Mustafa Kemal Paşa

Mütareke döneminin bilinen ilk milli örgütü Kara Vasıf Bey’in kurduğu İttihatçı yapıdaki Karakol Cemiyeti’dir. Cemiyet, Kocaeli Yarımadası’nı kontrol altında almak için bölgede Rum çetelerine karşı silahlı teşkilat oluşturmuştur. Gebze ve civarındaki teşkilatın başına da Yahya Kaptan’ı getirmiştir. Sivas’ta gerçekleştirilen kongrede tüm bölgesel milli cemiyetlerin Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmesine karar verilmiştir. Karakol Cemiyeti de bu kararı görünüşte kabul etmiş ancak örgütünü muhafaza ederek bağımsız davranmaya çalışmıştır. ARMHC adına karar ve yürütmeyi üstlenen Heyet-i Temsiliye’nin reisi Mustafa Kemal Paşa Yahya Kaptan ile beraber Gebze ve Kartal teşkilatını doğrudan Heyet-i Temsiliye’ye bağlamak isteyince ARMHC’nin İstanbul teşkilatı olarak bilinen Karakol Cemiyeti buna direnmiş ve artık kendi nüfuzundan çıkan Yahya Kaptan’ı bölgeden uzaklaştırmaya çalışmıştır. Rumlar ve Üsküdar Mutasarrıfı Ziver Bey tarafından da pek çok suçla itham edilen Yahya Kaptan İstanbul’dan gönderilen hükümet kuvvetleri tarafından 9 Ocak 1920’de Tavşancıl’da katledilmiştir. Mustafa Kemal Paşa ortaya koyduğu belgeler doğrultusunda Nutuk’ta bu olaydan uzun uzun bahsetmekte ve İstanbul teşkilatını hükümetle işbirliği yapmakla suçlamaktadır. Yine Kartal ve Gebze’de İstanbul teşkilatıyla bağlantısı olan bazı isimleri de İngiliz Muhipleri Cemiyeti adına faaliyet yürütmekle itham etmektedir. Konuyla ilgili başka belge ve kaynaklar da incelendiğinde İstanbul teşkilatının ve Mustafa Kemal Paşa’nın itham ettiği isimlerin Yahya Kaptan’ın katledilmesinde pay sahibi oldukları bir gerçek olarak ortaya çıkmaktaysa da hükümetle doğrudan işbirliği halinde oldukları ve Milli Mücadele’ye ihanet ettikleri sonucuna varmak mümkün gözükmemektedir. Bu olay en azından TBMM’nin açılışına kadar Müdafaa-i Hukuk hareketinin tek merkezli olmadığı gerçeğiyle beraber düşünülmelidir. Kocaeli Yarımadası’nda Karakol Cemiyeti ve Mustafa Kemal Paşa arasındaki rekabet 16 Mart 1920’de İstanbul’un resmen işgal edilmesine kadar devam etmiştir.

Karakol Association, which was initiated by Kara Vasıf Bey in a Unionist manner, is the very first known Turkish national defensive organization of the Armistice ( of Mudros ) period. The Karakol Association had formed an armed organization against Greek bands in order to get the Kocaeli Peninsula area under control and Yahya Kaptan was appointed as the head of the organization in Gebze and its vicinities. It was decided in the Congress of Sivas that all regional national organizations had to be unified under ‘Association for the Defense of the Rights of Anatolia and Rumelia”. The Karakol Association agreed to outwardly admit this decision but they still tried to maintain their own organization and act independently. When Mustafa Kemal Pahsa, who was the chief of the Committee of the Representativies which was in charge of the decision and execution in the name of ADRAR, wanted to connect Gebze and Kartal districts and also Yahya Kaptan to the Committee of Representativies directly, but it was rejected by the Karakol Association which was then recognized as the İstanbul branch of ADRAR, and they tried to conduct Yahya Kaptan away from the mission as he had been becoming uncontrollable. Yahya Kaptan, who had been accused in a great deal of allegations by Greeks and Ziver Bey, the governor of Scutari, was killed in Tavşancıl on 9th January by the Government forces dispatched from İstanbul. Mustafa Kemal Pasha, in line with documents he himself puts fort, mentions of this incidence greatly in his Speech and accuses the İstanbul branch of the Committee of being in collaboration with the İstanbul Government. Again, he accuses some persons at Kartal and Gebze districts of to be in connection with their activities conducted in favour of ‘the Association of the Friends of England in Turkey’. Although, when other related documents and sources analyzed, the fact that the persons who were accused by Mutafa Kemal Pahsa apparently had a part in the murder of Yahya Kaptan, it is much too far as a possibility to conclude that they had a direct connection with the Istanbul Government in treachery and treason against the Turkish National War of Independence. This incidence should be considered in paralel with the immediate fact that ‘the Defense of the Rights Movement’ was not at all concentric, at least until the opening of the Turkish Grand National Assembly. The competition between Mustafa Kemal Pasha and the Karakol Assosiation in the Kocaeli Peninsula continued until 16th March, 1920, when İstanbul was virtually occupied.

In this study, the policy of Ali Rıza Pasha Government towards National Forces was revealed by examining the Istanbul press of the period. Especially the third Damat Ferit Pasha Government implemented a policy of repression against the National Forces, which emerged against the invasions after the Armistice of Mudros. However, this government was not able to succeed in the politics followed and had to resign on 30 September 1919 after the Sivas Congress. Afterwards Ali Rıza Pasha Government, which adopted much more moderate policy towards the National Forces, was established on 2 October 1919. This change was not only a political victory for the National Forces but was also important for the beginning and course of official relations between Istanbul and Ankara. Furthermore, Ali Rıza Pasha Government made various attempts to control and even neutralize the National Forces although it followed a positive policy towards these forces until its resignation on 3 March 1920.

Türkler ile Hint Müslümanları arasındaki yakın ilişkiler, kadim Türk devletlerine kadar uzanan oldukça köklü bir tarihi geçmişe sahiptir; ancak 19. yüzyılda Hindistan’ın İngiliz sömürgesi olmasından sonra, Hint Müslümanlarının halifeliği elinde bulunduran Osmanlı Devleti’ne bağlılığı yeni bir anlam kazandı. Özellikle, II. Abdülhamit’in saltanat yıllarında kurulan dostluk köprüsü, Hint Müslümanlarının, 19. yüzyıl sonlarından itibaren Osmanlı Devleti’nin dağılma sürecinde her biri toprak kayıplarıyla biten savaşlarının hemen hepsinde Türklere maddi ve manevi yardımlarına vesile oldu. Hint Müslümanlarının yardımları, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti’nin girdiği savaşlarda özellikle Trablusgarp Savaşı (1911- 1912) ve Balkan Savaşlarında (1912-1913) sistematik bir hale geldi. Ne var ki, I. Dünya Savaşı’nda (1914-1918) sömürge olarak bağlı oldukları İngiltere ile Osmanlı Devleti’nin savaş hali nedeniyle, savaş süresince İngiliz savaş politikasına boyun eğmek zorunda kalan Hint Müslümanlarının yardımları İngiltere tarafından engellendi. Dahası İngiltere, Osmanlı Devleti’ne karşı açtığı cephelerde Hintlilerle birlikte Hint Müslüman askerlerini de kullandı. Savaş süresince Hindistan’ı lojistik olarak kullanan İngiltere, ayrıca, esir aldıkları Osmanlı askerlerinin bir kısmını o dönemde Hindistan’a bağlı çeşitli bölgelere götürdü. Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte hilafetin ve Türkiye’nin toprak bütünlüğünün korunması için İngilizlerden söz alan Hint Müslümanları, özellikle de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasından sonraki süreçte Türk Kurtuluş Savaşı’na (1919-1922) önemli maddi destek sağladılar. Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasından sonra TBMM Başkanı ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Türk milleti adına, gönderilen yardımlar için Hint Hilafet Komitesi aracılığıyla Hint Müslümanlarına teşekkür ederken, uzun süren savaşlarda yanmış, yıkılmış Türkiye’nin imarı için bu yardımların sürdürülmesini de istedi. Bu çalışmada, Hint Müslümanlarının 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti ve Türkiye’ye yardım ve destekleri ele alınacaktır. 
The close relations of Turks and Indian Muslims have a very old historical background that goes back to the ancient Turkish states. However, after India became under British colonial rule in the 19th century, the loyalty of Indian Muslims to the Ottoman Empire, which held the caliphate, gained a new meaning. Especially the bridge of friendship established during the reign of Abdulhamit II led to the Indian Muslims’ material and moral aids to the Turks since the end of the 19th century in almost all of the wars during the Ottoman Empire’s disintegration process, each of which ended with the loss of land. The aid of Indian Muslims became systematic in the wars of the Ottoman Empire in the first quarter of the 20th century, especially during the Tripoli War (1911-1912) and the Balkan Wars (1912-1913). However, during the World War I (1914-1918), the aids of Indian Muslims, who had to succumb to the British war policy during the war, was prevented by Britain due to their war with the Ottoman Empire. Moreover, Britain used Indian Muslim soldiers along with the Indians in the fronts it opened against the Ottoman Empire. Britain made use of India in terms of logistics during the war, and also took some of the Ottoman soldiers as captive and sent them to various regions of India. At the end of the World War I, Indian Muslims obtained a promise from the British for the protection of caliphate and Turkey’s territorial integrity. Indian Muslims provided significant financial support to “The Turkish War of Independence” (1919-1922), especially in the process after the inauguration of the Turkish Grand National Assembly. After the triumph in the War of Independence, Mustafa Kemal Pasha, the Speaker of the Turkish Grand National Assembly and Commander-in Chief, thanked, on behalf of the Turkish nation, the Indian Muslims through the Indian Committee of the Caliphate for the aids sent, and he also asked for the continuation of these aids in order to contribute to the reestablishment of Turkey, which was devastated then due to the lasting wars. In this study, the aids and supports of the Indian Muslims to the Ottoman State and Turkey at the first quarter of the 20th century will be discussed.

Although the intelligence activities that started during the Hun period in Turkish history continued in various ways in the Ottoman classical period, the first was it started to be organized during the reign of II. Abdulhamid. This organization, which gathered under the roof of "Teşkilat-ı Mahsusa" under the command of Enver Pasha after 1913 and was kept alive by the members of the Committee of Union and Progress, carried out irreplaceable works for the Ottoman Empire. In the internal correspondence, Mustafa Kemal Pasha took his place in this organization by using the nickname "Nuh Bey", and in the same way, Kara Vasıf Bey "Cengiz", Miralay Şevket Bey (Çanakkale Fortified Position Commander), "Isa", used this names in many activities in the Karakol Cemiyeti. In this study, in the light of archive documents, the code names used in the correspondence between the members of the Karakol Cemiyeti, which was established after the dissolution of the Special Organization, and the telegram samples they used will be discussed.

Mütareke döneminin bilinen ilk milli örgütü Kara Vasıf Bey’in kurduğu İttihatçı yapıdaki Karakol Cemiyeti’dir. Cemiyet, Kocaeli Yarımadası’nı kontrol altında almak için bölgede Rum çetelerine karşı silahlı teşkilat oluşturmuştur. Gebze ve civarındaki teşkilatın başına da Yahya Kaptan’ı getirmiştir. Sivas’ta gerçekleştirilen kongrede tüm bölgesel milli cemiyetlerin Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmesine karar verilmiştir. Karakol Cemiyeti de bu kararı görünüşte kabul etmiş ancak örgütünü muhafaza ederek bağımsız davranmaya çalışmıştır. ARMHC adına karar ve yürütmeyi üstlenen Heyet-i Temsiliye’nin reisi Mustafa Kemal Paşa Yahya Kaptan ile beraber Gebze ve Kartal teşkilatını doğrudan Heyet-i Temsiliye’ye bağlamak isteyince ARMHC’nin İstanbul teşkilatı olarak bilinen Karakol Cemiyeti buna direnmiş ve artık kendi nüfuzundan çıkan Yahya Kaptan’ı bölgeden uzaklaştırmaya çalışmıştır. Rumlar ve Üsküdar Mutasarrıfı Ziver Bey tarafından da pek çok suçla itham edilen Yahya Kaptan İstanbul’dan gönderilen hükümet kuvvetleri tarafından 9 Ocak 1920’de Tavşancıl’da katledilmiştir. Mustafa Kemal Paşa ortaya koyduğu belgeler doğrultusunda Nutuk’ta bu olaydan uzun uzun bahsetmekte ve İstanbul teşkilatını hükümetle işbirliği yapmakla suçlamaktadır. Yine Kartal ve Gebze’de İstanbul teşkilatıyla bağlantısı olan bazı isimleri de İngiliz Muhipleri Cemiyeti adına faaliyet yürütmekle itham etmektedir. Konuyla ilgili başka belge ve kaynaklar da incelendiğinde İstanbul teşkilatının ve Mustafa Kemal Paşa’nın itham ettiği isimlerin Yahya Kaptan’ın katledilmesinde pay sahibi oldukları bir gerçek olarak ortaya çıkmaktaysa da hükümetle doğrudan işbirliği halinde oldukları ve Milli Mücadele’ye ihanet ettikleri sonucuna varmak mümkün gözükmemektedir. Bu olay en azından TBMM’nin açılışına kadar Müdafaa-i Hukuk hareketinin tek merkezli olmadığı gerçeğiyle beraber düşünülmelidir. Kocaeli Yarımadası’nda Karakol Cemiyeti ve Mustafa Kemal Paşa arasındaki rekabet 16 Mart 1920’de İstanbul’un resmen işgal edilmesine kadar devam etmiştir.

Tek Parti dönemi, Türk tarihinin modernleşme sürecinde önemli ve nihayi bir noktayı teşkil etmektedir. Hatırlanacağı üzere 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yapılan reform çalışmaları, Cumhuriyet döneminde daha güçlü bir zeminde ve inkılâp istikametinde ilerlemiştir. Cumhuriyetin kurucuları, reformist olduklarından bu süreçte ideal bir düzene ulaşmak için köklü değişimlerin yolunu açmaktan imtina etmemişlerdir. Genel olarak bu köklü değişimler kendiliğinden gelişmemekle beraber ideolojik bir çerçevede, Batıya dönük ve sistematik bir surette işlemiştir. Bu girişimlerin en önemlilerinden biri de Tek Parti döneminin sancılı ve zorlu girişimlerinden biri olan Harf İnkılâbı’dır.
İnkılâp Hareketi daha düşünce aşamasında iken ciddi eleştirilere maruz kalmıştır. Bu eleştiriler inkılâbın uygulanmasından sonra hız kazanmıştır. İsmet İnönü’nün  Cumhurbaşkanlığı dönemine dek süren devrimin etkisi, Adnan Menderes döneminde dahi tartışmalara konu olmuştur. Bu çalışma Harf İnkılâbının uygulanma sürecinde gelişen aksaklıkları, sorunları analiz etmeye yönelik olmakla birlikte devrime yönelik olumlu ve olumsuz yaklaşımları arşiv belgeleri ışığında, genel bir surette değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın zamansal kapsamı devrimin uygulanmasından sonraki 30 yıllık süreci ihtiva etmektedir.

Ankara’da bulunan Birinci Büyük Millet Meclisi binası, 23 Nisan 1920’den, 18 Ekim 1924’e kadar Türkiye Parlamentosuna hizmet vermiş bir binaydı. 1924’ten sonra Cumhuriyet Halk Fırkası genel merkezi olarak kullanılmaya başlanan bina, 1952’de Millî Eğitim Bakanlığına devredildi. Bina, 23 Nisan 1961’den, 1981’e kadar Birinci Büyük Millet Meclisi Müzesi adıyla faaliyetteydi. 1981’de yapılan düzenlemeyle birlikte adı Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak değiştirildi ve bina günümüze kadar bu şekilde hizmet vermeye devam etti. Bugün bu müzede yer alan ve üzerinde “Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları Başkumandanlığı” ve “Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal” yazılı iki mühür sergilenmektedir. Mühürlerden birincisi Millî Mücadele ordusunu, ikincisi ise Millî Mücadele Meclisini temsil etmektedir. Bugünden bakılırsa, Başkumandanlık mührü Millî Mücadele’nin 100. yılını [2019], Meclis Reisliği mührü ise Türkiye Büyük Millet Meclisinin 100. yılını [2020] temsil etmektedir. Söz konusu mühürler, tek parti döneminin en belirgin isimlerinden biri olan Recep Peker tarafından 1920’lerin başından, 1940’lara kadar muhafaza edilmişti. Peker, 3 Nisan 1942’te Mecliste yapmış olduğu bir konuşmada, Mustafa Kemal Paşa’nın Başkumandanlık ve Meclis Reisliği mühürlerinin kendisinde olduğunu açıklamıştı. Peker 1920’de Heyeti Temsiliye çalışmalarına katılmış ve Türkiye Büyük Millet Meclisi açılınca Başkâtiplik görevine getirilmiş bir isimdi. Mustafa Kemal Atatürk ile olan yakınlığı ise Ankara’ya geldiği 4 Şubat 1920’den, son görüşme tarihi olan 5 Nisan 1938’e kadar sürmüştü. Peker’in en dikkat çekici özelliği, Atatürk’e ve dolayısıyla Kemalizm’e olan sarsılmaz duygu ile bağlılığıydı. Millî Mücadele’nin hatırası olan bu iki mührü yirmi yıldan uzun süre boyunca saklaması bu bağlılığın en önemli sebebiydi. Çalışmada, Kurtuluş Savaşı Müzesi’nde sergilenmekte olan Başkumandanlık ve Meclis Reisliği mühürlerinin muhafaza edilme, ortaya çıkış ve sergilenme öyküsü ele alınacaktır.