Göynük Kazası 19. yüzyılda yönetsel ve mülki alanı içerisinde merkezde 4 mahalle, merkez dışında ise 89 köyden meydana gelen bir kenttir. Dönemin Kaza Müdürü kentin en varlıklı kişisi olan Atufetlü Süleyman Ağa’dır. Köylerde ve...
moreGöynük Kazası 19. yüzyılda yönetsel ve mülki alanı içerisinde merkezde 4 mahalle, merkez dışında ise 89 köyden meydana gelen bir kenttir. Dönemin Kaza Müdürü kentin en varlıklı kişisi olan Atufetlü Süleyman Ağa’dır. Köylerde ve mahallelerde yönetim, bulundukları mahallin genelde servet bakımından varlıklı kişileri olarak gözüken ve mahallin büyüklüğüne göre muhtar-ı evvel ve muhtar-ı sani olarak adlandırılan muhtar veya muhtarlar ve imamların elinde bulunmaktadır.
19. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti’ nin karşı karşıya kaldığı nüfus kıtlığı sorunu Göynük’ te de karşımıza çıkmaktadır. Nitekim kaza merkezi ortalama 1540, kırsal alan ise 8260 kişiden meydana gelmektedir.
Hem kent merkezinde hem kırsal alanda servet birikiminin en yoğun olduğu aralık 501 kuruş ve üzeri olan servet aralığıdır. Bu servet aralığında kent merkezinde 159 , kırsal alanda ise 639 hane tespit edilmiştir. Uç düzeyde servete sahip olanların özellikle de düşük düzeyde servete sahip olanların az olması tıpkı Göynük kent merkezinde olduğu gibi Göynük kırsalının da genelde orta halli bir profil çizdiğini düşündürmektedir. Bununla beraber kırsal alanda yaşayanlar kente göre kısmen daha varlıklıdırlar.Nitekim kırsal alanda tespit edilen toplam gelirin hane ölçeğinde dağılımı 803,14 kuruşa tekabül etmekte iken bu oran kent merkezinde 692,77 kuruştur. Hane başına kent merkezinde ortalama 4,09 dönüm ekili toprak düşmesine karşın, bu oran kırsal kesimde 584,41 dönüme tekabül etmektedir.
Kentsel yerleşimde mesleki örgütlenme dolayısıyla sanatsal faaliyetler büyük bir ağırlığa sahip olup, bu alanda büyük bir istihdam yaratılmıştır. Mesleki ve tarımsal gelirin toplam gelir içerisindeki oranı kent merkezinde % 89 iken kırsal kesimde % 90’ dır. Bununla beraber, kent merkezinde yaşayan fertlerin gelir kaynaklarının % 62’si yaptıkları meslekten elde edilmesine karşın kırsal kesimde bu oran % 17’dir. Kırsal alanda yaşayan birçok kişi, köylerdeki sanatsal faaliyetlerin darlığı nedeniyle, gıda, metalürji, dokuma, deri vs. alanlarındaki ihtiyaçlarını ya kendi imkanları ile ya da kent merkezine gelerek çözmüşlerdir. Bununla beraber kırsal alanda yaşayan bazı kişilerin de süt ve süt mamulleri üretip satarak, kaşıkçılık, odunculuk gibi meslekleri icra ederek Göynük merkezi ekonomisine katkıda bulunduklarını düşünmekteyiz.
Tarımsal ürünlerde insanların temel besin kaynağı olan buğday ve arpanın ağırlığı söz konusudur. Kent genelinde hane başına ortalama 3,18 dönüm hububat arazisi düşmesine rağmen bu oran kırsal kesimde 12,04 dönümdür. Kent merkezinde 83 haneye ait 1- 10 dönüm arası küçük, 35 haneye ait 10-50 dönüm arası orta büyüklükte, hububat arazisi tespit edilmesine karşın 50 dönüm üzeri büyük işletme tespit edilememiştir. Göynük kırsalında ise 548 adet 3100 dönüm ( % 36 ) 0,5 - 10 dönüm arası, 958 adet 15802,5 dönüm ( % 63 ) 10-50 dönüm arası, 17 adet 1331 dönüm ( % 1 ) büyük işletme tespit edilmiştir. Bu veriler kent merkezinde tarımsal üretimden sağlanan yıllık hasılanın geçimlik, kırsal alanda ise hem geçimlik hem de ticarî düzeyde yapıldığını düşündürmektedir. Tarımsal meta üretimi yerel kent pazarları yanında olasılıkla Bolu’nun diğer bazı kazalarıyla beraber başkent İstanbul’a da kaynaklık yapmıştır.
Evliya Çelebi’ nin bağlarla çevrili bir kent olarak övdüğü Göynük kent merkezinde 19. yüzyılda 85 adet 83,75 dönüm, kırsal alanda ise 294 adet 330,4 dönüm küçük işletme tarzı bağ tespit edilmiştir. Bağ işletmeleri içerisinde orta ve büyük işletmelerin tespit edilememesi, hanelerin ticari amaçlarla değil geçimlik düzeyde üzüm ürettiklerini düşündürmektedir. Benzer şekilde Göynük kent merkezinde 86 adet küçük, kırsal alanda ise 1 adet orta, 386 adet küçük işletme tarzında dutluk tespit edilmesi hem bağcılık hem de ipek üretimin temel hammaddesi olan dutluk üretiminde hane içi tüketime yönelik üretim yapıldığını akla getirmektedir.
Hem kırsal hem de kentsel alanda az da olsa sebze ve meyve bahçelerine rastlanması Göynük’te kuru tahıl tarımı yanında sulu tarımın da yapıldığına işaret etmektedir.
Kırsal alanda dutluk, bağ, sebze, meyve ve hububat ekili toprakların verimlilik düzeyine bakıldığında tıpkı kent merkezinde olduğu gibi alan açısından ikinci sırada bulunan dutluklardan en yüksek verimin sağlandığı görülmektedir. Bu durum bölge topraklarının verimlilik şartları bakımından dut yetiştiriciliğine son derece uygun olduğunu göstermektedir. Bursa, Göynük’e göre çok daha gelişmiş bir bölge olmasına karşın belirttiğimiz temel üretim dallarından hububat alanında Göynük’le hemen hemen birbirine eşit durumdadır. Dutluk ve bağcılık sektöründe ise Bursa’nın Göynük’e kıyasla dönüm başına sağlanan yıllık hasıla miktarında çok da abartılı bir rakama sahip olmadığı görülmüştür.
Göynük’ün engebeli araziye sahip olması, Göynük’te engebeli araziye dayanıklı, beslenmesi kolay ve çabuk üreyen bir hayvan olan keçinin diğer hayvanlara göre daha fazla yetiştirilmesine neden olmuştur.
Kent merkezi genelinde % 14 öşür, % 86 vergüy-i mahsusa toplanmışken, tarımın kırsal alandaki ağırlığının bir neticesi olarak kırsal alanda % 70 vergüy-i mahsusa, % 30 oranında öşür toplanmıştır
