Vural Öntürk

Fahrüddîn Benâkıtî, muhtemelen h. VII. yüzyılın ortalarından sonra Mâverâünnehir’e bağlı bir Türk yerleşim yeri olan Benâket’te dünyaya gelmiştir. İlhanlı Devleti’nin önemli şairlerinden birisi olan Benâkıtî aynı zamanda tarihçiliği ile de ön plana çıkmıştır. İlhanlı hükümdarlarından Gazan Han’ın (1295-1304) korumasına mazhar olup iltifat gören müellif onun yakın adamlarından biri olmayı başarmıştır. Olcaytu Han (1304-1316) zamanında saraydaki durumu kötüye gitse de Ebû Sa’id Bahadır Han (1317-1335) zamanında tekrardan yıldızı parlamıştır. Bu hükümdar tarafından bir tarih kitabı yazmakla görevlendirilen Benâkıtî, Târîh-i Benâkıtî adlı eserini tamamlayarak 1317 yılında Ebû Sa‘id Bahadır Han’a sunmuştur. Eser ihtiva etmiş olduğu bilgilerle bir umumî tarih olma özeliğini taşımıştır. Dokuz bölümden oluşan Târîh-i Benâkıtî’nin dördüncü bölümünde Abbasîlere bağlı hanedanlıklardan bahsedilmiştir. Bunlardan birisi de Ortaçağ Türk-İslâm devletlerinden olan Gaznelilerdir. Eser Gazneliler tari...

Prithviraj ya da Müslüman tarihçilerin ifadesi ile Ray Pithora, Kuzey Hindistan’ın Racastan Bölgesi’ne dâhil Ecmir, Sambar ve Delhi’de hüküm süren Çavhan Hânedanı’nın otuz ikinci hükümdarıdır. Bu hükümdarın hayatı ve siyasî faaliyetleri hususunda Farsça, İngilizce ve Hintçe kaynaklarda bilgiler bulunmaktadır. Çalışmanın temel amacı özelde Prithviraj Çavhan’ın genelde ise Çavhan Hânedanı’nın siyasî durumunu ortaya çıkarmaktır. Bu minval üzere ilk olarak Prithviraj’a ve Çavhanlara dair bilgiler ihtiva eden eserler toplanıp tasnif edilmiştir. Bilhassa Hintçe eserlerin kendilerinden ziyade İngilizce tercümelerinden istifade edilmiştir. Bahse konu hükümdarın Gurlularla ilişkileri hususunda ise Müslüman tarihçilerin devreye girdiği müşahede edilmektedir. Bu sebeple konuyla alakalı bilgiler sunan Farsça kaynaklar tespit edilerek ilk olarak bu eserlerin tercümesi yapılmıştır. Akabinde hem Farsça hem İngilizce hem de çok kısıtlı da olsa Türkçe kaynaklardan elde edilen bilgiler mukayeseye tab...

Sâmânîlerin (874-1005) tarih sahnesinden çekilmesi ile birlikte bu devletin hâkimiyetinde bulunan Mâverâünnehir ve Horasan topraklarının paylaşılması meselesi Gazneliler ile Türk Hakanlığı’nı karşı karşıya getirdi. Gazneliler, Sebüktegin döneminden başlamak üzere Sultan Mahmud’un ilk iktidar yıllarına kadar Sâmânîlerin toprak bütünlüğünden yana bir siyaset takip ettiler. Buna karşın Türk Hakanlığı’nın batı siyasetinde yegâne amacı Sâmânîleri yok etmek ve onlardan boşalan topraklar üzerinde tam bir hâkimiyet sağlamak idi. Nihayetinde Batı Türk Hakanlığı sorumlusu İlig Nasr’ın 999 yılında Bûhârâ’ya girip Sâmânî hükümdarı II. Abdülmelik b. Nûh ve diğer hanedan üyelerini tutsak etmesi ile Sâmânîler Devleti tarih sahnesinden çekilmiş oldu. Bu arada X. yüzyılın ikinci yarısında Oğuz Yabgu Devleti’nden kopan bir kitle Selçuk Bey önderliğinde Cend şehrine gelip yerleşmişti. Kısa süre içerisinde İslâm dinini kabul eden bu Oğuz Türkleri çok geçmeden yerleştikleri bölgede dâhili hadiselere de ...

Sultan Muizzeddin Muhammed, Gurlu hukumdarlarindan Bahâeddin Sâm’in ogludur. Agabeyi Giyâseddin Muhammed’in 599/1203 yilinda vefati uzerine Gurlular Devleti’nin on dorduncu hukumdari olarak tahta cikmistir. Sultan Muizzeddin donemine kadar devletin baskenti Firuzkuh’tu. Onun tahta cikmasi ile birlikte yaklasik otuz yil once agabeyi Sultan Giyâseddin tarafindan yoneticiligine tayin edildigi Gazne sehri Gurlularin payitaht merkezi oldu. Sultan Muizzeddin hukumdarlik makamina gectikten sonra ilk is olarak devletin uhdesinde bulunan topraklari hanedan uyeleri arasinda taksim etti. Ardindan payitahtina donerek Hindistan seferlerini gerceklestirmek uzere hazirliklara basladi. Gazneli Sultan Mahmud’un izlemis oldugu fetih politikasina paralel bir anlayisla hareket eden Sultan Muizzeddin 602/1206 yilinda vefat ettiginde kaynaklarda kendisini Hindistan futuhati ile ozdeslestirecek 11 sefere imza atti. Bu seferler Turk tarihi ve Gurlular Devleti acisindan son derce onemli siyasi, ekonomik, di...

Gurlular 552-612/1157-1216 yillari arasinda Gazne ve Herat sinirlarinda bulunan Afganistan’in dag-lik bolgesinde bagimsiz bir devlet kurmuslardir. Bu devletin kurulusundan once hanedana mensup sahsiyetlerin bolgede federatif bir sekilde hukum surdukleri bilinmektedir. Bagimsizliga giden surec yaklasik olarak iki yuz yil surmustur. X. asrin ortalarindan itibaren Gur hanedan uyelerinin komsu devletlerle birtakim mucadelelere giristikleri gorulmektedir. Bunlardan ilki Gazneliler Devleti’dir. 352/963 yilinda Gazne sehrinde Alptegin tarafin-dan temelleri atilan bu devlet, Sebuktegin zamaninda saglam temeller uzerine oturtulmus ve teskilatli bir yapi-ya burunmustur. Mahmud b. Sebuktegin’in hukum surdugu yillar ise (388-421/998-1030) Gazneli Devleti’nin en parlak donemini ihtiva etmektedir. Gurlu-Gazneli munasebetlerinin Sebuktegin’in iktidari zamaninda basla-digi, kaynaklardan anlasilmaktadir. Karsilikli iliskilerin pek de dostane bir hal almadigi bu donem ve yasanan savaslar Gur bolgesin...

The mountainous area between Helmand Valley and Herat city in Afghanistan is called Ghur Region. The Ghurids was founded here in 545/1150, in the name of the region, and maintained its existence until 612/1212. Although the sources about the origins of the Ghurids provide some information, this information is not certain. However, the sources dealing with the developing events after 545/1150 convey this process in approximately the same way. Among these sources, there is also the work  Arş. Gör., Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarih Bölümü.

Büyük Selçuklu Devleti sultanı Berkyarûk tahta çıktıktan kısa bir süre sonra 1097 yılında merkezi Merv olmak üzere Gazne sınırlarına kadar uzanan Horasan topraklarını Sencer’e iktâ etmiş ve böylece Sencer’in Horasan’daki meliklik devri başlamıştı. Bu dönem Gazneliler Devleti’nin gerileme sürecine tesadüf etmekteydi. Sencer, Gazneli hanedanı içerisinde meydana gelen taht kavgalarına müdahil olarak Behramşâh-ı Gaznevî’nin tahta geçmesini sağladı. Bu başarılı siyasetin karşılığında Gazneliler, Büyük Selçuklu Devleti’ne tâbi hale geldi (1117). Diğer taraftan yaklaşık 120 yıldır Gazneli hakimiyeti altında bulunan Gurlular Devleti de bu nedenle Selçuklu tabiyetine girmiş oluyordu. Gurlular, Sultan Sencer’in son zamanlarına kadar Selçuklular Devleti’ne karşı herhangi bir ayaklanma çıkarmadan yıllık vergilerini muntazaman ödediler. Gurlular Devleti’nin bağımsızlık sürecini başlatan Sultan Alâeddin Hüseyin’in tahta çıkmasından bir müddet sonra iki devlet arasındaki siyasî ilişkiler süratle yön değiştirdi. Alâeddin Hüseyin ilk olarak 1149 yılında Gazne’yi istila edip büyük bir katliam yaptı. Ardından Selçuklulara karşı isyan bayrağını açtı. Sonuçta taraflar 1152 (H.547) yılında Evbeh şehrinde karşı karşıya geldiler. Savaşı ezici bir üstünlükle kazanan Sultan Sencer, Büyük Selçuklu Devleti’nin kaybolan otoritesini de yeniden tesis etmiş oldu. Bu çalışmada Evbeh Savaşı ekseninde Gurlu-Selçuklu münasebetleri ele alınmıştır.
After his ascension to the throne, Berkyaruq, the sultan of the Great Saljuq State, in 490/1097, gave Khorasan lands to his brother Sanjar. The center of these lands was the city of Marv and reached the borders of Ḡazna. Thus, Sanjar’s era of king began. This period coincided with the regression process of the Ghaznavids State. Sultan Sanjar helped Bahrāmšāh to the throne by intervening in the throne fights that took place within the Ghaznavid dynasty. In return for this succesful policy, the Ghaznavids became dependent to the Great Saljuq State (1117). On the other hand, the Ghurids State, which had been under the command of the Ghaznavids for about 120 years, thus came under the rule of the Saljuqs. The Ghurids paid their annual taxes regularly without causing any uprising against the Saljuq State until the last days of Sultan Sanjar. However, shortly after the ascension of Sultan ʿAlāʾ-al-dīn Ḥosayn, who initiated the independence process of the Ghurid State, the political relations between the two states began to change direction rapidly. ʿAlāʾ-al-dīn Ḥosayn first invaded Ḡazna in 1149 and committed a great massacre. Then he raised the flag of rebellion against the Saljuqs. In the event, the sides met in the city of Ewbeh in 1152 (H.547). Sultan Sanjar, who won the war with an overwhelming superiority, also restored the lost authority of the Great Saljuq State. In this study, the relations between Ghurid-Saljuqs in the axis of the Ewbeh War have been discussed.