Kolesterol: berrikuspenen arteko aldeak

Kolesterol
	Irudi gehiago
Formula kimikoa	C27H46O
SMILES kanonikoa	2D eredua
SMILES isomerikoa	C[C@H](CCCC(C)C)[C@H]1CC[C@@H]2[C@@]1(CC[C@H]3[C@H]2CC=C4[C@@]3(CC[C@@H](C4)O)C)C
MolView	3D eredua
Konposizioa	karbono, oxigeno eta hidrogeno
Mota	Esterol
Estereoisomeroa	(20S)-Cholesta-5-ene-3beta-ol (en) , [[(3S,8S,9R,10R,13S,14S,17S)-10,13-dimethyl-17-[(2R)-6-methylheptan-2-yl]-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol\|(3S,8S,9R,10R,13S,14S,17S)-10,13-dimethyl-17-[(2R)-6-methylheptan-2-yl]-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol]] (en) , [[(3R,8S,9S,10R,13S,14S,17R)-10,13-dimethyl-17-[(2R)-6-methylheptan-2-yl]-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol\|(3R,8S,9S,10R,13S,14S,17R)-10,13-dimethyl-17-[(2R)-6-methylheptan-2-yl]-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol]] (en) , [[(3S,8R,9R,10R,13R,14R,17R)-10,13-dimethyl-17-[(2R)-6-methylheptan-2-yl]-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol\|(3S,8R,9R,10R,13R,14R,17R)-10,13-dimethyl-17-[(2R)-6-methylheptan-2-yl]-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol]] (en) , [[(3S,8R,9S,10R,13R,14R,17S)-10,13-dimethyl-17-[(2R)-6-methylheptan-2-yl]-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol\|(3S,8R,9S,10R,13R,14R,17S)-10,13-dimethyl-17-[(2R)-6-methylheptan-2-yl]-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol]] (en) , epicholesterol (en) eta [[(3S)-10,13-dimethyl-17-(6-methylheptan-2-yl)-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol\|(3S)-10,13-dimethyl-17-(6-methylheptan-2-yl)-2,3,4,7,8,9,11,12,14,15,16,17-dodecahydro-1H-cyclopenta[a]phenanthren-3-ol]] (en)
Ezaugarriak
Fusio-puntua	149 °C ; 148 °C
Irakite-puntua	200 °C
Masa molekularra	386,354866092 Da
Erabilera
Tratatzen du	nutrizio-gaixotasun
Elkarrekintza	RAR related orphan receptor A (en)
Rola	precursor (en) eta primary metabolite (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	HVYWMOMLDIMFJA-DPAQBDIFSA-N
CAS zenbakia	57-88-5
ChemSpider	5775
PubChem	5997
Reaxys	2060565
Gmelin	16113
ChEBI	550297
ChEMBL	CHEMBL112570
RTECS zenbakia	FZ8400000
ZVG	36750
DSSTox zenbakia	FZ8400000
EC zenbakia	200-353-2
ECHA	100.000.321
CosIng	74991
MeSH	D002784
RxNorm	2438
Human Metabolome Database	HMDB0000067
UNII	97C5T2UQ7J
NDF-RT	N0000146961 eta N0000007064
KEGG	D00040
PDB Ligand	CLR

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

Hauxe da oraingo bertsioa, 20:23, 10 urria 2024 data duena

Kolesterola gorputz-ehunetan eta odol-plasman dagoen esterola (lipidoa) da. Batez ere, gibel, bizkarrezur-muin, are eta burmuinean dago. Giza-gorputzaren funtzionamendurako ezinbestekoa, hainbat egitura eta organoetan hainbat funtzio betetzen ditu. Horien artean nerbio-zuntzen mielinazko bandena eta hormonak ekoizteko oinarrizkoa da.

Ezaugarri kimikoak

Alkohol sekundarioa da kolesterola, esterolen familiakoa, C27 H45 OH formula kimikoa duena. Lipidoen sailekoa da. Mutur batean daukan hidroxilo taldeari esker molekula anfipatikoa da. Animali jatorriko ehunek ekoizten dute soilik, batez ere gibelak eta giltzurrun gaineko guruinek.

Kolesterol-jatorriak

Ugaztunek kolesterola bi bide hauetatik lor dezakete:

Kolesterol endogenoa: kolesterolik gabeko gantzen bidez gorputzetan sortzen dena (norberaren ehunek sortua). Gibela da kolesterol endogenoa sortzen duen organoa. Kolesterol endogenoaren zati bat behazun-azido bihurtzen du gibelak. Azido horiek ahalbidetzen dute hesteetako xurgapena eta koipeen digestioa. Kolesterol horrek badu esku-hartzerik D bitaminaren sintesian, eta gorputzaren hormona esteroideen bultzatzailea da. Kortisona eta aldosteronaren sintesian esku hartzen du, baita giltzurrun gaineko guruinetako androgenoenetan ere, testosteronaren sintesian barrabiletan, estrogeno eta progesteronarenean obulutegietan. Esterifikatua badago, ez da uretan disolbatzen (hidrofoboa da), aitzitik, oliotan bakarrik disolbatzen da. Bestalde, kolesterol esterifikatua ezin da organo batetik bestera ibili molekula konplexuagoetan, lipoproteinetan, izan ezik. Era askotako lipoproteinak daude: VLDL eta LDL (dentsitate txikikoak eta tamaina handikoak) eta HDL (tamaina txikikoak eta dentsitate handikoak).

Kolesterol exogenoa: jakiek berez duten kolesterola da. Hesteetatik odolera pasatzen da. Animali jatorriko elikagaietan dago gehienbat; arrautzaren gorringo, gibel, esneki (gurina, gazta), burmuin, hestebete eta haragi gorrian.

Funtzioak

Kolesterola bizitzarako ezinbestekoa da, funtzio ugari betetzen dituelako:

Egiturazkoa. Animalien zelula mintzean oso substantzia garrantzitsua da. Bertan kantitate txikietan dagoen arren, jariakortasuna ematen dio eta bere ezaugarri fisiko-kimikoak erregulatzen ditu.
D bitaminaren aitzindaria. Kaltzioaren metabolismoan ezinbestekoa da bitamina hau.
Sexu hormonen aitzindaria. Progesterona, estrogenoak eta testosterona.
Hormona kortikoesteroideen aitzindaria. Kortisola eta aldosterona.
Behazun gatzen aitzindaria. Elikagai lipidiko batzuen xurgapenerako ezinbestekoa.

Kolesterol tasa

Kolesterol kontzentrazio normala odolean 1,7 eta 2,2 g/l da, eta adinean aurrera egin ahala 2,5 g/l-raino igo ohi da. Giltzurrun edo guruinetako zenbait gaitzek eragin ohi dute kolesterolaren gehitzerik, baina oro har ez da horrelakorik gertatzen baldin eta ez bada herentzia genetikoaren edo lipidoen hazkundearen eraginez. Odoleko kolesterol tasak (batez ere VLDL eta LDL motakoak) gora egiten badu, koipe plakak (ateromak) ager daitezke zenbait zainetan (arterosklerosia), batez ere arteria koronarioetan, eta bularreko angina edo infartuak eragin ditzakete. Aitzitik, HDL motako kolesterolaren gehitzeak eragin babeslea du arteria koronarioetan.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo-estekak

Datuak: Q43656
Multimedia: Cholesterol / Q43656

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+{{konposatu kimiko infotaula}}
-[[Fitxategi:Cholesterol.svg|thumb|right|280px|Kolesterolaren egitura kimikoa.]]
+'''Kolesterola''' gorputz-ehunetan eta [[odol-plasma]]n dagoen [[esterol]]a ([[lipido]]a) da. Batez ere, [[gibel]], [[bizkarrezur-muin]], [[pankrea|are]] eta [[Burmuin|burmuinean]] dago. Giza-gorputzaren funtzionamendurako ezinbestekoa, hainbat egitura eta organoetan hainbat funtzio betetzen ditu. Horien artean nerbio-zuntzen [[mielina]]zko bandena eta [[hormona]]k ekoizteko oinarrizkoa da.
-'''Kolesterola''' gorputz-ehunetan eta [[odol-plasma]]n dagoen [[esterol]]a ([[lipido]]a) da. Batez ere, gibel, bizkarezur-muin, [[are]] eta [[garun]]ean dago. Giza-gorputzaren funtzionamendurako ezinbestekoa, hainbat egitura eta organoetan hainbat funtzio betetzen ditu. Horien artean nerbio-zuntzen mielinazko bandena eta hormonak ekoizteko oinarrizkoak dira.
 == Ezaugarri kimikoak ==
-Akohol sekundarioa da kolesterola, esterolen familiakoa, C27 H45 OH formula kimikoa duena. Lipidoen sailekoa da. Animali jatorriko ehunek ekoizten dute soilik, batez ere gibelak eta giltzurrun gaineko guruinek.
+Alkohol sekundarioa da kolesterola, esterolen familiakoa, C27 H45 OH formula kimikoa duena. [[Lipido]]en sailekoa da. Mutur batean daukan hidroxilo taldeari esker [[molekula anfipatiko]]a da. Animali jatorriko ehunek ekoizten dute soilik, batez ere gibelak eta [[giltzurrun gaineko guruin]]ek.
-== Kolesterol iturriak ==
+== Kolesterol-jatorriak ==
-[[Fitxategi:Adamantinomatous craniopharyngioma.jpg|thumb|280px|Kolesterol-beiren agerpen mikroskopikoa uretan.]]
 Ugaztunek kolesterola bi bide hauetatik lor dezakete:
@@ 14. lerroa: / 12. lerroa: @@
 * Kolesterol '''endogenoa''': kolesterolik gabeko gantzen bidez gorputzetan sortzen dena (norberaren ehunek sortua). [[Gibel]]a da kolesterol endogenoa sortzen duen organoa. Kolesterol endogenoaren zati bat behazun-azido bihurtzen du gibelak. Azido horiek ahalbidetzen dute hesteetako xurgapena eta koipeen digestioa. Kolesterol horrek badu esku-hartzerik [[D bitamina]]ren sintesian, eta gorputzaren hormona esteroideen bultzatzailea da. [[Kortisona]] eta [[aldosterona]]ren sintesian esku hartzen du, baita [[giltzurrun]] gaineko guruinetako androgenoenetan ere, testosteronaren sintesian barrabiletan, estrogeno eta progesteronarenean obulutegietan. Esterifikatua badago, ez da uretan disolbatzen (hidrofoboa da), aitzitik, oliotan bakarrik disolbatzen da. Bestalde, kolesterol esterifikatua ezin da organo batetik bestera ibili molekula konplexuagoetan, lipoproteinetan, izan ezik. Era askotako [[lipoproteina]]k daude: VLDL eta LDL (dentsitate txikikoak eta tamaina handikoak) eta HDL (tamaina txikikoak eta dentsitate handikoak).
-* Kolesterol '''exogenoa''': jakiek berez duten kolesterola da. [[Heste]]etatik [[odol]]era pasatzen da. [[Animali]] jatorriko [[elikagai]]etan dago gehienbat; arrautzaren gorringo, gibel, esneki (gurina, gazta), garun, hestebete eta haragi gorrian.
+* Kolesterol '''exogenoa''': jakiek berez duten kolesterola da. [[Heste]]etatik [[odol]]era pasatzen da. [[Animalia|Animali]] jatorriko [[janari|elikagaietan]] dago gehienbat; arrautzaren gorringo, gibel, esneki (gurina, gazta), burmuin, hestebete eta haragi gorrian.
 == Funtzioak ==
@@ 20. lerroa: / 18. lerroa: @@
 Kolesterola bizitzarako ezinbestekoa da, funtzio ugari betetzen dituelako:
-* Egiturala. Animalien [[zelula mintz]]ean oso substantzia garrantzitsua da. Bertan kantitate txikietan dagoen arren, jariakortasuna ematen dio eta bere ezaugarri fisiko-kimikoak erregulatzen ditu.
+* Egiturazkoa. Animalien [[zelula mintz]]ean oso substantzia garrantzitsua da. Bertan kantitate txikietan dagoen arren, jariakortasuna ematen dio eta bere ezaugarri fisiko-kimikoak erregulatzen ditu.
 * D bitaminaren aitzindaria. [[Kaltzio]]aren [[metabolismo]]an ezinbestekoa da [[bitamina]] hau.
 * Sexu hormonen aitzindaria. [[Progesterona]], [[estrogeno]]ak eta [[testosterona]].
@@ 28. lerroa: / 26. lerroa: @@
 == Kolesterol tasa ==
-Kolesterol kontzentrazio normala odolean 1,7 eta 2,2 g/l da, eta adinean aurrera egin ahala 2,5 g/l-raino igo ohi da. Giltzurrun edo guruinetako zenbait gaitzek eragin ohi dute kolesterolaren gehitzerik, baina oro har ez da horrelakorik gertatzen baldin eta ez bada herentzia genetikoaren edo lipidoen hazkundearen eraginez. Odoleko kolesterol tasak (batez ere VLDL eta LDL motakoak) gora egiten badu, koipe plakak (ateromak) ager daitezke zenbait zainetan ([[arterosklerosi]]a), batez ere arteria koronarioetan, eta [[bularreko angina]] edo [[infarto]]ak eragin ditzakete. Aitzitik, HDL motako kolesterolaren gehitzeak eragin babeslea du arteria koronarioetan.
+Kolesterol kontzentrazio normala odolean 1,7 eta 2,2 g/l da, eta adinean aurrera egin ahala 2,5 g/l-raino igo ohi da. Giltzurrun edo guruinetako zenbait gaitzek eragin ohi dute kolesterolaren gehitzerik, baina oro har ez da horrelakorik gertatzen baldin eta ez bada herentzia genetikoaren edo lipidoen hazkundearen eraginez. Odoleko kolesterol tasak (batez ere VLDL eta LDL motakoak) gora egiten badu, koipe plakak (ateromak) ager daitezke zenbait zainetan ([[arterosklerosi]]a), batez ere arteria koronarioetan, eta [[bularreko angina]] edo [[Infartu|infartuak]] eragin ditzakete. Aitzitik, HDL motako kolesterolaren gehitzeak eragin babeslea du arteria koronarioetan.
-{{commonskat|Cholesterol}}
 == Erreferentziak ==
 {{ lur | data=2011/12/26}}
+{{erreferentzia_zerrenda}}
+== Kanpo-estekak ==
+{{autoritate kontrola}}
-[[Kategoria:Lipidoak]]
+{{Lipidoak}}
+[[Kategoria:Esteroideak]]
-[[ar:كولسترول]]
-[[az:Xolesterin]]
+[[Kategoria:Alkoholak]]
+[[Kategoria:Errezeptoreen agonistak]]
-[[bg:Холестерол]]
+[[Kategoria:Esterolak]]
-[[bn:কোলেস্টেরল]]
+[[Kategoria:GABAA errezeptore positiboaren modulatzaile alosterikoak]]
-[[bs:Holesterol]]
-[[ca:Colesterol]]
-[[cs:Cholesterol]]
-[[cv:Холестерин]]
-[[da:Kolesterol]]
-[[de:Cholesterin]]
-[[dv:ކޮލެސްޓްރޯލް]]
-[[el:Χοληστερίνη]]
-[[en:Cholesterol]]
-[[eo:Kolesterolo]]
-[[es:Colesterol]]
-[[et:Kolesterool]]
-[[fa:کلسترول]]
-[[fi:Kolesteroli]]
-[[fr:Cholestérol]]
-[[gl:Colesterol]]
-[[he:כולסטרול]]
-[[hi:पित्घनासार]]
-[[hr:Kolesterol]]
-[[hu:Koleszterin]]
-[[id:Kolesterol]]
-[[it:Colesterolo]]
-[[ja:コレステロール]]
-[[jv:Kolesterol]]
-[[kk:Холестерин]]
-[[kn:ಕೊಲೆಸ್ಟರಾಲ್‌]]
-[[ko:콜레스테롤]]
-[[la:Cholesterolum]]
-[[lt:Cholesterolis]]
-[[lv:Holesterīns]]
-[[mk:Холестерол]]
-[[ml:കൊളസ്ട്രോൾ]]
-[[mr:कॉलेस्टेरॉल]]
-[[ms:Kolesterol]]
-[[ne:कोलेस्टेरोल]]
-[[nl:Cholesterol]]
-[[no:Kolesterol]]
-[[oc:Colesteròl]]
-[[pl:Cholesterol]]
-[[pt:Colesterol]]
-[[rn:Kolesterole]]
-[[ro:Colesterol]]
-[[ru:Холестерин]]
-[[rw:Cholestérol]]
-[[sh:Holesterol]]
-[[si:කොලෙස්ටරෝල්]]
-[[simple:Cholesterol]]
-[[sk:Cholesterol]]
-[[sl:Holesterol]]
-[[sq:Kolesteroli]]
-[[sr:Холестерол]]
-[[su:Kolesterol]]
-[[sv:Kolesterol]]
-[[ta:கொலஸ்டிரால்]]
-[[te:కొలెస్ట్రాల్]]
-[[th:คอเลสเตอรอล]]
-[[tr:Kolesterol]]
-[[uk:Холестерин]]
-[[ur:Cholesterol]]
-[[vi:Cholesterol]]
-[[zh:膽固醇]]
-[[zh-yue:膽固醇]]