Hasankeyf

ÖZ İnsanoğlu, gelişen teknoloji ve genişleyen sınırlar doğrultusunda coğrafi engelleri aşmak için çeşitli çözüm yolları üreterek köprüler inşa etmiştir. Ulaşım mimarisi içerisinde bir grup olan köprüler genel tanımı ile aralarında su, çukur, vadi, arazi, yol gibi doğal engeller bulunan, iki yakayı birleştirmek ve ulaşımı sağlayabilmek için yapılan ahşap, kâgir, asma veya ayaklı yapılardır. Asli görevi ulaşımı kolaylaştırmak olan köprüler ayrıca önemli ticaret yolları üzerinde yer alarak mimarlık tarihinde önemli bir gelişme göstererek günümüze ulaşmıştır. En eski örneklerinin akarsular üzerine ağaç dalları ve odunlarla basit olarak inşa edildiği düşünülen köprülerin zaman içerisinde uzun ömürlü ve daha işlevsel olmaları için taş kullanılarak belli bir mühendislik bilgisiyle tasarlanıp inşa edildikleri görülmektedir. Tarihsel süreç içerisinde artan ticaret yolları, gelişen mimarlık teknikleri ve mevcut coğrafi şartlar köprü yapımının gelişim sürecini etkileyen başlıca faktörlerdir. Anadolu'da inşa edilen köprüler " dik köprüler " ve " düz köprüler " olmak üzere iki farklı plan tipi göstermektedir. Çalışma kapsamımızı Kuzey Mezopotamya'nın bir parçası sayılan Batman ilindeki Dicle Nehri ve kolları üzerinde inşa edilmiş köprüler oluşturmaktadır. Söz konusu köprüler, kemer gözleri, mansap, memba, köprü uzunluğu ve omuzlaması, tempan duvarları, selyaran bölümleri ile köprü mimarlığı konusunda zengin bir biçimleniş göstermektedir. Nehir yataklarının değişen alan özelliklerine bağlı olarak köprü örneklerimizin tek veya çok gözlü köprü tipinde inşa edildiği görülmüştür. Bu çalışma ile konumuz dâhilindeki Batman köprülerinin tarihsel süreç içerisinde üstlendikleri roller ile kentler arasında ticareti sağlayan yollara katkıları araştırılmakta ve bununla birlikte bölgenin mimari anlayışının köprü mimarisine yansımaları ile ilgili sonuçlara ulaşmak çalışmamızın başlıca amaçları arasında bulunmaktadır.

ABSTRACT Mankind has built bridges to produce various solutions in order to overcome geographical obstacles in the direction of developing technology and expanding borders. Bridges are structures built over some physical obstacles such as a body of water, valley or road and their purpose is to provide crossing over that obstacle. Bridges whose primary mission is to facilitate transportation have also reached the epoch with an important development in architectural history by taking place on major trade routes. It is seen that the earliest examples of bridges which are believed to have been constructed simply by wooden branches and woods on streams have been designed and constructed with certain engineering knowledge using stone for long life and more functional in the long run. Increasing trade routes, evolving architectural techniques and existing geographical conditions in the historical process are the main factors affecting the development process of bridge construction. The bridges constructed in Anatolia have two different types: "horizontal bridges" and "vertical bridges". Our scope of work constitutes bridges built on the Tigris river and its tributaries in Batman province which is considered as a part of Northern Mesopotamia. The bridges are richly shaped in terms of bridge architecture like bridge barrel, downstream, wing wall, bridge truss and buttres, abutment. The bridges in Batman have been constructed as single or multi-eyed bridges depending on the changing geographical characteristics of the river bed. This study investigates the contributions of Batman bridges with their roles in history to the trade routes between the cities and the main purpose of this study is to define the conclusions how the bridge architecture reflects to the regional architectural traditions.