Kuantum

Gelişmeler, felsefedeki ayrımın, kabaca materyalizm mi idealizm mi biçiminde ifade olunamayacağını da
göstermektedir; bu bir ilk soru ve ayrım ekseni olsa da, kaba materyalist, mekaniksel, ampirik olgucu
yaklaşımların metafiziğe alan açmaları ve kendilerini o yönden tamamlama eğilimi, diyalektiksiz bir
materyalizm olamayacağını, keza (öte yandan), bilimsel olgulardan hareket etme iddialarına, hatta
başlangıç durumlarının bu olmasına karşın maddeye içkin olanı, bulunduğu (içerisinde yer aldığı) ortamsal
ilişki içerisindeki etkileşimlerini ve oluşan değişimi çözümlemeyerek, karşı yönde, soyut, imsel; dilsel,
matematiksel, yer yer diyalektiğe yaklaşan yöntemler de geliştiren idealist felsefelerin varlığı nedeniyle
materyalizmsiz diyalektiğin olamayacağını, diyalektik materyalizmin -diyalektiğin ve materyalizmin- biri
olmazsa diğeri de olmaz, bir bütünlük ve bağıntılık içerisinde kavranılışının zorunluluğunu göstermektedir.

ÖZET Kuantum Kuramı, atom ve atom altı ölçeklerde meydana gelen olayları açıklama yolunda oluşturulmuş kapsamlı bir bilimsel bilgi birikimidir. Bu birikim, insanlık tarihinde bilimsel ortak aklın ürettiği belki de en önemli, en kapsamlı doğa kavrayışıdır. Bu yazımızda, bu doğa kavrayışının gelişimini tarihsel akışı içerisinde ele alacak, Kuantum Kuramı'nın nasıl oluştuğunu ve günümüzdeki yankılarının neler olduğunu ortaya koymaya çalışacağız. Kuantum Kuramı'nı anlatabilmek ve anlayabilmek oldukça zor bir iştir. Bunu başarabilmek adına zamanda biraz geriye giderek Kuantum Kuramı'nın doğduğu sırada mevcut paradigma (Newton Fiziği-Mekanik Dünya Görüşü) içerisinde çözülemeyen anomalilerin artmasıyla krize yaklaşan bilim otoritelerinin durumundan ve Kuantum Kuramı'na zemin hazırlayan yeni keşiflerden bahsedeceğiz. Ardından Kuantum Kuramı'nın temel kavramlarını ve özelliklerini göstermeye çalışarak bu doğa kavrayışının genel hatlarını çizmeye çalışacağız. Son olarak da Kuantum Kuramı'yla birlikte oluşan iki farklı yorumdan (idealist ve realist okul) ve bu iki görüşün en temel argümanlarından bahsederek oluşan bu yeni kuramın bilim dünyasına ne gibi etkilerinin olduğunu tartışmaya çalışacağız.

İslâm düşüncesinde önemli bir yeri olan Gazâlî nedensellik anlayışı ile çağının ötesine uzanan etkiler bırakmıştır. Gazâlî’nin nedensellik anlayışının modern fizikle olan benzerlik ve farklılıklarını ortaya çıkartmayı amaçladığımız tezimizde konuyu kavramsal düzeyde ele aldık. Hareket kavramı bağlamında incelediğimiz nedenselliğin zorunluluğu meselesinin, süreklilik ve süreksizlik düşüncelerinin ekseninde değiştiğini göstermeye çalıştık. Gazâlî örneği üzerinden incelediğimiz nedenselliğin felsefi temellerinin ortaya çıkartılması suretiyle bilimin cevap aradığı sorulara olgusal yaklaşım kadar kavramsal düzeyde de yaklaşılmasının gerekliliğini göstermeyi amaçlıyoruz. Bu sayede felsefe ile bilimin birbirlerini destekleyerek gelişmeleri gerektiğini ortaya koymayı hedefliyoruz.
Araştırmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ilkçağ filozoflarından Gazâlî’ye kadar geçen süre içerisinde neden ve nedensellik kavramlarının nasıl ele alındığı incelenmiştir.
İkinci bölümde Gazâlî’nin nedensellik düşüncesi ve buna karşı yöneltilen eleştiriler açıklanmıştır.
Üçüncü bölümde kuantum fiziği Kopenhag yorumunun gelişimi Newton fiziğinden itibaren ele alınarak incelenmiştir.
Son bölümde belirsizlik ilkesinin temel esasları açıklanarak Gazâlî’nin nedensellik anlayışıyla ortak ve farklı yönleri incelenmiştir. Bu kısmın sonunda yaptığımız genel değerlendirmeyle Gazâlî’nin nedensellik anlayışının geliştirilerek modern fiziğin ihtiyaç duyduğu yeni bir epistemoloji inşasına katkıda bulunulabileceğine dikkat çekmeye çalıştık.
Anahtar Kavramlar: Gazâlî, Nedensellik, Belirsizlik ilkesi, Kopenhag yorumu, Kuantum.


Gazzali has an important place in the Islamic thought and he left an impression beyond his age with his understanding of causality. In this thesis, we attempted to draw the similarities and differences between Gazzali’s understanding of causality and modern physics on a conceptual basis. The purpose is to show that the indispensability of causality, which is examined in the context of the concept of action, is variable according to the idea of continuation and non-continuation. Another purpose of this thesis is to indicate that revealing the philosophical bases of causality, by scrutinizing Gazzali’s thought, depends on conceptual approaches as much as the factual approaches in order to find proper answers for the questions of modern science. By the way, the ultimate goal is to show that philosophy and science should develop through supporting each other.
This thesis is composed of four parts. In the first chapter of the thesis, the concepts of cause and causality from antiquity to Gazzali are analyzed in historical perspective. In the second chapter Gazzali’s idea of causality is analyzed and the critics of this idea are depicted. In the third chapter, the development of Copenhagen interpretation in quantum physics is researched starting from Newton physics. In the last chapter, the fundamentals of the uncertainty principle are explained situating the common and different aspects of this principle in face of Gazzali’s understanding of causality. In the end of this chapter, we remarked that by improving Gazzali’s understanding of causality we can contribute to the formation of a new epistemological construction which is required in the modern physics.       
Key Concepts: Gazzali, Causality, The principle of Uncertainty, the Copenhagen interpretation, Quantum.

Pek değerli kardeşim Hakan Yalman, Kuantum Dilinde Kâinatın Hecesi isimli bir kitap yazmış oldu. Kitap kâinatın iki temel şifresini çözen 30. Söz’ün Şerhi olma iddiasını taşıdığından ben de merakla okudum. Bu değerli kardeşim güzel mânâlar tespit etmiş, avlamaya çalışmış. Fakat izahlar yetersiz olduğundan o güzelim mânâlar avlanmamıştır.

Hemen belirtelim ki, 30. Söz’ün 2. Mebhası birinci derecede kuantum nazarı ile atomların dönüşüm ve değişimine (tahavvülat) bakmamış. Daha çok kimya ilmi çerçevesi içinde atomların hareketinin ne ifade ettiği gerçeği etrafında dolaşmıştır. Çünkü Üstad’ın zamanında kuantum fiziği henüz keşfedilmemişti…

İşte bu değerli kardeşimin Kuantum Dilinde Kâinatın Hecesi adlı kitabının başlıklarının iyi anlaşılması için Varlığın Haritası adlı bu notları yazıyorum. Niyetimiz birilerini eleştirmek olmayıp, yarım kalan bardağı bu damlalarla doldurup taşırtmaktır;

İnsanlar; yüzyıllardır ertesi günlerini, gelecek yıllarını, ömürlerini düzenlemeye, planlamaya çalışarak yaşayıp gidiyorlar fakat bunların ne kadarının geçerli ve ne kadarının gerçekleşebildiği ise bir muamma. İçinde bulunduğumuz dünyada bizimle beraber yaşayan milyonlarca insanın da yaptıklarıyla kesişen, değişen bu nedenle de hiçbir zaman kaynağına tam olarak uymayıp hedefinden sapan planlarımızın neden olduğu olduğu uyumsuz koşullar; her birimizin hayatında yaptığı değişiklikler ile birlikte kaçınılmaz bir kaosa neden oluyor ve bu kaosa alışarak yıllarımızı bu kaos içerisinde sürdürüyoruz. İşte burada; Alper Canıgüz’ün “Oğullar ve Rencide Ruhlar” romanında baş karakter Alper Kamu’nun ‘yapmaya çalıştığı’ planlar, her seferinde karakterin hesaplayamadığı olaylar ile bölünüyor, ya planın iptaline ya da değişimine neden oluyordu. Bunun en trajikomik örneklerinden birini ise kitabın sonunda görebiliyoruz. Romanda Alper Kamu’nun önceden aşina olduğu durumlardan yaptığı çıkarımlar ile sonradan ‘gerçek’ arkadaşı olduğuna karar verdiği Hakan’ın Alper Kamu’nun planlarının yahut tahminlerinin dışında bir durumda bulunması; her ne kadar sonunu bilemesek de Kamu’nun planlarının, düzeninin, hayatının, kararlarının ve belki de dünyaya bakış açısının değişmesine neden olmuş olabilir. Dünya, termodinamik yasalarının onaylamasına göre bir kaosa sürükleniyor. Bu sürüklenme içerisinde planlarımız da bu yasaya uyarak değişiyor ve bozuluyor. Bu nedenledir ki insanoğlu uzun süreli ve çoğu faktörünü hesaplayamadığı planlarını bir tarafa bırakarak dünyayı anlamaya çalışmalı ve böylece yüzyıllardır süregelen uyumsuzluk zincirini kırarak bu dünyayla birleşerek bu dünyanın bir parçası haline gelmelidir.

Erwin Schrödinger 1944 yılında yazdığı Yaşam Nedir? kitabında, fiziğin içerisinden doğan bir bilimin canlılığı açıklayacağını iddia etmişti. Geçtiğimiz yüzyılda, madde ve enerji hakkında pek çok yeni şey öğrenildi. Schrödinger'in varlığından dahi habersiz olduğu pek çok yeni fenomen keşfedildi. Ardı arkası kesilmeyen bu bilimsel keşifler bilim ve bilim insanlarına duyulan güveni arttırdı. Ancak geçen zaman içerisinde Schrödinger'in işaret ettiği, organik ile ingorganik dünyayı birbirine bağlayan fiziksel köprü henüz bulunamadı; üstelik, moleküler düzeyde atomlar biyoloji ve fizikte aynı yasalara bağlı olmalarına rağmen. Canlılık neden vardı ve bilinç nasıl var oluyordu? Modern disiplinlere miras kalan bu çok boyutlu enigma, kendisini sıkı sıkıya koruyordu. Bu, gizeminin hiçbir parçasının üzerine henüz ışık düşmedi. Günümüz fizikçileri canlılığı ve bilinci açıklayacak o kıvılcımı, kuantum fiziğinde aramaktadır.[1] Makalemizin konusu olan Roger Penrose'un zihin teorisi de bu bağlamda ileri sürülmüş bir teoridir. Penrose, ileri sürmüş olduğu "Orch OR" teorisi ile bilince kuantum fiziği açısından bir açıklama sunmayı hedefler. Bilince açılan bir köprü bulduğunu ifade eder, hücre dinamiğinin en temelde bağlı olduğu yasaların ancak kuantum fiziğinin imkanları ile anlaşılabileceğini ifade eder.

"Evrene Yeni Bir Bakış" konuları makro düzeyden ele alırken, bu çalışmada aynı konuları kuantum mekaniği düzeyinde ele alıyorum.

Hangi hızda olursa olsun, hareket harekettir. İster ivmelenme, ister sabit hız, isterse relativistik hızlarda...Farketmez.
Hepsinin altında aynı basit mekanizma çalışıyor. Etkinin iletimi ile ivme ve hız ile kütle oluşumu altındaki mekanizmada aynıdır ve Özel görelilik de aynı şartlar altında açıklanabilmektedir.

Bu çalışma aynı zamanda "Evrenin Karanlık Fiziği" kitabı için ön çalışma olmuştur.

Bu yaklaşım, kuantum mekaniğinin belirsizliğine karşı çıkan ve dalga fonksiyonuna dağıtılmış olasılıkları bütün olarak ele alan bir yaklaşımdır.

Newton mekaniğini, Einstein mekaniği ile aynı cepheden ele alırken, çok konuşulan "her şeyin kuramını" da içeriyor. 

Özet Felsefesi:
"Evrendeki tüm hareket, Zaman'a (dalgalarına) karşıdır."
"All motion in the Universe are against to the Time (waves)".

ÖZET
Modern fiziğin makro alemdeki en önemli teorisi izafiyet teorisi, mikro alemdeki
(atom-altı) en önemli teorisi ise kuantum teorisidir. Bu makalede, daha önceden doğa
bilimlerine hakim olan determinist evren görüşünün, ilk olarak kuantum teorisiyle nasıl
sarsıldığı incelenecektir. Ayrıca bu teorinin ontolojik indeterminist bir evren olduğunu
söyleyen yorumunun Tanrı-evren ilişkisine, mucizeler ve özgür irade sorunlarına getirdiği
yeni bakış açılarını göstermeye ve bu konudaki farklı görüşleri tartışmaya çalışacağız. Bu
makaleyle, kuantum teorisinin Tanrısal müdahaleyi, mucizelerin ve özgür iradenin varlığını
ispat ettiğini söylemiyoruz; yani doğal teoloji yapmıyoruz. Fakat, modern bilim açısından,
Tanrısal müdahalenin ve mucizelerin gerçekleşmesinin imkansız olduğunu, çünkü bunun,
doğa yasalarının ihlal edilmesi anlamına geldiğini iddia eden görüşün, yanlışlığını göstermeye
çalışıyoruz. Kısacası doğanın teolojisinin yapılmasının modern bilimin yasaları çerçevesinde
de mümkün olduğunu (bu görüşün bilimsel olarak doğru olduğunu değil) savunuyoruz. Bunu
yaparken ‘mümkün’ü göstermeye çalışmamızın, ‘olan’ ile ilgili bir iddia taşımadığını
özellikle belirtmek istiyoruz.
Anahtar Kelimeler: Din felsefesi, bilim felsefesi, fizik, determinizm, indeterminizm,
kuantum, kaos, Tanrı-evren ilişkisi, mucize, özgür irade.
ABSTRACT
While the theory of relativity is the most important theory of modern physics at the
macro level, the quantum theory is the most important theory at the micro level (subatomic).
In this article, we shall attempt to analyse how the quantum theory was the first to shake the
foundations of the deterministic interpretation of the universe that had previously dominated
the natural sciences, and how its ‘ontological indeterminist’ interpretation enabled new points
of view related to the questions about divine action, miracles and free will. We will try to
present various approaches concerning this matter. In this article, we do not claim that the
quantum theory proves the existence of divine intervention, miracles and free will; in other
words we are not engaging in natural theology. What we are trying to do is to demonstrate
the error of the assertion according to which, from the point of view of modern science, divine
intervention and miracles are impossible, since they would be violations of natural laws. In
other words we are claiming that the formulation of a theology of nature is ‘possible’ within
the framework of the laws of modern science (but not claiming that this view is scientifically
correct). We would like to stress in particular that as we do this, our attempt to show what
the ‘possible’ is, does not include a claim related to what the ‘actuality’ is.
Key Words: Philosophy of religion, philosophy of science, physics, determinism,
indeterminism, quantum, chaos, Divine action, miracles, free will.
∗ Felsefe ve Din Bilimleri Doktoru

Modernizm, Modernite, Kuantum Kuramı, Matematik Felsefesi, Modern Felsefe, Mimarlık, Paradigma, Değişim, Gödel Teoremi, Belirsizlik İlkesi, Görelilik Kuramı, Ütopya, Distopya, Tarih Felsefesi, Bilim Felsefesi, Modern Mimarlık, Modern Paradigmalar, Yapısalcılık, Yapı Sökümü, Post- Yapısalcılık, Post-Modern

Değişimin kaçınılmaz olduğu dünyamızda, insanlık da nasibini almaktadır. Zekâ'nın her dönemin ihtiyaçları kapsamında belirlendiği ve ölçütlerin bu ihtiyaçları karşılaması gerektiği tezinden hareketle öğrenme ihtiyacının arttığı günümüzde tüm kişiler, bilgi çağının gerektirdiği becerilere sahip olmalıdır. Bu açıdan uygulama ve araştırmaya dayalı bir ‘Hayat Boyu Öğrenme Sistemi’ne ihtiyaç var denilebilir. Bu açıdan birey, kendini geliştirmek adına zamanın gerekliliklerine uymalı ve zamandan kopmamalıdır. Kuantum Zekâ’nın ana teması olan ‘hayat boyu öğrenme’ burada devreye girmekte ve bireyin kesintisiz, sürekli ve yenilikçi öğrenmesini vurgulamaktadır.

Kaostan ve sonsuz olasılıktan beslenen bu evrende, en büyük şansımız evreni anlamak için kullandığımız bilimlerin matematikle inanılmaz derece paralel çalışmasıdır. Evrenin Bir Kişiliği Var mı? Kâinatı anlamak için her iki elimize de birer teori alabilseydik bunlar muhtemelen kuantum mekaniği ve izafiyet teorisi olurdu.

Une étude socioterminologique: Circulation interdisciplinaire des termes du physique quantique en turc. Vers le milieu du XXème siècle, la terminologie a été constitué en tant qu'une discipline grâce aux travaux de l'ingénieur autrichien Eugen Wüster (1898-1977). La terminologie continue à évoluer avec de nouveaux besoins et de nouvelles situations émergeant dans la société. A partir des années 1980, nous constatons des nouvelles approches au sein de la terminologie. La socioterminologie (Gambier, 1993; Gaudin 1993, 2003), une des approches contemporaines, propose de tenir compte de la dimension sociale de la terminologie. Pour les socioterminologues, la terminologie doit étudier les termes dans leur utilisation réelle, la terminologie doit être réintroduite dans la pratique sociale qu'est tout discours. Partant de cette approche socioterminologique, nous envisageons d'analyser la circulation des termes essentiels du physique quantique tels que etki-tepki, olasılık, çekim yasası et enerji dans le discours du développement personnel en turc.