Artukids

Der figürliche Steindekor, insbesondere die zahlreichen Tier­reliefs, spielen eine bedeutende Rolle innerhalb der anato­lisch-seldschukischen Kunst und sind einzigartig in der isla­mischen Architekturdekoration. Sie widerlegen zugleich die verbreitete Meinung, es habe lediglich eine un-figürliche Kunst in der islami­schen Koiné existiert.
Erstmals wird hier ein ausführlicher, topographisch-chronolo­gisch gegliederter Katalog vorgelegt, der die Basis für die Analyse des weitverstreuten Materials darstellt. Nach einer Einführung werden die figürlichen Reliefs zunächst unter ikonographischen Gesichtspunkten behandelt, wobei zahlrei­che Vergleichsbeispiele anderer Kunstgattungen herangezo­gen werden. Bislang kaum angeschnittene Fragen, wie die einer ursprünglich farbigen Fassung der Reliefs oder die Rolle des Auftraggebers werden ebenfalls diskutiert. Einen Schwerpunkt der Untersuchung stellt die Frage nach den verschiedenen Einflußsträngen, die zu einer sonst in der islamischen Welt nicht bekannten Konzentrierung figürlicher Reliefs an Profan- wie Sakralbauten geführt haben, dar. Dem armenisch-georgischen Baudekor kommt hier eine besondere Bedeutung zu, ohne die islamischen, byzantinischen, zentral­asiatischen, chinesischen, altorientalischen oder antiken Vor­bilder zu ver­nachlässigen. Daß den Tierreliefs nicht nur eine schmückende (dekorative) Funktion zugewiesen werden darf, ist ein weiteres zentrales Anliegen der Arbeit. Die vom Ver­fasser vorgeschlagenen Deutungen der Reliefs zeigen, daß in vielen Fällen eine bestimmte Aussage durch den Auftragge­ber intendiert war, wobei sich z.T. verschiedene Bedeutungs­ebenen überlagern können
(Klappentext)

Diyarbakir and Mardin entered to different circle with Turkish domination in the 11th centuries, with the light of this effect, a physical environment appeared which is presented various perspective. This environment has important details that will show, cities’ political, economic, religious and social connections. Decoration is one of the most significant one in these details.
Decoration of Diyarbakir’s architectural monuments which is represented
Turkish-Islamic arts intensify in the period of Aqqoyunlu and Ottoman period and appear on different types of the buildings. Mosques have the most decorational items as being the focus of all architectural monuments. Basalt is the most common material used for traditional buildings of this area. Limestone and marble are also used. Tiles and
woods are used rarely compared to stone and these are preferred inside of buildings.
Artukids governed East and South East of Turkey during 12th – 15th centuries and they left many monuments especially in Mardin. It is possible to say that madrasahs are the focus of architectural monuments in Mardin. This detail shows that Artukid
Monarchs consider religional researchers more important. Limestone (ocre jaune) which is traditional building material in the region is easy to shape and it represents Mardin’s identity during the history of city.
Decoration on the both cities' monuments is engraved to the stones in harmony with Islamic Arts’ eternity belief.

Diyarbakir and Mardin entered to different circle with Turkish domination in the 11th centuries, with the light of this effect, a physical environment appeared which is presented various perspective. This environment has important details that will show, cities’ political, economic, religious and social connections. Decoration is one of the most significant one in these details.
Decoration of Diyarbakir’s architectural monuments which is represented
Turkish-Islamic arts intensify in the period of Aqqoyunlu and Ottoman period and appear on different types of the buildings. Mosques have the most decorational items as being the focus of all architectural monuments. Basalt is the most common material used for traditional buildings of this area. Limestone and marble are also used. Tiles and
woods are used rarely compared to stone and these are preferred inside of buildings.
Artukids governed East and South East of Turkey during 12th – 15th centuries and they left many monuments especially in Mardin. It is possible to say that madrasahs are the focus of architectural monuments in Mardin. This detail shows that Artukid Monarchs consider religional researchers more important. Limestone (ocre jaune) which is traditional building material in the region is easy to shape and it represents Mardin’s identity during the history of city.
Decoration on the both cities' monuments is engraved to the stones in harmony with Islamic Arts’ eternity belief.

The paper dwells on the religious architecture of
south-east Anatoly under the Artuqids – local dynasty,
which became stronger after the weakening of Great
Seljuks. In the second half of XII century Artuqids
undertook active construction of city mosques,
leaning on the most accessible “Syrian type” of Muslim
building, but using Persian and Seljuk models as
well. It resulted in building domed basilicas, which
later became the basis for Turkish mosques.

Teymour Morel, “An Unknown Artukid Emir ?”, Mélanges de l’Université Saint-Joseph 66 (2015-2016), p. 415-418.
This brief note opens the New Discoveries in Manuscripts Written in Syriac and Arabic series. It presents the case of a manuscript which includes, among other texts, several of Avicenna’s epistles. It bears the name of an important recipient who, however, seems to be otherwise unknown, namely the Artukid emir Nūr al-Dīn Muḥammad b. Ismā‛īl b. Abī Bakr Ibn Artuq. Historians well versed in Turkish dynasties might be able to identify this recipient, in order to allow anchoring this manuscript witness in a precise context and further our knowledge of the circulation of philosophy in the Muslim world.
Cette notule inaugure la série Nouvelles découvertes dans les manuscrits en langues syriaque et arabe. Elle présente le cas d’un manuscrit qui contient, entre autres, plusieurs textes d’Avicenne et qui fait figurer le nom d’un déstinataire important mais, à ce qu’il semble, méconnu de l’Histoire : l’émir artukide Nūr al-Dīn Muḥammad b. Ismā‛īl b. Abī Bakr Ibn Artuq. Les historiens versés dans les dynasties turques seront peut-être en mesure de savoir de quelle personnalité il s’agit pour ainsi permettre d’ancrer ce témoin manuscrit dans un contexte précis et faire ainsi progresser nos connaissances dans la circulation de la philosophie dans le monde musulman.

Eyyubiler dönemi Suriye’deki yöneticiler askeri başarılarının yanı sıra kültürel hayatın gelişmesi için çaba göstermişler ve buna yönelik faaliyetlerde bulunmuşlardır. Dımaşk Eyyubi Meliki el-Melikü’l-Eşref Musâ hüküm sürdüğü şehirlerde pek çok eser yaptırmıştır. Bunlar arasında Urfa’da Halîlürrahman, Dımaşk’ta Cerrâh ve Tövbe camilerinin yanı sıra Gaziantep’te de Eşrefiyye Medresesi’ni inşa ettirmiştir.  Han ve kervansaray gibi yapılar farklı amaçlarda kullanılmaktadır. Bu bakımdan Zencari Kervansarayı camiye çevrilmeden önce eğlence merkezi olarak işlev görmüştür. Şam kalesinin dışında yer alan Zencari Kervansarayı’nda kumar oynanması, içki içilmesi ve fuhuş yapılması nedeniyle halk çok muzdarip olmuştur. Burası merkezden uzak bile olsa Şam halkının tepkisini çekmiş ve yıkılması için sultan el-Melikü’l-Eşref’e başvurulmuştur. Sultan halkın ve ulemanın bu isteklerini göz ardı etmemiş,  hanın sahiplerine büyük miktarda paralar verip satın almış ve yıktırarak büyük bir cami inşa ettirmiştir. Eyyubiler döneminde yaptırılan bu cami Ukaybe, Eşrefiye ve Küçük Emevi Camii olarak isimlendirilse de kaynakların çoğunda Tövbe Cami olarak geçmektedir. Tövbe Cami Eyyubiler’den günümüze kadar ilim ve irfan merkezi olarak devam etmektedir.  Ayrıca bu camide görev almış olan imam, hatip ve müezzin gibi görevliler dönemin en önemli âlimleri arasından seçilmeye özen gösterilmiştir. Makalede Dımaşk’taki hakimiyetini sürdürmek isteyen el-Eşref’in kültürel faaliyetlerini tahlil ederek Eyyubilerin sosyal ve siyasi faaliyetlerine geniş bir pencereden bakmak ve sonuçları değerlendirmek amaçlanmıştır.

Malazgirt Zaferi’nin akabinde Anadolu’nun güneydoğusu ve doğusunda önemli bir siyasi teşekkül oluşturan Artuklular; Hısn-ı Keyfa, Harput ve Mardin olmak üzere üç şube halinde hüküm sürmüşlerdir. Artuklular, XII. yüzyıldan itibaren bölgede güç sahibi olan Anadolu Beylikleri, Türkiye Selçukluları ve Eyyûbîler ile yoğun siyasi münasebetlerde bulunmuşlardır. XIII. yüzyılın ilk yarısında, Hısn-ı Keyfa ve Harput Artuklularının siyasi hayatları sona ermiş ve Artukluların tek temsilcisi Mardin şubesi kalmıştır. Mardin Artukluları, XIII. yüzyılın ortalarından itibaren Anadolu’daki siyasi teşekküllerin genelinin maruz kaldığı Moğol tehdidi ile karşılaşmışlardır. Moğol tehdidi, İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır Han’ın 1335 yılındaki vefatı ile azalırken bu olay bölgedeki siyasi gelişmeleri etkileyen önemli bir faktör olmuştur. Onun vefatıyla, Anadolu’daki siyasi teşekküller ile Türkmen Beyleri bölgedeki siyasi otorite eksikliğini değerlendirmiş, böylece bölgedeki siyasi ve askeri hareketlilik artmıştır.  XIV. yüzyılın ortalarından başlayıp yıkılışlarına kadar geçen süreçte Mardin Artuklularının toprakları; Karakoyunlular, Celâyirliller, Memlûkler, Timurîler ve Akkoyunluların üstünlük mücadelesi sahasına dönüşmüştür.
Oğuz Türkmenlerinden olan Karakoyunlular, İlhanlılardan Argun Han döneminde Türkistan’dan Anadolu’ya göç etmişlerdir. Karakoyunlularda nüfuz sahibi olan Bayram Hoca’nın XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Anadolu’nun güneydoğusu ve doğusundaki faaliyetleri, Mardin Artukluları ile Karakoyunlular arasında münasebetlerin başlangıcını teşkil etmektedir. Bu münasebetler, Artukluların yıkılış tarihi olan 1409 yılına kadar yaklaşık yarım asır boyunca devam etmiştir. Bahsi geçen dönemde Mardin Artukluları Melik Mansur Küçük (1364-1368), Melik Davud (1368-1376), Mecdüddin İsa (1376-1407), Mahmud ve Şihabüddin Ahmed (1407-1409) tarafından yönetilirken; Karakoyunlular ise Bayram Hoca (?-1380), Kara Mehmed (1380-1389) ve Kara Yusuf (1389-1420)  tarafından idare edilmişlerdir.
Mardin Artuklularının siyasi tarihinin son dönemlerinde, hâkim oldukları toprakların güçlü siyasi teşekküllerle çevrelenmiş olması beyliğin siyasi ve askeri gücünü zayıflatmıştır. Aynı dönemde Karakoyunlular ise siyasi ve askeri harekâtlarındaki başarılar ile güç kazanmışlardır. Bölgedeki hâkimiyetini kesinleştirmek isteyen Karakoyunlular, Mardin’i ele geçirerek Mardin Artuklu beyliğine son vermek için çaba sarf etmişlerdir. Karakoyunluların baskısına ek olarak Timurîler ve Akkoyunlular tarafından sık sık şehirleri tahribata uğrayan Mardin Artukluları, uğradıkları güç kaybından dolayı Karakoyunlulara karşı mukavemet göstermekte zorlanmışlardır. Dönem dönem Karakoyunluların metbûluğunu tanıyan Mardin Artuklu Beyliği, 1409 yılında Karakoyunlu Kara Yusuf tarafından yıkılmıştır.