Stille Stunder

Sjølv om det fanst både salmar, katekismestykke og bibeltekstar på landsmål, såg store delar av det norske kristenfolket med skepsis på målsaka i 1880-åra. I den stoda fann Johannes Barstad og medarbeidarane hans at «Maalet maatte faa kristeleg vigsling ved aa verta nytta i sjølve den kristelege vekking.»

Målsetjinga bak Stille Stunder vart oppfylt ganske snart. Alt etter første halvåret melde Vestmannen/Fedraheimen: «Det var godt, at me fekk eit slikt maalblad, mange som før hev vanvyrdt sitt eiget maal hev fenget samhug for saki ved aa lesa 'Stille stunder' med sine 4 prestevigde styrarar.» Når prestar og aktive indremisjonsfolk i distrikts-Noreg tileigna seg landsmålet på den måten, vart ikkje målsaka lenger oppfatta som berre radikal og «ukristeleg».

Sjølv om bladstyraren og dei fleste som skreiv i Stille Stunder, var prestar, hadde tiltaket tydelege røter i vestlandsk «vekkings-jord». Det meste av innhaldet var prega av ei «indremisjonsk» eller pietistisk kristendomsform.

Oppmodingane til personleg omvending var mange og utfordra lesaren til alvorlege val. Typisk i så måte var ein lang artikkel gjennom dei første nummera, med tittelen «Korleis tenkjer du aa verta frelst?» Ei anna framhaldsforteljing i 1889–1890 var Bernt Støylens biografi om haugianarkvinna Berthe Canutte Aarflot. I tillegg til religiøse utgreiingar, lengre preiker og kortare andaktar refererte bladet frå ymse møte og større stemne for ytre og indre misjon.

Særleg viktig for utviklinga av eit nynorsk kyrkjespråk var den religiøse poesien som Stille Stunder formidla. I det fyrste tiåret stod 200 salmar av knapt 20 forfattarar på prent. Dei fleste var av Barstad sjølv, med 49 nye og tolv omsette, av Anders Hovden, med 50 nye, og av Elias Blix, med 20 nye og tre omsette. Godt over halvparten var førstegongspubliseringar.

Liksom Blix-salmane i stor grad opna kyrkjene for nynorsken, vart det vesle oppbyggingsbladet ein viktig døropnar for folkespråket til bedehusa og vekkingskristendomen, ikkje minst på Vestlandet.

Elenore Barstad, enkja etter grunnleggjaren, dreiv bladet vidare nokre år etter at mannen var død. Ho gav det over til Oslo kristelege landsungdomslag, og i perioden frå 1936 til 1954 var først Olav Gautestad (1901–1987), deretter Alfred Hauge og frå 1941 Erling Ulltveit styrarar.

Etter eit kort mellomspel med mellom anna Prestemållaget som utgivar, vart Stille Stunder frå 1957 til 2012 utgitt av Kyrkjenemndi i Bergen (som vart oppretta i 1918 av Bondeungdomslaget, Ervingen og Vestmannalaget). I 1960- og 1970-åra var prestane Bernhard Eide og Gudmund Skiftun redaktørar i lengre periodar. Seinare har bladet vore styrt av lektor Haakon Svarstad (1981–1989), sokneprest Ådne Skiftun (1990–1995) og forkynnar Alfred Hamre (1995–2004). Frå 2012 er det Foreininga Stille Stunder som gir ut bladet. Sokneprest Ivar Molde på Voss redigerte bladet frå 2004. Han døydde i 2024. Nye redaktørar frå 2024 er Hanne Marie Molde og Trond Ivar Bækken. I seinare år har opplaget vorte meir enn dobla frå om lag 1200 i 2009 til 3369 i 2023.

Mykje av stoffet er historisk, med vekt på minne, biografiar og andre tekstar, særleg knytte til nynorsk som religiøst språk. I tillegg gir spaltene rom for reiseskildringar, kåseri, bokmeldingar, dikt, andakter og annonsar. Årleg vert det også prenta lange lister over frivillige pengegåver frå lesarane, frå 2024 berre namn og heimkommune til gjevarane.

• kristendommens historie i Norge
• målreising

• Hallaråker, Peter (2001): «Målbladet Stille Stunder», i Jan Ove Ulstein og Per M. Aadnanes (red.): Jeg gikk meg over sjø og land. Festskrift til Ottar Berge på 65-årsdagen.Trondheim: Tapir
• Tvinnereim, Jon: «Då landsmålet vart kristna», Syn og Segn nr. 10/1973, s. 604–607