Een haast onbekend beeld en een overbekend lied: het prachtige beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Vlaanderen en het lied 'Liefde gaf U duizend namen'. Hoe is de band tussen beiden ontstaan en weer losgeraakt? Over dit en nog veel meer gaat dit artikel.
Het prostitutiebeleid van
Marijke Vos
AUTEURS Rob van den Hazel en Sybil van Oijen
FOTOGRAFIE Pierre Jans
Volgens Marijke Vos, wethouder Zorg in Amsterdam,
moeten we ons blijven beseffen dat de prostitutiebranche geen gewone bedrijfstak is. Legalisering is volgens
haar de juiste weg om de branche te kunnen blijven
reguleren. “Maar als gemeente moet je ervoor blijven
zorgen dat je prostituees ondersteunt en ze weerbaarder maakt.”
Als Marijke Vos aan het woord is merk je weinig van de vaak genoemde
afstand tussen de wereld van de bestuurders en wat zich op de straat
afspeelt. Vanuit haar verantwoordelijkheid als wethouder Zorg,
waaronder ook het welzijn van prostituees valt, spreekt ze met
betrokkenheid over de positie van deze vrouwen en mannen die voor
haar geen anonieme groep zijn. Gesprekken met prostituees en
locatie-bezoeken aan de Wallen leerden haar dat elke prostituee haar
eigen verhaal heeft. Ze vertelt dat er vrouwen zijn die zich ontworsteld
lijken te hebben aan foute pooiers en nu zelfstandig ondernemer zijn.
Maar ook dat er nog steeds vrouwen zijn die duidelijk onder druk of
dwang achter het raam zitten. De verbetering van de positie van
prostituees, vergroting van de weerbaarheid en keuzevrijheid van
prostituees, inclusief de keuze om uit de branche te kunnen stappen, is
voor Marijke Vos cruciaal. Maar prostitutiebeleid omvat volgens haar
meer dan zorg voor de prostituees, het bestaat nadrukkelijk ook uit het
Marijke Vos
aanscherpen van de regels, de aanpak van uitbuiting en de bestrijding
van mensenhandel.
centrum 292 (P&G292). P&G292 bestaat uit een multidisciplinair team
Haar beleidsnota ‘Prostitutie v/m Amsterdam weerbaar en zelfstandig'
van sociaal verpleegkundigen, voorlichters en maatschappelijk werkers.
bouwt voort op deze lijn. Het versterken van de positie van de
Binnen het project wordt nauw samengewerkt met verschillende
sekswerkers door een passende zorgstructuur te creëren en in stand
hulpverleningsinstanties voor prostituees. Het gemeenschappelijke doel
houden. Hieraan wordt uitvoering gegeven door te investeren in het
is het bevorderen van de zelfredzaamheid van prostituees te bevorde-
Prostitutie & Gezondheidscentrum, en in een bredere samenwerking
ren vanuit een emancipatorische visie. Vanuit deze emancipatorische
door het aanpakken van mensenhandel, de opvang van slachtoffers en
visie stelt P&G292 zich ten doel de gezondheidssituatie en de maat-
door intensiever te controleren op de naleving van de regels in de
schappelijke en arbeidsrechtelijke positie van prostituees te verbeteren
branche.
en geweld en uitbuiting tegen te gaan.
Vooral de signaleringsfunctie is belangrijk, aldus Vos. Via het out-
Centrum voor Prostitutie en Gezondheid
reachend werk van gezondheidswerkers en maatschappelijk werkers
Een voor Nederland uniek aanbod is het ‘Prostitutie & Gezondheids-
worden veel contacten met de beroepsgroep gelegd. Hierdoor ontstaat
22 PROSTITUTIE
HET PROSTITUTIEBELEID VAN MARIJKE VOS
AGORA 2009-3
een goed beeld van de kwetsbare plekken binnen de branche. In totaal
als gevolg van het sluiten van het aantal ramen. Wel lijkt het zo te zijn
worden momenteel 2100 sekswerkers per jaar bereikt (plusminus 30
dat de machtspositie van de exploitanten groter wordt.
procent van het totaal aantal werkers).
De professionals werken laagdrempelig waarbij wordt ingezet op het
De wethouder waarschuwt voor al te grote verwachtingen ten aanzien
creëren van een vertrouwensband met de prostituees. Wanneer een
van wat je inzichtelijk kunt maken met onderzoek. Niet alleen zal het
sekswerker aangeeft slachtoffer te zijn van mensenhandel wordt contact
lastig blijven escort en thuiswerk goed in beeld te brengen, de
gelegd met de Amsterdamse Zedenpolitie en het Coördinatiepunt
prostitutiebranche blijft zich snel en grillig ontwikkelen. Vos: “We
Mensenhandel. De ketenpartners begeleiden de prostituee vervolgens
moeten ernaar blijven streven de ongewenste ontwikkelingen in de
bij het doen van aangifte en het verkrijgen van een verblijfsvergunning
branche voor te zijn. Dit vraagt om continue daadkracht en inventivi-
(indien noodzakelijk).
teit.”
De Amsterdamse aanpak van de mensenhandel is naar ons idee
succesvol. Dat de nauwe samenwerking tussen zorg en politie goed
Literatuurselectie
werkt blijkt onder andere uit de toename van het aantal aangiften en
Vos, M. (2008) “Prostituee v/m Amsterdam- weerbaar en zelfstandig”
vervolgingen. Ondanks het succes moet de uitbuiting en vrouwenhan-
Amsterdam 2008-2010, Amsterdam: Gemeente Amsterdam.
del onder de aandacht blijven. De invloed van criminele elementen
binnen de branche blijft onverminderd groot en hun aanpak is creatief.
Met name op landelijk niveau moet worden geanticipeerd op deze
ontwikkelingen. Marijke Vos laat niet na dit steeds weer onder de
aandacht van de landelijke politiek te brengen.
Schaduwkanten
Marijke Vos legt de nadruk op de zorg voor prostituees, maar zij verliest
daarbij niet uit het oog dat de branche ook moet worden ontdaan van
criminele elementen. Tijdens ‘undercover-werkbezoeken’ aan de Wallen
heeft ze zelf kunnen observeren hoe bepaalde mannen die zich
voordeden als prostitués, eigenlijk opereerden als pooiers. En hoe de
uitbater van een snackbar in de gaten hield hoeveel klanten een
bepaalde sekswerker op een avond bezochten. Ze noemt het schrijnend dat je het onder je ogen ziet gebeuren, maar dat je het niet kunt
tegengaan.
Het zijn deze ervaringen die voor Marijke Vos duidelijk maken dat je je
als gemeente altijd bewust moet blijven van de schaduwkanten van de
prostitutiebranche en dat je zeer zorgvuldig moet opereren en alert
moet zijn op de eigen rol. Een voorbeeld is de rol van de gemeente bij
het doorbreken van de machtsverhoudingen tussen exploitanten en
vrouwen in de dienstverbanden. Dit kan onder andere worden
doorbroken door vrouwen zelfstandiger te maken en ze te ondersteunen bij het starten van een eigen bedrijf. Het lastige is dat reguliere
banken initiatieven van de vrouwen om een eigen bedrijf in de
prostitutiesector te beginnen niet willen financieren, waardoor het risico
ontstaat dat ‘fout’ geld gebruikt wordt. De gemeente staat wel achter
deze initiatieven van de vrouwen, maar wil niet als geldschieter
optreden.
Het onzichtbare in beeld krijgen
Verontrustend zijn de signalen dat de illegale branche in Amsterdam
groter wordt, juist omdat de positie van de sekswerkers in het illegale
deel van de branche uiterst zwak en kwetsbaar is. Het is belangrijk om
het onzichtbare in beeld te krijgen, aldus Vos. Daarom laat Amsterdam
specifiek onderzoek doen naar de illegaliteit in de branche. In eerste
instantie is dit vooral een kwalitatief onderzoek. Het eindrapport moet
nog verschijnen maar de eerste resultaten lijken er op te wijzen dat er
geen sprake is van verschuivingen naar andere vormen van prostitutie
AGORA 2009-3
HET PROSTITUTIEBELEID VAN MARIJKE VOS
PROSTITUTIE 23