Sigbrit Willems

Då Sigbrit første gong møtte hertug Christian (seinare Christian 2.), var ho etablert med vertshus og dreiv småhandel i Bergen.

Etter det Arild Huitfeldt skriv i si danmarkskrønike frå 1599, fann det første møtet mellom Christian og Sigbrit stad på rådstova i Bergen i 1507. Møtet skulle få konsekvensar. Dottera Dyveke vart hertugens elskarinne og store kjærleik. Sigbrit følgde med då dei to flytte frå Bergen, først til Oslo til nybygd hus i Bjørvika, seinare – etter at hertugen hadde teke over som konge 1513 – til Danmark. Her fekk mor og dotter bu på Hvidovre slott utanfor København. Seinare fekk Sigbrit ein standsmessig bustad inne i byen.

Broren Hermann fekk også kongeleg gunst. I 1513 omtala han seg som embetsmann på kongsgarden i Bergen, men alt i 1518 var han reist frå byen, truleg etter konflikt med den nye høvedsmannen, Jørgen Hanssøn. Han fekk teneste for kongen i København, seinare busette han seg i Amsterdam, der erkebiskop Erik Valkendorf traff han 1522. Etter at Christian 2. var fordriven, utførde Hermann Willems forretningar for kongen, men han vart klaga for svindel, og kongen kvitta seg med han i 1525.

Brått og uventa døydde Dyveke i 1517. Sigbrit miste si dotter, kongen sin store kjærleik. Den tragiske hendinga kom til å styrkje bandet mellom dei to og gjere kongen endå meir avhengig av mor Sigbrit. Han trong pengar, først og fremst til krigen mot Sverige, og økonomi og finansar var Sigbrits spesialitet. Ho fekk auka satsane for øresundtollen og lagt administreringa av tollen til København, og i samråd med henne vart dryge skattar utskrivne og ei omforming av lensvesenet børja.

Det er påfallande at det ikkje kan påvisast motsetningar eller rivalisering mellom Sigbrit og kong Christians dronning Elisabeth. Dronninga var lojal mot mor Sigbrit, trass i at hennar næraste slekt direkte oppmoda kongen om å kvitte seg med den gamle kvinna. Dronninga formidla meldingar til Sigbrit, som i realiteten styrde som statthaldar når kongen var fråverande: «Lader Sigbrit se brevet» var ei vanleg formulering når han skreiv heim.

Før ho døydde, hadde Sigbrit fått laga sin eigen gravstein, men ein av dei mest uforsonlege fiendane hennar, riksråden Knud Gyldenstierne, fekk steinen konfiskert og førd til garden sin ved Ringkøbing. Det blir fortalt at steinen til å børje med vart stilt opp slik at dei som gjekk forbi, kunne spytte på den, men etter ei tid vart den hogd opp og brukt til trappetrinn. Delar av steinen med noko av innskrifta finst i Nationalmuseet i København.

Vi veit ikkje korleis Sigbrit såg ut, men frå nyare tid finst det fleire måleri der ho er med, oftast saman med Christian 2. Dømer på slike er eit måleri av Kristian Zahrtmann frå 1873, der kongen drøfter tollrekneskapane med mor Sigbrit, og to av Eilif Peterssen. Det eine Peterssen-måleriet (1876, Nasjonalmuseet) skildrar det første møtet mellom Dyveke, Sigbrit og kongens kanslar, Erik Valkendorf, i Bergen 1507, det andre (1875–1876) syner kongen som underskriv dødsdommen over Torben Oxe medan Sigbrit og andre ser på.

• Noreg i seinmellomalderen

• Huitfeldt, Arild: Danmarckis Riges Krønicke, folioutgave, bind 1, 1652
• Allen, Carl Ferdinand: De tre nordiske Rigers Historie 1497–1536, bind 1–5, København 1864–1872
• Hvidtfeldt, Johan: «Forvaltningspolitik under Christian den Anden», i Scandia, bind 12, 1939, s. 223–241
• Koht, Halvdan: biografi i Norsk biografisk leksikon, første utgåve (NBL1), bind 13, 1958
• Venge, Mikael: biografi i Dansk biografisk leksikon, tredje utgåve (DBL3), bind 15, 1984
• Bjørkvik, Hallvard: Folketap og sammenbrudd 1350–1520, bind 4 i Aschehougs Norgeshistorie, 1996
• Albrictsen, Esben: Fællesskabet bliver til 1380–1536, bind 1 i Danmark-Norge 1380–1814, 1997
• Hamre, Lars: Norsk politisk historie 1513–1537, 1998
• Bjørkvik, Hallvard: biografi i Norsk biografisk leksikon, andre utgåve (NBL2)
• Diplomatarium Norvegicum, bind 1 nr. 1059, bind 3 nr. 1120, bind 10 nr. 327, 387, 400, 416, 435 og 442, bind 11 nr. 479, bind 12 nr. 298, bind 14 nr. 271, 280–281, 287, 295, 445, 476, 484 og 591, bind 15 nr. 178 og 571, bind 18 nr. 274 og 474, bind 22 nr. 106–107 og 127
• «Samtidig Beretning om Forhandlingerne imellem Kong Christian den Anden og Hertug Frederik samt dennes Kongevalg», trykt i Danske Magazin, rekke 3, bind 3, 1851, s. 1–26