MODELLEME

Bilgi güvenliğine ilişkin olarak ABD hükümeti tarafından idame edilen Ulusal Zafiyet Veritabanına (NVD) kaynak oluşturan ve açık kaynak olarak ulaşılabilen zafiyet veritabanları ve listeleri bulunmaktadır. Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından başlatılan Bütünleşik Siber Güvenlik Sistemi (BSGS) fizibilite çalışması kapsamında, STM A.Ş. ve ANEL ARGE tarafından prototip bir ürün geliştirilmektedir. Prototip ürün ile bu veritabanlarından çekilen bilgiler işlenerek bilgi güvenliği ve zafiyet ontolojisine uygun olarak güvenlik uzmanlarına sağlanacak arayüzler vasıtası ile bilgi güvenliği zafiyetlerinin önsel koşullarının ve olası sonuçlarının analizi için bir ortam sağlanacaktır. Bu bildiri ile BSGS fizibilite çalışması ve ara çıktılarından da yararlanılarak; bilgi güvenliği ve siber savunma konularında simülasyon ve modellemenin önemi ve kullanım alanları ele alınmıştır. Siber uzayın simüle edilmesi için tehditlerin ve varlıkların gerçekçi olarak modellenmesi, siber ataklara karşı geliştirilecek savunma tekniklerinin deneneceği sınama ortamlarının oluşturulması, muhtemel siber saldırı durumları ve önleyici kurumsal uygulamalar, kritik altyapıların ve SCADA sistemlerinin güvenliği konularında incelemeler ve değerlendirmeler yapılmıştır.

Özet Atıksu arıtma tesislerinde oluşan sera gazı emisyonları son yıllarda küresel ölçekte önem kazanan bir konu haline gelmiştir. Özellikle nitröz oksit (N2O), atıksu arıtma tesislerinden kaynaklanan en önemli sera gazlarından biridir. Sera gazı emisyonu miktarı, atıksu arıtma tesisinde uygulanan prosese ve işletme koşullarına bağlı olarak ihmal edilebilir seviyelerden önemli miktarlara kadar çıkabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, İstanbul'da bulunan dokuz adet biyolojik atıksu arıtma tesisinin incelenmesi suretiyle, bu tesislerde oluşan sera gazı miktarlarının tahmin edilmesi ve tesislerinin sera gazı emisyonu miktarları bakımından karşılaştırılmasıdır. Böylece, atıksu karakterizasyonu ve proses konfigürasyonu gibi faktörlerin sera gazı emisyonu üzerine etkisi araştırılmıştır. Atıksu arıtma tesislerinin sera gazı emisyonları model bazlı hesaplanmış olup, bu amaçla General Purpose Simulator (GPS-X) sürüm 6.5 simülasyon programı kullanılmıştır. İstanbul'da bulunan ve toplam eşdeğer nüfusu 6.395.341 kişi olan dokuz biyolojik atıksu arıtma tesisinin 2020 yılı için net metan gazı (CH4) emisyonu 45.497 tCO2eşd/yıl ve net N2O gazı emisyonu 697.942 tCO2eşd/yıl olarak tahmin edilmiştir. Proses konfigürasyonunun, arıtma prosesinin gelişmişlik düzeyinin, atıksu KOİ/TKN oranının ve azot giderim veriminin atıksu arıtma tesislerinden kaynaklanan sera gazı oluşumunu etkilediği belirlenmiştir. Özellikle azot gideren proseslerin N2O gazı emisyonu oluşumuna olan etkisi ve bu prosesleri etkileyen faktörler konusunda araştırma yapılması ihtiyacı mevcuttur. Gelecekte yapılacak bu araştırmalar ışığında N2O gazı emisyonu oluşumunu azaltıcı tesis içi çözümlerin ve işletme stratejilerinin belirlenmesi mümkün olacaktır. Anahtar kelimeler: Atıksu arıtma tesisi, biyolojik arıtma, nitröz oksit, sera gazı emisyonu Abstract Greenhouse gas emissions from wastewater treatment plants have become a globally important issue. Especially nitrous oxide (N2O) is one of the most important greenhouse gases emitted from wastewater treatment plants. Depending on the process configuration and operating conditions, the greenhouse gas emissions can vary from negligible to considerable levels. The aim of this study is to estimate and comparatively evaluate the greenhouse gas emissions from nine full scale municipal wastewater treatment plants located in Istanbul. The effects of wastewater characterization and process configuration on the emissions were also studied. The emissions of the plants were calculated by mathematical modelling and General Purpose Simulator (GPS-X) version 6.5 was used for modelling purposes. Net methane (CH4) and N2O emissions of nine wastewater treatment plants with a total population equivalent of 6.395.341 were estimated as 45.497 tCO2eqv/year and 697.942 tCO2eqv/year in 2020, respectively. It was determined that treatment level, COD/TKN ratio and nitrogen removal efficiency have a significant effect on emissions of the investigated plants. Especially N2O emissions from treatment plants for nitrogen removal should be investigated in more detail. Thus, efficient operation conditions and in-plant measures can be taken in order to reduce the N2O emissions of these plants.

Geometri yaşadığımız dünyayı tanımlamamıza yardımcı olan ve yeri doldurulamaz kavramsal bir araçtır (Mammana, Micale ve Pennisi, 2012). Geometri eğitiminde görselleştirme oldukça önemlidir. Görselleştirme soyut bir yapı olan matematiğin ve özellikle geometri kavramlarının olabildiğince somutlaştırılmasına yarayan bir araçtır. Bu sayede öğrencinin dikkatinin çekilmesi, motive olmaları, öğrenmenin somutlaştırılması ve öğrencinin kendi bilgilerini organize etmesi kolaylaşmaktadır (Işık ve Konyalıoğlu, 2005). Bu sebeple geometri öğretiminde görselleştirme materyallerinin artması, somut materyaller ve bilgisayar desteğinin sağlanması durumunda uzamsal yeteneklerin gelişeceği düşünülmektedir (Karaaslan, Karaaslan ve Delice, 2012). Göktepe ve Özdemir (2013), üzerinde yaşadığımız dünya üç boyutlu olduğundan ve öğrenciler çevrelerini anlamak için üç boyutlu geometriye daha çok ihtiyaç duyduklarından geometri öğretiminde uzay geometriye daha fazla önem verilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Uzay geometri öğretiminde kullanılan yazılımlardan biri Cabri 3D dir. Cabri 3D öğrencilere ve öğretmenlere üç boyutlu geometri öğreniminde ve öğretiminde kolaylık sağlayan bir yazılımdır (Accascina ve Rogora, 2005). Cabri 3D ile yapılan ders tasarımlarının uzay geometri konusunda cisimlerin hareket ettirilmesi, döndürülmesi, öğrencilerin kendi ön öğrenmeleri ile matematiksel yapılar oluşturabilmeleri öğrencilerin ön öğrenmelerini test etmelerine ve genellemeler yapabilmelerine olanak sağlamaktadır (Topaloğlu, 2011). Bu çalışmanın amacı öğretmen adaylarının Cabri 3D yardımıyla bir günlük hayat problemini çözme sürecini ve problem çözümünde yaptıkları hataları incelemektir. Çalışma nitel araştırma yaklaşımı olarak tasarlanmıştır. Yöntem olarak durum çalışması (case study) yöntemi kullanılmıştır. Çalışma bir devlet üniversitesinde öğrenim görmekte olan 7 ilköğretim matematik öğretmenliği öğrencisiyle yürütülmüştür. Veriler gözlem ve görüşmeler yardımıyla toplanmıştır. Uygulama esnasında her bir öğrenci kamera ile kayıt altına alınmış ve daha sonra yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Verilerin analizinde araştırmacıların hem fikir olmasına özen gösterilerek kod ve kategoriler belirlenmiştir. Katılımcılara 8 saat boyunca yazılım kullanımı, etkinliklerle öğretilmiştir. Bu sürenin sonunda Cabri 3D yardımıyla, verilen günlük hayat problemini çözmeleri istenmiştir.
Çalışmada öğrencilere sorulan günlük hayat problemi: “Cabri 3D yardımıyla hayalinizdeki evi inşa ediniz. Bu evin pencere ve kapı dışındaki dışarıdan gözüken yüzeylerini boyayınız. Bir kutu boya ile 10 cm2 lik alan boyanmaktadır ve bir kutu boyanın maliyeti 25 tl dir. Evinizin boyanması kaç tl ye mal olur?” şeklindedir.
Elde edilen verilerin analizi sonucunda; veriler yedi kategoride toplanmıştır. Bu kategoriler; yazılımla çalışırken öğrencilerin çizimde ve uygulamada sıkıntı çektiği noktalar, yazılımla ilgili genel görüşler, yazılımla çalışmanın geleneksel yönteme göre anlamlı öğrenme sağlayıp sağlamadığına ilişkin görüşler, yazılımla çalışmanın katı cisimlerde kullanışlı olup olmadığına ilişkin görüşler, ev çiziminde kullanılan elemanlar, öğrencilerin problemi çözme şekilleri ve problem çözümünde yapılan hatalar olarak belirlenmiştir. Analiz sonucuna göre; yazılımla çalışılırken öğrencilerin en fazla katı cisim çiziminde ve çizilen katı cisim üzerine iki boyutlu olan kapı ve pencere çizmekte sıkıntı yaşadıkları görülmüştür. Ayrıca, fare kullanımı, pratik yapmamaları ve alan hesabı yapmakta da güçlük çektikleri belirlenmiştir. Yazılımla ilgi genel görüşler incelendiğinde öğrencilerin yazılımla çalışmayı eğlenceli buldukları, ilgilerini, dikkat ve motivasyonlarını arttırdıkları belirlenmiştir. Yazılımla çalışmanın geleneksel yönteme göre anlamlı öğrenme sağlayıp sağlamadığına ilişkin görüşler incelendiğinde katılımcıların çoğunun (6) anlamlı öğrenme sağladığını belirttikleri görülmüştür. Sebep olarak; şekilleri her yönden görmeleri, görerek öğrenmeleri ve şekillerin tahtadaki çizimden daha düzgün olduğunu belirtmişlerdir. Yazılımın katı cisimlerde çalışmak için kullanışlı ve uygun olup olmadığına ilişkin görüşler incelendiğinde öğrencilerin çoğu (6), görsel olması ve daha anlaşılır olması sebebiyle yazılımın kullanışlı ve uygun olduğunu belirtmişlerdir. Bir öğrenci ise yazılımla çalışmanın kullanışlı olmadığını, zaman alıcı olduğunu ve test tekniği için uygun olmadığını ifade etmiştir. Problem çözümünde Cabri 3D yardımıyla çizim yaparken ev gövdesi olarak en fazla küpün, pencere şekli olarak en fazla üçgen ve karenin, kapı şekli olarak da düzgün altıgen ve üçgenin tercih edildiği belirlenmiştir. Öğrencilerin problemi çözme şekilleri incelendiğinde; önce ev gövdesinin alanının hesaplandığı, daha sonra diğer elemanların alanlarının hesaplanarak işlem yapıldığı ve en son oran orantı yardımıyla çözüme ulaştıkları görülmüştür.
Problem çözümünde yapılan hatalar incelendiğinde; katılımcıların en çok şeklin görünen yüzlerini tam tespit edemedikleri için hata yaptıkları belirlenmiştir. Görünen yüzlerin tam tespit edilememesi sonucunda eksik alandan kaynaklanan hata sayısının fazla alan hesabından kaynaklanan hata sayısından daha çok olduğu görülmüştür. Buna ek olarak şekil ve yüzlerin eş kabul edilmesi ve boyanacak alana doğru karar verildiği halde işlem hatası yapmalarından kaynaklanan hatalar en çok yapılan hatalar sıralamasında ikinci sırada yer almıştır.
Öğretmen adaylarına, teknolojiyi matematiğe öğretimine entegre edebilmelerine yönelik derslerin lisans öğrenimde verilmesi ve bu derslerde Cabri 3D gibi dinamik yazılımları öğrenmelerine imkan tanınması önerilmektedir.
Anahtar kelimeler: Cabri 3D, katı cisimler, günlük hayat problemi
KAYNAKÇA:
Accascina, G. & Rogora, E. (2005). Using Cabri 3D: First impressions. In F. Olivero & R. Sutherland (Eds.) Visions of Mathematics Education: Embedding Technology in Learning. Proceedings of the 7th International Conference on Technology in Mathematics Teaching (53-60). Bristol: University of Bristol
Göktepe, S. ,Özdemir, A., ġ. (2013). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının uzamsal görselleştirme becerilerinin SOLO modeli ile incelenmesi, Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi 3 (2), 91-146
Işık, A. , Konyalıoğlu, A. C. (2005). Matematik eğitiminde görselleştirme yaklaşımı, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 462-471.
Karaaslan, G., Karaaslan, K. G. ve Delice, A. (2012). Öğrencilerin uzamsal yeteneklerine göre üç boyutlu geometri problemlerinin çözümlerinin incelenmesi, X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde, Türkiye.
Mammana, M. F. , Micale, B ve Pennisi, M. (2012). Analogy and dynamic geometry system used to introduce three-dimensional geometry. International Journal of Mathematical Education in Science and Technology, 43 (6), 818-830.
Topaloğlu, Ġ. (2011). Cabri3D ile yapılan ders tasarımlarının öğrencilerin uzamsal görselleme ve başarılarına etkisinin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Ulkemizin her bir karis topragi bircok uygarliga ev sahipligi yapmistir. Bu topraklarda yasayan butun uygarliklar biraktiklari eserler ile kendi sosyal, kulturel vb. bircok alanda miraslarini gelecek nesillere en somut haliyle gostermeyi basarmislardir. Anadolu’nun zenginligini gosteren eserleri koruyup sahip cikmak, gelecek nesillere en orijinal haliyle aktarabilmek bizlerin kulturel gorevlerindendir. Turkiye sahip oldugu kulturel miras nedeni ile tarihi eser koruma, yenileme ve belgelemenin yogun calismalarin oldugu bir konumdadir. Gunumuzde veri elde etme teknolojilerinin gelismesiyle beraber mimari eserlerin dijital ortama aktarilip belgelenmesi ve basta restorasyon projeleri olmak uzere bir cok alanda altlik olmaktadir.  Tarihi kulturel miraslarin belgelenmesi icin bircok farkli yontem bulunmaktadir. Sayisal fotogrametri teknigi belgelenme calismalarinda kullanilan en onemli yontemlerden biridir(Yakar vd,. 2009). Bu calisma Kapadokya’nin batisinda, Aksaray ili sinirlarindaki Guzelyurt ilcesi, Sivrihisar koyu icerisinde bulunan Kizil Kilise’nin belgeleme amacli fotogrametrik rolove calismasini icermektedir. Klasik olcme teknikleri ve IHA platformu yardimiyla fotogrametrik resim cekim teknikleri de goz onunde bulundurularak eserin fotograflari cekilmistir.  Yapilan calismalar sonucunda Kizil Kilisenin dis cephesinin olcekli cizimleri, uc boyutlu modeli ve nokta bulutlari elde edildi. Sayisal fotogrametri teknigi teknolojiyle beraber kendini surekli yenilemekte olup bize kulturel miraslari belgelenmesi calismasinda zaman ve maliyet olarak donanim ve yazilimlar yardimiyla cok buyuk kolayliklar ve imkânlar saglamaktadir. IHA’larin gelismesi ve bu alana dâhil olmasiyla birlikte yersel fotogrametride karsimiza cikan sorunlarin bircogu ortadan kalkmistir