Leyla Erbil

"Bu makale Erbil’in metinleri bağlamında, edebiyatın toplumsal ve siyasal olanla bağlarını irdeleyerek metin ve tür ilişkisini ele almayı deneyecektir. Erbil’in metinleri edebiyat tarihindeki pek çok türü iç içe geçirerek toplumsal ve siyasal yaşama müdahale eder. Bu müdahale, dilin sürekli yenilenmesiyle, sınırlarının sürekli genişlemesiyle birlikte hareket eder. Hakikati arayan bir yazarın kılavuzluğunda yeni bir dil ve anlatım geliştirilir. Erbil’in dili, hakikati dile getirme arzusuyla devralınan yerleşik ve egemen dil yapısını kırarak türsüz bir dili açığa çıkarır. Bu bağlamda yazıda, Erbil’in dilinin bilhassa toplumsal ve siyasal hakikatle ilişkisine odaklanılarak türsüzlüğe nasıl imkân tanıdığı açımlanacaktır."

Ruhullah Şaban Özdemir [Giriş] Cumhuriyet dönemi itibariyle cemiyet toplumu olma yolunda ilerlemesine rağmen henüz cemaat bağlarından kurtulamamış Türkiye'de, edebi olarak modernleşme ve getirileri 50'lerin sonrasında daha çok edebiyatın sorguladığı bir konu haline gelmiştir. Ekonomik ve siyasi bunalımların sancıları olarak; edebi baskı ve sansürün de uygulandığı bu dönemde; aydınlar, daha sonraları tamamen yönelmek suretiyle toplum meselelerinin yanı sıra bireyi de ele almışlardır. Edebiyatta bireysel konuları ele almanın beraberinde; her ne kadar görünürde muhafazakâr keskinliği olmasa da (kendi yaşayışında bütünüyle muhafazakâr olamama); muhafazakâr gözükenlere olan hayranlığı ile mutaasıp sayılabilecek Türk Halkı'nın toplumsal-cinsiyet sorunu da popüler olarak işlenmiştir. Dolayısıyla edebi anlamda kadının hem birey hem de toplum bağlamında cesurca incelenmesi de yukarda bahsettiğim edebi dönem içerisinde gerçekleşmiştir. Leylâ Erbil edebi eserleriyle ''toplumsal-cinsiyet/toplumda kadın'' konularını cesurca vurgulamaktan kaçınmadığı gerekçesiyle önemli bir yazardır. Kendisinin ilk romanı olmasına rağmen, edebi çevrede tutunmasına büyük katkı sağladığı Tuhaf Bir Kadın(2017) romanı Leyla Erbil tarafından 1971 yılında yazılmıştır. Tıpkı ilk romanının isminde olduğu gibi, Leylâ Hanım'ı da tuhaf bir kadın olarak nitelendirmek yanlış olmaz. Alman Kültür Derneği'nin Tünel'deki binasında gerçekleştirilen bir panelde Mehmet Fuat'ın öykü kitabı Hallaç'ı(1960) göstererek ''İlginç bir kitap, yazarı kim acaba?'' diye sorması ardından, dinleyiciler arasında bulunmasına rağmen ''benim'' demeye çekinecek (Dündar, 2007, s.14) kadar tuhaf bir kadındır Leylâ Erbil.

Leylâ Erbil’in Üç Başlı Ejderha (2005), Kalan (2011) ve Tuhaf Bir Erkek (2013) metinlerindeki travmatik söyleme ve bu travmatik söylemin etik, politik ve kültürel inşasına odaklanan bu tez, Erbil’in bu metinlerde özgün bir travma anlayışını edebiyatın kök meselesi olan temsil sorununa geri dönerek inşa ettiğini göstermektedir. Bu tezde “travmatik poetika” olarak isimlendirilen Erbil’in özgün kuramsal çabasının Mesihçi bir toplumsal kurtuluşun metinsel tahayyülünde işlevselleştirildiği ortaya konmaktadır. Erbil’in temsil dizgelerinden mimesis ve diegesis’i travma bağlamında yeniden işlevselleştirme biçimi “travmatik mimesis” ve “travmatik diegesis” olarak isimlendirmiştir. Bununla birlikte,  bu tezde, Erbil’in zamandaki ve mekândaki gösterilenleri sonsuza dek çoğaltılmış ve Mesihçi kurtuluşun önünü yok edilmeleriyle açacak gösterenlerin icat edilmesinde “travmatik semiosis” olarak adlandırılan yeni bir temsil dizgesini icat ettiği iddia edilmektedir. Erbil’in travma bağlamındaki bu etik-politik müdahalesi, ele alınan metinlerin çözümlenmesiyle serimlenirken, dünyadaki ve Türkiye’deki biçimleriyle post-Vietnam travma kuramı, edebi travma kuramı, Kıta Felsefesi ve psikanalitik kuramla ilişkileri ile içinde anlamlandırılmaktadır.

***

This thesis, centered upon the examination of the traumatic discourse and its ethical, political, and cultural constructions in Leylâ Erbil’s Üç Başlı Ejderha (2005), Kalan (2011), and Tuhaf Bir Erkek (2013) reveals that Erbil merged a peculiar trauma understanding by reconsidering representation, the root cause of literature. By labeling Erbil’s original theoretical effort as “traumatic poetics”, this thesis shows that it is functionalized in the textual imagination of a Messianic redemption. Erbil’s implementation and re-functionalization of mimetic and diegetic representational modes are named as “traumatic mimesis” and “traumatic diegesis”. In addition to these two modes, in this thesis, it is claimed that Erbil invented an original representational mode called “traumatic semiosis,” which creates signifiers that open the way to Messianic redemption by their annihilation while the signified got multiplied endlessly in time and place. While Erbil’s such ethical-political intervention that takes place in the context of trauma is exposed via textual analyses, her intervention is interpreted in its relations with the post-Vietnam trauma theory, literary trauma theory, continental philosophy, and psychoanalytical theory in their circulations in the world and Turkey.

Leyla Erbil, bir kadın yazar olarak, hem eserlerinde işlediği konularla hem de seçtiği üslupla Türk edebiyatının önde gelen yazarlarından biri olmuştur. Bu çalışma içerisinde, yazarın Cüce adlı hikayesi odak noktası olarak seçilmiş ve yazarın hikayeyi anlatırken seçtiği anlatı çizgisi ve dil düzeyi çözümlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ilk kısmında, Leyla Erbil'in yazarlığı ve romanları değerlendirilmiştir. İkinci kısımda, temel olaylardan ve kişilerden bahsedilerek anlatı düzlemi aktarılmaya çalışılmıştır. Son kısımda ise, anlatı ve dil düzlemindeki çözümlemelere dayanarak, Katherina Reiss'ın sunduğu ilkeler ışığında, Cüce romanını çevirme amacını taşıyan bir çevirmen için bir yönerge oluşturulmaya çalışılmıştır. Böylece, çevirmene kaynak metninin tadını erek metne taşıma hususunda bir iç bakış ve öngörü kazandırma amacını gerçekleştirmeye bir adım yaklaşılmış olur.

Anahtar Kelimeler: Leyla Erbil, Kadın Edebiyatı, Edebiyat Çevirisi, Çeviri Eleştirisi, Metin Çözümlemesi.

As a woman, Leyla Erbil is one of the leading authors in Turkish literature both with themes and styles she chose to use in her each work. She became one of the strongest representatives of the modernist Turkish literature through her novels, novellas, letters, short stories and other works under different genres. In this paper, her novella ''The Dwarf'' is taken into focus by analyzing the style of language and line of the narration she followed in telling the story. In the first part of the paper, her authorship and linguistic aspects of her novels are analyzed. In the second part, the line of narration in the novella is analyzed in order to show the change of language with the appearance of each protagonist under each part. In the last part, based on the analysis of linguistic and narrative aspects, a directive is drawn upon for a translator that is willing to take over the mission and vision to translate the source text into English. By this way, the translator is given the chance to gain insight about how to carry the taste of the original text to the target readers.

Öz Bu çalışmada "Tezer Özlü'den Leylâ Erbil'e Mektuplar" adlı eser incelenmiştir. Mektuplarda olumsuz eleştirinin hedefi olan isimler gizlenmiştir. Mektupların dili iki kişinin samimi diyalogları şeklindedir. Özlü'nün anlaşılır ve süsten uzak bir üslubu vardır. Mektuplar, insanlara geçmişten haber veren formlardır. Bazen bir belge niteliği taşıdıkları gibi kişilerin hayatlarına yönelik ayrıntılara yer vermeleri açısından edebiyat dünyasındaki yazarların ve eserlerinin daha iyi anlaşılmasına da katkı sağlayabilecek bir niteliktedirler. Bu bakımdan mektup araştırmaları önem taşımaktadır. Tezer Özlü'nün ve Leylâ Erbil'in Türk toplumu ve Türk aydınları hakkındaki değerlendirmelerinden hareketle 1970 ile 1980'li yıllarda Türk düşünürlerinin ve toplumunun yaşadığı problemleri tespit etmek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Eserde amacımız doğrultusunda saptadığımız kısımlar alıntılanmış olup bilgiler organize edildikten sonra yorumlama yoluna gidilmiştir. Sıkıntılı bazı hayat tecrübelerinden sonra halk arasında manik-depresif hastalık olarak bilinen bir illete, ilerleyen süreçte de kanser hastalığına yakalanan Tezer Özlü, her özgürlükçü Türk aydınının derinden hissettiği; sosyal ve siyasi baskı, şiddet, korku ve cehalet kültürünün yoğunluğunda bunalımlar yaşamıştır. Bu sosyal ve siyasi engellemelerin etkisi altında kaleme aldığı eserlerinde bireyin ve toplumun önemli meselelerine değinmeyi ihmal etmeyerek özgün eserler vermeyi başarmıştır. Bu eser, Türk toplumunun genel görünümünü yansıtması ve ilerlemecilikten yana olan Türk düşünürlerine yol gösterici bir konumda bulunması bakımından kıymetli sayılmalıdır.

Abstract
In this study, the work titled "The Letters from Leylâ Erbil to Tezer Özlü" was examined. In the letters, names that are the target of negative criticism are hidden. The language of the letters is in the form of sincere dialogues of two people. Özlü has a clear and simple style.
Letters are forms that inform people about the past. Sometimes they have the characteristics of a document and they can also contribute to a better understanding of the writers and their works in the world of literature in terms of giving details about the lives of people. In this regard, letter research is important.
Based on the evaluations of Tezer Özlü and Leylâ Erbil about Turkish society and Turkish intellectuals, it is the aim of this study to identify the problems experienced by Turkish thinkers and society in the 1970s and 1980s. In the study, the parts we identified in accordance with our purpose were quoted and after the information was organized, interpretation method was used.
After some troubled life experiences, Tezer Özlü, who caught a disease among the people known as manic-depressive illness and cancer in the future, felt what every libertarian Turkish intellectual felt deeply; crises experienced in the intensity of social and political oppression, violence, fear and ignorance culture. In her works, which she wrote under the influence of these social and political obstacles, she managed to produce original works by not neglecting to touch on the important issues of the individual and the society. This work should be considered valuable for that it reflects the general outlook of Turkish society and is in a guiding position for Turkish thinkers who favor progressivism.

From past to present narrator has always been a device of fiction narratives like tale, short story,
novel. While narrators of tale and traditional stories are real person, this figure is included fiction world
with novel and modern story. In modern narratives it continues to exist as an imaginary or figural voice.
Narrator which it is discolored format continues to take place on focus of narrative studies. Both of in
traditional studies and narratology studies narrator is divided into several classes.
Terms which are person pronoun origin like first person, second person third person becomes
dominant to traditional paradigm. Whereas categories of several scientists are available in narratology
and these categories are used in American and French narratology studies. Gérard Genette who is an
important name of structuralist narratology recommends terms of heterodiegetic narrator, homodiegetic
narrator, intratextual voice taking basis place of narrator. Also classification attempts like open-closed,
personal-impersonal, omniscience-limited omniscient, reliable-unreliable have been.
In this report known will not be repeated, supposed narrator will attempt to conceptualize and be
described with selected fictional texts. Supposed narrator is not phenomenon which will be added to
other categories. It is a new manifestation of a narrator figure of traditional and narratology. On this
phenomenon which located in novels and modern stories readers think that the text was transferred by
first person narrator or intratextual voice. Whereas in such cases third person narrator or homodiegetic
narrator is only authority of the narrative. At the same time authorized narrator pulled the break for a long
time and it leaves face to face characters with readers. In this case looking monologue of the character
or his stream of consciousness readers think that this character is primary narrator. This phenomenon
which can real thought unless questioned has been described as a supposed narrator in this report.

Yazın tarihimizin dünüyle bugününü karşılaştırdığımızda, yazın tarihimizde yer alan yazar ve şairlerimizin çoğunluğunun egemen oligarşik siyasal eğilimler ve kültürel paradigmalarla kavgalı olduklarını, muhalif bir tutum aldıklarını, kendi yazar dokunulmazlıklarını sanat ve estetiğin kökenleriyle örtüşen bir anlayışla kullandıklarını görürüz. Sabahattin Âli’den başlayarak, Nazım Hikmet’e, Yaşar Kemal’e, Orhan Kemal’e, Fakir Baykurt’a, Ümit Kaftancıoğlu’na kadar birçok yazarımız büyük acılar çekerek, adeta dişleriyle tırnaklarıyla savaşım vererek, hatta ölümü göze alarak yazın dünyasında yer almayı başarmışlardı. Leyla Erbil, Tahsin Yücel, Can Yücel, Nezihe Meriç, Bilge Karasu; Oğuz Atay gibi adlar da yine muhalif tutumlarıyla, iktidar karşıtlıklarıyla bilinmektedirler. Ahmet Arif, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Arif Damar da bu anlamda adları anılması gereken has edebiyatçılarımızdır. 
Günümüz yazın dünyasını soruştururken, 12 Eylül sonrası ünlenmeye başlamış yazarlarımızdan birçoğunun, dolaylı da olsa siyasal tartışmalara uzak durdukları, kültür dünyasındaki “hegemonyacı” eğilimleri görmezden geldiklerini söyleyebiliyoruz. Hasan Ali Toptaş, İhsan Oktay Anar, Hulki Aktunç, Ahmet Ümit, Ayfer Tunç ve daha birçokları böyle bir tutumu benimsemiş durumdadır.

Gelenekle bağlarını koparan 1950 kuşağı içinde değerlendirilen Leylâ Erbil, anormal/deli olarak nitelenen karakterlerin bilincini içeriden yansıtmayı denediği, dilbilgisi kuralları ve noktalama işaretlerini altüst ettiği aykırı diliyle, bu kuşak içinde dahi sivrilen bir yazar olmuştur. İnsan ilişkilerindeki ikiyüzlülükleri, bireysel zaaf ve korkuların yol açtığı kötülükleri, baskılanmış cinselliğin sakatladığı kadın-erkek ilişkilerini, edebiyat dünyasına ve genel olarak topluma egemen olan eril zihniyeti; küçük görülen entelektüel kadınların hayal kırıklıklarını, yazma endişelerini ve toplumsal yaptırımlara karşı çıkan kendilik arayışlarını, çoğunluğunu kadın karakterlerin oluşturduğu anlatılarının merkezine yerleştirmiştir. Bunu yaparken özerk bir kadın dilinin imkânlarını yoklayan yazar, yapıtlarında, Freud'un ve modernist edebiyatın sunduğu teknik olanaklardan yararlanmıştır. Yarattığı bu estetik sapma yanında toplumcu-eleştirel bakış açısını terk etmediğini, açık siyasi göndermeler yoluyla toplumsal hafızaya seslendiği bütün yapıtlarında görmek mümkündür. Bu yazı, Erbil'in bir " kadın yazar " olarak Türk edebiyatındaki özgün konumuna, sözü edilen özellikler ışığında değinme amacı taşımaktadır.

Özet Modern Türk romanı içerisinde ayrıcalıklı bir yere sahip olan Leyla Erbil, Mektup Akları romanında ak ve evlilik olgusuna, kadının kendini var etme mücadelesine dair deerler dizgesini aktarır. Yazar, kadının ak açmazlarını kurmaca metnin söylem düzeyindeki görünümleriyle dikkatlere sunar. Bu makalede, romanın eyleyen unsuru olan kiiler dünyasının görünümleri tespit edilecektir. Kiiler dünyasının ak ve evlilik olgusuna bakı açılarındaki farklılıkları ortaya konulacak ve anlatının kurgusunu açımlayan unsur olarak kiiler dünyasının ilevi tahlil edilecektir. Abstract Leyla Erbil having a privileged place in the modern Turkish novel conveys the struggle for women to have self-transfer of the string values and the concept of love and marriage into the novel named " Mektup Akları ". The author offers women's love dilemmas facing the fictional world views to the level of discourse. In this article an element of the novel that acts on the world views of people will be identified. People's differently perceiving love and marriage will be emphasized and differences in perspectives and describes the elements of narrative fiction will be analyzed. Giri: Leyla Erbil'in Romancılıı Sanat, ölümlü insanın varolusal kaygılarının dıavurumsal formu; toplumun yaam refleksi olan yazarın, yaama tutunma ve ölümsüzlüe ulama serüveninde dünyayı anlama çabasının bir ürünü ve evrene bıraktıı ebedi bir imzasıdır. Demophilus'un " Seçimlerin olmadıı yerde kölelik balar " (Eliuz, 2009: 77) aforizması, Türk kadınının toplumsal yapı içerisinde varolu serüvenine bakmayı gerekli kılar ki bu süreç Tanzimat bildirisi ile ivme kazanır. Türk kadınının canlı ve iradeli bir kimlik kazanmaya baladıının ilk emareleri Tanzimat anlatılarında hayat bulurken; günümüzde ise sorumlu yazar tavrıyla Leyla Erbil anlatılarında ve özellikle çalımanın konusu olan Mektup Akları • KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Örencisi.