Filiz Adıgüzel

The privileges, which were given to the Europeans during the reign of Sultan Süleyman (1521-1566), allowed many envoys, merchants and travellers to visit the capital Istanbul from the beginning of XVIIth century. Furthermore, an interest towards diverse geographies which was raised in this period in Europe, caused the production of art objects such as illustrated costume albums and Iznik ceramic dishes commissioned by European visitors. This interest was especially increased in XVIIth century towards purchasing and collecting artistic objects such as İznik ceramics. Concurrently, the production of illustrated costume albums displaying Ottoman and non-Muslim figures were also being commissioned by European patrons to be produced at the painting ateliers out of the court. It is interesting that both Iznik ceramic dishes with human figures and illustrated costume albums with single human figures reveal obvious interaction of collective artistic production in terms of the figures' drawing and painting techniques. The forms and positions of the figures with their gestures and the colours used are perfectly alike, so that this suggests a possible interaction of artistic production between Iznik ceramics and miniature paintings in the costume albums of that time. Although these examples are unaffiliated with the Court Atelier's style, it is thought that they are still significant regarding the possible usage of drawing templates by the painters and ceramic artists. Öz: Sultan Süleyman'ın (1521-1566) saltanatı zamanında Avrupalılara verilen ayrıcalıklar, pek çok elçi, tüccar ve gezginin XVII. yüzyılın başından itibaren başkent İstanbul'a seyahat edebilmelerini sağ-lamıştır. Bununla birlikte, Avrupa'da, farklı coğrafyalara bu dönemde artan ilgi, Avrupalı ziyaretçiler tarafından sipariş edilen resimli kıyafet albümleri ve İznik seramik tabakları gibi sanatsal objelerin üre-timine neden olmuştur. İznik seramiklerinin satın alınması ve toplanması konusundaki bu ilgi özellikle XVII. yüzyılda artmış-tır. Aynı zamanlarda, Osmanlı karakterleri ve gayrimüslim kişilerin betimlendiği resimli kıyafet albüm-leri de Avrupalı sanat hamileri tarafından saray dışındaki atölyelerde üretilmek üzere sipariş edilmiştir. İlginçtir ki, insan figürlerinin yer aldığı İznik seramik tabakları ve resimli kıyafet albümleri, figürlerin çizim ve boyama teknikleri bakımından, kolektif sanat üretimi anlamında açık bir etkileşim olduğunu göstermektedir. El hareketleri (jestleri) ve kullanılan renklerle birlikte figürlerin biçimleri ve duruş po-ziyonları son derece benzerdir; bu nedenle, dönemin İznik seramik tabaklarında ve kıyafet albümlerinde betimlenmiş insan figürleri arasında sanatsal üretim bakımından muhtemel bir etkileşimden söz edilebi-lir. Bu örnekler Nakkaşhane üslubu ile ilişkili olmasa da, çizim şablonlarının ressamlar (nakkaşlar) ve seramik sanatçıları tarafından muhtemel kullanımı bakımından dikkat çekicidir. Anahtar Kelimeler: XVII. Yüzyıl Osmanlı Sanatı, İznik seramikleri, Osmanlı resimli kıyafet albüm-leri.

Sanat Dergisi-Sayı 22 / Sayfa 69 1618 TARİHLİ "PETER MUNDY" ALBÜMÜ: FİGÜRLER ÜZERİNE BİR İNCELEME Özet Kanuni Sultan Süleyman döneminde, Osmanlı Devleti'nin Avrupalılara verdiği ticari ayrıcalıklar, kültürel ilişkileri ilerletmiş ve bu dönemde, Osmanlı'yı anlatan seyahatnameler ve resimli kitaplar sayıca artmıştır. Avrupa'da, farklı coğrafyalara karşı bu dönemde artan ilgi, Osmanlılarla ilgili kıyafet albümlerinin yapılmasına yol açmış ve bu albümler gezginlere de rehberlik etme ve yabancı bir kültürü tanıma konusunda yardımcı olmuştur. Bu tür albümler, XVII. yüzyıl başlarında İstanbul'da, saray dışından ressamlar tarafından da üretilmeye başlanmıştır. Genellikle siparişi veren yabancılar tarafından ülkelerine götürülen bu albümlerin çoğu bugün yurt dışındaki müze, kütüphane ve özel koleksiyonlardadır Bu makaleye konu olan albümün sahibi Peter Mundy, 1616'da İngiliz ticari şirketi "Turkey Company"nin temsilcisi olarak İstanbul'a gelmiş ve Osmanlı İmparatorluğu'nda giyilen farklı giysilerin resimlerinden oluşan bu kıyafet albümünü sipariş etmiştir. Beraberinde Londra'ya götürdüğü bu albüm, bugün Londra British Museum'un yazma eserler koleksiyonunda 1974-6-17-013 envanter numarasıyla kayıtlıdır. 1618 yılında tamamlanan bu albüm, "Peter Mundy" albümü olarak anılmaktadır. Makalede, albüm genel olarak tanıtıldıktan sonra, albümde yer alan 59 adet minyatürün içinden seçilmiş altı adet figür duruş biçimleri ve pozlarına göre incelenmiştir. THE "PETER MUNDY" ALBUM DATED 1618: A SURVEY ABOUT THE FIGURES Abstract During the reign of Sultan Süleyman, cultural relations showed progress because of the privileges the Ottoman State had given to the Europeans and thus, the production of travel and illustrated books increased in number. This kind of an interest towards diverse geographies which was raised in this period in Europe, caused the production of Ottoman clothing albums; and these albums had been useful to travelers who were to discover a foreign culture. The first of these albums were produced at the beginning of the XVIIth century in İstanbul by the painters out of the court. Most of these albums, which were usually taken out of Turkey by their foreign patrons, are kept in museums, libraries and special collections. Peter Mundy, who is the patron of this album, arrived to Turkey as the representative of an English commercial firm called "Turkey Company" in 1616 and ordered an album consisting Ottoman clothes worn by different people. This album that he took away with him to London, is being kept in the collection of Illustrated Manuscripts of the British Museum in 1974-6-17-013 inventory number. It is called the "Peter

ÖZET Bu makalede, Londra'da bulunan Christie's Müzayede Evi'nde, 2010 ile 2013 yılları arasında satışa sunulmuş, XIX. yüzyıl Osmanlı dönemine ait dört adet Mushaf-ı Şerîf'in serlevha bezemeleri tanıtılmıştır. XIX. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen bu eserler, Osmanlı sanatında 'Batılılaşma/Yenileşme' olarak da adlandırılan XIX. yüzyılda tam anlamıyla etkisini göstermiş olan Batı kökenli bir zevki temsil eden örneklerdir. Müzehhep serlevha sayfaları, motif/kompozisyon özellikleri ve dönemlerinin tezhip anlayışını temsil etmeleri bakımından ele alınmışlardır. İncelenen örneklerin, XIX. yüzyıl Osmanlı tezhip sanatında klâsik üslûptan farklı olarak gelişmiş olan ve 'Türk rokokosu' adıyla anılan bu üslûba ilişkin tanımlayıcı nitelikler taşıdığı düşünülmektedir. ABSTRACT This paper introduces illuminated headings of four different Mushaf-ı Şerîfs from XIXth century Ottoman period which were sold at London Christie's auctions between 2010 and 2013. These illuminated manuscripts, dated second half of XIXth century, represent a Western-oriented taste which effected thoroughly in the XIXth century called 'Westernization/Innovation' in Ottoman art. Illuminated headings are examined through their motifs/composition styles and evaluated in terms of representing their period's illumination style. It is thought that the illuminated headings examined in this paper convey descriptive features regarding the style, which is called 'Turkish rococo', developed differently from the classical style in XIXth century Ottoman art of illumination.