Faszyzm

Nie wydaje się możliwe wyznaczenie pełnego zestawu kryteriów określających doktrynę faszystowską, jednak można mówić o grupie warunków koniecznych do użycia terminu w stosunku do uporządkowanego systemu ideowo-prakseologicznego, a tym samym o cechach charakteryzujących zasadniczo wszystkie historyczne przejawy faszyzmu.

Głównym celem artykułu jest prezentacja systemów totalitarnych oraz analiza przyczyn negatywnego obrazu Polski w świecie. W XX wieku istniały trzy barbarzyńskie systemy totalitarne: komunizm, faszyzm i narodowy socjalizm, nazywany w skrócie nazizmem. Po 1945 r. propaganda komunistyczna w naszym kraju oraz w całym Bloku Wschodnim wyeliminowała termin „narodowy socjalizm” w domenie publicznej. Zakazano stosowania tego pojęcia. W krajach komunistycznych nie używano wyrażeń „nazizm” czy „narodowy socjalizm”. W telewizji, w radiu, w książkach i podręcznikach zastąpiono te pojęcia słowem faszyzm. Niestety, to kłamstwo komunistyczne funkcjonuje w Polsce do dzisiaj. Nie wolno utożsamiać faszyzmu z narodowym socjalizmem. W ocenie moralnej barbarzyństwa XX wieku i trzech systemów totalitarnych musimy koniecznie odróżniać włoski czy hiszpański faszyzm od niemieckiego nazizmu. Dlaczego? Ponieważ faszyzm stanowił względnie łagodną formę sprawowania władzy w porównaniu z komunizmem i narodowym socjalizmem.

DIE GEBURT UND QUELLEN DER IDEOLOGIE DES CHINESISCHEN FASCHISMUS IN DER NANKING-ZEIT (1927–1937)
In den letzten Jahren führten Historiker und Sinologen Streit über den Charakter der Regierung Chiang Kai-sheks in China in der Zeit der so genannten Nanking-Dekade. In diesen Diskussionen wird oft das Problem der Quellen weggelassen, die zur Inspiration der Ideen wurden, die im Rahmen der von Chiang gebildeten Gruppierung der Blauen Hemde lanciert wurden. Wenn auch die Mehrzahl der Forscher italienische und deutsche Gruppierungen als Muster dieser Organisation annimmt, versucht der Autor dieses Aufsatzes die These zu beweisen, dass Chiang Kai-shek sich hauptsächlich auf früher bestehende asiatische Muster berief, sowohl im strukturellen wie im Ideenbereich, und wenn er für den Faschismus typische Lösungen adaptierte, dann basierte er vor allem auf der japanischen Version. Die Blauen Hemde kennzeichnete der Elitarismus, Antikommunismus, Antiliberalismus und Antimaterialismus, vor allem aber der Kult traditioneller chinesischer Werte, verkoppelt durch den Militarismusgeist, die Uniformisierung und das Führerprinzip. Die Idee einer von oben kommenden Revolution, die die Rückkehr zur konfuzianischen Tradition aufzwang, wurde mit Unterstützung militärischer Kreise realisiert, die von dem japanischen imperialen Nationalismus fasziniert waren und die Erfahrungen asiatischer Geheimverbände nutzten. Sowohl die Ideen wie auch die Erfolge Mussolinis und Hitlers werden hierbei nur als eine der Inspirationsformen der Ideologie Chiangs in der besagten Zeit angesehen.

Autorka omawia kwestię nacjonalistycznego urban artu (m.in. muralistyka, graffiti art) powstałego w ostatnich latach w Polsce. Punkcie wyjścia stają się konsekwencje transformacji po roku 1989, w tym m.in. neoliberalne reformy gospodarcze, eliminacja dyskursu klasowego z przestrzeni publicznej, stworzenie narracji symetryzującej nazizm i komunizm, stopniowe oswajanie polityki tożsamościowej oraz budowanie silnej narracji historycznej, ostatecznie w całości podporządkowanej skrajnie prawicowej wizji przeszłości. W tekście przedstawione zostały sposoby, jak elementy te doprowadziły do faszyzacji polskiego społeczeństwa – lub pozwoliły na nią – co zaowocowało przejęciem wizualnej sfery miejskiej przez skrajną prawicę.

Celem artykułu jest analiza specyfiki systemów totalitarnych według Alaina Besançona, Augusta Del Nocego i Rolfa Zimmermanna, a także ukazanie głównych cech nowej moralności, która obowiązywała w komunizmie, faszyzmie i narodowym socjalizmie. W analizach Besançona wielką rolę odgrywa wykazanie zbrodniczego charakteru komunizmu oraz podkreślenie konieczności równego traktowania zła spowodowanego przez reżimy totalitarne. W badaniach Del Nocego za niezwykle cenne należy uznać połączenie problemu systemów totalitarnych z ideą nowoczesności i procesem sekularyzacji. Natomiast w opracowaniach Zimmermanna ważną rolę odgrywa kategoria moralności zbawienia, która służyła usprawiedliwianiu zła dokonanego w XX stuleciu.
The problem of the new morality in Communism, Fascism and National Socialism
The main purpose of this article is to analyze the specifics of totalitarian regimes according to Alain Besançon, Augusto Del Noce and Rolf Zimmermann, as well as presenting the main features of the new morality, which dominated in Communism, Fascism and National Socialism. The criminal nature of Communism is very important in the analyzes developed by Besançon. This author shows the need for equal treatment of the evil caused by all totalitarian regimes. According to Del Noce you need to connect the problem of totalitarian systems with the idea of modernity and the process of secularization. In Zimmermann’s studies there is a category of the morality of salvation, which served to justify the evil and the crimes committed in the twentieth century.

W swoim eseju politolog Jan-Werner Müller podejmuje się – w oparciu o teorię demokracji – określenia i krytyki fenomenu „populizmu”. Populizm, według Müllera, nie jest wyłącznie politycznym stylem i nie polega jedynie na odwołaniu się do narodu (s. 67-68), lecz charakteryzują go przede wszystkim dwie istotowe cechy. P o p i e r w s z e, „«nastawienie antyestablishmentowe»”2 (s. 17): „dobry”, „prosty”, „ciężko pracujący”, przeważnie też „etnicznie homogeniczny” naród staje naprzeciw „skorumpowanych elit władzy”. P o d r u g i e, „pryncypialny antypluralizm” (s. 62): wyimaginowana wola narodu jest – jako homogeniczna i łatwa do odczytania – „wyrażana” przez partię populistyczną. Slogan wyborczy FPÖ [Wolnościowa Partia Austrii – przyp. tłum.], traktujący o własnym kandydacie Heinzu-Christianie Strache, pokazuje to jasno: „«ON chce tego, czego MY chcemy»” (s. 59). Faktycznie jednak ta wola narodu zostaje w pierwszej kolejności określona przez samego Strache – co by znaczyło: „ONI powinni chcieć tego, czego ON chce”. Tym samym populizm znajduje własną legitymację w postaci takiej woli narodu, która już dłużej nie potrzebuje być ustalana na drodze formalnej procedury wyborczej, a jej treść jest ostatecznie wyrażana samowolnie przez populistycznych przywódców3. Populizm, co podkreśla Müller, zastępuje r z e c z y w i s t ą wolę narodu przez jego wolę p r a w d z i w ą, a ta z kolei ustalona zostaje w sposób autorytarny, niedeliberatywny i poza formalną, racjonalną procedurą wyborczą. O tyle też samo wskazanie na demokratycznie ustaloną większość nieopowiadającą się za partiami populistycznymi nie wystarczy do zniweczenia przyjętej przez nie strategii legitymizacyjnej. Do tego należy dodać, że populiści, chcąc „wyjaśnić” ewentualny brak powodzenia w wyborach, mogą się zawsze jeszcze powołać na rzekome manipulacje i zabrać się za tworzenie teorii spiskowych (słowa klucze to „kłamliwe media” czy „zagraniczni agenci”), a każdemu, kto przeciwko niemu działa, populista może także przykleić łatkę „wroga narodu”. Populizm, pisze Müller, powołując się na Claude’a Leforta, musi swój naród zawsze wpierw ideologicznie „«wydestylować» z całkowitej sumy faktycznych obywateli” (s. 41).