Tekerlemeler

Masalın yapı taşlarından formeller içinde bir birim olan bitiş formelleri, anlatıcılar tarafından masalı sonlandırmak üzere söylenirler ve değişik kullanım biçimleriyle dikkat çekerler. Bu çalışmada, zengin bir masalcılık geleneğine sahip olan İdil-Ural Bölgesi’nin kadim halklarından Tatar Türklerinin masallarında geçen bitiş formelleri çeşitli yönleriyle incelenerek sınıflandırılmıştır. Ortaya çıkan sınıflandırmada bitiş formelleri yalın, ani, şahsi ve öğretici olmak üzere dört üst maddede toplanmıştır ve bunlar çalışma içerisinde başlık açılarak irdelenmiştir. Bu üst maddelerden sadece yalın bitiş formelleri çok yönlü kullanım özelliklerine sahip olmasından dolayı kendi içerisinde selamete ermekle, yuvaya dönmekle, düğün yapmakla, yemek içmekle, iktidar kazanmakla, cezalandırmakla ve affetmekle ilgili olanlar şeklinde yedi alt maddede tekrar sınıflandırılmıştır. Formellerin sınıflandırılması için Thompson’un Motif Index of Folk Literature isimli eserinde sistemleştirdiği alfabetik numaralandırma yöntemi daha sonra eklenebilecek olası bitiş formelleri göz önünde bulundurularak Sakaoğlu’nun Masal Araştırmaları isimli eserinde formel sınıflandırmasını verirken kullandığı maddeleri isimlendirme tekniği ile harmanlanmış ve yeni bir sınıflandırma sistemi geliştirilmiştir. Bu sınıflandırma ilk olarak Türk dünyası masalları için uygulanabilirliğinin başlayış formelleri üzerinden test edildiği ve anlatıldığı “Masallarda Başlayış Formelleri: İdil-Ural (Tatar ve Başkurt) Masalları Örneği” adlı çalışmada uygulanmıştır. Söz konusu çalışmada bir üst madde olarak yer alan ve altı boş bırakılan bitiş formellerine bu çalışmayla devam edilmiştir. Çalışma neticesinde Tatar masalları örneğinde dört üst maddede sınıflandırılan bitiş formellerinin çeşitli kullanım ve biçim özellikleri örnekleriyle ortaya konulmuş, masal formeli merkezli çalışmalara katkıda bulunulmuştur.

Closing formulas, a type of formula, which is one of the building blocks of tales, are told by storytellers to conclude a tale and they draw attention with their different uses. In this study, the closing formulas in the tales of Tatar Turks, one of the ancient peoples of the Idel-Ural Region, which has a rich storytelling tradition, have been examined from various aspects and classified. In the resulting classification, the closing formulas have been collected under four main titles, plain, abrupt, personal, and instructive, which are examined under separate headings in the study. Of these main titles, only plain closing formulas have been classified under seven titles due to their versatile use, as those related to finding salvation, returning home, holding a wedding, having a feast, gaining power, giving punishment, and forgiving. For the classification of formulas, considering that possible closing formulas may be added later, the alphabetical numbering method that Thompson systematized in his Motif Index of Folk Literature was combined with the technique of naming the items Sakaoğlu used in his work “Tale Studies” while classifying formulas, and a new system of classification has been developed. This classification was first used in the study “The Opening Formula in Tales: The Case of Idel-Ural (Tatar and Bashkir) Tales,” in which the applicability of the formula for the tales of the Turkic world was tested and explained through opening formulas. The closing formulas, which were included only as a main heading and left undetailed, has been examined in this study. As a result of the study, various usage and form features of the closing formulas classified in the four main headings in the case of Tatar tales have been revealed, and a contribution has been made to the research on tale formulas.

Bir dili öğrenirken ilk edinilen beceri, konuşma becerisidir. Konuşma becerisinde pek çok faktör etkilidir.
Yabancılar da Türkçe konuşmayı öğrenirken özellikle bazı seslerin sesletiminde büyük zorluklar yaşamaktadır.
Ural-Altay dil ailesine mensup olmayan bir bireyin Türkçeyi öğrenmesi bu aileye mensup olanlar açısından biraz
daha uzun sürmektedir. Özellikle Türkçede olup diğer dillerde olmayan sesler konuşmanın içerisine girdiğinde
konuşma ve anlaşılma süresi uzamaktadır. Arapların “ç, ö, p, ü” gibi sesleri; İngilizlerin “ı, r” gibi sesleri
çıkarmaları kendi dillerinin doğası gereği zor olacaktır. Fakat her dilde olduğu gibi Türkçede de var olan
yanıltmaca tekerlemelerinin yabancılara Türkçe öğretimi alanının konuşma becerisine eklenmesiyle söz konusu
seslerin boğumlanmasının doğru yapılması ve seslendirilmesi kolaylaşmaktadır. Çalışmamızın amacı yanıltmaca
tekerlemelerinin yabancılara Türkçe öğretimindeki faydalarını tespit edebilmektir. Literatür taraması yöntemiyle
pek çok kaynak taranmış, derslerimizden ve öğrencilerimizden elde ettiğimiz tecrübeler ışığında çeşitli bulgulara
ulaşılmıştır. Bu bulgulara göre yabancılara Türkçe öğretiminde yanıltmaca tekerlemelerinden istifade
edilmesiyle; öğrenicinin okuma-yazma-konuşma becerileri gelişecek, motivasyon gücü artacak, söz varlığına
katkıda bulunulacak, jest-mimik kabiliyeti gelişecek, psikomotor becerileri zenginleşecek, hece bölmeyi
öğrenecek, haya gücü kayda değer değişme gösterecektir.
Anahtar Kelimeler: Yabancılar Türkçe Öğretimi, tekerleme, dil öğretimi.


The first skill acquired when learning a language is the ability to speak. Many factors are effective in
speaking skills. Foreigners also have great difficulties in learning to speak Turkish, especially in the voice of some
voices. It takes a little longer for a person who does not belong to the Ural-Altay language family to learn Turkish
from the point of view of those who belong to this family. Especially when sounds that are in Turkish and are not
in other languages enter the speech, the duration of speech and understanding is extended. Arab voices such as
“ç, ö, p, ö, ü”; It will be difficult for the British to make sounds like “ı, r” by the nature of their own language.
But as in any language, the misleading rhymes that exist in Turkish are added to the ability to speak the field of
teaching Turkish to foreigners, making it easier to make and voice these sounds correctly. The aim of our study
is to determine the benefits of misleading rhymes in teaching Turkish to foreigners. Many resources were scanned
using the literature review method, and various findings were reached in the light of the experience we received
from our courses and students. According to these findings, and with the benefit of rhymes in teaching Turkish to
foreigners sophistry of the learners reading, writing, speaking will increase the strength of motivation to develop
skills, Word existence will contribute to the gestural ability will develop psychomotor skills will prosper, syllable
breaks to learn, will show a remarkable change in the power of modesty.
Keywords: Teaching Turkish to foreigners, tongue twister, language teaching.