devletin ideolojik aygıtları

İdeoloji konusunu çalışanlar bu kavramın ne kadar karmaşık olduğunu iyi bilir. Başlangıçta filozoflarca olumlu kabul edilen bu kavram ilerleyen süreçte olumsuz bir içeriğe bürünür. Fransız düşünür Louis Althusser' e göre ideoloji, bireyin gerçek varoluş ko-şullarıyla kurduğu hayali ilişkinin bir temsili olarak karşımıza çıkar. Bu haliyle ideoloji, klasik izahların aksine tüm sınıfların bu temsile dahil olduğu, sürek-liliği olan ve her yana yayılmış pratikler dizgesi ola-rak kabul görür. Althusser, İdeoloji ve Devletin İde-olojik Aygıtları adlı eserinde okul, medya, hastane, hapishane ve bunun gibi çeşitli ideolojik araçlar yar-dımıyla devletin üretim ilişkilerini yeniden ürettiği-ni ve böylelikle meşruiyet kazanarak ayakta kaldığını öne sürer. Adı geçen kitapta Hitler ve dönemine iliş-kin başlıklar yer almaz; ancak Althusser'in bu kitapta ele aldığı iki önemli kavram Hitler'in siyasal ve eko-nomik tezleri ile bu tezlerin temsilinin ileride nasıl somut hale geldiğini anlayabilmek açısından önem-lidir. Bu kavramların ilki ideolojinin maddi olması ilkesi diğeri de devletin ideolojik aygıtları vasıtasıyla toplum geneline enjekte edilebilmesi gerçeğidir. Bu yazının amacı da bu izahı "nasyonel sosyalizm yük-selişi" üzerinden yapabilmektir.

Milli Şef dönemindeki iktidar-basın ilişkileri, savaş koşullarının
da etkisiyle inişli-çıkışlı bir çizgi izlemiştir. Ancak Türkiye'de iktidar
basın-ilişkilerinin öncesi ve sonrasıyla tarihsel serüvenine ve
niteliğine dair ziyadesiyle fikir vermektedir. Meselelere yeterince
nüfuz etmek amacıyla, bu çalışmada öncelikle tek parti ve şeflik
sisteminin başlıca özellikleri değerlendirilecek, ardından tek parti
döneminde matbuat kanununda gerçekleştirilen değişiklikler ele
alınacaktır. Tek parti döneminde milletvekili seçilen gazeteciler ve
yazarlara dair geniş bir değerlendirmenin ardından İkinci Dünya
Savaşı yıllarında iktidar-basın ilişkileri ve resmi politikaya göre
matbuatın hareket tarzı değerlendirilecektir. Milli Şefi ve Şeflik
sistemini korumanın ve meşrulaştırmanın aracı olarak basının rolü
irdelenecektir.
Çalışmanın son kısmında, İkinci Dünya Savaşı'ndan Müttefik
devletlerin galip çıkmasıyla çok partili sisteme geçiş sürecine giren
Türkiye' de basının durumu ve geçiş sürecine dair düzenlemeler ele
alınacaktır. Sonuç kısmında ise, Milli Şef dönemi iktidar-basın
ilişkilerine dair genel bir değerlendirme yapılacaktır.

Heteronormativite, ataerkil toplumların en büyük problemlerinden biridir. Doğal, verili zannedilen bu kurgu ve cinsiyet rejimi yaşamın tüm alanlarını şekillendirmektedir. Buradan hareketle özellikle transgender (‘T’) bireyler cinsiyet kimliği ayrımcılığı ve ölümlerle (cinayet, intihar) karşı karşıyadır. Medya da cinsiyet rejimini doğallaştırıp yeniden üretirken, norm dışı addedilen bedenleri ve cinsiyet kimliklerini dışa atan ideolojik bir aygıt görevi görmektedir. Bu bağlamda şu sorulara cevap aranmıştır: 1-‘T’ bireyler ve ‘T’ bireylere dair ölümler egemen ideoloji ile nasıl kuruluyor, devletin ideolojik aygıtı (DİA) olan medyadan (yazılı basından) nasıl aktarılıyor? 2-‘T’ bireyler toplumsal yaşamda nasıl konumlanıyorlar, politik olarak kendilerini nasıl inşa ediyorlar, bu inşa gündelik yaşamlarını nasıl etkiliyor, hak ihlalleri dahilinde yaşamı nasıl deneyimliyorlar? Sorulara cevap bulabilmek için üçgenleme metodolojisi ekseninde eleştirel söylem analizi, çevrimiçi gözlemcilik ve görüşme olmak üzere üç farklı yöntem kullanılmıştır. Sonuç olarak medya gibi diğer DİA’ların ve devletin baskı aygıtlarının (DBA) ‘T’ bireylerin yaşamında olumsuz tezahüre sahip olduğu saptanmıştır. Ana akım gazetelerde yer alan ölüm haberlerinde ‘T’nin önemsizleştirildiğinin ve bu haberlerin kamuoyundaki olumsuz algıları pekiştirecek yönde söylemsel inşa ile sunulduğu tespit edilmiştir. Zira ölümlerin geneli bireysel meseleler gibi verilmiş, politik bağlamından koparılmış ve cinsiyet kimliği ayrımcılığını yeniden üreterek okuyucuya servis edilmiştir. Anahtar kelimeler: Cinsiyet Kimliği Ayrımcılığı, Heteronormativite, DİA ve DBA, Ana Akım Medya, Trans Cinayetleri. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Abstract: Heteronormativity is one of the major problems of patriachal societies. This fiction and gender regime, which is thought to be natural, shape all areas of life. In this context, especially transgender (‘T’) individuals are exposed to gender identity discrimination, and deaths (murder, suicide). As the media naturalizes and reproduces the gender regime, it acts as an ideological apparatus that expels bodies and gender identities that are considered out of the norm. In this study, answers have been sought to these questions: 1. How are the deaths and presence of ‘T’ individuals are construct through dominant ideology and transmit via the print media, which is an Ideological State Apparatus (ISA)? 2- How are ‘T’ individuals position themselves in the social life, build themselves politically, how does this construction affect their daily lives, and how do they experience the life against the violation of rights? In order to find answers to the questions, three different methods have been used in the axis of triangulation methodology: critical discourse analysis, online observation and interviewing. As a result, ISAs and RSAs, like the media, have been found to have negative effects in the life of ‘T’ individuals. It has been seen that transgender deaths in the mainstream newspapers are presented through discursive construction in order to reinforce negative perceptions in the public opinion. Because the deaths have been showed as individual issues, separated from the political context and served to the reader by re-producing gender identity discrimination. Key words: Gender Discrimination, Heteronormativity, ISAs and RSAs, Mainstream Media, Transgender Murders.

Toplumsal (ve bireysel) sorunların çözümünü, öncelikle toplumsal aktörlerin kendi gerçek durumlarını kavrayabilecekleri bir bilgiye sahip olmasında gören eleştirel toplumsal kuramlar, kaçınılmaz olarak kültür ve ideoloji sorunlarını odağa almaktadır. Kültüre ve ideolojiye yönelik inceleme ve soruşturmalar da, toplumsal düzenin korunması ve toplumsal bütünün sürdürülmesinde iletişim, medya ve iktidar/güç arasındaki ilişkilere ağırlık vermektedir. İletişim, çeşitli toplumsal kesimler arasında süren mücadeleleri hem temsil eder hem de yeniden üretir. Bu noktada da ideolojinin işleyişi devreye girer. Bu nedenle toplumsal güç ve iktidar ilişkilerinin yönünün (sınıflar, cinsiyetler ve ırklar arasında vb.) ve mekanizmalarının saptanması, kültür ve ideoloji incelemeleri için son derece önemlidir. Gerçekçi ve anlamlı bir kültürel sorgulama, toplumsal iletişimin mekanizmalarını ve araçlarını incelerken, gücün kaynağı, yönü, niteliği ve işleyişine dair sorular sorabildiği ölçüde eleştireldir. İşte bunu yapabilmek amacıyla ortaya çıkan kültürel çalışmalar alanını, güçlü bir tarihsel-kuramsal mirası olan, düşünürlerinin medya ve popüler kültür formları üzerinden somut analitik girişimlerde bulunduğu bir alandır. Kültürel çalışmalar, insanların yaşamlarını, kültürel ve toplumsal bir bağlamda biçimlendirme ve deneyimleme biçimlerini incelemektedir. Ancak burada yaşamları biçimlendirilen kişiler, aynı zamanda biçimlendiren kişilerdir. Bu yaklaşıma göre insanlar, sadece kendilerine sunulan içerik ve ürünlerin edilgen bir tüketicisi değil, aynı zamanda yeni değerlerin, tarzların, dillerin ve kültürel biçimlerin üreticileri olarak değerlendirilir. (Teker, 2018, s.40) 1950'lerin sonunda bütün dünyada kapitalist endüstriyel üretimin canlandığı, refah devleti sosyal politikalarının güçlendirildiği, sermaye ile işçi sınıfı arasında yeni bir tür uzlaşının geliştiği uzun genişleme dönemi başlamıştır. Bu dönem sınıfın ortadan kaybolduğunun öne sürüldüğü, savaş öncesi durum ile belirli bir kopuş yaşanan, popüler kültürün iyice Amerikanlaştığı bir dönemdir. Kaçınılmaz olarak bu yoğun değişimlerin ve kültürel, ekonomik, politik sonuçlarının anlaşılması gerekiyordu. İşte kültürel çalışmalar, bu bağlamda doğmuştur. Savaş sonrasında sosyal bilimler alanında sosyolojiden psikolojiye, antropolojiden edebiyata birçok disiplinde, yavaş yavaş "burjuvalaştığı" öne sürülen işçi sınıfı kültürüne yönelik ilgiler artmaktaydı. Geçmişte gündelik hayatta gözlenebilen sınıflar arasındaki katı ayrım, kentli işçi sınıfının ve orta sınıfın genişlemesiyle bulanıklaşmıştı. Ciddiye alınmaya değmeyen ve estetik değerden yoksun kabul edilen dönemin popüler kültürünün, 20. yüzyılda İngilizliliği tehdit ettiği öne sürülmekteydi. 1960'lara kadar az çok meşru görülen bu seçkinci tavır, savaş sonrası eğitim fırsatlarının İngiltere'de alt sınıftan olanlara doğru genişlemesinden dolayı, yeni kuşaklarda geçmişteki kadar kabul görmemeye başlamıştır. Dönemin ekonomik gelişmelerinin sınıf ilişkileri, sınıf formasyonları ve sınıf kültürleri bakımından anlamını kavramaya, yeni kültürel güçlere ve eğilimlere dair sorular sorulmaktaydı. Kültür, dünyaya dair basitçe birikmiş bir bilgi ve onun ürünleri olarak değil, anlamların ve tanımların toplumsal olarak inşa edildiği ve tarihsel olarak dönüştürüldüğü bir süreç olarak görüldü.

XX. yüzyıl kültür tartışmaları II. Dünya Savaşı sonrası yaşanan önemli gelişmeler, toplumbilimlerinin temel parametrelerinde görülen farklılıklar ile birlikte başlamıştır. Bu tartışmanın en görünür yüzü Frankfurt Okulu olmuştur. İlgi çekici olan 1960 sonrası Frankfurt Okulu etkisini yitirirken veya Avrupa solu dönüşüme uğrarken bu tarihten itibaren kültürel çalışmalar alanında kurumsal düzeyde sözcülük İngiltere’ye geçmiştir. Bu dönemde kültür tartışmaları öncülüğü Kıta Avrupa’sından uzaklaşmış ve Anglosakson bir yapı kazanmıştır.
Kültürel Çalışmalar’ın ortaya çıkışındaki süreç ile bu alan, Louis Althusser ile Antonio Gramsci’nin ortaya koydukları kavramlar ve düşüncelerinin etkileri bakımından ele alınarak çalışma tamamlanacaktır.

Fransız Filozof Louis Althusser'in siyaset düşüncesine göre; devlet yönetimini elinde bulunduran sınıf, kişi ya da zümrelerin, devlet iktidarını kalıcı olarak ellerinde tutabilmeleri için kendi ideolojik anlayışlarını kalıcı olarak topluma yerleştirmeleri gerekmektedir. Bu da ancak 'Devletin İdeolojik Aygıtları' adını verdiği sistem içerisinde; devlet ideolojisinin dinsel kurumlar, eğitim kurumları, hukuki kurumlar, siyasal durumlar, sendikalar, aile, haberleşme ve kültürel kurumlar vasıtasıyla toplumun en küçük birimine kadar yayılmasıyla mümkün olabilecektir. Bu makale de Cumhuriyet'in ilanından Mustafa Kemal'in ölümüne kadar olan süreç içerisinde, Althusser'in belirtmiş olduğu 'Devletin İdeolojik Aygıtları' sisteminden yola çıkarak; Kemalist ideolojinin, sahne sanatları üzerinden topluma yayılma ve etkileme süreci irdelenmiştir. /
According to the philosophy of the French philosopher Louis Althusser; it is necessary for the class, person or group holding the state government, to place their own ideological understandings to the society, in order to keep state power permanently in their hands. This is only possible within the system called 'State Ideological Equipments'; that exists to spread the state ideology to the smallest unit of society through religious institutions, educational institutions, legal institutions, political situations, trade unions, family, communication and cultural institutions. With this article, that is based on Althusser's 'State of Ideological Equipments' system, during the process starting from the publication of the Republic until the death of Mustafa Kemal, the process of collective spreading and influencing of the Kemalist ideology through performing arts has been examined.

Öz Türkiye'de Romanlar, etnik kökenleri ve kültürel kimliklerinden dolayı nefret söylemine en çok maruz kalan azınlık gruplardan birini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı Türkiye'de Romanlara yönelik nefret söyleminin Romanlar tarafından algılanma biçimini ortaya koymak, bu söylemin hangi unsurlar üzerinden üretildiğini belirlemektir. Araştırma yöntemi olarak Roman üniversite öğrencileriyle odak grup çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmadan elde edilen veriler; Romanlara yönelik nefret söyleminin üretildiği unsurlar olarak saptanan altı ayrı başlık altında kategorize edilip değerlendirilmiştir. Yapılan bu değerlendirmenin sonucu; Türkiye'de Romanların nefret söylemine maruz kaldıkları, bunun farklı unsurlar üzerinden üretildiği ve kapsamının oldukça geniş olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca gerek sosyal yaşam olsun gerek eğitim ve çalışma hayatı olsun toplumun her alanında damgalanma, ayrımcılık ve sosyal dışlanma yaşadıkları, medyanın da Romanlara ilişkin içeriklerinde toplumdaki nefret söylemini pekiştirici bir rol oynadığı belirlenmiştir. Abstract Romanies in Turkey constitute one of the minority groups most exposed to hate speech because of their ethnic origins and cultural identities. The purpose of this research is to reveal how the hate speech that against Romanies is perceived by Romanies in Turkey and to determine what elements of this hate speech are produced. As a research method a focus group study was conducted with Romany university students. The data obtained from this study were categorized and evaluated under the six different headings identified 1 Manisa Celal Bayar Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü, Doç.Dr., nuray.

Türkiye'de ideolojik tiyatroyu dört bölümde incelemek mümkündür. Osmanlı devleti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki geçişlilik, "kopuş içinde süreklilik" diyalektiği bağlamında ele alındığında, söz konusu bölümler, Geç Osmanlı, Erken Cumhuriyet-Orta Cumhuriyet ve Günümüz Türk tiyatrosu olarak adlandırılabilir. Bu bildiride Osmanlı dönemi Türk ideolojik tiyatrosu üzerine durulmayacak onun yerine erken-orta dönem ideolojik tiyatronun gelişimine odaklanacaktır. Bilindiği gibi Türkiye'de ideolojik tiyatronun ilk örneği olarak, "Ortaoyunu" gösterilmektedir.

ÖZ Bu çalışma, Louis Althusser'in toplumsal bütünlüğü altyapı ve üstyapı şeklinde ayırarak tartışmalarda odak noktası olarak altyapıyı, yani ekonomik tabanı alan Marksizm'in genel eğilimi hakkındaki eleştirilerinden yola çıkar. Eserlerinde üstyapıyı ayrıntılı bir şekilde ele alan Althusser'in düşüncesinde devlet ve devlet aygıtlarından oluşan üstyapının kapsamını ortaya koymayı amaçlar. Althusser'e göre, devlet, toplumsal bütünlük içinde ve diğer yapısal unsurlar karşısında etkin bir pozisyondadır. Althusser'in düşüncesinde devletin altyapı karşısındaki etkin konumuna odaklanan bu çalışma, söz konusu etkin konumlanışı açıklamak üzere öncelikle Althusser'in toplumsal bütünlük kavrayışına değinir. Ardından devlet mekanizmasını ortaya çıkarmak için makine ve aygıt ayrımına odaklanır. Toplumsal bütünlükte etkin konumdaki makine olarak devletin yeniden üretici rolüne değinir. Kapitalist toplumun varlığı açısından yeniden üretim ile devlet arasında doğrudan bir bağlantı vardır. Bu bağlantı çerçevesinde bu çalışma devlet aygıtlarını ele alır. Devletin baskı aygıtı ve devletin ideolojik aygıtları biçiminde ikiye ayrılan aygıtların makine olarak devlet açısından işlevini belirler. Sonuçta devletin işlevselliğinin onun araçsallığına ve sınıfsal niteliğine etkisini ortaya koyarak sınıf mücadelesi açısından devletin ve aygıtların önemine dikkat çeker. ABSTRACT This study sets out from Louis Althusser's criticism of general tendency of Marxism which takes the infrastructure, namely economic base, as the focal point in the discussions by separating the social totality into infrastructure and superstructure. It aims to reveal the scope of superstructure in the context of reproduction. According to Althusser, the state located in the superstructure has an active position in social totality and across other structural elements. This study, which focuses on the active position of the state across the infrastructure in Althusser's thought, firstly touches upon Althusser's understanding of social totality in order to explain the active position of the state. It then focuses on the separation between machine and apparatus so as to reveal the state mechanism. It refers to the reproductive role of the state as an effective machine in social totality. There is a direct relation between reproduction and the state in terms of the existence of capitalist society. This study deals with the state apparatuses under this relation. It determines the function of the apparatuses which are divided into two as the repressive state apparatus and ideological state apparatuses across the state as machine. As a result, it highlights the importance of the state and the apparatuses in terms of class struggle by revealing the effect of the functionality of the state on its instrumentation and class quality.

Cumhuriyet sonrası Türk siyasal hayatının önemli dönüm noktalarından birisi çok partili siyasal yaşama geçiştir. 1923-1950 yılları arası yönetimini sürdüren tek parti iktidarı demokrasiye geçişle birlikte yerini Demokrat Parti’ye bırakmıştır. 27 sene boyunca ülkeyi tek parti iktidarı olarak yöneten Cumhuriyet Halk Partisi, I. Dünya Savaşı sonrası Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü önderliğinde cumhuriyetin kurucu partisi olarak sosyal ve siyasal alanda adeta bir mimar gibi çalışmıştır. Dönemin konjonktüründe Batı ülkelerinin sosyal ve siyasal anlamda daha ileri bir medeniyeti temsil ettiğini düşünen Atatürk ve İnönü liderliğindeki CHP, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin gelişiminin anahtarını “Batı” olarak görmüş ve bu doğrultuda politikalar gerçekleştirmişlerdir. CHP bu bağlamdaki politikalarını yürütürken Althusser’in devletin ideolojik aygıtları olarak isimlendirdiği aygıtlardan yararlanarak otoriter bir politika seyri izlemiştir. Pek çok farklı dinamiğin etkili olduğu sebeplerden dolayı iktidarını kaybeden CHP’den sonra iktidara gelen DP, hegemonyanın tesisi ve yeniden üretimi için ideolojik aygıtlardan yararlanmıştır. Althusser’in devletin ideolojik aygıtları ve Gramsci’nin hegemonya kavramını teorik çerçeveye oturtarak Türk siyasal hayatı analizine girişen bu çalışma, CHP ile DP’nin ideolojik aygıtlardan nasıl ve hangi amaçlarla yararlandığını ve çok partili siyasal yaşama geçişte yeni iktidarın hegemonyasını tesis etmek için eski hegemonyaya ait ideolojik aygıtları nasıl dönüştürdüğü sorularını yanıtlarken aynı zamanda ideolojik aygıtların konjonktür ve politika farklılıklarına göre ideolojik veya pragmatik bir amaçla kullanılabildiğini de kanıtlamış olacaktır.

Bu yazıda, Müzik nasıl araç olur? Müziğin yasaklanması nasıl olur? Neden olur?
İdeolojik boyutunun derinliğine nasıl karar verilir? Müzik politikası nasıl ve neye
göre belirlenir? Özellikle herhangi bir topluma ait geleneksel müzik unsurları nasıl
yasak olur? Gibi sorulardan yola çıkarak ideal devletin ideolojik aygıtları ele alınmıştır. Sanatın, özellikle müziğin ideal devlet ideolojilerini aktarma ve
güçlendirme yolunda araç konumunda olduğu vurgulanmıştır. biçimlendirici
gücünü Platon’un Glaukon’la diyalogu, Aristoteles’in “zoom politikon”ının yanı
sıra, Assman başta olmak üzere kültürel bellek ve kimlik teorileri ile ele alınmıştır.
Ulus devlet modellerinin oluşum evrelerine değinirken geleneğin inşası ve icadı
noktasında Türk Müziği’nin bu süreç içerisinde biçimlenişi irdelenmiştir. Tüm bu
irdelemeleri yaparken Türk müziği ile ilgili değişim, inşa ve icat süreçlerine
Bourdeiu’nun habitus’unda var olan bir doxa ve illisuo olarak bakmak süreci artı
ve eksileriyle birlikte okumaya olanak sağlamıştır.
How does the vehicle become music? How can music be banned? Why? How to determine the depth of the ideological dimension? How and based on music policy? In particular, how to ban traditional music elements belonging to any society? In the paper, based on these questions, ideological devices of the ideal state were discussed. It was emphasized that art, especially music, is the vehicle in the way of transferring and strengthening the ideal state ideologies via Plato's dialogue with Glaukon, Aristotle's “zoom politicon”, Assman's cultural memory theory , and identity theories. When we talk about the formation phases of the nation state models, the formation of Turkish music in this process is examined. While doing all these evaluation, looking at the changes, building and inventing of Turkish music as a doxa and illisuo in Bourdeiu's habitus, allowed us to read the process together with its pros and cons.