Nazio Batuen Erakundea
Nazio Batuen Erakundea (NBE) 1945eko urriaren 24an sortu zen Nazioen Liga izeneko aurreko erakundea ordezkatzeko[1]. Gaur egun, nazioarteko erakunderik handiena da. Bere helburu garrantzitsuenak hauek dira: nazioarteko zuzenbidea, ordenua, garapen ekonomiko eta soziala eta giza eskubideak bermatzea[2].
Historia
aldatu| Wikitekan bada UEUren liburu batetik ateratako testu zatia: Nazio Batuen sorrera gutuna | |
| Liburu osoa: Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009 | |
| « |
1. artikulua. Honako hauek dira Nazio Batuen asmoak:
|
» |
—[3]. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri | ||
Bigarren Mundu Gerraren ostean, estatuek beren arteko gatazkak saihestu, eta, arazoak bide baketsu eta diplomatikoetatik konpontzeko, mundu mailako foro zabal bat eratzeko beharra ikusi zuten. Garai hartan, 50 estatuk sinatu zuten San Frantziskoko Ituna, geroago Nazio Batuen Gutuna izenez ezagutuko zena. Gaur egun, munduko estatu gehienak bertako kide dira (193 kide), nahiz eta bere funtzionamendu moduak sorrerako botere banaketa islatzen duen oraindik; izan ere, Gerrako garaile izan ziren bost estatu nagusienek (edo haien ondorengo zuzenek) beto eskubidea mantentzen dute Segurtasun Kontseiluaren erabakietan: Ameriketako Estatu Batuak, Errusia (garai bateko Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren ondorengoa), Frantzia, Erresuma Batua eta Txina.
1945eko apirilaren 25ean, San Frantziskon egin zen lehen konferentzia (Nazioarteko Antolakuntzari buruzko Nazio Batuen Erakundearen konferentzia). Gobernuak ez ezik, gobernuz kanpoko erakundeak ere gonbidatu zituzten. Ekainaren 26an, 50 herrialderen ordezkariek Nazio Batuen Erakundeko gutuna sinatu zuten; Poloniak, bere izena, geroago gehitu zuen ordezkatuta egon ez arren.
Erakundeak munduko bakea zaintzeko zuen ekimena korapilatsua izan zen lehen hamarkadetan, Estatu Batuen eta Sobiet Batasunaren eta haien aliatuen arteko Gerra Hotzaren ondorioz. Bere ekimenak, nagusiki, armarik gabeko begirale militarrek eta arma arineko tropek osatu dituzte[4]. NBEko kideak asko hazi ziren 60ko hamarkadan deskolonizazio orokorra gertatu ondoren. Ordutik, 80 kolonia ohik independentzia lortu dute, tartean, Kontseilu Fiduziarioak zaindu eta fideikomisoan zeuden 11 lurralde[5]. 70eko hamarkadan, NBEk garapen ekonomiko eta sozialerako programetarako zuen aurrekontua askoz ere handiagoa zen bakearen iraupenerako zuen gastua baino. Gerra Hotzaren ondoren, NBEk bere landa-operazioak aldatu eta zabaldu zituen, askotariko lan konplexuak eginez[4].
NBEk sei organo nagusi ditu: Batzar Nagusia, Segurtasun Kontseilua, Ekonomia eta Gizarte Kontseilua, Nazioarteko Justizia Auzitegia, NBEko Idazkaritza eta Kontseilu Fiduziarioa (nahiz 1994tik ez duen jarduerarik). NBEren Sistemak agentzia, funts eta programa espezializatu ugari biltzen ditu, hala nola Munduko Banku Taldea, Munduko Osasun Erakundea, Elikagaien Munduko Programa, UNESCO eta UNICEF. Gainera, gobernuz kanpoko erakundeei, NBEren lanetan parte har dezaten, kontsulta-izaera eman ahal zaie ECOSOCekin eta beste agentzia batzuekin.
NBEko administrari nagusia idazkari nagusia da, gaur egun António Guterres politikari eta diplomatiko portugaldarra. Lehen bost urteko agintaldia 2017ko urtarrilaren 1ean hasi zuen, eta 2021eko ekainaren 8an berrautatu zuten. Erakundea estatu kideen ekarpen esleitu eta boluntarioen bidez finantzatzen da.
NBEk, bere ofizialek eta bere agentziek Bakearen Nobel Sari asko irabazi dituzte, nahiz eta bere eraginkortasunari buruzko beste ebaluazio batzuk nahasiak izan diren. Berri emaile batzuek uste dute erakundea indar garrantzitsua dela bakerako eta giza garapenerako; beste batzuek, berriz, ez dela eraginkorra eta partziala eta ustela dela diote.
Aurrekariak (1941 baino lehen)
aldatuNBEa sortu aurreko mendean, nazioarteko hainbat erakunde sortu ziren, hala nola Gurutze Gorriaren Nazioarteko Batzordea, gatazka eta borroka armatuetako biktimei babesa eta laguntza bermatzeko[6]. Lehen Mundu Gerran, hainbat buruzagi nagusik, batez ere Woodrow Wilson AEBko presidenteak, bakea bermatuko zuen mundu mailako gorputz baten alde egin zuten. Gerrako irabazleak, aliatuak, Parisko Bake Konferentzian bildu ziren bake baldintza formalei buruz erabakitzeko. Nazioen Liga onartu zen, eta operazioak hasi ziren, baina AEBk ez zuen bat egin. 1920ko urtarrilaren 10ean sortu zen formalki Nazioen Liga, 1919an 42 naziok berretsitako Nazioen Ligaren Ituna indarrean jarri zenean[7]. Ligaren Kontseiluak organo betearazle gisa jardun zuen batzarraren gaiak zuzentzeko. Lau kide iraunkorrekin hasi zen: Erresuma Batua, Frantzia, Italia eta Japonia.
1920ko hamarkadan, arrakasta eta porrot mugatuak izan ondoren, Liga ez zen eraginkorra izan 30eko hamarkadan, 1933an Mantxuriako japoniar inbasioaren aurka ez baitzuen jardun. Berrogei naziok bozkatu zuten Japonia Mantxuriatik erretiratzearen alde, baina Japoniak kontra bozkatu zuen, eta Ligatik atera zen Mantxuriatik erretiratu beharrean[8]. Italia-Etiopia Bigarren Gerraren aurka ere ez zuen jardun Italiaren aurkako zigor ekonomikoen eskaerak porrot egin zuenean. Italiak eta beste nazio batzuek Liga utzi zuten.
1939an gerra hasi zenean, Liga bertan behera utzi zen[9].
Bigarren Mundu Gerrako aliatuen adierazpenak (1941–1944)
aldatu
Nazio Batuak eratzeko lehen urratsa Aliatuen arteko Konferentzia izan zen, 1941eko ekainaren 12ko St James's Jauregiko Adierazpena ekarri zuena[10][11]. 1941eko abuztuan, Franklin Roosevelt AEBko presidenteak eta Winston Churchill Erresuma Batuko lehen ministroak Atlantikoko Gutuna idatzi zuten, gerraosteko helburuak zehazten zituena. Aliatuen arteko Kontseiluak 1941eko irailaren 24an Londresen egin zuen ondorengo bileran, Ardatzeko okupaziopean zeuden herrialdeetatik erbesteratutako zortzi gobernuek, Sobietar Batasunarekin eta Frantziako Indar Askeen ordezkariekin batera, aho batez onartu zuten Erresuma Batuak eta Estatu Batuek ezarritako politikaren printzipio partekatuei atxikimendua[12][13].
Roosevelt eta Churchill Etxe Zurian bildu ziren 1941eko abenduan Arkadiako Konferentziarako. Rooseveltek, NBEren sortzailetzat hartua[14][15], Nazio Batuak terminoa sortu zuen herrialde aliatuak deskribatzeko. Churchillek onartu egin zuen, Lord Byronek erabili zuela ohartaraziz[16][17]. Nazio Batuen Deklarazioaren testua 1941eko abenduaren 29an idatzi zuten Roosevelt, Churchill eta Harry Hopkinsek. Sobietarren iradokizunak jaso zituen, baina Frantziarentzako ez zuen paperik jaso. Atlantikoko Gutunaren aldaketa garrantzitsu bat erlijio-askatasunerako xedapen bat gehitzea izan zen, Stalinek onartu zuena Roosevelt tematu ondoren[18][19].
Roosevelten Lau Potentzien ideia, lau herrialde aliatu nagusiei erreferentzia eginez, Estatu Batuak, Erresuma Batua, Sobiet Batasuna eta Txina, Nazio Batuen Deklarazioan sortu zen[20]. 1942ko Urteberri egunean, Rooseveltek, Churchillek, Sobiet Batasuneko Atzerri ministro ohi Maxim Litvinovek eta Txinako T.V. Soongek Nazio Batuen Adierazpena sinatu zuten[21], eta, hurrengo egunean, beste hogeita bi naziotako ordezkariek beren sinadurak erantsi zituzten. Gerran, Nazio Batuak aliatuen agintaldi ofizial bihurtu ziren. Bat egiteko, herrialdeek Adierazpena sinatu behar zuten, eta Ardatzeko potentziei gerra deklaratu[19].
1943ko urriko Moskuko Konferentziak Moskuko Adierazpenak ekarri zituen, Segurtasun Orokorrari buruzko Lau Botereen Adierazpena barne, nazioarteko erakunde orokor baten lehen datan sortzea helburu zuena. Hori izan zen Nazioen Liga ordezkatuko zuen nazioarteko erakunde berri bat aurreikusten zen lehen iragarpen publikoa. Handik gutxira, Teherango Konferentzian, Roosevelt, Churchill eta Sobietar Batasuneko buruzagi Iosif Stalin bildu, eta gerraosteko nazioarteko erakunde baten ideia eztabaidatu zuten.
Nazioarteko erakunde berria, 1944ko irailaren 21etik urriaren 7ra, Dumbarton Oakseko Konferentzian Allied Big Four taldeko ordezkarien artean eratu, eta negoziatu zen. Erakunde berriaren helburu, egitura eta funtzionamendurako proposamenak adostu zituzten[22][23][24]. 1945eko otsailean Jaltako konferentzia hartu zuen, eta Moskurekin negoziatzen jarraitu zuen arazo guztiak konpondu aurretik[25].
Fundazioa (1945)
aldatu
1945eko martxoaren 1ean, 21 estatu gehiagok sinatu zuten Nazio Batuen Adierazpena[19]. Hilabeteetako plangintzaren ondoren, NBEren Nazioarteko Erakundeari buruzko Konferentzia inauguratu zen San Frantziskon 1945eko apirilaren 25ean. 50 nazio-gobernuk eta gobernuz kanpoko hainbat erakundek hartu zuten parte[26][27][28]. Lau Handien ordezkariek gidatu zituzten osoko bilkurak[29]. Churchillek Frantzia potentzia nagusi bihurtzeko eskatu zion Roosevelti 1944ko abuztuan, Paris askatu ondoren. Hurrengo bi hilabeteetan amaitu zen Nazio Batuen Gutunaren idazketa, eta 1945eko ekainaren 26an sinatu zuten 50 herrialdeetako ordezkariek[30][31]. NBEa 1945eko urriaren 24an sortu zen ofizialki, Segurtasun Kontseiluko bost kide iraunkorrek (Estatu Batuak, Erresuma Batua, Frantzia, Sobietar Batasuna eta Txina) eta beste 46 nazioen gehiengoak Gutuna berretsi ondoren[32].
Batzar Nagusiaren lehen bilerak (51 nazio ordezkatuta)[Oh 1][33][34]. eta Segurtasun Kontseilua Londresen egin ziren 1946ko urtarriletik aurrera[32]. Berehala hasi ziren eztabaidak gaurkotasuneko gaiak jorratuz, hala nola Irango Azerbaijanen tropa errusiarren presentzia eta Grezian indar britainiarren presentzia[35]. Gladwyn Jebb diplomatiko britainiarrak behin-behineko idazkari orokorra izan zen.
Batzar Nagusiak New York hautatu zuen NBEren egoitza nagusitzat. Eraikuntza 1948ko irailaren 14an hasi zen, eta 1952ko urriaren 9an amaitu zen. Bere kokalekua (NBEk Genevan, Vienan eta Nairobin dituen egoitzak bezala) nazioarteko lurralde izendatua da[19]. Norvegiako Atzerri ministro Trygve Lie aukeratu zuten NBEko lehen idazkari nagusi; izan ere, Jabbs bakarrik egon zen karguan idazkari nagusi iraunkor bat aukeratu zuten arte[32].
Gerra Hotza (1947–1991)
aldatu
NBEren agindu nagusia bakea mantentzea bazen ere, AEBren eta Sobiet Batasunaren arteko zatiketak askotan geldiarazten zuen erakundea; oro har, Gerra Hotzetik[19] urrun zeuden gatazketan bakarrik esku hartzeko aukera ematen zion. Bi salbuespen nabarmen izan ziren: Segurtasun Kontseiluaren ebazpen bat, 1950eko uztailaren 7koa, Ipar Koreak Hego Korearen inbasioari aurre egiteko AEBk bultzatutako koalizio bati baimena eman ziona, Sobiet Batasuna bertan ez zegoelarik onartua[32][19], eta Koreako Armistizio Akordioa sinatzea 1953ko uztailaren 27an[36].
1947ko azaroaren 29an, Batzar Nagusiak Palestina zatitzeko ebazpena onartu zuen Israelen sorrera onartuz[37]. Bi urte geroago, Ralph Bunchek, NBEko funtzionarioak, armistizio bat negoziatu zuen[19]. 1956ko azaroaren 7an, Suezko krisiarekin amaitzeko[38], NBEren lehen bake indarra ezarri zen; hala ere, NBEk ezin izan zuen esku hartu Sobietar Batasunak, aldi berean, Hungaria inbaditzearen aurka, herrialdearen iraultzaren ondoren[19].
1960ko uztailaren 14an, NBEk Nazio Batuen Operazioa ezarri zuen Kongon (UNOC), bere lehen hamarkadetako indar militarrik handiena, Katangan ordena jartzeko eta Kongoko Errepublika Demokratikoaren kontrolera itzultzeko 1964ko maiatzaren 11n[19]. Gatazkan, Dag Hammarskjöld, askotan NBEko idazkari nagusi eraginkorrenetakotzat hartua[39], hegazkin istripu batean hil zen Moïse Tshombe matxinoen buruzagiarekin biltzera zihoala. Hilabete batzuk geroago, Bakearen Nobel Saria eman zioten Dag Hammarskjöldi[19]. 1964an, Hammarskjölden ondorengoak, U Thant-ek, NBEren Bake Indarra hedatu zuen Zipren, NBEren bake ekimen luzeena izango zena[19].
60ko hamarkadan deskolonizazioa zabaldu zenean, erakundeko kideak gehitu ziren nazio independente berrien etorreraren ondorioz. 1960an bakarrik, 17 estatu berri sartu ziren NBEn, horietatik 16 Afrikakoak[38]. 1971ko urriaren 25ean, Estatu Batuen oposizioarekin (baina Hirugarren Munduko nazio askoren laguntzarekin), Txinako Herri Errepublikari (Txinako Errepublikaren ordez, Taiwan ere deitua) Txinak Segurtasun Kontseiluan zuen aulkia eman zitzaion. Bozketa hura amerikarren eraginaren txikitzearen seinale izan zen erakundean[19]. Hirugarren Munduko nazioak 77ko taldean antolatu ziren Aljeriaren gidaritzapean, eta, aldi txiki baterako, NBEn potentzia nagusi bihurtu zen[19]. 1975eko azaroaren 10ean, Sobietar Batasunak eta Hirugarren Munduko nazioek osatutako bloke batek ebazpen bat onartu zuen (AEBko eta Israelgo oposizio gogorrari aurre eginez) sionismoa arrazakeria zela aldarrikatuz. Ebazpena 1991ko abenduaren 16an indargabetu zen, Gerra Hotza amaitu eta gutxira[19][40].
Hirugarren Munduaren presentzia gero eta handiagoarekin eta Ekialde Hurbileko, Vietnamgo eta Kaxmirko gatazketan NBEren bitartekaritzaren porrotarekin, NBEk gero eta arreta handiagoa jarri zuen garapen ekonomikorako eta kultura-trukerako bigarren mailako helburuetan[19]. 70eko hamarkadan, NBEren garapen sozial eta ekonomikorako aurrekontua askoz ere handiagoa zen bakea mantentzeko aurrekontua baino.
Gerra Hotzaren ondoren (1991-gaur arte)
aldatu.jpg)
Gerra Hotzaren ondoren, NBEk erabateko hedapena izan zuen bere bake betebeharretan, eta, bost urtean, aurreko lau hamarkadetan baino ekimen gehiago hartu zituen[41]. 1988tik 2000ra, bikoiztu baino gehiago egin zen Segurtasun Kontseiluak onartutako ebazpenen kopurua, eta bake-aurrekontua hamar aldiz baino gehiago handitu zen[42][43][44]. NBEk El Salvadorko Gerra Zibilaren amaiera negoziatu zuen; Namibian bake ekimen arrakastatsua abiatu zuen, eta hauteskunde demokratikoak gainbegiratu zituen Hegoafrikako apartheid osteko eta Kanputxeako khmer gorrien osteko hauteskundeetan[45]. 1991n, NBEk AEBk zuzendutako koalizio bat baimendu zuen Irakek Kuwait inbaditu izana gaitzesteko[19]. Brian Urquhartek, 1971tik 1985era NBEko idazkari nagusi izan zenak, gerora esan zuen arrakasta horiek sortutako itxaropenak berpizkunde faltsua zirela erakundearentzat ondoren etorri ziren ekimen kezkagarriagoak zirela eta[19].
Gerra Hotzaren azken hamarkadetan, NBEko kritikoek erakundea gaitzetsi zuten kudeaketa txarragatik eta ustelkeriagatik[46]. 1984an, Ronald Reagan presidente estatubatuarrak Nazio Batuen Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Erakundetik (UNESCO) Estatu Batuen finantzaketa kendu zuen kudeaketa txarraren salaketengatik, Erresuma Batuak eta Singapurrek jarraituta[46][47]. Boutros Boutros-Ghalik, 1992tik 1996ra idazkari nagusiak, Idazkaritzaren erreforma bat hasi zuen erakundearen tamaina zertxobait murriztuz[46][48]. Bere oinordekoak, Kofi Annanek, kudeaketa erreforma berriak hasi zituen AEBren Nazio Batuen Erakundeko kuotak kentzeko mehatxuen aurrean[48].
NBEren Gutuna, batez ere, nazio batek beste bati eraso ez egiteko idatzi bazen ere, 1990eko hamarkadaren hasieran, NBEk hainbat krisi larriri aurre egin behar izan zien aldi berean: Somalia, Haiti, Mozambike eta lehen Jugoslavia osatzen zuten nazioen arteko gatazketan[49]. NBEk Somalian zuen ekimena porrot handitzat hartu zen (Mogadishoko guduan hildakoak izan ondoren) Estatu Batuen erretiratzearekin. NBEk Bosnian zuen ekimena barregarri gelditu zen garbiketa etnikoaren aurrean bere jokabide zalantzati eta nahasiarengatik[50]. 1994an, NBEren Ruandarako Laguntza Ekimenak ez zuen esku hartu Ruandako genozidioan Segurtasun Kontseiluko erabaki ezaren erdian[49].
90eko hamarkadaren amaieratik 2000ko hamarkadaren hasierara, NBEk baimendutako nazioarteko esku-hartzeek forma gehiago hartu zituzten. Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren 1244. ebazpenak baimena eman zion 1999. urtetik aurrera NATOk zuzendutako Kosovoko Armadari. NBEren ekimena Sierra Leonako Gerra Zibilean, britainiarren esku-hartze militar batekin osatu zen. 2001eko Afganistango inbasioa NATOk gainbegiratu zuen[49]. 2003an, AEBk Irak inbaditu zuen, nahiz eta NBEren Segurtasun Kontseiluaren baimen ebazpen bat ez onartu; horrek, berriro, erakundearen eraginkortasuna zalantzan jarri zuen[49].
Ban Ki-moon zortzigarren idazkari nagusiaren agindupean, NBEk bake indarrekin esku hartu zuen Darfurko gerran, Sudanen, eta Kivuko gatazkan, Kongoko Errepublika Demokratikoan, eta behatzaileak eta arma kimikoen ikuskatzaileak bidali zituen Siriako Gerra Zibilera[51]. 2013an, Sri Lankako Gerra Zibileko azken borroketan, NBEk egindako ekintzen barne-ikuskapen batek ondorioztatu zuen erakundeak porrot sistemikoa jasan zuela[52]. 2010ean, erakundeak bere historiako bizitza galerarik larriena jasan zuen, Haitiko lurrikaran 101 langile hil zirenean[53]. Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren 1973ko Ebazpenaren mendean, 2011n, NATOko herrialdeek Libiako Lehen Gerra Zibilean parte hartu zuten.
Milurteko Goi Bilera 2000. urtean egin zen NBEk XXI. mendean izan zuen papera aztertzeko[54]. Hiru eguneko bilera munduko liderrek historian egin duten bilerarik handiena izan da, eta estatu kide guztiek Milurtekoko Garapen Helburuak (MGH) onartu zituzten. Konpromiso horrek bilatzen duena da: nazioarteko garapenenaren, pobreziaren murrizketaren, genero-berdintasunaren eta osasun publikoaren sustapena. 2015erako bete behar ziren helburu horiek lortzeko aurrerapausoak, azkenean, desberdinak izan ziren. 2005eko Munduko Goi Bileran, NBEk garapen, bake, giza eskubide eta segurtasun globalaren sustapenean zuen arreta berretsi zen[55]. Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) 2015ean jarri ziren martxan Milurteko Garapen Helburuak betetzeko[56].
Erronka globalei aurre egiteaz gain, NBEk bere erantzukizuna eta legitimitate demokratikoa hobetu nahi izan ditu gizarte zibilarekin gehiago konprometituz eta barruti globala sustatuz[57]. Gardentasuna areagotzeko asmoz, 2016an, erakundeak bere lehen eztabaida publikoa egin zuen idazkari nagusi izateko hautagaien artean[58]. 2017ko urtarrilaren 1ean, António Guterres diplomatiko portugaldarra, lehenago NBEko Iheslarientzako Goi Komisario izan zena, bederatzigarren idazkari nagusi bihurtu zen. Guterresek bere administrazioarentzat funtsezkoak diren hainbat helburu nabarmendu ditu, besteak beste, gatazkak saihesteko diplomazia azpimarratzea, bake ahalegin eraginkorragoak, eta erakundea arrazionalizatzea nazioarteko premiei hobeto erantzuteko eta egokitzeko[59].
Egitura eta funtzionamendua
aldatuNazio Batuak NBEren Sistema zabalenaren parte dira, erakunde eta entitateen sare zabal bat barne hartzen duena. NBEren Gutunak bost organo nagusi ezartzen ditu erakundearentzat: Batzar Nagusia, Segurtasun Kontseilua, Ekonomia eta Gizarte Kontseilua, Nazioarteko Justizia Auzitegia eta NBEren Idazkaritza[33]. Seigarren organo nagusi batek, Kontseilu Fiduziarioak, bertan behera utzi zituen bere eginbeharrak 1994ko azaroaren 1ean, Palauren independentziaren ondoren, NBEren azken lurralde fiduziarioa[33].
Bost organo nagusietatik, lau NBEk New Yorken duen egoitza nagusian daude, Nazioarteko Justizia Auzitegia Hagan dagoen bitartean[60]. Beste agentzia handi gehienek NBEk Genevan[61], Vienan eta Nairobin[62] dituen bulegoetan dute egoitza, eta NBEko erakunde gehiago daude mundu osoan zehar. NBEko sei hizkuntza ofizialak, gobernuen arteko bileretan eta dokumentuetan erabiltzen direnak, arabiera, txinera, ingelesa, frantsesa, errusiera eta gaztelania dira[63]. Nazio Batuen Pribilegioei eta Immunitateei buruzko Konbentzioan oinarrituta, NBEk eta bere agentziek immunitatea dute jarduten duten herrialdeetako legeetatik, eta NBEren inpartzialtasuna babesten dute herrialde anfitrioiei eta kideei dagokienez[64].
Sei organo horien azpian, Linda Fasulo egilearen hitzetan: «entitate eta erakundeen bilduma harrigarria dago, eta horietako batzuk NBE bera baino zaharragoak dira, eta ia erabateko independentziaz funtzionatzen dute»[33]. Atal horiez gain, NBEren barne sartzen dira bestelako hainbat agentzia, programa eta erakunde ere, gai zehatzetan jarduten dutenak: FAO (Nekazaritza eta Elikadurarako Erakundea), ITU (Telekomunikazioen Nazioarteko Batasuna), UNEP (Nazio Batuen Ingurumen Programa), UNESCO (Hezkuntza, Zientzia eta Kulturako erakundea), UNHCR (Iheslarien gaineko Goi Mandataritza), UNICEF (Haurren Nazioarteko Agentzia), WHO (Osasunaren Munduko Erakundea), etab[33].
NBEren sistemako erakunde guztiek Noblemaire printzipioari men egiten diote. Printzipio horrek ordainsariak eskatzen ditu, zeinak konpentsaziorik handienak duten herrialdeetako herritarrak erakarri eta atxikiko dituzten soldatak eskatzen duen eta balio bereko lanerako ordainsari bera bermatzen duten, langilearen nazionalitatea edozein dela ere[65][66]. Praktikan, Nazioarteko Funtzio Publikoaren Batzordeak, NBEko langileen baldintzak arautzen dituenak, gehien ordaintzen duen estatuko funtzio publikoari egiten dio erreferentzia[67]. Langileen soldatak NBEko erakundeek kudeatzen duten barne zerga bati lotuta daude[65][68].
| NBEren Batzar Nagusia — NBEren estatu kide guztien Deliberazio Batzarra — |
NBEren Idazkaritza — NBEren administrazio organoa — |
Nazioarteko Justizia Auzitegia — Nazioarteko Zuzenbiderako Auzitegi Unibertsala — | ||||
|
|
| ||||
| NBEren Segurtasun Kontseilua — Nazioarteko segurtasun gaietarako — |
Ekonomia eta Gizarte Kontseilua — Mundu mailako ekonomia eta gizarte gaietarako — |
Nazio Batuen Kudeaketa Kontseilua — Nazio Batuen konfiantzazko lurraldeak administratzeko (gaur egun jarduerarik gabe) — | ||||
|
|
| ||||
Batzar Nagusia
aldatu
Batzar Nagusia NBEren batzar deliberatzaile nagusia da. NBEko estatu kide guztiek osatzen dute batzarra, eta urteko ohiko bilkuretan biltzen da Batzar Nagusien Aretoan, baina larrialdiko saioak ere dei daitezke[33]. Biltzarraren buru lehendakaria da, estatu kideek txandaka eta eskualdeka aukeratua, eta 21 lehendakariorde ditu[70]. Lehenengo bilkura 1946ko urtarrilaren 10ean egin zen Londresko Methodist Central Hallen, eta 51 naziotako ordezkari bildu ziren[32].
Batzar Nagusiak gai garrantzitsuei buruzko erabakiak hartzen dituenean, hala nola bakeari eta segurtasunari, kide berriak onartzeari eta aurrekontu-gaiei buruzkoak, bertaratutakoen eta boto-emaileen bi herenen gehiengoa behar da[71][72]. Gainerako galdera guztiak gehiengoz erabakitzen dira. Kide bakoitzak boto bat du. Aurrekontuak onartzeaz gain, erabakiak ez dira lotesleak bazkideentzat. Biltzarrak gomendioak egin ditzake NBEren eremuko edozein gairi buruz, Segurtasun Kontseiluak aztertzen dituen bake- eta segurtasun-gaiei buruzkoak izan ezik[70].
Sei batzorde nagusiek ebazpen-proposamenak bidal diezazkiokete Batzar Nagusiari[33]:
- Lehen batzordea (Armagabetzea eta Nazioarteko Segurtasuna)
- Bigarren batzordea (Ekonomia eta Finantza Komitea)
- Hirugarren batzordea (Soziala, Humanitarioa eta Kulturala)
- Laugarren batzordea (Politika berezia eta deskolonizazioa)
- Bosgarren batzordea (Administrazioa eta Aurrekontua)
- Seigarren Batzordea (Legezkoa)
Baita honako bi batzorde hauek ere:
- Batzorde Orokorra: Zaintza Batzordea, batzarreko lehendakariak, lehendakariordeak eta batzordeburuek osatua.
- Egiaztatze Batzordea: Nazio kide bakoitzeko NBEko ordezkarien egiaztagutunak zehazteaz arduratzen da.
Segurtasun Kontseilua
aldatuSegurtasun Kontseilua nazioetan bakea eta segurtasuna mantentzeaz arduratzen da. NBEko beste organo batzuek, estatu kideei, gomendioak bakarrik egin diezazkieketen bitartean, Segurtasun Kontseiluak, 25. artikuluaren arabera[73], estatu kideek erabakitako erabaki lotesleak hartzeko ahalmena du. Kontseiluaren erabakiak Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren ebazpenak dira[33].
Segurtasun Kontseilua hamabost estatu kidek osatzen dute: bost kide iraunkorrek (Txina, Frantzia, Errusia, Erresuma Batua eta Estatu Batuak) eta Batzar Nagusiak bi urterako aukeratutako hamar kide ez-iraunkorrek (Albania, Brasil, Gabon, Ghana, India, Irlanda, Kenya, Mexiko, Norvegia eta Arabiar Emirerri Batuak)[74]. Bost kide iraunkorrek beto eskubidea dute NBEren ebazpenetan, eta horrek, kide iraunkor bati, ebazpen baten onarpena blokeatzeko aukera ematen dio, baina ez eztabaidatzeko. Aldi baterako hamar eserlekuak bi urteko agintaldietarako dira, eta, urtean, bost estatu kide bozkatuak izango dira Batzar Nagusian, eskualdeka[33]. Segurtasun Kontseiluaren lehendakaritza, alfabetikoki, hilero txandakatzen da[75].
NBEren Idazkaritza
aldatu
NBEko Idazkaritzak, NBEko sistemaren funtzionamendurako eta mantentze-lanetarako, eguneroko eginkizunak betetzen ditu[76]. Nazioarteko dozenaka mila funtzionariok osatzen dute mundu osoan, eta idazkari nagusiak zuzentzen du idazkariorde nagusiaren laguntzarekin[33]. Idazkaritzaren eginkizunen artean dago NBEko organoek bilerak egiteko behar dituzten informazioa eta erraztasunak ematea eta Segurtasun Kontseiluak, Batzar Nagusiak, Ekonomia eta Gizarte Kontseiluak eta NBEko beste organo batzuek agintzen dituzten eginkizunak betetzea[33].
Idazkari nagusiak NBEko bozeramaile eta buruzagi gisa dihardu. Kargua, NBEren Gutunean, erakundeko administrari nagusia dela definitzen da[77]. Gutunaren 99. artikuluak dio: idazkari nagusiak «nazioarteko bakea eta segurtasuna mantentzeko mehatxua eragin dezakeen edozein gai» jakinarazi ahal izango diola Segurtasun Kontseiluari, eta, Trygve Lie idazkari ohi nagusitik hona, horrek jarduteko aukera zabala ematen diela munduan jarduteko interpretatu dute[33]. Bulegoak bilakaera bikoitza izan du: NBEko erakundeko administratzailearena eta estatu kideen arteko gatazkei aurre egiten eta gai globalei adostasuna bilatzen duen diplomazialari eta bitartekariarena[33].
Idazkari nagusia, Batzar Nagusiak izendatzen du, Segurtasun Kontseiluak gomendatu ondoren, non kide iraunkorrek beto ahalmena duten. Ez dago irizpide zehatzik posturako, baina urteetan zehar onartu da lanpostua bost urteko agintaldi batean edo bitan beteko dela[78]. Idazkari nagusia António Guterres da, Portugalgoa, eta, 2017an, Ban Ki-moon ordezkatu zuen.
Idazkari orokorrak
aldatu| Zbk. | Izena | Sorlekua | Kargu hartzea | Kargua uztea | Oharrak |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Trygve Lie |  Norvegia |
1946ko otsailaren 2a | 1952ko azaroaren 10a | Dimisioa |
| 2 | Dag Hammarskjöld |  Suedia |
1953ko apirilaren 10a | 1961ko irailaren 18a | Karguan hil zen |
| 3 | U Thant |  Myanmar |
1961ko azaroaren 30a | 1971eko abenduaren 31 | |
| 4 | Kurt Waldheim |  Austria |
1972ko urtarrilaren 1a | 1981eko abenduaren 31 | |
| 5 | Javier Pérez de Cuéllar |  Peru |
1982ko urtarrilaren 1a | 1991eko abenduaren 31 | |
| 6 | Boutros Boutros-Ghali |  Egipto |
1992ko urtarrilaren 1a | 1996ko abenduaren 31 | |
| 7 | Kofi Annan |  Ghana |
1997ko urtarrilaren 1a | 2006o abenduaren 31 | |
| 8 | Ban Ki-moon |  Hego Korea |
2007ko urtarrilaren 1a | 2016o abenduaren 31 | |
| 9 | António Guterres |  Portugal |
2017ko urtarrilaren 1a | – |
Nazioarteko Justizia Auzitegia
aldatu
Nazioarteko Justizia Auzitegia (edo ICJ), batzuetan Munduko Auzitegia bezala ezagutzen dena, NBEko organo judizial nagusia da[80]. Nazioarteko Justizia Auzitegi Iraunkorraren ondorengoa da, eta egoitza nagusia Hagako (Herbehereak) Bakearen Jauregian du, horrela, New Yorken egoitza ez duen organo nagusi bakarra bihurtuz. Epaitzen dituzten gaien artean, gerra krimenak, Estatuaren subiranotasunaren bortxaketak eta garbiketa etnikoak daude[81]. Era berean, NBEko beste organo batzuek ere dei diezaiokete auzitegiari nazioarteko zuzenbideko gaiei buruzko aholkularitza-irizpenak eman ditzan[82]. NBEko estatu kide guztiak ICJren Estatutuko alderdi dira; NBEren Gutunaren parte dira, eta kide ez direnak ere alderdi bihur daitezke. Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiaren epaiak lotesleak dira alderdientzat, eta, aholku-irizpenekin batera, nazioarteko zuzenbidearen iturri dira[80]. Epaimahaia 15 epailek osatzen dute, Batzar Nagusiak bederatzi urterako izendatuak. Epaile guztiek herrialde desberdinetakoak izan behar dute[82][33].
Ekonomia eta Gizarte Kontseilua
aldatuEkonomia eta Gizarte Kontseiluak (ECOSOC) Batzar Nagusiari laguntzen dio nazioarteko ekonomia- eta gizarte-lankidetza eta -garapena sustatzen[83]. Munduko gaietarako NBEren foro nagusia izateko sortu zen, eta NBEren organorik handiena eta konplexuena da[83]. ECOSOCen eginkizunen artean dago: datuak biltzea, azterlanak egitea eta estatu kideei aholkuak eta gomendioak ematea[84][85]. Bere lana, nagusiki, gai ugaritan zentratutako organo subsidiarioek egiten dute. Horien artean, garapen iraunkorraren alde lan egiten dutenak daude, besteak beste, Indigenen Gaietarako Nazio Batuen Foro Iraunkorra, NBEren agentziei herri indigenei buruzko gaietan aholkuak ematen dizkiena; Basoei buruzko Nazio Batuen Foroa, basoen kudeaketa iraunkorra koordinatu eta sustatzen duena; Nazio Batuen Estatistika Batzordea, agentzien artean informazioa biltzeko ahaleginak koordinatzen dituena; eta Garapen Iraunkorrerako Batzordea, NBEren agentzien eta GKEen arteko ahaleginak koordinatzen dituena[84]. ECOSOCek, gainera, kontsulta-izaera eman diezaieke gobernuz kanpoko erakundeei. 2021eko apiriletik aurrera, ia 5.600 erakundek dute estatus hori[33][86].
Batzorde espezializatuak
aldatuNazio Batuen Gutunak ezartzen du Nazio Batuen lehen mailako organo bakoitzak hainbat agentzia espezializatu ezar ditzakeela bere betebeharrak betetzeko[87]. Erakunde espezializatuak erakunde autonomoak dira, Nazio Batuekin eta elkarren artean lan egiten dutenak Ekonomia eta Gizarte Kontseiluaren koordinazio-makineriaren bidez. Bakoitza NBEren sisteman sartu zen NBErekin egindako akordio baten bidez, NBEren Gutunaren 57. artikuluari jarraituz[88]. Hamabost agentzia espezializatu daude, eta hainbat eginkizun betetzen dituzte: nazioarteko bidaiak erraztea, pandemiak prebenitzea eta horiei aurre egitea, eta garapen ekonomikoa sustatzea[89].[Oh 2]
| No. | Akronimoa | Agentzia | Egoitza | Burua | Ezarria: |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | FAO | Elikadura eta Nekazaritza Erakundea |  Erroma, Italia |
 Qu Dongyu |
1945 |
| 2 | ICAO | Hegazkineria Zibilaren Nazioarteko Erakundea |  Montreal, Quebec, Kanada |
 Juan Carlos Salazar |
1947 |
| 3 | IFAD | Nekazaritza Garapenerako Nazioarteko Funtsa | Erroma, Italia |
 Alvaro Lario |
1977 |
| 4 | ILO | Nazioarteko Lan Erakundea |  Geneva, Suitza |
 Gilbert Houngbo |
1946 (1919) |
| 5 | IMO | Nazioarteko Itsas Erakundea |  Londres, Erresuma Batua |
Kitack Lim |
1948 |
| 6 | IMF | Nazioarteko Diru Funtsa |  Washington, AEB |
 Kristalina Georgieva |
1945 (1944) |
| 7 | ITU | Telekomunikazioen Batasun Internazionala | Geneva, Suitza |
Doreen Bogdan-Martin |
1947 (1865) |
| 8 | UNESCO | Hezkuntza, Zientzia eta Kultura Nazio Batuen Erakundea |  Paris, Frantzia |
Audrey Azoulay |
1946 |
| 9 | UNIDO | Industria Garapenerako Nazio Batuen Erakundea | Viena, Austria |
 Gerd Müller |
1967 |
| 10 | UNWTO | Turismoaren Mundu Erakundea | Madrid, Espainia |
 Zurab Pololikashvili |
1974 |
| 11 | UPU | Posta-Batasun Unibertsala | Berna, Suitza |
 Masahiko Metoki |
1947 (1874) |
| 12 | WBG | Munduko Bankuaren Taldea | Washington, AEB |
David Malpass (presidentea)
|
1945 (1944) |
| 13 | WHO | Munduko Osasun Erakundea | Geneva, Suitza |
 Tedros Adhanom |
1948 |
| 14 | WIPO | Jabetza Intelektualaren Mundu Erakundea | Geneva, Suitza |
 Daren Tang |
1974 |
| 15 | WMO | Munduko Meteorologia Erakundea | Geneva, Suitza |
 Petteri Taalas (Idazkari Nagusia) Gerhard Adrian (presidentea) |
1950 (1873) |
Kideak
aldatu.svg)
Munduko estatu independente eztabaidaezin guztiak, Vatikano Hiria izan ezik, Nazio Batuetako kide dira. Hego Sudan 2011ko uztailaren 14an batu zen, gehikuntzarik berriena da, guztira 193 estatu direlarik NBEko kide[90]. NBEren Gutunak bazkideen arauak zehazten ditu:
| « | 1. Nazio Batuetako kide izatea irekita dago Gutun honetan jasotako betebeharrak onartzen dituzten eta, Erakundearen iritziz, betebehar horiek betetzeko gai eta prest diren gainerako estatu guztientzat. 2. Batzar Nagusiaren erabakiz onartuko da estatu horietako edozein Nazio Batuetako kide izatea, Segurtasun Kontseiluaren gomendioz. II. kapitulua, 4. artikulua. |
» |
Gainera, kide ez diren bi estatu behatzaile daude: Vatikano Hiria eta Palestina[91]. Cook uharteak eta Niue, biak Zeelanda Berriarekin elkartuta, NBEko agentzia espezializatu batzuetako kide osoak dira, eta Idazkaritzak tratatuak egiteko gaitasun osoa aitortu die[92].
Indonesia izan zen Nazio Batuen Erakundeko kide izateari utzi zion lehen nazioa eta bakarra, 1965ean, bi herrialdeen arteko gatazketan, Malaysia Segurtasun Kontseiluko kide ez-iraunkor hautatu izanaren protesta gisa[93]. NBEren iraupen laburreko aurkari gisa CONEFO eratu ondoren, Indonesiak 1966an kide izateari ekin zion berriro.
77en taldea
aldatuNBEko 77en Taldea (edo G77) garapen bidean dauden nazioen koalizio malgu bat da bere kideen interes ekonomiko kolektiboak sustatzeko eta NBEn baterako negoziazio-gaitasun indartua sortzeko sortua. Hirurogeita hamazazpi naziok sortu zuten erakundea, baina, 2013ko azaroan erakundea 133 herrialdetara zabaldu zen[94]. 1964ko ekainaren 15ean sortu zen taldea, Merkataritza eta Garapenari buruzko Nazio Batuen Biltzarrean (UNCTAD) emandako Hirurogeita hamazazpi herrialdeen adierazpen bateratua delakoaren bidez. Taldeak 1967an egin zuen lehen bilera handia, Aljerren, non Aljerko Gutuna onartu, eta egitura instituzional iraunkorren oinarriak ezarri zituen. 70eko hamarkadan, garapen bidean zeuden herrialdeek Nazioarteko Ordena Ekonomiko Berria onartu zutenean, G77aren lana NBEren sistema osora zabaldu zen[95]. Garapen bidean dauden estatuen antzeko taldeek NBEko beste agentzia batzuetan ere jarduten dute, hala nola NDFn moneta-gaietan jarduten duen 24en taldea edo G24.
Helburuak
aldatuBakea eta segurtasuna
aldatuNBEk, Segurtasun Kontseiluak onartu ondoren, bakezainak bidaltzen ditu gatazka armatua amaitu berri den edo etenaldi bat egin duten eskualdeetara bake-akordioen baldintzak betearazteko eta borrokalariak liskarrak berriz hastera ez animatzeko. NBEk bere indar militarrik ez duenez, bake indarrak borondatez hornitzen dituzte estatu kideek. Soldadu horiei, batzuetan, kasko urdinak esaten zaie kasko urdin bereizgarriak daramatzatelako[96][96]. Bake indarrek, bere osotasunean, Bakearen Nobel Saria jaso zuten 1988an[97].
NBEk 71 bake operazio egin ditu 1947tik, eta 2021eko apirila arte 121 naziotako 88.000 langile baino gehiago daude ekimenetan[98]. Handiena, Nazio Batuek Hego Sudanen duten ekimena da (UNMISS)[99], 19.200 militar uniformedun inguru dituena, eta, txikiena, Nazio Batuen Erakundeak India eta Pakistanen duen Behatzaile Talde Militarra (UNMOGIP), 113 zibilek eta adituk osatzen dutena eta Jammu eta Kaxmirko su-etena zaintzeaz arduratzen direnak. NBEk Nazio Batuen Su-etenak Gainbegiratzeko Erakundearekin (UNTSO) dituen bake indarrak 1948. urtetik daude Ekialde Hurbilean; hau da denbora gehien iraun duen bake ekimena[100].
RAND Korporazioak 2005ean egindako ikerketa baten arabera, NBEk arrakasta izan zuen bake ahaleginen bi herenetan. NBEk nazio eraikuntzan egindako ahaleginak Estatu Batuetakoekin alderatu zituen, eta NBEko kasuen % 87,5 bakean daudela egiaztatu zuen AEBko kasuen % 50 bakean dauden bitartean[101]. Era berean, 2005ean, Giza Segurtasunaren Txostenak dokumentatu zuen Gerra Hotzaren amaieratik gerra, genozidio eta giza eskubideen aurkako gehiegikerien kopuruak behera egin zuela, eta ebidentziak aurkeztu zituen, nahiz eta zirkunstantzialak izan, nazioarteko aktibismoa izan dela gatazka armatuaren gainbeheraren arrazoi nagusia[102]. NBEk bakea mantentzeko jardun ez ezik, esku hartu ere egin duen egoeren artean daude Koreako gerra eta Golkoko Gerraren ondoren Iraken esku hartzeko baimena[103]. 2008 eta 2021 artean argitaratutako ikerketa berriek ikusarazi zuten NBEren bake operazioak eraginkorragoak direla[104].
NBEk ere kritikak jaso ditu izandako porrotengatik. Kasu askotan, estatu kideek mesfidantzak agertu dituzte Segurtasun Kontseiluaren ebazpenak lortzeko edo betearazteko. Segurtasun Kontseiluan, desadostasunak daude ekintza militarrari eta esku-hartzeari buruz: 1971n Bangladeshko genozidioa[103], 70eko hamarkadan Kanputxeako genozidioa[103] eta 1994an Ruandako genozidioa eragozteko[103]. Era berean, Srebrenicako sarraskia ez eragoztea edo Somaliako Gerra Zibilean bake operazioak ez amaitzea leporatzen zaio Nazio Batuen Erakundeari[103]. Izan ere, Kongoko Errepublika Demokratikoan[105], Haitin[106], Liberian[107], Sudanen[108], Burundin eta Boli Kostan[109] bake ekimenetan haurrak bortxatzea, prostitutak eskatzea eta sexu abusuak egitea leporatu zaie NBEko bake indarrei. Zientzialariek Nepalgo NBEko bake agenteak aipatu dituzte 2010eko Haitiko kolera agerraldiaren iturri gisa, 8.000 pertsona baino gehiago hil zituena[110].
Bakea mantentzeaz gain, NBEk parte hartzen du armagabetzea sustatzen ere. 1945eko NBEren Gutunaren idazketan, armamentuaren erregulazioa jaso zen, eta horiek sortzeko giza baliabideen eta baliabide ekonomikoen erabilera mugatzeko modu gisa planteatu zen[73]. Arma nuklearren etorrera, gutuna sinatu eta aste batzuetara baino ez zen iritsi, eta, horren ondorioz, Batzar Nagusiaren lehen bileran, lehen ebazpena eman zen: arma atomikoak eta beste arma handi moldagarri guztiak armamentu nazionalen suntsipen masibora egokitzeko proposamen zehatzak egiteko[111]. NBEk armak mugatzeko itunak sinatu izan ditu, hala nola Kanpo Espazioko Ituna, Arma Nuklearrak Ez Ugaltzeko Ituna, Itsas Armak Kontrolatzeko Ituna, Arma Biologikoen Hitzarmena, Arma Kimikoen Hitzarmena eta Ottawako Ituna[103]. NBEko hiru erakundek armak ugaritzeko arazoak gainbegiratzen dituzte: Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentziak, Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundeak eta Itun Berriak Prestatzeko Batzorde Integralak[103]. Gainera, bake ekimen askok armagabetzea dute ardatz: Mendebaldeko Afrikako hainbat operaziok 250.000 borrokalari ohi desarmatu zituzten gutxi gorabehera, eta dozenaka mila arma eta milioika munizio ziurtatu zituzten[112].
Giza eskubideak
aldatuNBEren helburu nagusietako bat da: «giza eskubideen eta oinarrizko askatasunen errespetua sustatzea eta adoretzea arraza, sexua, hizkuntza edo erlijioa bereizi gabe», eta estatu kideek konpromisoa hartzen dute eskubide horiek babesteko ekintza bateratuak eta bananduak egitea[87][113].
.jpg)
1948an, Batzar Nagusiak Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala onartu zuen, Eleanor Roosevelt diplomatiko eta aktibista estatubatuarrak eta René Cassin Baionako (Lapurdi) abokatuak zuzendutako batzorde batek idatzia. Dokumentuak gizaki guztien oinarrizko eskubide zibil, politiko eta ekonomikoak aldarrikatzen ditu, nahiz eta helburu horiek lortzeko duen eraginkortasuna eztabaidatua izan den hura idatzi zenetik[103]. Deklarazioak, pertsona eta nazio guztientzako, lorpen-eredu komun gisa balio du, eta ez juridikoki loteslea den dokumentu gisa, baina bi itun lotesleren oinarri bihurtu da: Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Ituna eta Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalen Nazioarteko Ituna[103]. Praktikan, NBEk ezin du giza eskubideen abusuen aurkako ekintza esanguratsurik egin Segurtasun Kontseiluaren ebazpenik gabe, nahiz eta lan handia egin abusuak ikertzen eta salatzen[103].
1979an, Emakumearen Aurkako Bereizkeria-Mota Guztiak Ezabatzeko Konbentzioa onartu zuen; ondoren, Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmena, 1989an[103]. Gerra Hotza amaitzearekin batera, giza eskubideen aldeko ekimenak bultzatzeak beste bultzada bat hartu zuen[103]. Nazio Batuen Giza Eskubideen Batzordea 1993an eratu zen NBEren giza eskubideei buruzko gaiak gainbegiratzeko, urte hartako Giza Eskubideen Mundu Konferentziaren gomendioari jarraiki. Jacques Fomerandek, NBEko adituak, erakundearen agindua zabala eta lausoa dela dio, eta hori betetzeko baliabide eskasak baino ez dituela. 2006an, 47 naziok osatutako Giza Eskubideen Kontseiluak ordezkatu zuen[103]. 2006an, Batzar Nagusiak Indigenen Eskubideei buruzko Adierazpena onartu zuen[114], eta 2011n bere lehen ebazpena onartu zuen, LGBT komunitateko kideen eskubideak aitortzeko[115].
NBEko beste organo batzuk ere emakumeen eskubideen gaiez arduratzen dira: Nazio Batuen Emakumearen Estatutuari buruzko Batzordea, Nazio Batuen Emakumearen Garapenerako Funtsa eta Nazio Batuen Emakumearen Aurrerapenerako Ikerketa eta Prestakuntzarako Nazioarteko Institutua[116]. NBEko Indigenen Gaietarako Foro Iraunkorrak, indigenekin zerikusia duten gaiak gainbegiratzeko agindua duen hiru erakundeetako batek, 2002an egin zuen lehen saioa[117].
Garapen ekonomikoa eta laguntza humanitarioa
aldatu|
Milurtekoko Garapen Helburuak[118] | |
| |
NBEren beste helburu nagusi bat da «nazioarteko lankidetza lortzea izaera ekonomiko, sozial, kultural eta humanitarioko nazioarteko arazoak konpontzeko»[113]. Erakunde asko sortu dira helburu hori lortzeko lan egiteko, batez ere Batzar Nagusiaren eta ECOSOCen agintepean[116]. 2000. urtean, NBEko 192 estatu kideek 2015[119]. urterako Milurtekoaren Garapenerako zortzi Helburu lortzea adostu zuten. Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) 2015ean jarri ziren martxan Milurteko Garapen Helburuak betetzeko[120]. GJHk Addis Abeba Ekintza Agenda izeneko finantzaketa-esparrua dute.
NBEren Garapen Programa (GNBP), laguntza teknikoa ematen duen erakundea, nazioarteko garapenaren arloan erakunde nagusietako bat da. Erakundeak NBEren Giza Garapenaren Indizea ere argitaratzen du: pobreziaren, alfabetatzearen, hezkuntzaren, bizi-itxaropenaren eta beste faktore batzuen araberako neurri konparatiboak[116][116]. Elikadura eta Nekazaritzarako Erakundeak (FAO) nekazaritza-garapena eta elikagaien segurtasuna sustatzen ditu[116]. Nazio Batuen Haurren Laguntzarako Funtsa (UNICEF) 1946an sortu zen, Bigarren Mundu Gerraren ondoren, Europako haurrei laguntzeko, eta, mundu osoan, laguntza emateko eta Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioari eusteko misioa zabaldu zuen[121][122].
Munduko Banku Taldea eta Nazioarteko Diru Funtsa (NDF) erakunde independenteak, espezializatuak eta behatzaileak dira NBEren esparruan[123]. Hasiera batean, NBEtik aparte sortu ziren Bretton Woodseko Akordioaren bidez[124]. Munduko Bankuak maileguak ematen ditu nazioarteko garapenerako, eta NDFk, berriz, nazioarteko lankidetza ekonomikoa sustatzen du, eta premiazko maileguak ematen dizkie zorpetutako herrialdeei[116].
Munduko Osasun Erakundea (MOE), nazioarteko osasun-gaietan eta gaixotasunak desagerraraztean zentratzen dena, NBEren beste agentzia handienetako bat da. 1980an, agentziak iragarri zuen baztangaren desagerraraztea amaitu zela. Ondorengo hamarkadetan, OMEk polioa, ibaiko itsutasuna (Oncocercosi) eta legenarra desagerrarazi zituen[116]. GIB/hiesari buruzko Nazio Batuen Programa Bateratuak (UNAIDS ingelesez) koordinatu zuen erakundeak hiesaren epidemiari emandako erantzuna[116]. NBEren Populazio Funtsa, bere baliabideen zati bat GIBaren aurka borrokatzeko ere erabiltzen duena, munduko finantzaketa-iturri handiena da ugalketa-osasunerako eta familia-plangintzarako zerbitzuetarako[116].
Gurutze Gorriaren eta Ilargi Gorriaren Nazioarteko Mugimenduarekin batera, NBEk protagonismoa du larrialdiak arintzeko koordinazioan[125]. Munduko Elikadura Programak (MEP) gosetearen aurkako laguntza ematen du hondamendi naturalei eta gatazka armatuei erantzuteko. Erakundeak, batez beste, 90 milioi pertsona elikatzen ditu 80 naziotan[125][126]. Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Komisarioaren Bulegoak (INBGM) iheslarien, asilo-eskatzaileen eta estaturik gabeko pertsonen eskubideak babesteko lan egiten du[127]. INBGM eta MEP programak gobernuen, korporazioen eta partikularren borondatezko ekarpenekin finantzatzen dira, nahiz eta INBGMn administrazio-gastuak NBEren aurrekontu nagusiak ordaintzen dituen[116].
Ingurumena eta klima
aldatu1972an NBEren Ingurumen Programa (NBIP, UNEP ingelesez) eratu zenetik, NBEk ingurumen-arazoak bere agendan atal garrantzitsu bihurtu ditu. Nazio Batuen Erakundeak, arlo honetan egindako lehen bi hamarkadetan arrakastarik ezaren ondorioz, Lurraren Goi Bilera izan zen 1992an, Rio de Janeiron (Brasil), ahalegin horiei bultzada berria eman nahiez[116]. 1988an, NBIPk eta Munduko Meteorologia Erakundeak (WMO ingelesez), NBEren beste erakunde batek, Klima Aldaketari buruzko Gobernu arteko Taldea sortu zuten, berotze globalaren inguruko ikerketak ebaluatzen eta txostenak ematen dituena[128]. NBEk sustatutako Kyotoko Protokoloak isurketak murrizteko helburu legalak ezarri zituen berresten zuten estatuentzat[116].
Mundu mailako beste gai batzuk
aldatuNBE sortu zenetik, 80 koloniak baino gehiagok lortu dute independentzia. Batzar Nagusiak, 1960an, Herrialde eta Herri Kolonialei Independentzia Emateari buruzko Adierazpena onartu zuen kontrako botorik gabe, baina potentzia kolonial handi guztien abstentzioarekin. NBE deskolonizazioaren alde ari da lanean NBEko Deskolonizazio Batzordea barne duten taldeen bidez[129]. Batzordeak hamazazpi lurralde ez-autonomo ditu zerrendan, eta, horietatik, handiena eta jendetsuena Mendebaldeko Sahara da[130].
Era berean, NBEk nazioarteko behaketak aldarrikatu eta koordinatzen ditu nazioarteko interesa edo kezka sortzen duten gaiak ezagutarazteko; horren adibide dira: Tuberkulosiaren Munduko Eguna, Lurraren Eguna eta Basamortuen eta Desertifikazioaren Nazioarteko Urtea[131].
Finantzaketa
aldatu| Laguntzaile nagusiak 2013ko Aurrekontu arrunta[132] | |
 Europar Batasuna
|
% 30,00 |
| Ameriketako Estatu Batuak
|
% 22,00 |
| Japonia
|
% 10,83 |
| Alemania
|
% 7,14 |
| Frantzia
|
% 5, 59 |
| Erresuma Batua
|
% 5,17 |
| Txina
|
% 5,14 |
| Italia
|
% 4,44 |
| Kanada
|
% 2,98 |
| Espainia
|
% 2,97 |
 Brasil
|
% 2,93 |
 Errusia
|
% 2,43 |
 Australia
|
% 2,07 |
| Hego Korea
|
% 1,99 |
 Mexiko
|
% 1,84 |
 Herbehereak
|
% 1,65 |
 Turkia
|
% 1,32 |
| Suitza
|
% 1,04 |
 Belgika
|
% 0,99 |
| Suedia
|
% 0,96 |
 Polonia
|
% 0,92 |
 Saudi Arabia
|
% 0,86 |
| Norvegia
|
% 0,85 |
NBEren aurrekontua 2022rako 3.100 milioi dolarrekoa izan zen, eta ez ziren kontuan hartu kideek emandako baliabide gehigarriak, hala nola bake indarren gastuak[133][134].
NBE bere estatu kideen ekarpen izendatu eta boluntarioekin finantzatzen da. Batzar Nagusiak aurrekontu arrunta onartzen du, eta kide bakoitzaren ebaluazioa zehazten du. Hori, oro har, nazio bakoitzak ordaintzeko duen gaitasun erlatiboan oinarritzen da bere errenta nazional gordinaren (ENG) arabera neurtuta, kanpo-zorraren eta per capita errenta baxuaren doikuntzekin[135].
Biltzarrak printzipio hau du: NBEk ez du inoren mende egon behar bere eragiketak finantzatzeko. Horrela, gehienezko tasa bat dago, edozein bazkideri, aurrekontu arrunterako, eska diezaiokeen gehienezko zenbatekoa ezartzen duena. 2000ko abenduan, Asanbleak ebaluazioen eskala berrikusi zuen Estatu Batuen presioei erantzuteko. Berrikuspen horren barruan, aurrekontuaren muga arrunta % 25etik % 22ra murriztu zen[136]. Gutxien garatutako herrialdeetan (LDL ingelesez) % 0,01eko gehieneko tasa aplikatzen da. Gehienezko tasez gain, edozein nazio kideri (edo zoru-tasari) dagokion gutxieneko zenbatekoa NBEren aurrekontuaren % 0,001 da (31.000 dolar 2021etik 2022ra bitarteko bi urteko aurrekonturako)[137][136].
NBEren gastuen zati handi batek bakearen eta segurtasunaren oinarrizko ekimena betetzen du, eta aurrekontu hori erakundearen aurrekontu nagusitik bereizita ebaluatzen da[136]. 2021-2022 urte fiskalerako aurrekontua 638.000 milioi dolarrekoa da, eta 75.224 langile daude mundu osoko 10 ekimenetan[138]. NBEren bake-operazioak ebaluazioen bidez finantzatzen dira. Horretarako, finantzaketa arruntaren eskalatik eratorritako formula bat erabiltzen da, Segurtasun Kontseiluko bost kide iraunkorren errekargu haztatua barne hartzen duena, eta horiek onartu behar dituzte bake-operazio guztiak. Errekargu horrek herrialde garatuenetan deskontatutako bakearen aldeko ebaluazio-tasak konpentsatzeko balio du. 2020-2021 aldirako, NBEren aurrekontuaren ekarpenik handienak honako hauek dira: Estatu Batuak (% 27,89), Txina (% 15,21), Japonia (% 8,56), Alemania (% 6,09), Erresuma Batua (% 5,78), Frantzia (% 5,61), Italia (% 3,30), Errusia (% 3,04), Kanada (% 2,73) eta Hego Korea (% 2,26)[139].
Aurrekontu arruntean sartzen ez diren NBEko programa bereziak, hala nola UNICEF eta Elikagaien Munduko Programa, gobernu kideen, korporazioen eta partikularren borondatezko ekarpenekin finantzatzen dira[140][141].
Balorazioak, sariak eta kritikak
aldatuEbaluazioak
aldatu
NBE bere osotasunean ebaluatzean, Jacques Fomerandek idatzi zuen: «Nazio Batuek azken 60 urteetan lortutako emaitzak txundigarriak dira beren terminoetan. Giza garapenean, XX. mendean egin diren aurrerapenak ikusgarriak izan dira, eta NBEk eta bere agentziek mundua milioika lagunentzako leku abegitsuago eta bizigarriago bihurtzen lagundu dute»[136]. Stanley Meisler autoreak, NBEren lehen 50 urteak ebaluatuz, hau idatzi zuen deskolonizazioan izan zuen papera eta bakearen aldeko ahalegin arrakastatsuak aipatuz: «Nazio Batuek ez zituzten inoiz bere sortzaileen itxaropenak bete, baina, hala ere, asko lortu dute»[136].
Paul Kennedy historialari britainiarrak dioenez: «erakundeak atzerapauso handiak jasan baditu ere, bere alderdi guztiak kontuan hartzen direnean, NBEk onura handiak ekarri dizkio gure belaunaldiari, eta onurak ekarriko dizkie gure seme-alaben eta biloben belaunaldiei ere»[136].
2012an, garaiko François Hollande Frantziako presidenteak adierazi zuen: «Frantziak konfiantza du Nazio Batuengan. Badaki ezein estatuk, boteretsua izanda ere, ezin dituela premiazko arazoak konpondu, garapenaren alde borrokatu eta krisi guztiak amaitu. Frantziak NBE munduko gobernantzaren erdigunea izatea nahi du»[142]. 1953an, Nazio Batuen Egunerako, Estatu Batuetako Batzordearen aurrean egindako hitzaldian, Dwight D. Eisenhower presidente estatubatuarrak hauxe adierazi zuen: «Nazio Batuek, izan ere, gizonek hobeto antolatutako itxaropena ordezkatzen dute konferentzia-mahaia gudu-zelaiaren ordez jartzeko»[143].
NBEren bake ekimenak arrakasta handia izan dutela uste da. Columbia Unibertsitateko Virginia Page Fortnak egindako 47 bake-operazioren azterketa batek egiaztatu zuen epe luzerako bakea ekarri ohi zuela NBEk bultzatutako gatazken ebazpenak[144]. Uppsalako Unibertsitateko Hanne Fjelde, Lisa Hultman eta Desiree Nilsson politologoek bake ekimenei buruzko hogei urteko datuak aztertu zituzten, eta ondorioztatu zuten eraginkorragoak zirela biktima zibilak murrizteko estatu nazionalen terrorismoaren aurkako operazioak baino[145]. Georgetown Unibertsitateko irakasle Lise Howardek uste du NBEren bake operazioak eraginkorragoak direla hitzezko konbentzimendua, finantza-indukzioak eta indar militar erasokorrari falta zaion hertsapena, zaintza eta atxiloketa barne, azpimarratzen dutelako, zeinak gustukoagoak baitira alderdi borrokalarien jokabidea aldatzeko[146].
Sariak
aldatuEgindako lanagatik, NBErekin lotura duten hainbat agentzia eta norbanakok irabazi dute Bakearen Nobel Saria: bi idazkari nagusik Dag Hammarskjöldek eta Kofi Annanek; Ralph Bunche NBEko negoziatzaileak; René Cassin Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren laguntzaileak; eta Cordell Hull AEBko Estatu idazkariak erakundearen sorreran egindako lanagatik; Lester B. Pearson Kanpo Arazoetako Estatu idazkari kanadarrak 1957an Suezeko krisia konpontzeko NBEren lehen bake indarra antolatzen egindako lanagatik; UNICEFek 1965ean; Lanaren Nazioarteko Erakundeak 1969an: NBEren Bake Indarrek 1988an, Energia Atomikoaren Nazioarteko Agentziak 2005ean (NBEren mende dagoena) eta NBEren Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundeak 2013an; NBEko Iheslarientzako Goi Mandatariak 1954an eta 1981ean jaso zuen, eta saria bi aldiz irabazten zuen bi jasotzaileetako bat izan zen. NBEk, bere osotasunean, 2001ean jaso zuen saria Annanekin partekatuz[147]. 2007an, IPCCk jaso zuen saria gizakiak eragindako klima-aldaketari buruzko ezagutza handiagoa lortzeko eta zabaltzeko egindako ahaleginagatik, eta aldaketa horri aurre egiteko beharrezko neurrien oinarriak ezartzeagatik[148].
Kritikak
aldatuRola
aldatu
2003ko otsailean, batzuetan gaizki aipatutako adierazpen batean, Saddam Husseinen mendeko Irakeko erregimenaren probokazioen aurrean NBEren ziurgabetasunari buruz zera adierazi zuen George W. Bush AEBko presidenteak: «nazio libreek ez dute onartuko NBE gizarte eztabaidagarri eta ez-eraginkor gisa desagertzea historian»[149][150][151].
2020an, Barack Obama AEBko presidente ohiak, A Promised Land bere memorien liburuan, honako hau adierazi zuen: «Gerra Hotzaren erdian, edozein adostasun lortzeko aukerak urriak ziren, eta, horregatik, NBE alfer geratu zen sobietar tankeak Hungarian sartzen ziren bitartean edo AEBren hegazkinek Vietnamgo landetan napalm botatzen zuten bitartean. Gerra Hotzaren ondoren ere, Segurtasun Kontseiluko zatiketek NBEk arazoei aurre egiteko duen gaitasuna oztopatzen jarraitu zuten. Estatu kideek ez zuten baliabiderik edo borondate kolektiborik izan Somalia eta antzeko estatuak berreraikitzeko edo Sri Lanka eta gisako lekuetan hilketa etnikoak eragozteko»[152][153].
Sortuz geroztik, asko izan dira NBE erreformatzeko eskaerak, baina adostasun gutxi hori nola egin erabakitzeko. Batzuek, munduko arazoetan, NBEk rol handiagoa edo eraginkorragoa izatea nahi dute, eta beste batzuek, berriz, lan humanitarioa egitea nahi dute.
Ordezkapena eta egitura
aldatuNBEren aparatuaren oinarrizko ezaugarriak, hala nola nazio batzuek Segurtasun Kontseiluan dituzten beto pribilegioak, funtsean, antidemokratikotzat, NBEren ekimenen aurkakoak eta genozidioen eta gizateriaren aurkako krimenen aurrean ekintzarik ezaren arrazoi nagusitzat jo ohi dira[154][155].
Jacques Fomerandek dio, NBEren ikuspuntutik, zatiketarik iraunkorrena Iparra-Hegoaldea dela, hau da, iparraldeko nazio aberatsagoen eta Hegoaldeko nazio ez garatuen artekoa. Hegoaldeko nazioek NBE indartsuago baten alde egin ohi dute, Batzar Orokor sendoago batekin eta munduko arazoetan ahots handiagoa ahalbidetuz; iparraldeko nazioek, berriz, nahiago dute ekonomikoki laissez faire den NBEa, hala nola terrorismoan eta mehatxu transnazionaletan zentratuko dena[136].
Era berean, NBEko Segurtasun Kontseiluak kide gehiago izatea, NBEko idazkari nagusia aukeratzeko modu ezberdinak izatea eta Nazio Batuen Batzar Parlamentario bat egitea eskatu dute.
Herrialdeen bazterketa
aldatuBigarren Mundu Gerraren ondoren, Nazio Askapenerako Frantziako Batzordea berandu iritsi zen Estatu Batuek Frantziako gobernu gisa onartzera, eta, beraz, herrialdea, hasiera batean, erakunde berria sortu zuten konferentzietatik kanpo geratu zen. Frantziako presidente izango zen Charles de Gaullek NBE kritikatu zuen maxina (atxamarta, tramankulu) deituz, eta ez zuen uste munduko segurtasun aliantza batek munduko bakea mantentzen lagunduko zuenik, eta herrialdeen arteko defentsa zuzeneko itunak hobesten zuen[156].
1971tik, Txinako Errepublika, Taiwan izenez ere ezaguna, NBEtik kanpo dago, eta etengabe egin zaio uko bere eskaerei. NBE, ofizialki, bat dator estatu kide gehienek bermatutako Txina Bakarra politikarekin; beraz, Txinako Herri Errepublika onartzen du Txinako gobernu legitimo bakartzat[157]. Kritikoek diote jarrera horrek erakundearen garapen helburuen eta jarraibideen porrota islatzen duela[158], eta, COVID-19aren pandemiaren garaian, aztertze berria lortu zuen Taiwani Osasunaren Mundu Erakundeko kide izatea ukatu zitzaionean, birusari erantzun eraginkor samarra eman arren[159]. Taiwan onartua izateko euskarria Txinako Herri Errepublikaren presioaren mende dago, Taiwanek administratutako lurraldeak bere lurraldetzat hartzen baititu[160][161].
Independentzia
aldatuGerra Hotzaren garaian, AEBk eta Sobiet Batasunak, behin eta berriz, bestearen alde egitea leporatu zioten NBEri. 1950ean, Sobietar Batasunak boikota egin zion erakundeari, Txinak NBEko Segurtasun Kontseiluan zuen aulkia Txinako Errepublika Antikomunistari eman ziotelako protestatzeko. Hiru urte geroago, sobietarrek Trygve Lie NBEko idazkari nagusiaren dimisioa behartu zuten bere administrazioa aitortzeari uko eginez Koreako Gerrari emandako babesagatik[162].
Ironikoki, Estatu Batuek, aldi berean, NBE aztertu zuten komunistak eta jarraitzaile sobietarrak enplegatzeagatik, Alger Hiss, NBEren sorkuntzan parte hartu zuen estatubatuarra, espioi sobietarra izan zela salatu ondoren. Joseph McCarthy senatari estatubatuarrak adierazi zuen Nazio Batuen Erakundeko idazkaritzak, Lie idazkari nagusiaren agindupean, komunista amerikarrak hartu zituela, eta horrek presioa handiagotu zuen NBEko buruak dimisioa eman zezan[163]. AEBk, 60ko hamarkadan, NBEren aurkako jarrera ikusi zuen, batez ere kontserbadoreen artean, John Birch Society antzeko taldeek erakundea komunismorako tresna zela esanez[164]. NBEren aurkako jarrera honelako leloak zituzten pegatinen eta kartelen bidez adierazi zen: Atera Estatu Batuek NBEtik eta NBE kanpora Estatu Batuetatik! eta Ezin da komunismo letreiatu NBErik gabe[136].
Subiranotasun nazionala
aldatuEstatu Batuetan, subiranotasun nazionalaren aurkako ustezko mehatxuei buruzko kezkak sortu ziren, nabarmenenak John Birch Societyk bultzatutakoak, zeinak, nazio osoan, NBEren aurkako kanpaina egin baitzuen 1960ko hamarkadan[165][166][167].
1990eko hamarkadatik aurrera, kezka bera agertu zen AEBko Subiranotasuna Berrezartzeko Legearekin, Estatu Batuetako Kongresuan hainbat aldiz aurkeztu zena. 1997an, lege-proiektua jasotzen zuen zuzenketa batek boto osoa jaso zuen, aldeko 54 ordezkarirekin[168][169]. Lege proiektuaren 2007ko bertsioa (H.R. 1146) Ron Paul AEBko Ordezkarien Etxekoak aurkeztu zuen Estatu Batuek Nazio Batuetatik atera zitezen. Legeak NBEri zegozkion hainbat lege indargabetuko; NBEn funtsak gastatzeko baimena bertan behera utziko; NBEk jabetza amerikarrean zuen presentzia amaituko; eta NBEko langileei immunitate diplomatikoa kenduko lieke[170]. Bi urte arte izango lituzkete Estatu Batuek erretiratzeko[171]. Yale Law Journal aldizkariak «Estatu Batuetan Nazio Batuen aurkako kexak areagotu egin direla» aipatu zuen legea froga gisa[172]. Azken iterazioa, 2022koa, H.R.7806 da, Mike D. Rogersek aurkeztua[173].
Joera
aldatuIsraelek palestinarrei ematen dien tratuari buruz NBEk ematen dion arreta gehiegizkotzat jotzen du kritikari ugarik, besteak beste: Dore Gold israeldar diplomatikoak, Robert S. Wistrich britainiarrak, Alan Dershowitz legelari estatubatuarrak, Mark Dreyfus politikari australiarrak eta Difamazioaren aurkako Ligak[174].[247] ] 2015eko irailean, Saudi Arabiako Faisal bin Hassan Trad NBEko Giza Eskubideen Kontseiluko aholku-batzordeko presidente hautatu zuten[175], eta mugimendua giza eskubideen aldeko taldeek kritikatu zuten[176][177]. Era berean, Giza Eskubideen Kontseiluari, Israelen aurkako alborapena leporatu izan diote, Israel gaitzesteko ebazpen gehiago onartu baititu mundu osoan baino[178].
Eraginkortasuna
aldatuEdward Luck nazioarteko harremanetako jakitunaren arabera, Estatu Batuek nahiago izan dute Nazio Batuen Erakundea ahula izatea abiarazitako proiektu handietan, AEBko politikekin NBEk duen interferentzia edo erresistentziari aurre egiteko: «AEBk nahi duen azken gauza da bere pisua botatzen duen NBE independente bat da», esan zuen Luckek. Era berean, Daniel Patrick Moynihan AEBk Nazio Batuetan duten enbaxadore ohiak azaldu zuenez: «Estatu Departamentuak nahi zuena zen Nazio Batuen Erakundeak hartzen zituen neurrietan inolako eraginkortasunik ez izatea. Ardura eman zidaten, eta aurrera eraman nuen arrakasta handirik gabe»[179].
1994an, Mohamed Sahnoun NBEren Somaliarako idazkari nagusiaren ordezkari ohiak Somalia: Galdutako aukerak[180] liburua argitaratu zuen, NBEren 1992ko Somaliako esku-hartzearen porrotaren arrazoiak aztertzen dituena. Sahnounek dioenez, 1988an Somaliako gerra zibila hasi eta 1991ko urtarrilean Siad Barreren erregimena erori bitartean, NBEk, gutxienez, hiru aukera galdu zituen giza tragedia handiak saihesteko. NBE laguntza humanitarioa ematen saiatu zenean, Gobernuz Kanpoko Erakundeek (GKE) erabat gainditu zuten hura, eta NBEren gehiegizko zuhurtasunarekin eta eraginkortasun falta burokratikoekin kontrastatu zuten haien lehia eta arduraldia. Sahnounek ohartarazi zuen erreforma erradikala egiten ez bazen horrelako krisiei inprobisazio kaskarrarekin erantzuten jarraituko zuela NBEk[181].
Ustezko eraginkortasun ezaren kasu edo eremu zehatzetatik harago, aditu batzuek NBEren eraginkortasun orokorra eztabaidan jarri dute. Nazioarteko harremanen eskola errealistari atxikitakoek jarrera ezkorra dute, argudiatuz NBE ez dela erakunde eraginkorra botere handiek menderatzen eta mugatzen dutelako. Aditu liberalek, ordea, erantzun izan dute erakunde eraginkorra dela arazo asko konpontzeko gai izan delako estatu kide boteretsuek ezarritako murrizketen inguruan lan eginez. Oro har, adituek uste dute NBE eraginkorragoa dela osasun publikoan, laguntza humanitarioan eta gatazken konponbidean[182].
Eraginkortasun eza eta ustelkeria
aldatuKritikoek eraginkortasun eza burokratikoa, xahutzea eta ustelkeria ere leporatu diote NBEri. 1976an, Batzar Nagusiak Ikuskapen Unitate Mistoa sortu zuen NBEren sistemaren barruan eraginkortasun ezak bilatzeko. 1990eko hamarkadan, Estatu Batuek diru-kuotak ez zituzten ordaindu eraginkortasun eza argudiatuz, eta berriro ordaintzen hasi ziren erreforma-ekimen handi bat ezartzeko baldintzarekin. 1994an, Barne Ikuskapen Zerbitzuen Bulegoa (BIZB) sortu zuen Batzar Nagusiak, eraginkortasunaren zaintzaile izateko[183].
2004an, NBEk salaketei aurre egin behar izan zien, Oil-for-Food programa amaitu berritan (non Iraki oinarrizko beharretarako petrolioa merkaturatzen utzi baitzitzaion zigorren presioa arintzeko) ustelkeria orokortua jasan zuelako, baita milaka milioi dolar ere eroskeriatan. Nazio Batuen Erakundeak sortutako ikerketa independente batek ikusi zuen funtzionario askok parte hartu zutela planean, eta galdera esanguratsuak sortu zituen Kojo Annanen (Kofi Annanen semearen) paperari buruz[184].
Nazio Batuen eredua
aldatuNazio Batuek eskolaz kanpoko jarduera Nazio Batuen eredua (MUN ingelesez) bultzatu dute. MUN Nazio Batuen jardueraren simulazio bat da, NBEren agendan oinarritua eta NBEren prozedurari jarraiki. Institutuko eta unibertsitateko ikasleek parte hartu ohi dute, eta konferentziak antolatzen dituzte NBEko batzordeen itxurak egiteko, eguneko gai garrantzitsuez hitz egiteko[185]. Gaur egun, MUNek dozenaka mila hezten ditu NBEren jardueretan, mundu osoan. MUNek ikasle ohi ospetsu asko ditu, hala nola Ban Ki-moon NBEko idazkari nagusi ohia[186].
Oharrak
aldatu- ↑ Polonia ez zen berrogeita hamar nazioen artean ordezkatua izan San Frantziskoko Konferentzian, Mendebaldeko superpotentziek gerra osteko gobernu komunista onartzeari uko egin ziotelako. Hala ere, geroago, Gutuna aldatu egin zen Polonia kide fundatzaile gisa zerrendatzeko, eta Poloniak, 1945eko urriaren 16an, Gutuna berretsi zuen
- ↑ Iturri batzuek hamazazpi agentzia espezializatu identifikatzen dituzte, Munduko Banku Taldea osatzen duten hiru agentzia espezializatuak kontuan hartuta, gaur egun erakunde bakar gisa tratatzen dena: Berreraikuntza eta Garapenerako Nazioarteko Bankua (IBRD), Garapenerako Nazioarteko Elkartea (IDA) eta Nazioarteko Finantza Korporazioa (IFC).
Erreferentziak
aldatu- ↑ (Ingelesez) Society, National Geographic. (2012-12-23). «international organization» National Geographic Society (Noiz kontsultatua: 2019-06-03).
- ↑ (Ingelesez) «What We Do» www.un.org (Noiz kontsultatua: 2019-06-03).
- ↑ Martínez Rueda, Fernando; Aizpuru Murua, Mikel. (2011). Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009. Udako Euskal Unibertsitatea ISBN 9788484383345..
- ↑ a b (Ingelesez) «Our history» United Nations Peacekeeping (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ "UN Decolonization". www.un.org. 10 February 2016. Archived from the original on 22 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
- ↑ (Ingelesez) History of the ICRC. 2017-09-11 (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) «League of Nations instituted» History.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ «Manchuria» www.johndclare.net (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ «Why the League failed» johndclare.net (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) Information, United Nations Department of Public. (1986). Everyone's United Nations. UN ISBN 978-92-1-100273-7. (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) Tandon, Mahesh Prasad; Tandon, Rajesh. (1989). Public International Law. Allahabad Law Agency (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) Lauren, Paul Gordon. (2011-04-14). The Evolution of International Human Rights: Visions Seen. University of Pennsylvania Press ISBN 978-0-8122-2138-1. (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ «The Avalon Project : Inter-Allied Council Statement on the Principles of the Atlantic Charter : September 24, 1941» avalon.law.yale.edu (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ «PRESS CONFERENCE ON FRANKLIN DELANO ROOSEVELT DISABILITY AWARD | UN Press» press.un.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ «WITHOUT GLOBAL COOPERATION BETWEEN GREAT AND SMALL ALIKE, NO PROGRESS AND NO PEACE CAN LAST FOREVER, SECRETARY-GENERAL STATES | UN Press» press.un.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ "United Nations". Wordorigins.org. 3 February 2007. Archived from the original on 31 March 2016. Retrieved 28 March 2016.
- ↑ (Ingelesez) Ward, Geoffrey C.; Burns, Ken. (2014-09-09). The Roosevelts: An Intimate History. Knopf Doubleday Publishing Group ISBN 978-0-385-35306-9. (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ Roll, David (2013). The Hopkins Touch: Harry Hopkins and the Forging of the Alliance to Defeat Hitler. pp. 172–175. ISBN 978-0199891955
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) Urquhart, Brian. Looking for the Sheriff | Brian Urquhart. ISSN 0028-7504. (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ "1942: Declaration of The United Nations". United Nations. Archived from the original on 8 November 2015. Retrieved 1 July 2015.
- ↑ Bohlen, C.E. (1973). Witness to History, 1929–1969. New York. p. 159.
- ↑ (Ingelesez) National Archives and Records Administration. (1944). ALLIES STUDY POST-WAR SECURITY [ETC.. ] (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ "UN Milestone Dumbarton Oaks Conference". www.un.org. 4 August 2015. Archived from the original on 3 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
- ↑ Bohlen, Charles E. (Charles Eustis). (1973). Witness to history, 1929-1969. New York, Norton ISBN 978-0-393-07476-5. (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) Nations, United. «UN Charter» United Nations (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ "History of the United Nations|United Nations". www.un.org. 21 August 2015. Archived from the original on 7 January 2017. Retrieved 29 December 2016.
- ↑ (Ingelesez) Schlesinger, Stephen. (2015-06-19). «San Francisco — the birthplace of the United Nations» San Francisco Chronicle (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ "1945: The San Francisco Conference". United Nations. Archived from the original on 12 January 2017. Retrieved 1 July 2015.
- ↑ Miller, Russell A.; Bratspies, Rebecca M., eds. (2008). Progress in International Law. Leiden, the Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers. p. 837.
- ↑ South Africa: Time Running Out", The Study Commission on U.S. Policy Toward Southern Africa, University of California Press, p. 31, 1981, ISBN 0520045475
- ↑ a b c d e "UN Milestones 1941–1950". www.un.org. 4 August 2015. Archived from the original on 27 October 2017. Retrieved 1 November 2017.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ Poland and the United Nations". Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland. Archived from the original on 3 December 2013. Retrieved 29 November 2013.
- ↑ Roberts, J. M. (John Morris) (1993). History of the world. New York: Oxford University Press. p. 778. ISBN 978-0195210439. OCLC 28378422
- ↑ "UN Milestones Korean War". www.un.org. 4 August 2015. Archived from the original on 3 November 2018. Retrieved 22 November 2018.
- ↑ (Ingelesez) Network, The Learning. (2011-11-29). «Nov. 29, 1947 | U.N. Partitions Palestine, Allowing for Creation of Israel» The Learning Network (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ a b "UN Milestones 1951–1960". www.un.org. 6 August 2015. Archived from the original on 26 October 2017. Retrieved 1 November 2017.
- ↑ See Meisler, p. 76; Kennedy, p. 60; Fasulo, pp. 17, 20
- ↑ «A/RES/3379 (XXX) of 10 November 1975» web.archive.org 2012-12-06 (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) Matanock, Aila M.. (2020-05-11). «How International Actors Help Enforce Domestic Deals» Annual Review of Political Science 23 (1): 357–383. doi:. ISSN 1094-2939. (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) «Is China Contributing to the United Nations’ Mission?» ChinaPower Project 2016-03-07 (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ Fasulo, p. 43; Meisler, p. 334
- ↑ Renner, Michael. "Peacekeeping Operations Expenditures: 1947–2005" (PDF). Global Policy Forum. Archived (PDF) from the original on 30 March 2017. Retrieved 4 January 2014
- ↑ Meisler, pp. 252–56
- ↑ a b c (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ (Ingelesez) Lewis, Paul. (1996-08-06). «Jean Gerard, 58, Reagan Envoy Who Led U.S. to Leave Unesco» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ a b «New Straits Times - Google News Archive Search» news.google.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-20).
- ↑ a b c d (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-21).
- ↑ For quotation "worldwide ridicule", see Meisler, p. 293; for a description of UN missions in Somalia and Bosnia, see Meisler, pp. 312–329.
- ↑ (Ingelesez) Smith-Spark, Laura. (2013-10-08). «Syria: Chemical weapons team faces many dangers, says U.N. chief Ban» CNN (Noiz kontsultatua: 2023-04-21).
- ↑ (Ingelesez) «UN failed during final days of Lankan ethnic war: Ban Ki-moon-World News , Firstpost» Firstpost 2013-09-25 (Noiz kontsultatua: 2023-04-21).
- ↑ "UN Milestones 2001–2010". www.un.org. 21 August 2015. Archived from the original on 6 November 2017. Retrieved 1 November 2017.
- ↑ «BBC News | WORLD | UN summit agenda» news.bbc.co.uk (Noiz kontsultatua: 2023-04-21).
- ↑ "2005 World Summit Outcome" (PDF) United Nations. Archived (PDF) from the original on 9 November 2017. Retrieved 1 November 2017.
- ↑ (Ingelesez) Neshovski, Robert. «Home» United Nations Sustainable Development (Noiz kontsultatua: 2023-04-21).
- ↑ (Ingelesez) «Communicating to a global constituency: UN Day in Paris - United Nations University» unu.edu (Noiz kontsultatua: 2023-04-21).
- ↑ (Ingelesez) «Can U.N. regain trust with an experiment in transparency?» www.cbsnews.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-21).
- ↑ (Ingelesez) Guterres, António. (2017-01-09). «António Guterres: My Vision for a Better United Nations» Newsweek (Noiz kontsultatua: 2023-04-21).
- ↑ (Ingelesez) Nations, United. «Visitor Centre New York» United Nations (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ (Ingelesez) «Welcome!» UN GENEVA (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ «//Welcome to UNON | | The United Nations Office at Nairobi //» web.archive.org 2011-02-25 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ (Ingelesez) «General Assembly of the United Nations» www.un.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ "Jerusalem Court: No Immunity for UN Employee for Private Acts—Diplomatic/Consular Law and Sovereign Immunity in Israel". Diplomaticlaw.com. 23 March 2009. Archived from the original on 28 June 2012. Retrieved 27 April 2010.
- ↑ a b Salaries Archived 3 July 2015 at the Wayback Machine, United Nations website
- ↑ ILO: Noblemaire principle Archived 14 August 2014 at the Wayback Machine, Judgement 986, consideration 7, and Judgment 831, Consideration 1.
- ↑ The Noblemaire principle Archived 17 May 2017 at the Wayback Machine, ICSC
- ↑ Americans Working at the U.N Archived 22 April 2017 at the Wayback Machine, World, The New York Times, 28 September 2009
- ↑ (Ingelesez) Nations, United. «Chapter III: Organs (Articles 7-8)» United Nations (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ a b (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ "Main Organs". 18 November 2014. Archived from the original on 16 November 2018. Retrieved 21 November 2018.
- ↑ "General Assembly of the United Nations: Rules of Procedure: XII – Plenary Meetings". United Nations. Archived from the original on 13 January 2012. Retrieved 4 December 2013. "Batzar Orokorrak gai garrantzitsuei buruzko erabakiak bertaratu eta botoa ematen duten kideen bi herenen gehiengoz hartuko dira. Galdera horiek honako hauek izango dira: nazioarteko bakea eta segurtasuna mantentzeari buruzko gomendioak, Segurtasun Kontseiluko kide ez-iraunkorrak hautatzea, Ekonomia eta Gizarte Kontseiluko kideak hautatzea, Patronatuaren Kontseiluko kideak hautatzea. Gutunaren 86. artikuluko 1.c paragrafoaren arabera, Nazio Batuen Kide berriak onartzea, kide izateko eskubide eta pribilegioak etetea, Kideak kanporatzea, kudeatzaile-sistemaren funtzionamenduari buruzko galderak eta aurrekontuak. galderak".
- ↑ a b "United Nations Charter: Chapter V". United Nations. 17 June 2015. Archived from the original on 3 November 2017. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ «Current Members | United Nations Security Council» www.un.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ "Security Council Presidency in 2017". United Nations. Archived from the original on 12 October 2013. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ (Ingelesez) Nations, United. «Secretariat» United Nations (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ "United Nations Charter: Chapter XV". United Nations. 17 June 2015. Archived from the original on 7 November 2017. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ "Appointment Process". United Nations. 22 April 2015. Archived from the original on 15 April 2016. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ .
- ↑ a b "International Court of Justice | Definition, Cases, Purpose, & Facts". Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 8 March 2022. Retrieved 18 October 2021.
- ↑ «Home | International Court of Justice» web.archive.org 2018-09-09 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ a b (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ a b "Economic and Social Council | UN". Encyclopedia Britannica. Archived from the original on 18 October 2021. Retrieved 18 October 2021.
- ↑ a b (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-22).
- ↑ "About ECOSOC". ECOSOC. Archived from the original on 31 October 2013. Retrieved 5 November 2013.
- ↑ "Welcome to csonet.org | Website of the UN DESA NGO Branch. At your service". csonet.org. Archived from the original on 27 November 2016. Retrieved 18 October 2021.
- ↑ a b "United Nations Charter: Chapter IX". United Nations. 17 June 2015. Archived from the original on 9 November 2017. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ "The UN System, Chief Executives Board for Coordination". Unsceb.org. Retrieved 22 January 2013.
- ↑ "What are UN specialized agencies, and how many are there? – Ask DAG!". ask.un.org. Archived from the original on 16 November 2020. Retrieved 14 November 2020.
- ↑ "United Nations Member States". United Nations. Archived from the original on 28 October 2017. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ "Non-member States". United Nations. 7 August 2015. Archived from the original on 25 October 2017. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ "Repertory of Practice". United Nations. Archived from the original on 25 October 2017. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ Gutierrez, Natashya (22 August 2016). "What happened when Indonesia 'withdrew' from the United Nations". Rappler. Archived from the original on 1 November 2016. Retrieved 8 September 2018.
- ↑ «The Group of 77 - Member States» www.g77.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-23).
- ↑ «About the Group of 77» www.g77.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-23).
- ↑ a b (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-23).
- ↑ (Ingelesez) «The Nobel Peace Prize 1988» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-23).
- ↑ (Ingelesez) «Where we operate» United Nations Peacekeeping (Noiz kontsultatua: 2023-04-23).
- ↑ (Ingelesez) «UNMISS» United Nations Peacekeeping (Noiz kontsultatua: 2023-04-23).
- ↑ "United Nations Peacekeeping Operations". United Nations. 29 February 2016. Archived from the original on 23 March 2016. Retrieved 24 March 2016.
- ↑ "The UN's Role in Nation Building: From the Congo to Iraq" (PDF). RAND Corporation. Archived (PDF) from the original on 16 December 2008. Retrieved 30 December 2008.
- ↑ "The Human Security Report 2005". Human Security Centre. Archived from the original on 28 July 2009. Retrieved 8 February 2007.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-24).
- ↑ "A U.N. Peacekeeping Mission Is Afghanistan's Best Hope". www.worldpoliticsreview.com. 7 May 2021. Archived from the original on 10 March 2022. Retrieved 23 June 2021.
- ↑ Lynch, Colum (16 December 2004). "U.N. Sexual Abuse Alleged in Congo". The Washington Post. Archived from the original on 11 November 2013. Retrieved 21 November 2013.
- ↑ "UN troops face child abuse claims". BBC News. 30 November 2006. Archived from the original on 9 December 2013. Retrieved 21 November 2013.
- ↑ "Aid workers in Liberia accused of sex abuse". The New York Times. 8 May 2006. Archived from the original on 3 October 2014. Retrieved 22 November 2013.
- ↑ Holt, Kate (4 January 2007). "UN staff accused of raping children in Sudan". The Daily Telegraph. Archived from the original on 7 November 2013. Retrieved 21 November 2013.
- ↑ "Peacekeepers 'abusing children'". BBC News. 28 May 2007. Archived from the original on 9 December 2013. Retrieved 21 November 2013.
- ↑ Watson, Ivan; Vaccarello, Joe (10 October 2013). "U.N. sued for 'bringing cholera to Haiti,' causing outbreak that killed thousands". CNN. Archived from the original on 3 December 2013. Retrieved 18 November 2013.
- ↑ "Resolutions Adopted by the General Assembly During its First Session". United Nations. Archived from the original on 12 March 2008. Retrieved 24 March 2008.
- ↑ "Mano River Basin, 25 years of peacekeeping". United Nations Peacekeeping. Archived from the original on 13 March 2022. Retrieved 26 June 2021.
- ↑ a b "United Nations Charter: Chapter I". United Nations. 17 June 2015. Archived from the original on 28 October 2017. Retrieved 2 November 2017.
- ↑ "UN creates new human rights body". BBC News. 15 March 2006. Archived from the original on 26 December 2013. Retrieved 18 November 2013.
- ↑ Jordans, Frank (17 June 2011). "U.N. Gay Rights Protection Resolution Passes, Hailed As 'Historic Moment'". The Huffington Post. Associated Press. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 18 November 2013.
- ↑ a b c d e f g h i j k l (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-25).
- ↑ "United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues". United Nations. Archived from the original on 1 November 2013. Retrieved 18 November 2013.
- ↑ "We Can End Poverty". United Nations. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 18 November 2013.
- ↑ "The UN Millennium Development Goals". United Nations. Archived from the original on 4 May 2007. Retrieved 4 May 2007.
- ↑ (Ingelesez) Neshovski, Robert. «Home» United Nations Sustainable Development (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- ↑ "About UNICEF: Who we are: Our History". UNICEF. Archived from the original on 21 October 2013. Retrieved 21 November 2013.
- ↑ "About UNICEF: Who We Are". UNICEF. Archived from the original on 3 December 2013. Retrieved 21 November 2013.
- ↑ "Factsheet – The IMF and the World Bank". 3 June 2004. Archived from the original on 3 June 2004. Retrieved 8 August 2022.
- ↑ "About Us–United Nations". The World Bank. 30 June 2003. Archived from the original on 24 March 2007. Retrieved 2 August 2007.
- ↑ a b (Ingelesez) United Nations. 2023-04-20 (Noiz kontsultatua: 2023-04-25).
- ↑ "Our Work". World Food Programme. Archived from the original on 13 November 2013. Retrieved 22 November 2013.
- ↑ "About Us". Unhcr. Office of the United Nations High Commissioner for Refugees. Archived from the original on 4 December 2013. Retrieved 22 November 2013.
- ↑ "Organizations". Intergovernmental Panel on Climate Change. Archived from the original on 12 December 2013. Retrieved 21 November 2013.
- ↑ "The United Nations and Decolonization". United Nations. Archived from the original on 23 October 2013. Retrieved 6 November 2013.
- ↑ "non-self-governing territories". United Nations. Archived from the original on 27 February 2014. Retrieved 7 February 2014.
- ↑ "United Nations Observances". United Nations. Archived from the original on 4 November 2013. Retrieved 17 November 2013.
- ↑ NBEren webgune ofiziala
- ↑ "The UN Budget". Better World Campaign. 28 January 2022. Archived from the original on 19 December 2022. Retrieved 19 December 2022.
- ↑ "General Assembly approves $3 billion UN budget for 2020". UN News. 27 December 2019. Archived from the original on 16 November 2020. Retrieved 22 December 2020.
- ↑ "Fifth Committee Approves Assessment Scale for Regular, Peacekeeping Budgets, Texts on Common System, Pension Fund, as it Concludes Session (Press Release)". United Nations. 22 December 2006. Archived from the original on 9 December 2013. Retrieved 8 November 2013.
- ↑ a b c d e f g h (Ingelesez) United Nations. 2023-04-25 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ "Regular budget and working capital fund - Committee on Contributions - UN General Assembly". www.un.org. Archived from the original on 14 October 2022. Retrieved 19 December 2022.
- ↑ Contributions to UN Peacekeeping Operations by Country and Post Archived 19 December 2022 at the Wayback Machine (as of 30/09/2022), United Nations Peacekeeping Archived 30 June 2019 at the Wayback Machine.
- ↑ "How we are funded". United Nations Peacekeeping. Archived from the original on 26 December 2021. Retrieved 19 December 2022.
- ↑ "Where Your Money Goes". World Food Programme. Archived from the original on 12 November 2013. Retrieved 9 November 2013.
- ↑ "Overall funding trends". UNICEF. 21 January 2013. Archived from the original on 9 November 2013. Retrieved 9 November 2013.
- ↑ "France's role at the UN". Permanent Mission of France to the United Nations. Archived from the original on 2 December 2013. Retrieved 25 November 2013.
- ↑ "Remarks to the Members of the United States Committee for United Nations Day". The American Presidency Project. Archived from the original on 8 March 2022. Retrieved 23 June 2021.
- ↑ Fortna, Virginia Page (2008). Does Peacekeeping Work?: Shaping Belligerents' Choices After Civil War. ISBN 978-0691136714. Archived from the original on 24 June 2021. Retrieved 23 June 2021.
- ↑ Howard, Lise Morjé (2019). Power in Peacekeeping. ISBN 978-1108457187. Archived from the original on 24 June 2021. Retrieved 23 June 2021.
- ↑ A U.N. Peacekeeping Mission Is Afghanistan's Best Hope". www.worldpoliticsreview.com. 7 May 2021. Archived from the original on 10 March 2022. Retrieved 23 June 2021.
- ↑ "All Nobel Peace Prizes". Nobel Prize. Archived from the original on 22 November 2013. Retrieved 5 November 2013.
- ↑ "The Nobel Peace Prize 2007". NobelPrize.org. Archived from the original on 23 November 2018. Retrieved 23 November 2018.
- ↑ Greene, David L. (14 February 2003). "Bush implores U.N. to show 'backbone'". The Baltimore Sun. Archived from the original on 12 January 2014. Retrieved 12 January 2014.
- ↑ Singh, Jasvir (2008). Problem of Ethnicity: Role of United Nations in Kosovo Crisis. Unistar Books. p. 150. ISBN 978-8171427017. Archived from the original on 16 November 2020. Retrieved 12 January 2014.
- ↑ Normand, Roger; Zaidi, Sarah (2003). Human Rights at the UN: The Political History of Universal Justice. Indiana University Press. p. 455. ISBN 978-0253000118. Archived from the original on 16 November 2020. Retrieved 12 January 2014.
- ↑ "UN failed to prevent 'ethnic slaughter in Sri Lanka' – Barack Obama". Tamil Guardian. 22 November 2020. Archived from the original on 8 March 2022. Retrieved 25 November 2020.
- ↑ "Obama's best seller refers to 'ethnic slaughter in SL'". The Sunday Times (Sri Lanka). 29 November 2020. Archived from the original on 12 March 2022. Retrieved 29 November 2020.
- ↑ Oliphant, Roland. "'End Security Council veto' to halt Syria violence, UN human rights chief says amid deadlock" Archived 28 January 2020 at the Wayback Machine, The Daily Telegraph, Dated 4 October 2016. Retrieved 10 May 2020.
- ↑ "Amnesty calls on UN powers to lose veto on genocide votes" Archived 6 March 2020 at the Wayback Machine, BBC, Dated 25 February 2015. Retrieved 10 May 2020.
- ↑ «- Naissance des Nations Unies - charles-de-gaulle.org» web.archive.org 2009-07-10 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) «UN rejects Taiwan application for entry» The New York Times 2007-07-24 ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) «Taiwan Challenges UN Exclusion on Sidelines of COP26 Summit» Bloomberg.com 2021-11-06 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) «Why Taiwan has become a problem for WHO» BBC News 2020-03-30 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) Lee, David Tawei. (2017-09-11). «The United Nations Needs to Treat Taiwan Fairly» The National Interest (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) Moody, John. (2017-07-14). «UN tours open to terror and thug states - but not Taiwan» Fox News (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ Husen, Van (2010). The Encyclopedia of the Korean War: A Political, Social, and Military History. ABC-CLIO. pp. 504–506. ISBN 1851098496
- ↑ (Ingelesez) «Character Sketches: Trygve Lie by Brian Urquhart | UN News» news.un.org 2019-02-13 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) «The Lincoln Star 20 Sep 1964, page Page 58» Newspapers.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ Berlet, Chip; Lyons, Matthew Nemiroff. (2000). Right-wing populism in America : too close for comfort. New York : Guilford Press ISBN 978-1-57230-568-7. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) «John Birch Society forges on in Utah» Deseret News 2003-06-16 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ Stewart, Charles J.. (2002-12-01). «The master conspiracy of the john birch society: From communism to the new world order» Western Journal of Communication 66 (4): 423–447. doi:. ISSN 1057-0314. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) Washington, U. S. Capitol Room H154; p:225-7000, DC 20515-6601. (1997-06-04). «Roll Call 163 Roll Call 163, Bill Number: H. R. 1757, 105th Congress, 1st Session» Office of the Clerk, U.S. House of Representatives (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ "H.Amdt.138 to H.R.1757". Congress.gov. Archived from the original on 14 November 2022. Retrieved 13 November 2022.
- ↑ «Rep. Paul Introduces American Sovereignty Restoration Act - US Fed News Service, Including US State News | HighBeam Research» web.archive.org 2012-11-05 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ «ESR | May 16, 2005 | Showdown at the U.N. corral» www.enterstageright.com (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ Resnik, Judith. (2006). «Law's Migration: American Exceptionalism, Silent Dialogues, and Federalism's Multiple Ports of Entry» The Yale Law Journal 115 (7): 1564–1670. doi:. ISSN 0044-0094. (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ "H.R.7806 - 117th Congress (2019-2020): American Sovereignty Restoration Act of 2022 | Congress.gov | Library of Congress". govtrack.us 17 May 2022. Archived from the original on 4 November 2022. Retrieved 25 May 2022
- ↑ * For Gold, see Gold, p. 20
- For Wistrich, see Wistrich, p. 487
- For Dershowitz, see Dershowitz, Alan. The Case for Peace: How the Arab-Israeli Conflict Can Be Resolved. Hoboken: John Wiley & Sons, Inc., 2005.
- For Dreyfus, see "Don't be lynch mob, lawyers urge U.N.." Archived 10 September 2012 at the Wayback Machine JTA. 8 July 2009.
- For Anti-Defamation League, see "ADL: UN Human Rights Council Resolution Reveals 'Cancerous Bias' Against Israel." Archived 2 November 2012 at the Wayback Machine ADL. 7 July 2009.
- ↑ (Ingelesez) «UK helped Saudi Arabia get human rights role in ‘secret deal’, leaks suggest» The Independent 2015-09-30 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) «U.N. Watchdog Slams 'Scandalous' Choice of Saudi Arabia to Head Human Rights Panel» Yahoo News (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) Goldberg, Jeffrey. (2015-09-24). «When Will the U.S. Stop Covering Up Saudi Arabia's Human-Rights Abuses?» The Atlantic (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) «Human Rights Council president wants reform» SWI swissinfo.ch (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- ↑ (Ingelesez) Farley, Maggie. (2002-10-17). «U.N. Resolutions Frequently Violated» Los Angeles Times (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- ↑ USIP Press Books, 1994, ISBN 978-1878379351
- ↑ Book Review by Gail M. Gerhart in Foreign Affairs, March/April 1995 [1] Archived 2 April 2015 at the Wayback Machine
- ↑ (Ingelesez) Norley, Matthew John Ribeiro. (2013-02-23). «Is the United Nations an Effective Institution?» E-International Relations (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- ↑ «Watchdog Organization Struggles to Decrease UN Bureaucracy» archive.globalpolicy.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- ↑ (Ingelesez) Q&A: Oil-for-food scandal. 2005-09-07 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- ↑ (Ingelesez) What is Model United Nations? - MUN Explained - WiseMee. 2019-07-09 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- ↑ "Global Model UN (Program No. 1207)" (PDF). Archived (PDF) from the original on 16 November 2020. Retrieved 31 October 2019.
Bibliografia
aldatu- Ball, Howard (2011). Genocide: A Reference Handbook. Contemporary World Issues. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 978-1598844887
- Coulon, Jocelyn (1998). Soldiers of Diplomacy: The United Nations, Peacekeeping, and the New World Order. University of Toronto Press. ISBN 978-0802008992
- Fasulo, Linda (2004). An Insider's Guide to the UN. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 978-0300101553
- Fomerand, Jacques (2009). The A to Z of the United Nations. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. ISBN 978-0810855472
- Gold, Dore (2004). Tower of Babble: How the United Nations Has Fueled Global Chaos. New York: Crown Forum. ISBN 978-1400054756
- Grant, Thomas D. (2009). Admission to the United Nations: Charter Article 4 and the Rise of Universal Organization. Legal Aspects of International Organization. Vol. 50. Leiden, Netherlands: Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 978-9004173637. ISSN 0924-4883
- Hoopes, Townsend; Brinkley, Douglas (2000) [1997]. FDR and the Creation of the U.N. New Haven, Connecticut: Yale University Press. ISBN 978-0300085532
- Kennedy, Paul (2007) [2006]. The Parliament of Man: The Past, Present, and Future of the United Nations. New York: Random House. ISBN 978-0375703416
- Manchester, William; Reid, Paul (2012). The Last Lion: Winston Spencer Churchill. Vol. 3: Defender of the Realm, 1940–1965. New York: Little Brown and Company. ISBN 978-0316547703
- Meisler, Stanley (1995). United Nations: The First Fifty Years. New York: Atlantic Monthly Press. ISBN 978-0871136169
- Mires, Charlene (2013). Capital of the World: The Race to Host the United Nations. New York University Press. ISBN 978-0814707944
- Osmańczyk, Edmund Jan (2004). Mango, Anthony (ed.). Encyclopedia of the United Nations and International Agreements. Vol. 4. Taylor & Francis. ISBN 978-0415939249
- Schlesinger, Stephen C. (2003). Act of Creation: The Founding of the United Nations: A Story of Super Powers, Secret Agents, Wartime Allies and Enemies, and Their Quest for a Peaceful World. Boulder, Colorado: Westview Press. ISBN 978-0813333243
- Sherwood, Robert E. (1948). Roosevelt and Hopkins: An Intimate History. New York: Harper and Brothers
- Weiss, Thomas G.; Daws, Sam, eds. (2009) [2007]. The Oxford Handbook on the United Nations. Oxford University Press. ISBN 978-0199560103
- Wistrich, Robert S. (2010). A Lethal Obsession: Anti-Semitism from Antiquity to the Global Jihad. New York: Random House. ISBN 978-1400060979
Irakurketa gehiago
aldatu- Lowe, Vaughan; Roberts, Adam; Welsh, Jennifer; Zaum, Dominik, eds. (2008). The United Nations Security Council and War: The Evolution of Thought and Practice since 1945. Oxford University Press. ISBN 978-0199533435
- Mazower, Mark (2009). No Enchanted Palace: The End of Empire and the Ideological Origins of the United Nations. Princeton University Press.
- Roberts, Adam; Kingsbury, Benedict, eds. (1994). United Nations, Divided World: The UN's Roles in International Relations (2nd ed.). Oxford University Press. ISBN 978-0198279266
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu- NBEren webgune ofiziala (Arabieraz) (Txineraz) (Ingelesez) (Frantsesez) (Errusieraz) (Gaztelaniaz)
- Nazio Batuen Erregistroaren agiriak Nazio Batuen Artxiboetan
- Nazio Batuen Eskualdeko Informazio Zentroa (UNRIC)
- Nazio Batuen boluntarioak
- Nazio Batuen Dokumentazioa Ikerketa Gida
- YouTube kanal ofiziala
Datuak: Q1065
Multimedia: United Nations / Q1065