Hayao Miyazaki

Hayao Miyazaki

宮崎 駿

Data i miejsce urodzenia	5 stycznia 1941 Bunkyō
Zawód	reżyser, scenarzysta, animator, mangaka
Współmałżonek	Akemi Ōta (od 1965)
Lata aktywności	od 1963
Strona internetowa

Hayao Miyazaki na San Diego Comic-Con 2009

Hayao Miyazaki (jap. 宮崎 駿 Miyazaki Hayao; ur. 5 stycznia 1941 w Tokio) – japoński reżyser filmów anime, rysownik i mangaka.

Życiorys

Urodził się w tokijskiej dzielnicy Bunkyō, w jej części o nazwie Akebono. Jego ojcem był Katsuji Miyazaki (1915–1993), dyrektor fabryki Miyazaki, produkującej części do samolotów wojskowych, m.in. do myśliwców „Zero”. Jego matka (1912–1983) była surową intelektualistką – jej syn Shirō stwierdził, że Dola w filmie Laputa – podniebny zamek przypomina mu jego matkę pod względem charakteru. Hayao ma trzech braci: najstarszego Aratę (ur. 1939), Yutakę (ur. 1944) i najmłodszego Shirō.

Edukacja

W 1947 roku Hayao rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Utsunomiyi. Pozostał tam do trzeciej klasy, kiedy jego rodzina powróciła do tokijskiej dzielnicy Suginami. Uczęszczał tam do szkoły podstawowej Omiya Suginami, a następnie w piątej klasie został przeniesiony do nowo wybudowanej szkoły podstawowej Eifuku.

W tym czasie jego matka chorowała na gruźlicę – przykuta była do łóżka w latach 1947–1955. Pierwsze lata choroby spędziła w szpitalu. Film Mój sąsiad Totoro z 1988 roku jest hołdem złożonym jego matce.

W latach 1953–1958 Miyazaki uczęszczał kolejno do Omiya Junior High School (niższej szkoły średniej) i Toyotama High School (wyższej szkoły średniej). W trzeciej klasie zobaczył pierwszy kolorowy film anime zatytułowany Hakuja den i zaczął się interesować tym rodzajem sztuki. Postanowił zostać rysownikiem komiksów. Dotychczas rysował tylko samoloty i statki, nie potrafił natomiast malować ludzi.

W 1959 roku dostał się na Uniwersytet Gakushūin, który ukończył w 1963 roku, uzyskując stopnie w naukach politycznych i ekonomii. Na uczelni przyłączył się do młodzieżowego klubu naukowo-literackiego, który był odpowiednikiem obecnych stowarzyszeń wielbicieli komiksów.

Twórczość

W 1963 roku Hayao ukończył naukę na Uniwersytecie Gakushūin i znalazł pracę w Tōei Dōga, zajmującej się animacjami. Po trzymiesięcznym treningu zajął się produkcją pierwszego przedsięwzięcia, zatytułowanego Wanwan chūshingura – po którym został przeniesiony do pracy nad pierwszym animowanym serialem telewizyjnym, Wolf Boy Ken. Hayao mieszkał wówczas w dzielnicy Nerima w Tokio.

Rok później Hayao został głównym sekretarzem związku robotniczego Tōei Dōga (Isao Takahata był wiceprezesem). W tym czasie zaczął spotykać się ze swoją współpracownicą, Akemi Ōtą.

Jesienią 1965 roku Hayao zaczął pomagać Takahacie, który przyłączył się do zespołu pracującego nad filmem Taiyō no ōji: Horusu no daibōken. Sądząc, że jest to ostatnia szansa do prac nad tego typu filmem długometrażowym, zanim zostanie on przejęty przez telewizję, Hayao zawarł porozumienie z Takahatą (reżyserem) i Yasuo Otsuką (nadzorcą animacji), że będą pracować razem, dopóki nie ukończą filmu.

Prace nad Taiyō no ōji: Horusu no daibōken zostały ukończone w 1968 roku. W tym czasie Akemi pracowała nad długometrażowym filmem Puss in Boots, przy którym Hayao był głównym animatorem.

W tym samym roku Akemi wsparła kolejny film, w którym Hayao był głównym animatorem – Sora tobu yūreisen.

Nowe wyzwania

W 1971 roku Hayao odszedł od Tōei Dōga oraz przeszedł wraz z Takahatą i Yōichim Kotabe do studia A-pro. W lipcu 1973 zespół Miyazaki/Takahata/Otabe odszedł od A-pro i przeszedł do Zuiyo Pictures. W sierpniu tego samego roku Hayao poleciał do Szwajcarii w poszukiwaniu inspiracji do produkcji Arupusu no shōjo Haiji.

W 1975 roku Hayao wyjechał w poszukiwaniu scenerii, tym razem do Argentyny – w celu przygotowania filmu Haha wo tazunete sanzenri. W 1980 roku został głównym instruktorem dla nowych animatorów w Telecom. Zarządzał wtedy pracami nad 145. i 155. odcinkiem serialu telewizyjnego Lupin III pod pseudonimem jego firmy – Telecom.

Prace nad filmem Nausicaä z Doliny Wiatru rozpoczęły się w 1983 roku. W maju Takahata został producentem filmowym, Topcraft zostało wybrane na miejsce powstania filmu. Najmłodszy brat Hayao, Shirō, pracował dla Hakuhōdo (drugiej co do wielkości agencji reklamowej w Japonii) – fakt współpracy Hakuhōdo i Tokumy nad owym przedsięwzięciem nie wydawał się zaskakujący – w sierpniu zmarła matka Hayao w wieku 71 lat. Prace nad Nausicą zostały rozpoczęte miesiąc później.

Własne studio

W kwietniu 1984 Miyazaki, Takahata i Suzuki założyli własne studio w dzielnicy Suginami. Każdy kolejny film, według słów Miyazakiego, jest jego ostatnim (po Księżniczce Mononoke). Fani na całym świecie mają nadzieję, że twórca będzie ciągle wracał do prac nad kolejnymi animacjami.

Późne dzieła

Jeden z najnowszych filmów Hayao Miyazakiego to Zrywa się wiatr (jap. 風立ちぬ Kaze tachinu), opowiadający historię japońskiego inżyniera Jirō Horikoshiego, projektanta Mitsubishi A5M i jego następcy Mitsubishi A6M „Zero” – samolotów wykorzystywanych przez lotnictwo floty japońskiej w walkach podczas II wojny światowej. Nominowany do Oscara w kategorii najlepszy film animowany oraz najlepiej zarabiający film roku 2013 w Japonii przyniósł dochód rzędu 11,6 miliarda jenów. Premiera filmu odbyła się 20 lipca 2013 (w Polsce – 29 sierpnia 2014).

Mimo że ta produkcja miała być ostatnim filmem w reżyserii Hayao Miyazakiego, w 2015 roku reżyser na prośbę fanów zaczął pracę nad nowym, krótkometrażowym filmem, zatytułowanym Boro The Caterpillar, którego premiera odbyła się 21 marca 2018.

Życie prywatne

W październiku 1965 Hayao Miyazaki zawarł związek małżeński z Akemi Ōtą, z którą ma dwoje dzieci. Jedno z nich urodziło się w styczniu 1967, natomiast drugie – w kwietniu 1969.

Filmografia

Produkcje Studia Ghibli, reżyserowane przez Hayao Miyazakiego:

• 1979: Zamek Cagliostro (Rupan sansei: Kariosutoro no shiro)
• 1984: Nausicaä z Doliny Wiatru (Kaze no tani no Naushika)
• 1986: Laputa – podniebny zamek (Tenkū no shiro Rapyuta)
• 1988: Mój sąsiad Totoro (Tonari no Totoro)
• 1989: Podniebna poczta Kiki (Majo no takkyūbin)
• 1992: Szkarłatny pilot (Kurenai no buta)
• 1995: On Your Mark
• 1997: Księżniczka Mononoke (Mononoke hime)
• 2001: Spirited Away: W krainie bogów (Sen to Chihiro no kamikakushi)
• 2004: Ruchomy zamek Hauru (Hauru no ugoku shiro)
• 2008: Ponyo
• 2013: Zrywa się wiatr (Kaze tachinu)
• 2018: Boro the Caterpillar (Kemushi no Boro)
• 2023: Chłopiec i czapla (Kimitachi wa dô ikiru ka)

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda Asahi (2001)
• Oscar za najlepszy pełnometrażowy film animowany za Spirited Away: W krainie bogów (2002)
• Złoty Niedźwiedź za Spirited Away: W krainie bogów (2002)
• Honorowy Złoty Lew (2005)
• Zasłużony dla kultury (2012)
• Honorowy Oscar (2015)
• Kawakita Award (2020)
• Oscar za najlepszy pełnometrażowy film animowany za Chłopiec i czapla (2024)

Linki zewnętrzne

• Hayao Miyazaki w bazie IMDb (ang.)
• Hayao Miyazaki w bazie Anime News Network (ang.)