Адгезія

Адгезія (ад лац.: adhaesio — прыліпанне) у фізіцы — счапленне паверхняў разнастайных цвёрдых і/або вадкіх цел. Адгезія абумоўлена міжмалекулярнымі ўзаемадзеяннямі (Ван-дэр-ваальсавымі, палярнымі, часам — утварэннем хімічных сувязяў або ўзаемнай дыфузіяй) у павярхоўным пласце і характарызуецца удзельнай працай, неабходнай для падзелу паверхняў. У некаторых выпадках адгезія можа апынуцца мацней, чым кагезія, г. зн. счапленне ўнутры аднастайнага матэрыялу, у такіх выпадках пры дадатку разрывацца намаганні адбываецца кагезіённы разрыў, гэта значыць разрыў ў аб'ёме менш трывалага з датыкальных матэрыялаў.

Адгезія істотна ўплывае на прыроду трэння датыкальных паверхняў: так, пры ўзаемадзеянні паверхняў з нізкай адгезіяй трэнне мінімальна. У якасці прыкладу можна прывесці політэтрафторэтылен (тэфлон), які ў сілу нізкага значэння адгезіі ў спалучэнні з большасцю матэрыялаў валодае нізкім каэфіцыентам трэння. Некаторыя рэчывы са слаістай крышталічнай кратамі (графіт, дысульфід малібдэна), якія характарызуюцца адначасова нізкімі значэннямі адгезіі і кагезіі, прымяняюцца ў якасці цвёрдых змазак.

Найбольш вядомыя адгезійныя эфекты — капілярныя, змочванасць/нязмлчванасць, павярхоўнае нацяжэнне, меніск вадкасці ў вузкім капіляры, трэнне спакою двух абсалютна гладкіх паверхняў. Крытэрыем адгезіі ў некаторых выпадках можа быць час адрыву пласта матэрыялу пэўнага памеру ад іншага матэрыялу ў ламінарным патоку вадкасці.

Адгезія мае месца ў працэсах склейвання, пайкі, зваркі, нанясення пакрыццяў. Адгезія матрыцы і напаўняльніка кампазітаў (кампазіцыйных матэрыялаў) з'яўляецца таксама адным з найважнейшых фактараў, якія ўплываюць на іх трываласць.

У біялогіі клеткавая адгезія — не проста злучэнне клетак паміж сабой, а такое іх злучэнне, якое прыводзіць да фарміравання пэўных правільных тыпаў гісталагічных структур, спецыфічных для дадзеных тыпаў клетак. Спецыфічнасць клеткавай адгезіі вызначаецца наяўнасцю на паверхні клетак бялкоў клеткавай адгезіі — інтегрынаў, кадгерынаў і інш.

Тэорыі адгезіі

Адгезія прадстаўляе сабой вельмі складаную з'яву, менавіта з гэтым звязана існаванне мноства тэорый, што трактуюць з'яву адгезіі з розных пазіцый. У цяперашні час вядомыя наступныя тэорыі адгезіі:

• Адсарбцыйная тэорыя. Згодна з гэтай тэорыяй адгезія ажыццяўляецца ў выніку адсорбцыі адгезіву на сітавінах і расколінах паверхні субстрату.
• Механічная тэорыя. Тэорыя разглядае адгезію як вынік праявы сіл міжмалекулярных ўзаемадзеянняў паміж малекуламі адгезіву і субстрату, якія кантактуюць.
• Электрычная тэорыя. Асноўнае становішча гэтай тэорыі заключаецца ў тым, што сістэма адгезіі — субстрат атаясамліваецца з кандэнсатарам, а двайны электрычны пласт, які ўзнікае пры кантакце двух разнастайных паверхняў, — з абкладкай кандэнсатара.
• Электронная тэорыя. Згодна з гэтай тэорыяй, адгезія разглядаецца як вынік малекулярнага ўзаемадзеяння паверхняў, розных па сваёй прыродзе.
• Дыфузійная тэорыя. Адгезія, згодна з дадзенай тэорыяй, зводзіцца да ўзаемнай або аднабаковай дыфузіі малекул адгезіву і субстрату.
• Хімічная тэорыя. Прыхільнікі гэтай тэорыі лічаць, што ў шматлікіх выпадках адгезія можа быць растлумачаная не фізічным, а хімічным узаемадзеяннем.

Гл. таксама

• Клей
• Адсорбцыя
• Змочванне
• Трэнне

Літаратура

• Адге́зія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — С. 100. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
• Дерягин Б. В., Кротова Н. А., Смилга В. П. Адгезия твердых тел. — М.: Наука, 1973.
• Фрейдин А. С. Свойства и расчет адгезионных соединений. — М.: Химия, 1990.
• Берлин А. А., Басин В. Е. Основы адгезии полимеров. — М.: Химия, 1974.
• Тризно М. С., Москалев Е. В. Клеи и склеивание. — Л.: Химия, 1980.
• Белов П. А., Лурье С. А. Теория идеальных адгезионных взаимодействий. Механика композиционных материалов и конструкций, 2007 г., том 13, № 4, стр. 519
• Адге́зия / Шимулис В. И. // Т. 1. А — Ангоб. — М. : Советская энциклопедия, 1969. — С. 219—220. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)

Спасылкі

• Інфармацыя з сайту NEWCHEMISTRY.RU
• Адгезія у БСЭ(недаступная спасылка)