Żabno

Żabno
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek w Żabnie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Żabno
Prawa miejskie	sprzed 1385 do 1905, odzyskane w 1934
Burmistrz	Tomasz Kijowski (2024)
Powierzchnia	11,13 km²
Wysokość	183 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 4200; 377,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 14
Kod pocztowy	33-240
Tablice rejestracyjne	KTA
	Położenie na mapie gminy Żabno Żabno
	Położenie na mapie Polski Żabno
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Żabno
	Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Żabno
	50°07′58″N 20°53′07″E/50,132778 20,885278
TERC (TERYT)	1216154
SIMC	0982641
	Urząd miejskiul. Jagiełły 1; 33-240 Żabno
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Żabno – miasto w powiecie tarnowskim (woj. małopolskie) położone na prawym brzegu Dunajca. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żabno.

Powierzchnia Żabna wynosi 11,13 km², według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 4200 mieszkańców^[1].

Historia

Miejscowość początkowo była niewielką osadą. Najstarsza pisana wzmianka o Żabnie pochodzi z 1274 roku, w tym roku książę Bolesław Wstydliwy nadał miejscowość rycerzowi Świętosławowi z rodu Gryfitów^[2]. Prawa miejskie Żabno uzyskało przed 1385 rokiem^[3]. W 1400 roku król polski Władysław Jagiełło nadał miastu prawo niemieckie.

Miejscowość wymienia w latach 1470–1480 Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis wymieniając dziedzica Jana Rabsztyńskiego z Kraśnika, który odziedziczył ją po matce. Miasto miało wówczas 12 łanów mieszczańskich, łan wójtowski oraz folwark szlachecki z dworem^[3].

Od XV wieku następuje rozwój rzemiosła. Żabno ze względu na swoje położenie komunikacyjne, stało się miejscem jarmarków. Prawo do nich miasto otrzymało w 1487 roku, a ich tradycja przetrwała do dziś. W XV wieku w mieście znajdowały się dwa kościoły, pw. Świętego Ducha i pw. Świętego Krzyża. Obecnie w mieście istnieje jedna parafia rzymskokatolicka pod wezwaniem Ducha Świętego, należąca do dekanatu Żabno, diecezji tarnowskiej^[4].

Miasto było wielokrotnie niszczone, w 1501 roku zostało spalone przez Tatarów, a w 1655 roku przez Szwedów i przez wojska Rakoczego.

Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim. W 1799 roku prawie całe miasto strawił pożar. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona jest w powiecie tarnowskim w Galicji. Według austriackiego spisu powszechnego pod koniec XIX wieku we wsi było 178 domów, w których mieszkało 1341 mieszkańców w tym 656 mężczyzn i 685 kobiet. W miasteczku mieszkało wtedy 669 katolików oraz 672 izraelitów^[3]. W miejscowości znajdowała się 6-klasowa szkoła ludowa, urząd podatkowy i pocztowy^[3].

Miasto utraciło prawa miejskie w 1909 roku, a odzyskało je w 1934 roku już po odzyskaniu niepodległości przez Polskę^[5].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w maju 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 800 Żydów. We wrześniu 1942 roku zostali wywiezieni do getta w Tarnowie^[6].

W kwietniu 1943 roku opodal miasta doszło do starcia oddziału „Stacha” Gwardii Ludowej z Niemcami i granatową policją. Zginęło kilkunastu gwardzistów^[7]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego.

17 stycznia 1945 roku do Żabna wkroczyły oddziały przez oddziały Armii Czerwonej. Dwudziestu żołnierzy poległych w walkach zostało pochowanych w zbiorowej mogile na cmentarzu. W 1948 roku na mogile ustawiono pomnik^[8].

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[9].

Kościół pw. Ducha Świętego, otoczenie, drzewostan, wieża bramna;
cmentarz wojenny nr 253;
cmentarz żydowski, ul. Kościuszki.

Gospodarka

W XIX wieku ludność trudniła się przeważnie rolnictwem oraz handlem. Pierwszym zakładem przemysłowym w Żabnie była cegielnia uruchomiona w 1905 roku. Obecnie Żabno jest ośrodkiem usługowym, z drobnym przemysłem m.in. metalowym i przetwórczym (przetwórstwo warzyw). Na terenie miasta znajdują się również dwie fabryki świeczek.

Związani z miejscowością

W Żabnie urodził się pisarz Adolf Rudnicki^[10]^[11].

W Żabnie często bywał Stanisław Wyspiański, w miejscowym kościele znajdują się witraże według jego projektu^[12]^[13].

Transport

Przez Żabno przebiegają drogi wojewódzkie nr 973 oraz nr 975.

W Żabnie znajduje się nieczynna dla ruchu pasażerskiego stacja kolejowa. Przechodzi przez nią zbudowana w 1906 r. linia kolejowa Tarnów – Szczucin, czyli tzw. Szczucinka. Od 2000 roku po linii nie kursują rozkładowe pociągi pasażerskie^[14]. Współcześnie stacja w Żabnie jest ostatnim miejscem do którego mogą dojechać pociągi na linii kolejowej nr 115. Obecnie na żabnieńską stację sporadycznie przyjeżdżają pociągi towarowe^[14], a w latach 2019–2022 na żabnieńskiej stacji pojawiły się pasażerskie pociągi retro organizowane m.in. w ramach projektu „Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej”^[15]^[16]^[17].

Media

Nowa Gazeta Żabnieńska

Edukacja

Szkoła Podstawowa im. Stanisława Wyspiańskiego
Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. ks. Janusza St. Pasierba
Przedszkole Publiczne
Niepubliczne Przedszkole ''Smerfna Chata”

Demografia

31 grudnia 2016 roku Żabno zamieszkiwało 4230 osób, w tym 2170 kobiet i 2060 mężczyzn. Średni wiek mieszkańców miasta wynosi 40,8 lat. Żabno ma dodatni przyrost naturalny (3,3 na tysiąc mieszkańców).

Piramida wieku mieszkańców Żabna w 2014 roku^[18].

Sport

W Żabnie działa klub piłkarski MLKS Żabno, którego najwyższym osiągnięciem jest udział w rozgrywkach IV ligi polskiej w piłce nożnej^[19], natomiast w sezonie 2023/2024 występuje w klasie okręgowej, gr. Tarnów II^[20].

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie: Bad Berka^[21]

Zobacz też

Parafia Ducha Świętego w Żabnie

Przypisy

↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-31] .
↑ Historia miejscowości Żabno [online], www.sztetl.org.pl [dostęp 2017-05-28] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XIV, hasło „Żabno”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880. s. 717. [dostęp 2018-03-24].
↑ Witamy na stronie startowej [online] [dostęp 2017-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-21] .
↑ Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Historia Żabna [online], zabno.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 597 .
↑ Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 365.
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 735
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01] .
↑ Author’sA.’ Name Author’sA.’, e-Kurier Dąbrowski – niezależny portal internetowy » Blog Archive » Adolf Rudnicki [online] [dostęp 2020-05-25] (ang.).
↑ Żydowski Instytut Historyczny [online], www.jhi.pl [dostęp 2020-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-08] .
↑ Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Aktualności [online], www.zabno.pl [dostęp 2020-05-25] .
↑ Biografia w kamienie wpisana [online], kwiatek.krakow.pl [dostęp 2020-05-25] .
↑ ^a ^b DawidD. Drwal DawidD., 115 lat temu „Szczucinka” połączyła Powiśle z Tarnowem [ZDJĘCIA] [online], TEMI - Twoje Media Informacyjne, 14 października 2021 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
↑ Fotogaleria: Parowozem z Tarnowa do Żabna | Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej [online], kolejegalicyjskie.pl [dostęp 2020-10-13] .
↑ Pociągiem Retro na „Szczucince” z Tarnowa do Żabna (zdjęcia) [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-10-13] (pol.).
↑ PawełP. Chwał PawełP., Tarnów. Sentymentalna podróż pociągiem retro do Tuchowa i Żabna. W weekend zabytkowy skład będzie kursował po torach w regionie [online], Tarnów Nasze Miasto, 6 września 2022 [dostęp 2022-09-30] (pol.).
↑ Żabno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Oficjalny serwis MLKS Polan Żabno [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-05] .
↑ Skarb - MLKS Żabno [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-06-16] .
↑ Trzeciego października nasz zachodni sąsiad obchodził dwudziestą piątą rocznicę Zjednoczenia – 2015-10-12 na str. www.zabno.pl.

Linki zewnętrzne

Ochotnicza Straż pożarna w Żabnie. osp.zabno.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-23)].
Urząd Miasta i Gminy w Żabnie
Gminne Centrum Kultury w Żabnie. ck.zabno.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-18)].
Żabno (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 717 .
Fotogaleria z przejazdu pociągu z Tarnowa do Żabna

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-31] .

[2] Historia miejscowości Żabno [online], www.sztetl.org.pl [dostęp 2017-05-28] (pol.).

[SgKP-3] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XIV, hasło „Żabno”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880. s. 717. [dostęp 2018-03-24].

[4] Witamy na stronie startowej [online] [dostęp 2017-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-21] .

[5] Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Historia Żabna [online], zabno.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).

[6] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 597 .

[7] Józef Bolesław Garas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 365.

[8] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 735

[:rejestr-9] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01] .

[10] Author’sA.’ Name Author’sA.’, e-Kurier Dąbrowski – niezależny portal internetowy » Blog Archive » Adolf Rudnicki [online] [dostęp 2020-05-25] (ang.).

[11] Żydowski Instytut Historyczny [online], www.jhi.pl [dostęp 2020-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2020-08-08] .

[12] Oficjalny portal internetowy miasta i gminy Żabno – Aktualności [online], www.zabno.pl [dostęp 2020-05-25] .

[13] Biografia w kamienie wpisana [online], kwiatek.krakow.pl [dostęp 2020-05-25] .

[:0-14] DawidD. Drwal DawidD., 115 lat temu „Szczucinka” połączyła Powiśle z Tarnowem [ZDJĘCIA] [online], TEMI - Twoje Media Informacyjne, 14 października 2021 [dostęp 2022-09-30] (pol.).

[15] Fotogaleria: Parowozem z Tarnowa do Żabna | Małopolskie Szlaki Turystyki Kolejowej [online], kolejegalicyjskie.pl [dostęp 2020-10-13] .

[16] Pociągiem Retro na „Szczucince” z Tarnowa do Żabna (zdjęcia) [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-10-13] (pol.).

[17] PawełP. Chwał PawełP., Tarnów. Sentymentalna podróż pociągiem retro do Tuchowa i Żabna. W weekend zabytkowy skład będzie kursował po torach w regionie [online], Tarnów Nasze Miasto, 6 września 2022 [dostęp 2022-09-30] (pol.).

[populacja2016-18] Żabno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[19] Oficjalny serwis MLKS Polan Żabno [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-05] .

[20] Skarb - MLKS Żabno [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-06-16] .

[21] Trzeciego października nasz zachodni sąsiad obchodził dwudziestą piątą rocznicę Zjednoczenia – 2015-10-12 na str. www.zabno.pl.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

Miasta na prawach powiatu	Kraków Nowy Sącz Tarnów
Miasta powiatowe	Bochnia Brzesko Chrzanów Dąbrowa Tarnowska Gorlice Limanowa Miechów Myślenice Nowy Targ Olkusz Oświęcim Proszowice Sucha Beskidzka Wadowice Wieliczka Zakopane
Miasta gminne	Alwernia Andrychów Biecz Bobowa Brzeszcze Bukowno Chełmek Ciężkowice Czarny Dunajec Czchów Dobczyce Grybów Jordanów Kalwaria Zebrzydowska Kęty Koszyce Krynica-Zdrój Krzeszowice Książ Wielki Libiąż Maków Podhalański Mszana Dolna Muszyna Niepołomice Nowe Brzesko Nowy Wiśnicz Piwniczna-Zdrój Rabka-Zdrój Radłów Ryglice Skała Skawina Słomniki Stary Sącz Sułkowice Szczawnica Szczucin Świątniki Górne Trzebinia Tuchów Wojnicz Wolbrom Zakliczyn Zator Żabno

Siedziba gminy	Żabno
Wsie	Bobrowniki Wielkie Chorążec Czyżów Goruszów Gorzyce Ilkowice Janikowice Kłyż Łęg Tarnowski Nieciecza Niedomice Odporyszów Otfinów Pasieka Otfinowska Pierszyce Podlesie Dębowe Sieradza Siedliszowice
Osada	Studzienki
Integralne części wsi	Biała Bugaj Czarne Niwy Diament Dolny Łęg Fiuk Gęsia Krzywda Górki Górny Łęg Gościniec Grobla Gródek Hektary-Bochniaki Hektary-Luszowiaki Jurków Kaluga Klepki Kobylarnia (Goruszów) Kobylarnia (Pierszyce) Koło Błonia Kolonia Okolica Olszyny Osiedle Partyń Pasieka Pasternik Piaski (Górzyce) Piaski (Sieradza) Podchorążec Podkorzec Podlas Podlasek Podolszynie Podwałcze Podwale (Ilkowice) Podwale (Janikowice) Pogwizdów Przedmieście Rudno Rynek Sołtystwo Środkowy Łęg Studzienki Ulica Wałowa Wychylówka Zabłocie Zagrody Zakanale Zakrajniaki Zaszkole Zielona

Miasta	Ciężkowice Radłów Ryglice Tuchów Wojnicz Zakliczyn Żabno
Gminy miejsko-wiejskie	Ciężkowice Radłów Ryglice Tuchów Wojnicz Zakliczyn Żabno
Gminy wiejskie	Gromnik Lisia Góra Pleśna Rzepiennik Strzyżewski Skrzyszów Szerzyny Tarnów Wierzchosławice Wietrzychowice

Przynależność wojewódzka	woj. krakowskie (1920–39) woj. krakowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Dąbrowa (od 1934) Żabno (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Dąbrowa (→) Szczucin Żabno (→)
Gminy miejskie (1920–39 → i 1945–75)	Dąbrowa (Tarnowska) Żabno
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →, 1945–54 i 1973–75)	Bolesław Dąbrowa (Tarnowska) Gręboszów Mędrzechów Olesno (od 1973) Otfinów Radgoszcz Szczucin Wietrzychowice Żabno (od 1973)
Gromady (1954–72)	Bolesław (1954–72) Borki (1954–72) Borusowa (1954–60) Brnik (1954–61) Ćwików (1954–59) Dąbrowa Tarnowska (1961–72) Dąbrowica (1954–60) Delastowice (1954–60) Demblin (1954–61) Gręboszów (1954–72) Jadowniki Mokre (1954–60) Luszowice (1954–68) Mędrzechów (1954–72) Nieciecza (1954–57) Nieczajna (1954–68) Odporyszów (1954–68) Olesno (1954–72) Otfinów (1954–72) Radgoszcz (1954–72) Samocice (1954–59) Siedliszowice (1954–59) Skrzynka (1954–61) Słupiec (1954–59) Smęgorzów (1954–68) Szarwark (1954–61) Szczucin (1954–72) Wielopole (1954–61) Wietrzychowice (1954–72) Wola Żelichowska (1954–61) Wólka Grądzka (1954–57) Zabrnie (1954–61) Zalipie (1954–59)