Eleutherios Venizelos

Σκοπός του παρόντος κειμένου είναι να αντικρούσει δημοφιλείς θεωρίες σχετικά με την υποτιθέμενη ευθύνη του Ελευθερίου Βενιζέλου για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Σύμφωνα με αυτές, ο Βενιζέλος δεν έπρεπε να επιδιώξει την ελληνική κατοχή της Σμύρνης και της περιοχής της στο Συνέδριο της Ειρήνης το 1919-20 ούτε να προκηρύξει τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, παρά μόνο εάν σκόπευε να τις χάσει για να απεκδυθεί τις έως τότε ευθύνες του για το Μικρασιατικό και το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι ο Βενιζέλος αγωνίστηκε για την υλοποίηση του πανελλήνιου οράματος της Μεγάλης Ιδέας, στα πλαίσια όμως ενός εντελώς ρευστού περιβάλλοντος στο οποίο η αρχικά ευνοϊκή αντιμετώπιση της Ελλάδας από τους πρώην συμμάχους της στην Αντάντ είχε αρχίσει να μειώνεται. Παράλληλα, επισημαίνονται οι σοβαρές ευθύνες των πολιτικών αντιπάλων του για την πολιτικοστρατιωτική διεξαγωγή του Μικρασιατικού ζητήματος την περίοδο 1921-22, οι οποίοι επέλεξαν να αγνοήσουν εντελώς τις συμβουλές του Βενιζέλου.

A Powerpoint presentation at a mini conference organized by the permanent Greek delegation at the UN (Geneva) at the World Federation of UN Associations (WFUNA, Villa Bocage) on 27 November 2019, on the occasion of the 100th anniversary of the foundation of the League of Nations. The presentation examines the role Eleftherios Venizelos, the Greek Prime Minister at the time, played in the shaping of the ideas and format of the League of Nations, as well as his motives and aims in doing so.

This article examines thoroughly the strike erupted in the mining district of Halkidiki (N. Greece) in January of 1929. The exploitation of the so-called " Mines of Kassandra " belonged to a well-established company, one of the most profitable of the country. This company used the ore extracted from the above mentioned mine in order to produce fertilizers. Having its headquarters in Athens it was very close to the center of political power. So the Liberal government, feeling strong after the electoral triumph of preceding August, primarily supports the employees. The use of local and national Press, which verifies the facts in daily basis was imperative due to the lack of official statistical data. The Labor movement with its divisions and the inhabitants of the concerned villages also play a crucial role.

Η παρούσα μελέτη εξετάζει την περίοδο που αρχίζει με την υποψηφιότητα του Ελευθερίου Βενιζέλου ως βουλευτή για την Α’ Αναθεωρητική Βουλή το 1910, μέχρι και τις εκλογές του Μαρτίου 1912.
Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί την απαρχή της μετάβασης του Ελληνικού Βασιλείου από τον παλαιοκομματισμό στην «Ανόρθωση», δλδ στην πρώτη σημαντική προσπάθεια εκσυγχρονισμού των θεσμών κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Καθοριστικό γεγονός στην εξέλιξη αυτή συνιστά η εμφάνιση στο πολιτικό σκηνικό της χώρας του Βενιζέλου, ενός νέου και άφθαρτου στην Ελλάδα πολιτικού ανδρός, ιδιαίτερα γνωστού και δοκιμασμένου στην πατρίδα του την Κρήτη, από τη θητεία του στην «Κρητική Πολιτεία»  και την Επανάσταση στο Θέρισο το 1905
Η υπόθεση εργασίας είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του Ελληνικού Τύπου της εποχής, διείδε στο πρόσωπο του Ελ. Βενιζέλου, τον οραματιστή και ηγέτη εκείνο, ο οποίος θα οδηγούσε την Ελλάδα στο δρόμο της «Ανόρθωσης», ως φορέα νέων κοινωνικοπολιτκών ιδεών, απαλλαγμένο από το τρόπο σκέψης και δράσης του παλαιοκομματισμού, με αποτέλεσμα να παρατηρούμε μία θετική προσέγγιση αναφορικά με το πρόσωπό και την πολιτική του, κατά την έλευσή του στην Ελλάδα και στο πρώτο διάστημα της πρωθυπουργίας του.
Στη συνέχεια η μεταστροφή του Τύπου είναι δραματική: ακόμη και εφημερίδες που τον στήριζαν από την εποχή του Θερίσου και προετοίμαζαν την ανάμειξή του στα ελληνικά πράγματα γίνονται οι σφοδρότεροι αντίπαλοί του, με αποτέλεσμα το 1911 η πλειονότητα του Τύπου να είναι αντιβενιζελική .
Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα: Η εφημερίδα Χρόνος, που ίδρυσε ο Κωστής Χαιρόπουλος, αν και ξεκίνησε ως ένθερμος υποστηρικτής του Βενιζέλου, κατέληξε σφόδρα αντιβενιζελική. Ο Χαιρόπουλος, το 1909, ανήκε στο στενό περιβάλλον του Βενιζέλου, καθιστώντας την εφημερίδα του (ημι)επίσημο Όργανο του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Όμως, από το 1911 έκανε στροφή 180 μοιρών στην πολιτική της γραμμή, μετά από σύγκρουση των δύο αντρών. Έκτοτε πολέμησε τον «Μεσσία», όπως προσφωνούσε προηγουμένως τον Βενιζέλο
Αλλά και ο Γεώργιος Πώπ, ιδρυτής της εφημερίδας Αι Αθήναι, εμφανίστηκε στην αρχή ως θιασώτης του Βενιζέλου, και μάλιστα ήταν ο ανάδοχος του Κόμματος των Φιλελευθερων. Μετά το 1910 «επήλθε ρήξις» και έγινε σφοδρός επικριτής του. Στη Β’ Αναθεωρητική Βουλή, ως βουλευτής Ψαρών, καταψήφισε το άρ. 14 περί Τύπου.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν από τη μελέτη του Τύπου της περιόδου και αποτυπώνουν τις πολιτικές εξελίξεις και την πολιτική αντιπαράθεση και έχουν ως επίκεντρο το Βενιζέλο και την εποχή του, είναι τα εξής:
1. Πως προωθεί ο Τύπος την υποψηφιότητα του Βενιζέλου ως βουλευτή;
2. Πώς ο Τύπος αντιμετωπίζει τη Συνταγματική Αναθεώρηση στα καίρια ζητήματα της Γλώσσας, της Ιδιοκτησίας και του Τύπου
3. Πώς αντιμετωπίζεται η επιστροφή του Κωνσταντίνου στο στράτευμα;
4. Πώς οργανώνεται ο αντιβενιζελικός λίβελλος πριν τις εκλογές του 1912
5. Τι συμπεράσματα εξάγει από τον πολιτικό θρίαμβο του Βενιζέλου
Και γενικότερα
1. Κάτω από ποιες συνθήκες ορισμένες εφημερίδες αλλάζουν πολιτική ταυτότητα και μετατρέπονται από βενιζελικές σε αντιβενιζελικές; Πρόκειται για αλλαγή ιδεολογίας, αθέτηση συμφωνηθέντων ή εξαγορά τους από τον αντιβενιζελισμό;
2. Τελικά ο Βενιζέλος εκπροσώπησε τα οράματα του Στρατιωτικού Συνδέσμου ή ακολούθησε μια πολιτική εκπροσώπησης των αιτημάτων μιας οικονομικής ελίτ που η εξυπηρέτηση των συμφερόντων της υλοποιούνταν μέσα από τον εκσυγχρονισμό που εκείνη την εποχή ταυτίστηκε απόλυτα με τη Μεγάλη Ιδέα
Η μελέτη των δημοσιευμάτων της εποχής, αλλά πολύ περισσότερο η αξιολόγησή τους και η εξαγωγή συμπερασμάτων στο πλαίσιο των πιο πάνω ερωτημάτων δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο έχοντας στο μυαλό μας το δίπολο βενιζελισμός-αντιβενιζελισμός  και ότι ο Τύπος λειτουργεί διαλεκτικά με την κοινή γνώμη, την καταγράφει αλλά και τη διαμορφώνει. Είναι μια ιστορική πηγή, αλλά και ένα ιστορικό υποκείμενο, μάρτυρας των πολιτικών γεγονότων και ταυτόχρονα διαμορφωτής των πολιτικών εξελίξεων.

Μετά  τη  μικρασιατική  καταστροφή  άνθησε  στον  Πειραιά  η κεραμική βιοτεχνία. Πεπειραμένοι τεχνίτες, πρόσφυγες από την Κιουτάχεια της Μικράς Ασίας, μεταφύτευσαν εκεί το οθωμανικό διακοσμητικό λεξιλόγιο. Στη δεκαετία του 1930 κλήθηκαν να διακοσμήσουν δημόσια κτήρια με ζωφόρους από πλακίδια με ισλαμικά μοτίβα, μια απροσδόκητη επιλογή που μπορεί να ερμηνευθεί στο ιστορικό και ιδεολογικό πλαίσιο της περιόδου.