Turgut Cansever

Cumhuriyet Modernleşmesi ile dönüşen sayfiye kavramı, geleneksel yapı tipleri olan köşk ve yalılar, şehrin uzak kıyılarında, dönemin mütevazı mimarlığı ile yorumlandığı örnekler ile yeni bir kimlik kazanır. Dönemin mimarlık yayını Arkitekt’te yayımlanan Güzel Sanatlar Akademisi öğrenci projeleri içinde, ara projelerde ve diploma konkurlarında sayfiye konusunun işlendiği ve Adaların Akademinin ilgi ve çalışma alanı içinde olduğunu gösterir. Sayfiye konusunun aynı dönemde Akademi hocalarının da mesleki pratikleri alanında yer aldığı yayımlanan inşa edilmiş projeler yanında özgür düşüncelerini aktardıkları ‘muhayyel’ örneklerde izlenir. 
Bu bağlamda değerlendirilen bu kısa yazı; birbirini yetiştiren, birlikte öğrenen, deneyimleyen ve birlikte üreten bir hocalar kuşağının, İstanbul Adalarıyla bir mimar olarak karşılaşmalarını ve adalarda gerçekleştirdikleri uygulamaların izini sürmeyi ve dönem bağlamında değerlendirmeyi hedefliyor. Örneklenen evlerin, Adalar’ın peyzajına ve mimarlık kültürüne yine Adalar’ın kısıtları ve yapı yapma koşullarının yarattığı zorlukları içinde katılma, farklı bir söz söyleme çabası içinde oldukları izlenir. Adalı olma ve kabul edilme çabası içindeki evlerin hemen hepsi, kendi bahçeleri üzerinden kurdukları doğa ve manzara bağlamı içinde biçimlenir. 
Bahçeli ada evlerinin oluşturduğu pitoresk kompozisyona, 1930-70 yıllarında katılan ve tipolojiyi tartışan, dönüştüren bu örnekler şüphesiz ki bu yazıda bahsedilenlerle sınırlı değildir. Ancak, Adaların zengin mimarlık birikiminin küçük ama önemli bir bölümünü oluştururlar. Günümüze az da olsa kayıplar, değişikliklerle ulaşan bu koleksiyonun sadece Adalar için değil aynı zamanda mimarlık tarihi açısından önemini anlamak, yaşamasına ve korunmasına katkıda bulunmak Adalılar kadar herkesin sorumluluğu olmalıdır.
/
To Design on an Island: Architectural Traces of the Academy of Fine Arts on the Prince’s Islands
The concept of the summer house which was transformed with the Modernization of the Republic has acquired a new identity with its traditional building types ‘yali’ and ‘köşk’, examples interpreted in the distant shores of the city with its modest architecture. The architectural publication of the period Arkitekt shows the summer house subject covered in student projects, intermediate projects and Diploma Concours, the Islands were within the interest and study area of the Istanbul Academy of Fine Arts. In the same period, the summer house issue is also followed in the 'imaginary' examples in which the teachers convey their free thoughts in addition to the published projects, which include their professional practices.
This short article evaluated in this context; aims to follow up a generation of teachers (professors) who train, learn, experience and produce together and face with Istanbul Islands as an architect, track and evaluate their practices in the Islands within the context of that period. It is observed that the houses exemplified are trying to participate in the landscape and architectural culture of the Islands within the constraints of the Islands and the difficulties created by the building conditions and to say a different word. Almost all the houses, which are trying to be Islanders and accepted, are shaped within the context of nature and scenery they have established through their own gardens.
These examples, which were joined into the picturesque composition of the Island garden houses between 1930 and 1970 that transform the typology, are undoubtedly not limited to those mentioned in this article. However, they form a small but important part of the Islands' rich architectural culture. Understanding the importance of this collection, which has survived to a small extent with losses and changes, not only for the Islands but also for the history of architecture, and contributing to its survival and protection should be as much as everyone's responsibility as the Islanders.

Türk Tarih Kurumu Binası (TTK), Turgut Cansever’in 1951’de ilk taslaklarına başlayıp 1955’te matbaa binasını, 1967’de kurum binasını Ankara’da iki aşamalı olarak inşa ettiği eseridir. Cansever, kurum binasının 1962 tarihli uygulama projesi üzerinden, 1965 ve 1967 tarihlerinde revizyonlar yapmıştır. 1951-1967 arasında geçen 16 yıl bir tasarım ve bina öyküsü olarak özellikle dikkate değerdir. İkinci olarak bu öykü, içerisinde Cansever’in mimari düşüncesini biçimlendiren, mimari üretiminde ana belirleyici rolü olan “Selçuklu ve Osmanlı’daki Üslup Değişimleri” (1949) adlı doktora tezi ve “Modern Mimarinin Temel Meseleleri” (1960) başlıklı doçentlik çalışmasını barındırır. Üçüncü olarak, mimarlık söylemi ile pratiğini eşzamanlı kuran Cansever bu 16 yılda Anadolu Kulübü Oteli (1951-57), Rıfat Yalman Evi (1952), Karatepe Açık Hava Müzesi (1954-61), Brüksel Türk Pavyonu (1958), Beyazıt Meydanı Düzenlemesi (1958-61), ODTÜ Kampüsü (1959), Çiftehavuzlar Apartmanı (1964-65), Amerikan Araştırma Enstitüsü (1967) projelerini tasarlamış, bazılarını inşa etmiştir.

Bu çalışmada 1951-67 arasında gerçekleşen “tasarım ve revizyon projeleri”, “akademik çalışmaları” ve “tasarlanan diğer projeler” kurgusuyla tekil bir bina olarak TTK, bu katmanlar üzerinden irdelenecektir. Türkiye’nin modern mimarlık miraslarından olan TTK’nın 16 yıllık öyküsü modern mimarın düşünme ve uygulama biçimlerini göstermesi bakımından oldukça fazla veri barındırmaktadır. TTK, Cansever’in tasarlanma tarihi bakımımdan ilk, sürekli öğrenilen 16 yıllık bir sürecin sonunda inşa edilmiş son ürünüdür.

The headquarters of the Turkish Historical Society in Ankara, designed as of 1951 and built between 1962
and 1966 by Turgut Cansever and Ertur Yener, is an emblematic building in Turkey and throughout the Islamic
world. A modern fortress that safeguards and represents a plural culture, it is the result of the contamination
between types and figures of Ottoman architecture which bear multiple meanings.

Tam metin http://www.sehirdusunce.com/pdf/ufkisehir.pdf

Ufkî Şehir kitabı son beş yılda sürekli dillendirilen ama ne’liğine dair bilginin dolaşımda olmadığı bir kavram setinin mimari araştırmasıdır. Kitaba temel oluşturan araştırmaya, şehir, mahalle, medeniyet, Osmanlı, geçmiş, bugün, gelecek, yatay şehir gibi sözüne aşina olunan fakat eylemi hakkında sınırlı bilgi
bulunan kavram yumakları hakkında anlamlı düşünce güzergâhları açma niyetiyle başlanmıştır.
Kitabın başlığı muhakkik mimar Turgut Cansever’in şehir hakkındaki düşünce ve projelerinden ilhamla “Ufkî Şehir” olarak belirlenmiştir. Aslında onun doğrudan bu tamlama şeklinde bir kullanımı yoktur. O, çerçevesini kendi kurduğu müstakbel şehirler için “yeni şehirler” gibi daha tarafsız bir ibare kullanmaktadır. Diğer taraftan, farklı yerlerde, bu şehirlerin mülkiyetle ilişkili yatay formunu, hukukî bir tabir olan “ufkî kat mülkiyeti” ya da “yatay kat mülkiyeti” düzenine/esasına referans vererek dillendirmektedir. Kitapta tercih edilen başlık Cansever’in bu iki kullanımından mülhemdir. Her ikisini de mündemiç yeni bir kavram üretimidir.
Bu kitap yakın tarihte ve bugün görülen müstakil ev arzusunun ve uygulamalarının bir araştırmasıdır. Mardin Artuklu Üniversitesi Mimarlık Bölümü hocaları ve öğrencileri tarafından 2014 Güz dönemi boyunca yürütülen araştırma ve atölye
çalışması kitabın ana omurgasını oluşturmaktadır.

Bodrum Amanruya Oteli küçük tektoniklerin hem sürekli bir hareketi ima eden, hem de dünyevîliği anıştıran dağınıklığı ile dikkati çekiyor. Ama belki daha da ilginç olan, bu yapıların yüzeylerinin, genel olarak görüntülerinin, maddi yapıyı önemsizleştiren bir resimsiliğe sahip olmalarıdır. İran-Osmanlı resim geleneğinin gayrimaddîleştirici bir özelliği olan düzlemsellik etkisi, yakın ile uzak arasındaki derinlik kadar, kaba yonu ile pürüzsüz/beyaz arasındaki farkın da görece önemsizleştiği Amanruya'nın yüzeylerinde akla gelen bir olgudur.

Türkçe’deki “tamir” ve “tadil” kelimeleri etimolojik kökenleri itibarıyla çağrışımları oldukça fazla olan kelimelerdir. Mimar Turgut Cansever’in restorasyon projeleri ise bu kavramların mimarlık aracılığıyla
açıklanması için uygun araştırma malzemeleri olarak gözükmektedir. Böylelikle bugün daha çok teknik bir iş olarak algılanan “restorasyon” tartışmaya açılabilecektir. Makalede Cansever’in 1949’dan 2004
yılına kadar sırasıyla tasarladığı Sadullah Paşa Yalısı, Çürüksulu Yalısı, Ertegün Evi, Tollu Evi, Şaka Evi, Akın Yalısı, Hadi Bey Yalısı ve Recep Sefer Evi'nden orijinal görseller; Cansever’in söylemi ve uygulama ayrıntıları
irdelenmiştir.

Repair, Renovation and History:
The Content of Turgut Cansever’s
Restoration Projects

The words "tamir” and "tadil" in Turkish have very good connotations with their etymological origins. The Restoration projects of Architect Turgut Cansever seem to be suitable research materials to explain these concepts in architecture. Thus, the “restoration", which is perceived as a technical job today, can be discussed seriously. This study examines the Cansever's discourse and application details through The Original images from Sadullah Pasha Mansion, Çürüksulu Mansion, Ertegün House, Tollu House, Şaka House, Akın Mansion, Hadi Bey Mansion and Recep Sefer House which were designed by Cansever from 1949 to 2004, respectively.

ÖZET
Liderlikle ilgili çalışmalar incelendiğinde savaş ve yönetim alanında ‘liderlik’ kavramına daha çok vurgu yapılırken eğitim-öğretimde lider/öncü şahıslarla ilgili çalışmaların ise sınırlı olduğunu görmekteyiz. Liderlik türleriyle ilgili araştırmalara her geçen gün yenileri
eklenirken ‘sanatta liderlik, sanatta öncü/lider şahıslar’ vb. başlıklardaki araştırmalara rastlanmamaktadır. Bu çalışmada liderliğin bir türü olan sanat liderliği ele alınıp, bu liderliğe sanat alanlarında (mûsikî / mimarî) öğretici kimlikleriyle katkıda bulunan; ‘Âfıtab-ı Tanbur’ nâmıyla anılan Necdet Yaşar (1930-2017) ve ‘Bilge Mimar’ nâmıyla ün yapmış Turgut
Cansever’in (1921-2009) sanat liderliği yönleri nitel araştırma yöntemi ile incelenmiştir. Bu çalışma nitel araştırma yöntem deseni olan durum çalışmasıdır. Veriler ise nitel veri toplama tekniklerinden biri olan doküman/belge inceleme tekniğiyle elde edilmiştir. Araştırmada sanat
(alt temalar; sanattaki -mûsikî/mimarî- özgün yönler, sanat hakkındaki fikirler ve yetiştiği çevrenin sanat algısı) ve liderlik (alt temalar; tevazu, sabır, azim ve hassasiyet) temaları analiz edilmiştir.

ABSTRACT
When the studies on leadership are examined, we see that while more emphasis is placed on the concept of ‘leadership’ in the field of war and management, studies on leaders / pioneers in education are limited. While new researches on leadership types are being added day by day, such as ‘leadership in art, pioneer / leader in art’ researches on the titles are not encountered. In this study, art leadership, which is a type of leadership, is discussed, and contributes to this leadership with teaching identities in the fields of art (music / architecture); the art leadership aspects of Necdet Yaşar (1930-2017), referred to as ‘Light of Tanbur’ and Turgut Cansever (1921-2009), who has become famous with the name of ‘Wise Architect’ were examined by qualitative research method. This study is a case study which is a qualitative research method design. The data were obtained by document / document analysis technique, which is one of the qualitative data collection techniques. In the study, the themes of art (sub-themes; original aspects in art - music / architecture), ideas about art and the perception of the environment in which they grew up) and leadership (sub-themes; humility, patience, perseverance and sensitivity) were analyzed.

Düzenli, Halil İbrahim, 2020. "Türkiye'de Bir Meydanın Uzun Yaşanmış Kısa Yazılmış Hikayesi: Beyazıt Meydanı ve Turgut Cansever", Hendese Dergisi, sayı: 9, s. 15-31.

Alt başlıklar:
- Turgut Cansever, Mimarisi ve İstanbul Projeleri
- Beyazıt Meydanı Yayalaştırma ve Düzenleme Projesi (1958-61)’nin önemi
- Görülen ve görülmeyenler üzerinden bir anlama denemesi
- Meydan projesine bugünden yapılan bazı itirazlar üzerine
- Son durum
- Beyazıt Meydanı-Notlar
- Cansever, Beyazıt Meydanı için yaptığı tasarımı anlatıyor...

www.hendesedergisi.com

Amanruya ilk tasarımları 2000 yılında yapılmış, Nisan 2010’da inşaatına başlanmış, Aralık 2011’de ise inşaatı bitmiş, Bodrum Göl Türkbükü’nde bir otel. Turgut Cansever, Emine Öğün, Mehmet Öğün ve Hasan Cansever’in inşa ettiği Demir Tatil Köyü arazisinde yer almakta. Mal sahibi Bodrum Demirbükü Otelcilik, işletmecisi ise uluslararası bir Singapur şirketi olan Amanresorts. Mimarları ise Emine ve Mehmet Öğün.
Mimarlar Amanruya’yı şöyle tariflemekte: “Amanruya, yapay bir seçmecilik
tuzağına düşmemeye dikkat ederek, tarihsel deneyim ve bilgiyi kullanarak, Türkiye’nin Ege sahilinde, Bodrum’da, 36 bağımsız odadan oluşan bir oteldir. Çeşitli düzlemlerin, farklılaşan açılarla dikey ve yatayların kümülatif bütünlüğü olarak yerleşim dokusu, kapılar, bahçeler, misafir odaları ve kamusal mekanları vücuda getirirken arkitektoniklerin doğrudan diyaloğunu kullanır. Mekansal organizasyonlar birbirine eklenen her birimin bütünü oluşturması ile kurulur. Ana girişten birkaç basamak yükselerek resepsiyona, mağazaya ardından ikinci kapıdan lobi terasına ulaşılır. Ziyaretçi biraz daha tırmanarak 50 m’lik havuz ve yeme-içme birimlerine, oradan, kademeli olarak yükselen teraslar, dar patikalar, avlular üzerinden, etraftaki sakin peyzajı aksettiren hususi mermer havuzlara sahip bahçeli otel odalarına varır. Tasarım, yamaca konumlanmış kamusal mekanlar ve çam ağaçları arasındaki zeytinliklere gömülü odalara doğru alçalıp çatallanan, yayılan patikalarla bir keşif tecrübesi sunar. Göz etrafa baktıkça her birim, adeta yavaş ve biteviye bir hareket içindeymiş gibi insanı içinde ve etrafında hareket etmeye davet eder. Hareket, varlığın bitaraf algısına her ‘an’ için zemin kurar. Eğer sükunet elde edilmiş ise, içinde yaşayanlar da bu dinginliği tecrübe ediyorlarsa mimaride maksat hasıl olmuş demektir."

Bilge mimar Turgut Cansever’in ataları üç yüz yıl önce Orta Asya’dan Edirne’ye göç ederler ve daha sonra da buradan İstanbul’a taşınırlar. Babası Hasan Ferit Cansever (1891, İstanbul-1969, İstanbul) Türk Ocağının kurucularındandır. Tıbbiye mezunu Hasan Ferit, Osmanlı vilayetlerinde hekimlik yaparken Millî Mücadele Dönemi’nde Antalya’da İl Sağlık Müdürü olarak görev yapar. Turgut Cansever, 12 Eylül 1920’de Antalya’da doğar.

Mimarlığın bir süreç ile birlikte değişimi ve yıllar içerisinde o dönemi yaşayan insanların kültürleri ile değişim gösterdiği görülmektedir. Bu yaklaşımı ile hem kültürü ve hem de tarihsel süreci bir araya getirerek mimariye uygulayan Turgut Cansever 20. yüzyılın önemli mimarlarındandır. Cansever’in kültürel değerlere önem verip, geçmişin izlerini günümüze yansıtmayı ve mimaride biçimin her kültüre göre değişim göstereceğini savunmaktaydı. İslam’ın motiflerini yapılarında kullanması, geçmişin değerlerini ön planda tutması ve bütünsellik algısına verdiği önem en belirgin özellikleridir. Buna ek olarak İslam’da mimari bütünlüğün her zaman olduğu Batı’da ise gelişmekte olduğunu da savunmaktaydı. Cansever toplumun bütününü yönlendiren bir temel felsefe arayışı içindeydi ve binalarında da bunu yansıtmaktaydı. Turgut Cansever’in tasarım sürecinde ve süreç neticesinde ortaya çıkan mimari ürünlerinde insanlık tarihine bakarak tasarımlarına bulgularını yansıtması en önemli yöntemi olarak görülmektedir. Bir yaklaşım biçimi olan bölgeselciliği ön planda tutan Cansever bu konu hakkında farklı felsefi düşünürlerden de etkilenmiştir. Kenneth Frampton’un eleştirel bölgeselciliğinden etkilenerek yapılarında yerel kimliğin bulunmasında yardımcı olmuştur. Bu çalışmada literatür taraması ile Cansever’in
söyleşileri ele alınarak felsefenin mimarisine etkileri ve bölgeselciliğe dair düşüncelerinin mimariye etkileri incelenmektedir. Mimarı Turgut Cansever olan Antalya Karakaş Camii’nin tasarım sürecinin ve izlediği yöntem örnek üzerinden değerlendirilecektir.

Hatice Sarı, Halil İbrahim Düzenli ise söyleşi: “Cansever’in Ümitvarlığına Muhtacız”, Toki Haber, sy. 74, Nisan 2016, s. 48-51.
“Ufkî Şehir: Turgut Cansever’in İzinde” kitabı üzerine söyleştiğimiz Düzenli: “Yaptığımız şey, Türkiye şehirlerinin muhtemel çerçevesini Turgut Cansever’in yaklaşımları doğrultusunda düşünmek ve bu literatürün oluşmasına küçük bir katkıda bulunmak”.
Ufkî şehir, “kendisine hediye verilen ve onda işaretler bulunan tabiatla ilişki kuracak insanların, bu muhtemel arayışlarına çeşitli imkânlar sunan şehirdir” diyen, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Mimarlık Bölümü öğretim üyesi Halil İbrahim Düzenli ile “Ufkî Şehir: Turgut Cansever’in İzinde” kitabı üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik.

"Türk Serbest Mimarlar Derneği’nin (TSMD), bu yıl 12’ncisi düzenlenen Mimarlık Ödülleri programında “Yapı Ödülü”ne değer görülen Amanruya Oteli, Emine Öğün & Mehmet Öğün Mimarlık tarafından tasarlandı. Öğünler’le yapılmış bir söyleşi eşliğinde yapıyı değerlendiren iki metne yer veriyoruz." Arredamento Mimarlık, sayı 308, Nisan 2017, s. 66.

"Elinizdeki 'Turgut Cansever yazısı' daha önce yazdığım metinlere göre epeyce kısa bir özet. Yazı, içinde yaşadığımız zamanda öne çıkarmak istediğim Cansever biyografisinden kesitleri içeriyor."

2020 yılında onun en önemli projesi olan Beyazıt Meydanı tasarımı üzerine tonlarca beton dökülmüş olarak bekliyor. Akıbeti hala meçhul. 1959’da proje müsabakasını kazandığı ODTÜ Kampüsü projesi kendisine yaptırılmadı. 1980’de Ankara Batıkent için önerdiği kerpiç-ahşap toplu konut projesinden hiç mi hiç ses çıkmadı. Dedelerinin yadigârı İstanbul Kasımpaşa Türabi Baba Tekkesi’ne bilabedel hazırladığı proje dönemin belediye yöneticileri tarafından kabul edilmedi. Ağahan Mimarlık Ödüllü yapısı Türk Tarih Kurumu’na bilinçsiz ve zevksizce ekler yapıldı. Kaldırılmalarını umut ediyorum. Büyükada Anadolu Kulübü Oteli (Abdurrahman Hancı ile, 1951-57) bakımsızlığa terkedilmiş ve zemin katı tasarımın ruhundan esaslı bir şekilde ayrılan bir cephe “iyileştirmesine” (!) maruz kaldı. Ankara Ballıkuyumcu Toplu Konut Alanı projesi (2001) belediyenin emsal arttırma ve “villamsı estetik” tercihlerine kurban gitti. Zeytinburnu-Esenler yeni yerleşim projeleri (Emine Öğün ve Mehmet Öğün ile, 2005) uygulama projesi aşamasına geçilecekken birdenbire durdu. İstanbul Anadolu Yakası Adliyesi (2005) kampüsü projeleri hazırlanmış olmasına rağmen birdenbire el değiştirdi. Proje için büroya gelenler gelmez oldu. Sivas Kaleardı Projesi (Emine Öğün ile, 1998) yaklaşık 20 yıl sonra ilgili belediyenin son derece önemli sayılacak isteği ve mimar Emine Öğün’ün revizyonuyla yeni yeni uygulanıyor. Yeni Şehirler/Pilot Şehir projesi, iyi niyetli bir yorumla, yaklaşık 15 yıldır bürokrasinin tozlu raflarında beklemekte. Hala o raflarda olup olmadığını düşünmek ayrıca manidar. Ve Turgut Cansever’in 60 yıllık mimarlık hayatı boyunca inşa ettiği yapıların sayısı 30’u bulmadı. Yaptığı işi ciddiyetle ve hakkını vererek yaptığı için, eserlerinin azlığına rağmen her biri birer mimari manifesto niteliği taşıdı ve taşımaya devam ediyor. Yukarıda zikredilenlerden başka İstanbul Çengelköy Sadullah Paşa Yalısı Restorasyonu (1949), Adana Karatepe Açık Hava Müzesi (1977-61), İstanbul Üsküdar Salacak Çürüksulu Yalısı Restorasyonu (1968-71), İstanbul Burgazada Ataç Evi (Feyza Cansever ile, 1983-86), Bodrum Sualtı Arkeoloji Enstitüsü (Feyza Cansever ile, 1988-96), Antalya Karakaş Camii (1991-99), İstanbul Kandilli Hadi Bey Yalısı Restorasyonu (Emine Öğün ile, 1994-99) bunlardandı.

Hayatındaki bütün olumsuzluklara, engellemelere rağmen mücadele azmini bırakmayan, gelecekten ümidini kesmeyen bir insan olarak
Turgut Cansever’in gök kubbede bıraktığı sada her zaman duyulacaktır. Cansever’in şiar edindiği ifadeler şunlardı: “Niyet her şeyin başıdır”, “Umutsuzluk bize has değildir”, “vazife dünyayı güzelleştirmektir”, “bilgi ve seziş önceliklidir”, “mimaride bir şeyin güzel olduğunu bize huzur, neşe, ümitlilik vermesinden anlarız”. Turgut Cansever 22 Şubat 2009 yılında İstanbul Çiftehavuzlar’daki evinde vefat etti. Rahmet olsun.

Bu yazı Turgut Cansever'in üslûp-sonrası bir dünyada modernite öncesi mimari üslûp paradigmasına dönme çabalarından kaynaklanan çelişkileri çözmeye yönelik gayretleri üzerine bir düşünmedir.

This paper is a reflection on Turgut Cansever's endeavor to  solve the contradicitions resulting from his efforts to return to the pre-modern paradigm of architectural style in a post stylistic world.

Bu makalede, Mimar Turgut Cansever’in, 1960 yılında doçentlik tezi olarak kabul edilen “Bugünkü Mimarlığın Temel Meseleleri” çalışmasının uzun ve ilginç hikayesi belgelere dayalı olarak ortaya konuluyor. Cansever’in doçentlik meselesi tezin içeriğinden, Türkiye’deki fikir ve sanat hayatına ne kattığından ziyade nasıl geliştiği, hangi süreçlerden geçtiği üzerinden uzun yıllar tartışılageldi. Cansever’in bu konuda bazı değinileri olmuştu. Onun dışında belli bir kesim tarafından yürütülen dedikodular vardı. Öyle bir tezin olmadığından, kabul edilmediğine veyahut hiçbir ilmi değeri olmadığına kadar farklı iddialar bulunuyordu. Bu makalede, hem Cansever’in doçentlik tezinin 60 yıl sonra ilk defa olarak yayına hazırlanış süreci hem de doçentlik tezi ile ilgili çarpıtılmış, eksik, doğru, yanlış veya yok sayılmış birçok bilgi ve iddianın eleştirisi ve analizi yapılıyor. Aynı zamanda, Cansever’in entelektüel mahrumiyetler içerisinde ve psikolojik bariyerlere karşı yürüttüğü bu çabanın Türkiye’deki modern mimarlık düşüncesine katkısı tartışılıyor. İlk defa olarak ulaşılan bir çok bilgi ve belge ile Cansever’in doçentlik meselesinin üzerindeki kalın örtülerin büyük ölçüde kalkması ümit ediliyor.

Şehirde inşa edilenler ve imha edilen değerler hakkında olması planlanan bu yazı esasında “Boğaz köprüsü yapılmadan önce İstanbullular ne düşünüyordu? Düşüncelerinin dayanağı var mıydı?
Köprü yapıldıktan sonra fikirleri değişti mi? İtirazlar ve kabuller.” Sorularına cevap niteliğinde olacak ve bu başlığı taşıyacaktı. Coğrafi ve politik özelliğinden ziyade kültürel ve tarihi özelliklerinin; ekonomik bir düşünce ile değil sadece medeniyet değerlerimizin zirvede yaşandığı mekanlar bütünü olarak ele almaya çalışılıp, İstanbul’u bu bakış noktasından okuyarak konu ele alınmıştır.
İstanbul’un iki yakasını -fiziken- ilk defa bir araya getiren birinci köprü ismiyle de anılan “Boğaz Köprüsü3”nün yapım gerekçeleri, tekniği ve maliyetinden ziyade o dönemde yaşayan münevverlerin düşünceleri üzerine yoğunlaşmak bu çalışmanın ana gayesini oluşturmaktadır. Yapıldığı yıllarda İstanbul’un havasını soluyan, İstanbul ve taşıdığı mana için düşünen, adeta kadim medeniyetin bu ağır yükü üzerine yüklediği isimlerin köprü hakkındaki düşüncelerine yer verebilmek için bir makale değil birkaç cilt kitap yazılması gerektiği düşünülerek, meslek ve etkinliğine göre üç münevver seçilmiş ve bu şahıslar üzerinden bir fikir iklimi okuması yapılmaya çalışılmıştır.

Sciences https://orcid.org/0000-0002-5648-8098 f.aman@sinop.edu.tr Özet
Disiplinler arası bir alana gönderme yapan ve nihai tanımı olmayan şehrin, değişik açılardan üzerinde durulmuştur. Onu bir prototip olarak okuyan ilk isim Max Weber'dir. Şehir ayrıca din, diyalektik, iktisat, coğrafya ve doğal süreç merkezli olarak da ele alınmıştır. Ancak zihniyet-şehir ilişkisi bağlamında fazla çalışma yapıldığı söylenemez. Bu makale şehre zihniyet değişimi açısından yaklaşmaktadır ve kapsam açısından Turgut Cansever'in görüşleriyle sınırlıdır. Turgut Cansever'in çalışma alanı Osmanlı şehirleri olduğu için zihniyet değişiminin şehre etkisi bu çerçevede takip edilmeye çalışılacaktır. Osmanlı şehirciliğinin aşamaları çalışmanın sınırlılıklarını aştığından dolayı konu, şehir prototipi bağlamında irdelenecektir. Sonuç bölümü Osmanlı şehirlerinden günümüz şehirlerine kadar gelen serüvenin genel görüntüsünü sunmaktadır. Abstract The city, which refers to an interdisciplinary area and has no conclusive definition, had been under focus of various point of views. Max Weber was the first to treat it as a prototype. The city is also centered around religion, dialectics, economics, geography and natural process. However, it can not be said that much work has been done in the context of mentality-city relation. This article approaches city in concept of mentality change and is limited to Turgut Cansever's point of view. The study area of Turgut Cansever is the Ottoman cities. Because of the stages of Ottoman urbanism are beyond the limitations, the subject will be examined in the context of the prototype. The conclusion section presents the general view of the adventure from the Ottoman cities up to the present day cities.

Bu makalede, 1999 İstanbul depremi sonrasında mimar Turgut Cansever’in öncülüğünde bir araya gelen İstanbul Deprem Çalışma Grubu’nun iki cilt halinde yayımladığı “Yeni Şehirler” raporları gündeme getirilecektir. Devamında Turgut Cansever’in bu çalışmaların üzerine bina ettiği, “Zeytinburnu Pilot Projesi” kapsamında hazırlanan “Üç Yeni Şehir Önerisi” irdelenecektir. Cansever önerisinin temelinde tarihsel vakıfların güncel bir yorumu sayılabilecek ve şehir kurucu aktörü olan Ev ve Şehir Vakfı bulunmaktadır.
1900-1950 yıllarında Ebenezer Howard’ın ortaya attığı, Bahçeşehir Derneği ve bir kooperatif kurarak uygulamalarını gerçekleştirdiği müstakil-bahçeli evlerden oluşan bahçeşehir modeli dikkate değerdir. Aynı yıllarda Osmanlı bakiyesi coğrafyalarda ve genç Türkiye Cumhuriyeti’nde kentler büyük oranda müstakil bahçeli evlerden oluşmaktaydı.
Makalede, Cansever önerilerinin, güncel ABD ve İngiltere konut istatistiklerinin, Türkiye halkının konut tercihlerinin, Ebenezer Howard’ın bahçeşehir önerisinin ve 1900-1950 arasındaki Türkiye kentlerinin geleneksel dokusunun farkındalığı ile hazırlanmış oldukları iddia edilmektedir. Bunlara ilaveten, şehir-mahalle önerilerinin pratikte uygulama imkanı olan öneriler mi, yoksa uygulama imkanı olmayan ütopist yaklaşımlar mı oldukları tartışmaya açılmaktadır.

The City and Istanbul in the Horns of Dilemma of Realism and Utopianism: On the House and City Foundation, Earthquake Study Group and New Cities Project

This essay deals with two reports of the Istanbul earthquake study group, started after the earthquake in 1999 under the direction of architect Turgut Cansever. The reports were published in two volumes. Subsequently a project of Turgut Cansever, particular “A Proposal for three new cities” will be analysed. This project bases on the mentioned two reports. At the base of Cansever’s proposal we find the House and City Foundation, an agency for founding new settlements, which can be regarded as a contemporary reinterpretation of historical foundations (waqf).
Ebenezer Howard’s Garden City model, which was planned and built with its detached houses and private gardens between 1900-1950, was considerable. But in those years, the cities under the Ottoman rule and the early Turkish Republic consisted of detached houses with private gardens as well.
This essay argues that Cansever’s proposals were planned according to awareness and understanding of the actual housing statistics in England and the USA, the garden city proposal of Ebenezer Howard further the housing requests of the Turkish inhabitants as well as the traditional urban fabric of Turkey’s cities between 1900 and 1950. In this meaning the essay discusses if the proposals are realistic or utopian.

Turgut Cansever'in Ağa Han Mimarlık Ödülü almış eserlerinden biri olan Türk Tarih Kurumu binasını 2 Aralık 2019 tarihinde, Turgut Cansever'i ve onun mimari üslubunu daha iyi kavramak ve eserleri hakkında sadece okuyarak değil, aynı zamanda o mekanda bizzat var olarak yapı hakkında bilgi edinme amacıyla ziyaret ettim. Bir kullanıcı gözünden yapıya bakmamı sağlayan bu geziyi sizlerle paylaşmak istiyorum.

The theme of this proposal focuses on the concept of "transmissibility" of architectural knowledge unfolding within a School of Architecture. The aim is to highlight the principles that, by the transmission of thought from a Master to a Scholar, have contributed to the development of a Turkish Architecture School. In this specific example, I would like to analyse the influence of Sedad Eldem (1908-1988) teaching method in the work of Turgut Cansever (1921-2009).
The architecture of Turgut Cansever is morphologically distant from that of Sedad Eldem and draws on a very wide semantic repertoire, which cannot be reducible just to the influence of a School of Architecture. However, the experience in the Seminars on National Architectural Style and the academic and professional training with Sedad Eldem had a decisive role in the formulation of the theoretical thought of Turgut Cansever, and this influence is clearly legible in his works of architecture.
Two transmission subjects, which played a central role in the formation of this idea of school, in particular can be outlined; namely the notions of "type" and "building process”. Eldem in his texts, as Türk evi o Yapı, has deployed a range of possible proposals about the types and the architectural elements. These were part of the same tradition, but at one time made possible the development of a new architecture. "Type" and "building process" are, in this idea of School, part of the same cultural legacy, based not on the imitation of models, but on valuable operating tools to work in the city.
The type has to do with the transmissibility of the settlement and urban facts and is linked to the concept of identity. The very notion of identity admits the variation within a common formal repertoire, therefore the use of types in architecture allows a great operational freedom, in terms of architectural composition. Cansever resorts in his architecture both to the variation on the same type (as in the Demir Village in Bodrum, where the architect works through the investigation of the local settlement types), and to the typological contamination (as in the Turkish Historical Society building in Ankara).
Even more evident in terms of teaching transmission from Eldem to Cansever is the conception of architecture as "building art". The character of the building process, in which standard elements are joined together to create a structurally and compositionally unitary system, is a feature widely developed in the work of Cansever. Thus the reasons that lead the type into a concluded form are above all constructive ones, while the settlement choices are closely linked to the site.
In this sense the effectiveness of a teaching transmission can be evaluated not on the formal emulation, rejected several times by Eldem himself as a matter of fashion, but on the possibility of forming a critical ability, through a working method based on the study of the project in relation to the site, analysing case by case the possible success of the proposed solutions.

Halil İbrahim Düzenli, İdrak ve İnşa: Tutgut Cansever Mimarlığının İki Düzlemi, Klasik Yay., İstanbul, 2009, s. 327-362. Burada iki söyleşi yer almaktadır. Birincisi Beşiktaş’taki Cansever Mimarlık Bürosu’nda, 09.11.2004 tarihinde Turgut Cansever ve
hem ortağı hem damadı olan Mehmet Öğün’le gerçekleştirilmiştir. İlk konuşmanın bir bölümünden sonra Turgut Cansever ayrılmış ve söyleşiye Mehmet Öğün’le devam edilmiştir. İkinci söyleşi ise 10.11.2004 tarihinde Turgut Cansever’in Kadıköy-İstanbul’daki evinde gerçekleşmiştir.

Ada Dergisi, s. 6, Kış 2006, s. 40-45.
Bu söyleşi Turgut Cansever ile 25 Kasım 2005 tarihinde Beşiktaş'taki ofisinde gerçekleştirilmiş ve Ada Dergisi'nde yayımlanmıştır. Derginin ulaşım ağı dışında yaygın bir dolaşıma girmemiştir.
Mevzunun hat ve modern resim olarak seçilmesi, Sabancı Müzesi'nde o tarihlerde açık olan Picasso Sergisi ve Sabancı Hat Koleksiyonu'yla ilişkilidir.

http://www.lacivertdergi.com/dosya/2017/09/13/apartman-gelismislik-degil-gerilik-semboludur

İnsan ve mekân ilişkisi modern hayatın başlamasından bu yana sıkça ele alınır ve tartışılır oldu. İnsani hayat koşulları için hangi mekânın nasıl olması gerektiği, gelecek nesillerin ileride nasıl bir hayat yaşayacağı konusu herkesi tedirgin etmekte. Dün evinin bahçesinde eli toprağa değerken bugün duvarın betonundan başka bir şeye değemeyen ve toprakla olan ilişkisini bir sosyal aktivite seviyesine düşüren bizler acaba bu durumdan kurtulabilecek ve yeniden ait olduğumuz yere dönebilecek miyiz? Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi öğretim üyesi Halil İbrahim Düzenli ile bu konuyu konuştuk. "Yaşanılabilir bir ev, yaşanabilir bir tabiatla ilişkiden geçer" diyen Düzenli, bugüne dair tespitleri yaptıktan sonra yarına dair önerilerini de okurlarla paylaştı..

Bu videoda, 20 Şubat 2016 Cumartesi Bilim ve Sanat Vakfı'nda yaklaşık 200 kişinin katılımı ile gerçekleşen "Bir Şehir Kurmak ve Yeni Bir Gündem İnşa Etmek" başlıklı panelde Yunus Uğur'un ''Şehir İnşasının Süreçleri Üzerine'' konulu konuşması mevcuttur. Mimar Turgut Cansever'in vefatının yedinci yıl dönümü münasebetiyle Bilim ve Sanat Vakfı tarafından düzenlenen panelde, mimari ve estetik konuları Turgut Cansever'in perspektifinden tartışıldı. Oturum başkanı Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Mimarlık Bölümü'nden Yrd. Doç. Dr. Halil İbrahim Düzenli, Turgut Cansever'in mimari anlayışına dair görüşlerini paylaşarak Cansever'in olası bir depreme karşı Esenler Belediyesi için hazırladığı projenin görselini sundu. Şehir Üniversitesi Tarih Bölümü'nden Yrd. Doç. Dr. Yunus Uğur, 16. ve 17. yüzyıllarda bir Osmanlı şehrinin hangi ilkeler ve süreçler etrafında kurulduğunu tarihsel veriler eşliğinde aktardı. Marmara Üniversitesi'nden Doç. Dr. Aynur Can estetik, metafizik ve şehir ilişkisini Cansever'in mimari anlayışı bağlamında tartıştı. Son olarak yüksek mimar Mehmet Öğün, güncel örnekler ile mimari ve şehircilik sorunlarımızı masaya yatırdı.

Seyretmek İçin: https://www.youtube.com/watch?v=XbjVfB1rMwY

Bu metin, Cansever'in sanat anlayışının öne sürüldüğü
cümlelerden yola çıkarak Cansever’in anlam
dünyasını tahlil etmeyi amaçlamaktadır. Cansever sanat
eserine ve sanatkâra ait iki durum ortaya koymaktadır.
Bu durumlardan ilki sanatkârın kendi varlığından
gelen bir güç ile kararda ya da tercihte bulunma
durumu, ikincisi ise tercihte bulunmasının bir sonucu
olarak ortaya konulan sanatın nasıl din ve ahlak alanına
girebileceğinin tespitidir. Metin bu iki durumu
analizden geçirip son olarak Cansever’in bu konudaki
yönelimini ortaya koymaya çalışacaktır.