tø√dü+
‘·T\´+ R düeTeTT, dü] |üsêuÛÑe+ R nee÷q+
‘=+{Ï R ‘=*¢, yÓTT<ä{Ï, ‘=\T‘· |üsêeTs¡Ù R #·ø£ÿ>± $#ê]+#·&É+
‘=i>∑T (ÁøÏ) R $&ÉT#·T≥, ‘·´õ+#·T≥ |ü]yês¡+ R |ü]»q+
<ä |ü]Áyê»≈£î&ÉT R düHêï ´dæ, dü+#ês¡+ #˚ùdyê&ÉT
<ä$Tà&û R nìï{Ïø+£ f… ‘·≈î£ ÿe $\Te>∑\ HêD…+, (¬s+&ÉT bÕÁ‘· R –HÓï— ø£<∏ä˝À / Hê≥ø£+˝À e#˚Ã ˇø£ e´øÏÔ
ø±düT\ HêD…+) bÕsêyês¡+ R düeTTÁ<ä+
~ø£Œ‹ R ~ø±Œ\T&ÉT bÕsêX¯sT¡ ´&ÉT R |üsêX¯sT¡ ì ≈£îe÷s¡T&ÉT (yê´düT&ÉT)
~edü+ R s√E, |ü>∑\T |ü⁄≥º≈î£ s¡T|ü⁄ R øπ q‡sY ÁeD+, sê#·|ü⁄+&ÉT
~eùd+Á<äT&ÉT R dü÷s¡T´&ÉT |ü⁄sTT˝À&ÉT (ÁøÏ) R yÓqTBj·TT, dü+ø√∫+#·T, »+≈£î
~$ R Äø±X¯+ |ü⁄s¡+Á~Û R ≈£î≥T+ãÅdÔ”
B~Û‹ R øÏs¡D+, yÓ\T>∑T, ø±+‹ |ü⁄\düÔ´ÁãVü≤à R ÁãVü≤àe÷qdü |ü⁄Á‘·T&ÉT
<äTX¯Ã]‘ê˝À#·q R #Ó&ÉT‘·\|ü⁄ (#Ó&É¶Ä˝À#·q) ô|ø£ÿ+Á&ÉT R #ê˝≤eT+~
<˚e⁄fi≤fl≥ R yÓ<Tä ≈£î˝≤≥ bı<ä\T (ÁøÏ) R eè~Δ#Ó+<äT, ô|s¡T>∑T, e]Δ\T¢
<ë«'ø£yê≥+ R <ë«s¡ã+<Ûä|ü⁄ ‘·\T|ü⁄ Á|üD$T\T¢ (ÁøÏ) R qeTdüÿ]+#·T
q Á|üC≤„q+ R $X‚wüÁ|ü‹uÛÑ‘√ ≈£L&çq C≤„q+
q*πs– R $»è+_Û+∫ Á|üø±å [‘·+ãT R #·øÿ£ >± ø£&–ç q~
ìø£ÿ+ R ì»+, yêdüÔe+ ã
ìœ\ R düeTdü,Ô nìï ã+‹ R es¡dü, |ü+øÏÔ, kÕeT÷Væ≤ø£ uÛÀ»HêìøÏ
ì#·jT· + R düeT÷Vü≤+ ≈£Ls¡TÃqïyêfi¯fl es¡dü

ãd”»Ô q+ R |ü≥ºDyêdüT\T s¡
ãT<äT“<ä+ R ˙{ÏãT&É>∑ s¡»ì R sêÁ‹
ãèVü≤‘·Ôs¡ R >=|üŒ<Óq’ s¡e[ R <Û«ä ì, #·|ü &ÉT
uÛÑ s¡T>∑‘í · R »ãT“
uÛÑ‘ê´\T R Á|ü‹s√p uÛÀ»HêìøÏ Ç#˚Ã Á<äe´+ s¡T∫s¡+ R ø±+‹>∑\~
uÛøÑ Då£ + R ‹+&ç πs– R m>∑dæ, $»è+_Û+∫
uÛÑøÏå+#·T (ÁøÏ) R ‹qT s√<ädæ R uÛÑ÷e÷´ø±XÊ\T, uÛÑ÷$T, Äø±X¯+
uÛ≤dæ\T¢ (ÁøÏ) R Á|üø±•+#·T \
uÛTÑ øÏXÔ Ê\ R uÛÀ»qXÊ\ \˝≤eT R ÁX‚wüß˜sê\T, Ád”Ô
uÛÑ÷s¡TVü≤+ R uÛÑ÷$TqT+∫ |ü⁄{Ïºq~ (#Ó≥Tº) \dü‘Y R Á|üø±•düTqÔ ï
uÛÑè+>∑+ R ‘·TyÓTà<ä ˝≤‹ R nqT´&ÉT, nqéTT
;iT G m+&É R n~Ûøy£ TÓ qÆ m+&É ˝À#·q+ R ø£qTï
eT e
eT+<äø=&ç R k˛eT], »&ÉT&ÉT, #·Ts¡T≈£î>± kÕ>∑ø£b˛e&É+ es¡íuÛÑ]‘·+ R s¡+>∑T\‘√ ì+&çq~
eT+Á<ä+ R >∑+;Ûs<¡ «äÛ ì edæ+#·T R ìedæ+#·T, ñ+&É≥+, ø±|ü⁄s¡+ ñ+&É≥+
eT#ÓÃø£+{Ï R MTHêøÏå, #˚|ü\e+{Ï ø£qTï\T >∑\ Åd”Ô yê{Ïø£ R M~∏
eT‹V”≤qT\T R ‘Ó*$˝Òìyêfi¯ófl yê\+ R ‘√ø£
eTBj·T R Hê dü+ã+<ÛäyÓTÆq yêdüeTT R Ç\T¢
eTqq+ R ∫+‘·q yê´dü+>∑+ R ø£èwæ, |üì
eTH√Vü≤s¡+ R Ç+ô|q’ $∫Ã¤‹Ô R $uÛõÑ +#·&+É , y˚sT¡ #˚jT· &É+
eTVü‰Á|ükÕúq+ R Bs¡ÈÁ|üj·÷D+, ˝Àø±+‘·s¡j·÷Á‘·, eTs¡D+ $Á|ü⁄\T R Áu≤Vü≤àDT\T
e÷<ÛTä ø£s_¡ øÛ å£ R Ç*¢\÷¢ ‹]– nqï+ ùdø£]+#·Tø√&É+ M&ÉT R |ü≥ºD+
$T≈£îÿ≥+ R m≈£îÿe yÓi|ü⁄ R uÛj
Ñ T· +
MT\qeTT R ø£fió¯ fl eT÷j·T&É+ yÓ*¢ R Á|üyêVü≤+
eTTø£ÿ+{Ï R eT÷&ÉT ø£qT\T ø£\yê&ÉT (•e⁄&ÉT) y˚<√ø£+Ô R y˚<ä+˝À #Ó|æŒq
eTT\T>∑Ás¡ R m&Éq¢ T ‘√\&ÜìøÏ yê&˚ eTT\Tø√\ X¯
eTT\TøÏ R yÓTTq<˚*q uÛ≤>∑+ X¯‘êã›+ R q÷s¡T dü+e‘·‡sê\ ø±\+
eT÷s¡+Δ R ñqï‘·yTÓ qÆ ~ XÊ+‘·T&ÉT R XÊ+‹>∑\yê&ÉT
yÓT+&ÉT R n~Ûø£+, m≈£îÿe •˝À+#ÛÁ· |üÁø£eTT\T R •\Á|üÁø£eTT\T (bı˝≤˝À¢ sê*q ø£+≈£î\
yÓ÷&ÉT R Ä≈£îsê*q eèø£+å (–+»\)qT @s¡Tø=ì Áã‹πøyêfi¯ófl)
yÓ÷Vü≤+ R nC≤„q+ ñ+#Û·Á|üÁø£eTT\T (s√fi¯fl <ä>∑Zs¡ #Ó~]|ü&É¶
yÓ÷ø£\å øÏÎ R yÓ÷ø£åeTH˚ \øÏÎ (eTTøÏÔ) _j·T´|ü⁄ –+»\T @s¡Tø=ì Jeq+
eTÚ[ R dæ>∑ kÕ–+#˚yêfi¯ófl)
j·T wü
j·÷‘·q R rÁeyÓTÆq y˚<äq, qs¡ø£<äT'K+ wü+&É+ R düeT÷Vü≤+

dü düT+‘· R Ç+#·Tø£, ÇdüTeT+‘·, ø=+#Ó+
dü+#·jT· + R düeT÷Vü≤+, ≈£L&çø£ düT<Ûëø£sT¡ &ÉT R #·+Á<äT&ÉT
dü+øÏ|å +Ôü R ≈£î~+∫q~ dü÷&ç>e∑ TT\T R #˚‹>±E\T
dü<Tä › R X¯ã+› , #·|ü &ÉT ùd#·q+ R n_Ûùwø£+
düs¡uÛÑk˛‘ê‡Vü≤+ R n~Ûøy£ TÓ qÆ ø√]ø£, n~Ûøy£ TÓ qÆ y˚>e∑ TT‘√ ≈£L&çq ôd]’ +#·T≥(ÁøÏ) R ø£$å T+#·T, zs¡TÃ
|üPìø£ kÂ<ë$Tì R yÓTs¡T|ü⁄
düs«¡ + R yÓTT‘·+Ô kÂs¡uÛÑ+ R düTyêdüq
dü‘Ô· «+ R <˚Vü≤ã\+ düàs¡D R ‘·\|ü⁄
dü‘·ÿ è‹ R dü‘êÿs¡+, düHêàq+ dæà‘·+ R ∫s¡Tqe⁄«, Vü‰dü+
dü]‘·TÔ R q~ dæï>∑+Δ R <ä≥yº TÓ qÆ ~, ∫ø£ÿHÓq’ ~
düVü≤ÁkÕã›+ R y˚sTT dü+e‘·‡sê\ ø±\+ Vü≤
kÕ+<Ûä´ R dü+<Ûë´ düeTj·T dü+ã+<ÛäyÓTÆq Væ≤‘Ó’wüß\T R y˚T\Tø√πsyêfi¯ófl
kÕ~Û« R |ü‹Áe‘·, o\e‹ ø£å
kÕìï<Ûä´+ R düMT|ü+, <ä>∑Zs¡, düìï~Û ≈£îå ‹ŒbÕdü\T R ≈£îå ‘·TÔ (Äø£*), |æbÕdü (<ä|Œæ ø£), Äø£*<ä|ü \T
HêHêsêú\T
nqè‘·+ R ndü‘·´+, ùd<ä´+, yêDÏ»´+ ì≥ºy=&ÉT#·T(ÁøÏ) R ñbıŒ+>∑T, $»è+_Û+#·T, s√e÷+∫‘·eT>∑T
neTè‘·+ R düT<Û,ä ˙s¡T, eTTøÏÔ |òü\+ R |ü+&ÉT, Á|üj÷Ó »q+, düTK+
ÄX¯ R ø√]ø£, ~≈£îÿ $TÁ‘·T&ÉT R ùdïVæ≤‘·T&ÉT, dü÷s¡T´&ÉT
ø£+ø£D+ R ‘√s¡+, ˙{Ï_+<äTe⁄, Åd”Ô\T #˚‹øÏ <Ûä]+#˚ eTTÁ<ä R >∑Ts¡T,Ô n#·TÃy˚jT· &É+, ˇø£ n\+ø±s¡+
ÄuÛÑs¡D+ sêE R Á|üuTÑÛ e⁄, #·+Á<äT&ÉT, Ç+Á<äT&ÉT
ø£qTï R H˚Á‘·eTT, #·÷|ü⁄, ã+&ç#Á· ø£eTT ˝…d‡ü R ÁX‚w+ü̃ , j·TTø£+Ô , ≈£îX¯\+
ø£fi¯ R #·<äTe⁄, •\Œ+, #·+Á<äTì˝À |ü<äVü‰s√ eq+ R ‘√≥, n&É$, »\+
e+‘·T yêdü+ R Ç\T¢, eg+, ø±|ü⁄s¡+
ø±\+ R düeTj·T+, q\T|ü⁄, #êe⁄ $es¡eTT R $es¡DeTT, s¡+Á<ÛäeTT, <√wüeTT
≈£î+&É* R bÕeTT, HÓeT*, es¡TDT&ÉT M&ÉT R Ç‘·&ÉT, |ü≥ºDeTT
≈£î\+ R e+X¯+, C≤‹, Ç\T¢ yÓ*¢ R Á|üyêVü≤+, |üs¡+|üs¡, ‘Ó\T|ü⁄
ø£èwæ R ùd<äéTT, j·T‘·ïeTT X¯se¡ TT R u≤DeTT, ˙s¡T, ¬s\T¢
>∑TD+ R dü«uÛ≤e+, $+{ÏHê] XÊK R ø=eTà, #ÓsTT´, y˚<äuÛ≤>∑eTT
>∑Ts¡Te⁄ R ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ‘·+Á&ç, |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT, düeTj·TeTT R ø±\eTT, Á|ü‹»„, dæ<ëΔ+‘·eTT
ãèVü≤düŒ‹ dü÷Á‘·eTT R q÷*b˛>∑T, »+<ÛäéTT, @sêŒ≥T
#·sD¡ eTT R bÕ<äeTT, |ü<ä´bÕ<äeTT, øÏs¡DeTT Vü≤] R ø√‹, Ç+Á<äT&ÉT, $wüßíe⁄

|üsê´j·T|ü<ë\T
n+uÛÀ~Û R düeTTÁ<ä+, ø£&É*, kÕ>∑s¡+ <Ûäs¡DÏ R uÛÑ÷$T, <Ûä]Á‹, |üè~Û«
nq\+ R n–ï, ì|ü, »«\q+ qs¡T&ÉT R e÷qe⁄&ÉT, eTìwæ, eTs¡TÔ ´&ÉT
ns¡D´+ R $|æq+, n&É$, n≥$, eq+ q*πs>∑T R $»è_Û+#·T, #Ó\πs>∑T, $»è+_Û+#·T
nqè‘·+ R ndü‘·´+, nã<äΔ+, u§+≈£î ìø£ÿ+ R ì»+, dü‘·´+
nqï+ R ãTe«, ≈£L&ÉT, uÀq+ |ü˝…¢ R }s¡T, Á>±eT+
nsêΔ+– R uÛ≤s¡´, |ü‹ï, Ç˝≤¢\T |üeqeTT R >±*, yêj·TTe⁄, e÷s¡T‘·eTT
nVæ≤eTø£sT¡ &ÉT R dü÷s¡T´&ÉT, uÛ≤qT&ÉT, s¡$, uÛ≤düÿs¡T&ÉT |üd&æ ç R ã+>±s¡+, ø±+#·q+, |ü⁄‘·Ô&ç
ÄÁ>∑V≤ü + R ø√|ü+, Áø√<Û+ä , n\Tø£ bÕsêX¯sT¡ ´&ÉT R yê´düT&ÉT, u≤<äsêj·TDT&ÉT, ø±˙qT&ÉT
Ä»„ R Ä<˚X¯+, Äq, ñ‘·Ôs¡Te⁄, ìπs›X¯+ |üPe⁄ R ≈£îdüTeT+, |ü⁄wüŒ+, $]
Ädü´+ R eTTK+, Äqq+, yÓ÷eTT Áu≤Vü≤àDT\T R ~«E\T, $Á|ü⁄\T, uÛÑ÷düTs¡T\T
m\Tø£ R eT÷wæø+£ , Kqø£+ uÛ≤^s¡~∏ R >∑+>±q~, C≤Vü≤ï$, bÕeì
ø£qTï R nøÏ,å #·≈îå£ e⁄, H˚Á‘·+, qj·Tq+ uÛÀ»q+ R ‹+&ç, ÄVü‰s¡+, uÛÀ>∑+
ø£|Œü R uÛÒø£+, <äs¡T›s¡+, eT+&É÷ø£+ eTs¡D+ R eTè‘·Té⁄, ìsê´D+, #êe⁄
ø£] R @qT>∑T, >∑»eTT $TqTï R Äø±X¯+, >∑>∑q+, ì+–
ø£eT\eTT R |ü<àä eTT, q[qeTT j·TX¯dTü ‡ R ø°]Ô, U≤´‹
ø±s¡Tàø£+ R $\T¢, <ÛäqTdüT‡, X¯sêdüq+, dæ+–DÏ s¡$ R dü÷s¡T´&ÉT, ~qø£sT¡ &ÉT, Á|üu≤Û ø£sT¡ &ÉT
ø¬ s’ e¡ + R ø£\Te, ø£˝≤Ωs¡+, ≈£îeTT<ä+, Ç+Bes¡+ sêÁ‹ R ìX¯, s¡»ì, j·÷$Tì
ø=+&Ü&ç R bı>∑&ç, düTÔ‹+∫, qT‹+∫ s¡T>∑í‘· R »ãT“, yê´~Û, s√>∑+
ø√]ø£ R yê+#Û·, ‘·èwüí, á|æ‡‘·+ eì‘· R eTVæ≤fi¯, Åd”Ô, |ü&É‹
øöeTT~ R yÓHÓï\, #·+Á~ø£, CÀ´‘·‡ ï $es¡+ R s¡+Á<Ûä+, _\+, ø£\T>∑T
–] R ø=+&É, |üs¡«‘·+, nÁ~ eèø£eå TT R ‘·s¡Te⁄, #Ó≥Tº, uÛÑ÷s¡TVü≤+
>∑èVü≤+ R Ç\T¢, π>Vü≤+, ìπø‘·+ yÓ*¢ R Á|üyêVü≤+, yÓ\T¢e
#·+Á<äT&ÉT R Ç+<äT&ÉT, X¯XÊ+≈£î&ÉT, ìXÊø£sT¡ &ÉT •e⁄&TÉ R X¯+ø£sT¡ &ÉT, s¡TÁ<äT&ÉT, uÛeÑ ⁄&ÉT
#ê&ÉTŒ R $<Ûä+, uÛÑ+–, Ø‹, rs¡T dü+|òTü + R düeT÷Vü≤+, ãè+<ä+, >∑T+|ü⁄
#Ó≥Tº R eèø£å+, ‘·s¡Te⁄, uÛÑ÷s¡TVü≤+ düT+‘· R Ç+#·Tø£, ÇdüTeT+‘·, ø=+#Ó+
‘·eTdüT‡ / ‘·eT+ R Nø£{Ï, n+<Ûäø±s¡+, Çs¡T\T dü÷s¡T´&ÉT R s¡$, nVæ≤eTø£sT¡ &ÉT, uÛ≤qT&ÉT
<äjT· R ø£è|ü, ø£ìø£s+¡ , ø£sT¡ D düàs¡D R ‘·\|ü⁄, Ä˝À#·q, ãT~Δ
<˚Vü≤+ R X¯Øs¡+, ‘·qTe⁄, ø±j·T+

e⁄´‘·Œ‘·´sêú\T
n+>∑q R ÁX‚wü˜yÓTÆq nej·TeeTT\T ø£\~ (Ád”Ô) |ü⁄Á‘·T&ÉT R |ü⁄HêïeTqs¡ø+£ qT+∫ ‘·*<¢ +ä Á&ÉT\qT s¡ø+åÏ #˚
neTè‘·+ R eTs¡D+ bı+~+|üì~ (düT<Ûä) yê&ÉT (≈£îe÷s¡T&ÉT)
áX¯«s¡T&ÉT R dü«uÛ≤e+ #˚‘H· ˚ ◊X¯«s¡´+ ø£\yê&ÉT (•e⁄&ÉT) |ü⁄s¡+Á~Û R >∑èVü‰ìï <Ûä]+#˚~ (Ç˝≤¢\T)
ø£] R ‘=+&É+ (ø£s¡eTT) ø£\~ (@qT>∑T) uÛÑyêì R uÛÑe⁄ì (•e⁄ì) uÛ≤s¡´ (bÕs¡«‹)
>∑Ts¡Te⁄ R n+<Ûøä ±s¡eTH˚ nC≤„qeTTqT uÛ~Ò +#·Tyê&ÉT $TÁ‘·T&ÉT R dü s ¡ « uÛ Ñ ÷ ‘ê\|ü ≥ ¢ ùdïVü ≤ + >∑ \ yê&É T
(ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT) (dü÷s¡T´&ÉT)
∫Á‘·Áê+ R ∫Á‘·yTÓ qÆ ($$<Û)ä esêí\‘√ ≈£L&çq ø£+sƒ+¡ eTTì R eTÚq+<ë*Ã ñ+&˚yê&ÉT (ãTTwæ)
>∑\~ (bÕe⁄s¡+) eT÷wæø+£ R nHêï<äT\qT <=+–*+#˚~ (m\Tø£)
s¡a] R ø±\Áø£eT+˝À dü«\ŒyÓTbÆ ˛j˚T~ (Á|üyêVü≤+) yÓ÷ø£+å R Je⁄DÏí bÕX¯+ qT+∫ $&ç|æ+#˚~ (eTTøÏÔ)
‘ê|üdTü &ÉT R ‘·|üdüT‡ #˚ùdyê&ÉT (eTTì) eq»+ R eq+ (˙s¡T) ˝À |ü⁄{Ïºq~ (|ü<äà+)
<˚VQü &ÉT R <˚Vü≤eTT ø£\yê&ÉT (ÁbÕDÏ) •e⁄&TÉ R kÕ<ÛäTe⁄\ Vü≤è<äj·÷q X¯j·Tì+∫
|ü‹Áe‘· R |ü‹ì ùd$+#·T≥j˚T ìj·TeT+>± ø£*–q~ ñ+&˚yê&ÉT, eT+>∑fiÁ¯ |ü<Tä &ÉT (áX¯«s¡T&ÉT)
(kÕ~Û«) düHêï´dæ R düs«¡ eT÷ Hê´dü+ (e~*y˚dqæ ) #˚dqæ yê&ÉT
|üøåÏ R |üøå±\T (¬sø£ÿ\T) ø£\~ (|æ≥º) düeTTÁ<ä+ R #·+Á<√<äj·T+ e\q m≈£îÿe>± eè~Δ
|üeqE&ÉT R |üeqTì e\q (yêj·TTe⁄q≈£î) |ü⁄{Ïqº yê&ÉT bı+<˚~ (yê]ú)
(Vü≤qTeT+‘·T&ÉT)
bÕs¡«‹ R Væ≤eTe+‘·T&ÉH˚ |üs¡«‘·sêE ≈£L‘·Ts¡T
(bÕs¡«‹)
Á|üø£è‹ ` $ø£è‹
n+ã ` neTà #Ûêj·T ` #êj·T uÛøÑ ÔÏ ` ã‹Ô
Ä»„ ` Äq CÀ´‹ ` CÀ‹ uÛ≤>∑´+ ` u≤¬>Z+
Äs¡T´&ÉT ` nj·T´ <√wü+ ` <√dü+ ÁãVü≤à ` u§eTà, ãeTà
ÄdüøÔÏ ` Ädü‹Ô <Ûäs¡à+ ` <äeTà+ j·÷Á‘· ` C≤‘·s¡
ÄVü‰s¡+ ` z–s¡+ ìÁ<ä ` ì<äTs¡, ì<äTs› ¡ \øÏåà ` \∫Ã
ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ` ˇ»® ì‘·éTT ` ì#·Ã\T, ì‘ÓeÔ TT ˝ÒK ` ˝Òø£
áX¯«s¡T&ÉT ` ádüsT¡ &ÉT |üø+å£ ` |üøÿ£ s¡‘ï· + ` s¡‘q· +
ø£w+ºü ` ø£dÔæ |üøåÏ ` |üøÿÏ sê≥Tº ` iÒ&TÉ
ø£$ ` ø£sTT |ü+øÏÔ ` ã+‹ sê• ` sêdæ
ø£$‘· ` ø¬ ‘’ · |ü≥ºD+ ` |ü≥º+ sêõ„ ` sêDÏ
ø±s¡éTT ` ø£se®¡ TT |ü⁄D´+ ` |ü⁄HÓï+ yê{Ïø£ ` yê&É
ø±e´+ ` ø£ã“+ |ü⁄Á‘·T&ÉT ` u§f…&º TÉ $C≤„q+ ` $HêïD+
≈£î&É´+ ` >√&É |ü⁄düøÔ e£ TT ` bı‘·eÔ TT $<ä´ ` $<Ó›, $~›j·T
≈£î\+ ` ø=\+ |ü⁄wüŒ+ ` |üPe⁄ X¯øÔÏ ` dü‹Ô
>∑TD+ ` >=q+ ÁbÕD+ ` bÕq+ XÊÁdüeÔ TT ` #·≥eº TT
>∑TVü≤ ` >=ã ã+<ÛäTe⁄ ` ã+<äT>∑T l ` dæ]
>∑èVü≤+ ` êTT uÛ≤wü ` u≤dü düTK+ ` düTø£+
>ös¡e+ ` >±s¡e+ _Ûøå£ ` _#·Ã+ kÕ«$T ` kÕ$T
∫Á‘·+ ` ∫‘·sÔ T¡ e⁄

Telugu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Telugu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Telugu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

APeKX

First Published 2014

All rights reserved

No part of this publication may be reproduced,

This Book has been printed on 70 G.S.M. SS Maplitho

#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 1

 bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

2 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

_XÊ.ªªÄ`j˚TMT? jÓTTø£ sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤´yêdüeTTHé <Ó∫ÃHê

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 3

_eT. •esê»+‘·≥ y˚T\TàdüT+>∑T" <Ós¡˝À ` dæï>±∆+ãT<ä#êÃ¤j·T˝À

4 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

‘˚. j·Teq |ü⁄D≤´+>∑HêeTDÏ e>∑T<äT>±ø£

1. øÏ+~ n+XÊ\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.

6 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 7

II. e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·

1. øÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.

8 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 9

10 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

• yê{ÏøÏ ªeTμ >±ì, ªqμ >±ì |üs¡eTsTTHêsTT `

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 11

uÛ≤cÕø±s¡´ø£˝≤bÕ\T / ÁbÕC…≈£îº |üì

j·TÁ‘·Hês¡´düTÔ |üP»´+‘˚, s¡eT+‘˚ ‘·Á‘·<˚e‘ê'

12 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ≈£î q÷‘·q sê»<Ûëì>± neTsêe‹ ì]à‘·eTÚ‘√+~. #ê]Á‘·ø,£ kÕ+düÿè‹ø£,

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 13

 bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

14 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

neTsêer |ü≥ºDeTTq uÖ<äT∆\T $X¯«

II. e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·

1. áøÏ+~ Á|üXï¯ \≈£î ◊<˚dæ yêø±´\˝À düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.

20 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

n<ÛäeTT\T $|òü÷ï\≈£î uÛÑj·T|ü&ç |üqT\qT

22 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

ªªÁ|ü‹uÛqÑ T ‘·˝‘… ìÔ· e«s¡T |ü+&ç‘T· \T

24 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 25

26 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

Ä sêÁ‹ n+‘ê bı˝≤\˝À C≤>±s¡+ #˚XÊ+.

28 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

1. |ü˝¢… >=|üŒ<ë? |ü≥ï+ >=|üŒ<ë? MT¬s‘’ ˚ <˚ìï düeT]úd÷ü Ô e÷{≤¢&É‘ês¡T? m+<äT≈£î?

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 29

II. e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·

30 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 31

32 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

uÛ≤cÕø±s¡´ø£˝≤bÕ\T / ÁbÕC…≈£îº |üì

\ø£å\eT+~ ù|<ä]ø£+˝À, nC≤„q+˝À eT–Zb˛‘·Tqï+‘·

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 33

#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.

Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT eq$Vü‰s¡+ #˚dæq dü+<äs¡“¤+˝À edü+‘· ãTT‘·Te⁄qT, kÕj·T+ düeTj·÷ìï,

34 Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD°

 bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì Á|üy˚•ø£ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.

ø£$Á‘·j·T+˝À eT÷&Ée yê&ÉT mi¿q. 14e X¯‘êã›|ü⁄ Á|ü<∏äe÷s¡ú+˝À J$+∫q mi¿q

Ä+Á<ÁäÛ|<ü X˚ Ÿ Á|uü TÑÛ ‘·«+yê]#˚‘· ñ∫‘· |ü+|æD° 35

_#·. e&ç>=ì iÒ≈£î\T|üŒ‹\ yêq πødüs¡eTT˝Ÿ <äs¡Œ" ãT