Hasło jest próbą scharakteryzowania pojęcia „nowości” jako terminu poetologicznego. Termin zostaje omówiony w odniesieniu do najważniejszego dla omawianego problemu tekstu Stefana Morawskiego Perypetie problematyki nowości w dziejach... more
Hasło jest próbą scharakteryzowania pojęcia „nowości” jako terminu poetologicznego. Termin zostaje omówiony w odniesieniu do najważniejszego dla omawianego problemu tekstu Stefana Morawskiego Perypetie problematyki nowości w dziejach myśli estetycznej, ważnego dla dziejów kształtowania się pojęcia tak zwanego sporu starożytników z nowożytnikami oraz do wybranych sposobów rozumienia pojęcia w refleksji nad sztuką awangardową.
The starting point for this article is an attempt to genealogically organize the phenomena of occurrences within the science-fiction literature. The criterion for particular distinctions are fears and concerns related to technological... more
The starting point for this article is an attempt to genealogically organize the phenomena of occurrences within the science-fiction literature. The criterion for particular distinctions are fears and concerns related to technological development, verbalised by the science-fiction authors. Literature, that in the future expects an external threat (such as rebellion of machines, the Martians invasion), is defined as ludic, whereas literature for which the major source of anxiety are possible consequences of the condition of a contemporary, postmodern human being, is specified as philosophical. Then the author attempts to clarify the nature of the concerns raised by philosophical science-fiction works. In order to do that, it is necessary to refer to Baudrillard and Žižek and to analyse Brave New World by A. Huxley as the most famous work in the history of the genre.
The paper explores the philosophical statements emerging from the plot of Jacek Dukaj’s science-fiction novel Perfekcyjna niedoskonałość [The Perfect Imperfection]. The argument of the article states that the Polish novel proposes... more
The paper explores the philosophical statements emerging from the plot of Jacek Dukaj’s science-fiction novel Perfekcyjna niedoskonałość [The Perfect Imperfection]. The argument of the article states that the Polish novel proposes a complete philosophical model of possible ways of imagining the future which is unique, yet fully coherent with the Enlightenment paradigm. After recapitulating the most important arguments of the mid-century’s discussion about the end of the grand narratives and brief recall of most canonical texts of the period of the Enlightenment, the author analyses ontological presuppositions hidden after the structure of the fictional world created by Dukaj. The novel appears to fully acknowledge the Cartesian dualistic model of the human being (which strongly separates its biological and mental roots) and sets plots in times when all biological limitations have been transgressed. Despite that, both optimistic scenarios of eighteenth-century utopians and catastroph...
Numerous studies on the works composing the volume Vade-mecum confirm that although the individual poems are characterised by great ethical sensitivity and strong moral rigour, it is difficult to clearly define the worldview of Norwid’s... more
Numerous studies on the works composing the volume Vade-mecum confirm that although the individual poems are characterised by great ethical sensitivity and strong moral rigour, it is difficult to clearly define the worldview of Norwid’s work. The author of the article proposes an interpretation of Vade-mecum, taking into account the problem of Romantic irony. The poet uses irony as a tool to reach the elusive Truth. for him, ironic distance is not distancing himself from the views professed in particular works, but an awareness of the imperfections of a language which may falsify those views. Irony helps him in his quest to “name each matter by its rightful – word,” not allowing the language to simplify or reduce the moral statements expressed in individual works.
Research Interests:
Artykuł przypomina podstawowe koncepcje istotnego dla polskich badań literaturoznawczych tekstu O opisie Janusza Sławińskiego i włącza go w pole bieżącej dyskusji o konieczności zarzu- cenia lingwistycznego podejścia do literatury na... more
Artykuł przypomina podstawowe koncepcje istotnego dla polskich badań literaturoznawczych tekstu O opisie Janusza Sławińskiego i włącza go w pole bieżącej dyskusji o konieczności zarzu- cenia lingwistycznego podejścia do literatury na rzecz poszukiwania sposobów pełniejszego zrozumienia sensów utworu. Wątpliwości wyrażone przez Toril Moi pod adresem analizy teks- tów z tradycyjnej tekstualistycznej perspektywy w jej książce Revolution of the Ordinary stają się pretekstem do rewizji niektórych założeń szkoły strukturalnej dotyczących kategorii opisu formułowanych między innymi przez badaczy takich jak właśnie Sławiński czy Roland Barthes.
Research Interests:
The article discusses the basic concepts of Janusz Sławiński’s O opisie that are important for Polish literary studies in the wider context of the current discussion on the need to abandon the linguistic approach to literature in search... more
The article discusses the basic concepts of Janusz Sławiński’s O opisie that are important for Polish literary studies in the wider context of the current discussion on the need to abandon the linguistic approach to literature in search of other ways to better understand the meaning of the work. Doubts expressed by Toril Moi in her book Revolution of the Ordinary regarding the analysis of texts from a traditional textual perspective become a pretext for revising some of the assumptions made by the structuralist school regarding the categories of description formulated, among others, by researchers such as Sławiński and Roland Barthes.
Research Interests:
Liczne opracowania na temat utworów wchodzących w skład Vade-mecum potwierdzają, że choć wiersze te cechują się ogromną wrażliwością etyczną i silnym rygoryzmem moralnym, trudno jest jasno określić światopogląd dzieła Norwida. Autor... more
Liczne opracowania na temat utworów wchodzących w skład Vade-mecum potwierdzają, że choć wiersze te cechują się ogromną wrażliwością etyczną i silnym rygoryzmem moralnym, trudno jest jasno określić światopogląd dzieła Norwida. Autor artykułu proponuje interpretację Vade-mecum z uwzględnieniem problematyki ironii romantycznej. Poeta posługuje się ironią jako narzędziem dochodzenia do nieuchwytnej Prawdy. Dystans ironiczny nie jest u niego dystansowaniem się od poglądów głoszonych w poszczególnych utworach, ale świadomością niedoskonałości języka, który może te poglądy fałszować. Ironia pomaga mu w dążeniu, by „odpowiednie dać rzeczy słowo”, nie pozwalając językowi upraszczać bądź redukować wyrażanych w poszczególnych utworach twierdzeń o charakterze moralnym.
Research Interests:
The article discusses the largely forgotten concept of realism developed by the French Marxist philosopher Roger Garaudy in his book D’un Réalisme Sans Rivages [Realism without borders]. In the first part of the article, I discuss the... more
The article discusses the largely forgotten concept of realism developed by the French Marxist philosopher Roger Garaudy in his book D’un Réalisme Sans Rivages [Realism without borders].
In the first part of the article, I discuss the context in which the book was discussed when it was first published in Poland in 1967. I compare and contrast Garaudy’s observations with Polish critics, who, at the time, were also actively and passionately discussing the question of realism. Specifically, I refer to Julian Kornhauser and Adam Zagajewski’s Świat nie przed- stawiony [The unrepresented world] and Janusz Sławiński’s Rzut oka na ewolucję poezji polskiej w latach 1956-1980 [The evolution of Polish poetry from 1956 to 1980].
In the second part of the article, I analyse the selected fragments from Garaudy’s book, dem- onstrating that D’un Réalisme Sans Rivages may inform contemporary literary criticism and theory. I try to answer the question whether and how the tools proposed by the French think- er may be useful in describing contemporary literary phenomena and how his ideas can be used to formulate a new, not necessarily Marxist, concept of realism.
In the first part of the article, I discuss the context in which the book was discussed when it was first published in Poland in 1967. I compare and contrast Garaudy’s observations with Polish critics, who, at the time, were also actively and passionately discussing the question of realism. Specifically, I refer to Julian Kornhauser and Adam Zagajewski’s Świat nie przed- stawiony [The unrepresented world] and Janusz Sławiński’s Rzut oka na ewolucję poezji polskiej w latach 1956-1980 [The evolution of Polish poetry from 1956 to 1980].
In the second part of the article, I analyse the selected fragments from Garaudy’s book, dem- onstrating that D’un Réalisme Sans Rivages may inform contemporary literary criticism and theory. I try to answer the question whether and how the tools proposed by the French think- er may be useful in describing contemporary literary phenomena and how his ideas can be used to formulate a new, not necessarily Marxist, concept of realism.
Research Interests: Marxism, Literary Theory, Franz Kafka, Dialectical Materialism, Historical Materialism, and 15 moreSaint John Perse, Pablo Picasso, Marxist Literary Theory, Realism, Postmodernizm, Louis Aragon, Realizm, Roger Garaudy, Adam Zagajewski, Socrealism, Teoria Literatury, Julian Kornhauser, Socrealizm, Marksistowska teoria literatury, and Alina Brodzka
Artykuł prezentuje, w dużej mierze dzisiaj zapomnianą, koncepcję realizmu autorstwa fran- cuskiego filozofa marksistowskiego Rogera Garaudy’ego, zawartą w jego książce Realizm bez granic. W pierwszej części odtworzono kontekst, w jakim... more
Artykuł prezentuje, w dużej mierze dzisiaj zapomnianą, koncepcję realizmu autorstwa fran- cuskiego filozofa marksistowskiego Rogera Garaudy’ego, zawartą w jego książce Realizm bez granic. W pierwszej części odtworzono kontekst, w jakim funkcjonował polski przekład eseju, który ukazał się w 1967 roku. Tezy francuskiego myśliciela zestawione zostają z innymi gło- sami w toczącej się wówczas w Polsce z dużą intensywnością dyskusji o realizmie. Przywołano m.in. postulaty Juliana Kornhausera i Adama Zagajewskiego z ich książki Świat nie przedsta- wiony oraz diagnozy Janusza Sławińskiego ze szkicu Rzut oka na ewolucję poezji polskiej w la- tach 1956–1980. W części drugiej zaproponowano kilka ujęć książki Garaudy’ego, które być może pozwolą uznawać Realizm bez granic za przydatny również w ramach dzisiejszej dyskusji teoretycznoliterackiej. Postawione zostaje pytanie o to, czy i w jaki sposób zaproponowane przez francuskiego myśliciela narzędzia mogą być przydatne do opisu współczesnych zjawisk literackich i jak poszczególne elementy jego koncepcji można wykorzystywać do formułowa- nia nowych, już niekoniecznie marksistowskich koncepcji realizmu.
Research Interests: Marxism, Marksizm, Realizm, Roger Garaudy, Adam Zagajewski, and 11 moreTeoria Literatury, Julian Kornhauser, Socrealizm, Marksistowska teoria literatury, Alina Brodzka, Stefan Żółkiewski, D’un Réalisme Sans Rivages, Materializm Dialektyczny, Materializm Historyczny, Świat nie przedstawiony, and Realizm Socjalistyczny
Hasło stara się wyjaśnić, jakie mechanizmy rządzą znanym każdemu czytelnikowi utworów literackich doznaniem szczególnego wstrząsu estetycznego wywołanego przez mały fragment utworu lub nawet pojedyncze zdanie. Po przedstawieniu kilku... more
Hasło stara się wyjaśnić, jakie mechanizmy rządzą znanym każdemu czytelnikowi utworów literackich doznaniem szczególnego wstrząsu estetycznego wywołanego przez mały fragment utworu lub nawet pojedyncze zdanie. Po przedstawieniu kilku najogólniejszych, możliwych sposobów rozumienia kategorii trafności, autor przechodzi do rozważań na temat odcieni znaczeniowych, jakich może ona nabierać, w zależności od tego, czy traktowana jest jako immanentna cecha danej wypowiedzi literackiej, czy też jako jakość kształtująca się dopiero w procesie jej odbioru.
Research Interests:
This entry attempts to explain what the mechanisms that govern the experience, familiar to every reader of literary works, of a particular aesthetic frisson elicited by a small passage in a work or even a single sentence. After presenting... more
This entry attempts to explain what the mechanisms that govern the experience, familiar to every reader of literary works, of a particular aesthetic frisson elicited by a small passage in a work or even a single sentence. After presenting a handful of very general ways of under- standing the category of aptness, the author moves to consider the subject of the possible shades of meaning it can take on depending on whether we treat it as an immanent trait of a given literary utterance or as a quality that takes form only during the process of the work’s reception.
Research Interests:
This text on the keyword “mood” offers an attempt to de- fine that category in the context of poetics. Though the term itself frequently appeared in discussions of literature in the eras of Romanticism and Symbolism, its meaning was then... more
This text on the keyword “mood” offers an attempt to de- fine that category in the context of poetics. Though the term itself frequently appeared in discussions of literature in the eras of Romanticism and Symbolism, its meaning was then understood more intuitively and arbitrarily and it constituted rather a means of aesthetic evaluation of lit- erary works than a strictly defined concept in the field of literary studies. A new approach to the idea of mood pro- posed by Hans Ulrich Gumbrecht and his simultaneous exhortation to examine it within the categories of literary and cultural theory and poetics demands a clear defini- tion of its position among poetics concepts and an effort to define the function in scholarly discourse that could be performed by this category—a traditional one, but read by Gumbrecht in a completely new fashion.
Research Interests:
Hasło „nastrój” stanowi próbę zdefiniowania tej kategorii na grun- cie poetologicznym. Choć sam termin pojawiał się często w dys- kusjach o literaturze już w epoce romantyzmu i symbolizmu, jego znaczenie odczytywano raczej intuicyjnie i... more
Hasło „nastrój” stanowi próbę zdefiniowania tej kategorii na grun- cie poetologicznym. Choć sam termin pojawiał się często w dys- kusjach o literaturze już w epoce romantyzmu i symbolizmu, jego znaczenie odczytywano raczej intuicyjnie i arbitralnie i stanowił on bardziej środek estetycznego wartościowania dzieł literackich niż ściśle określone pojęcie z zakresu literaturoznawstwa. Postulo- wane przez H. U. Gumbrechta nowe spojrzenie na nastrój i zapro- szenie do rozważania go w kategoriach teorii literatury i kultury oraz poetyki wymaga jasnego określenia jego pozycji w repertuarze pojęć poetologicznych i podjęcia próby zdefiniowania naukowych funkcji, które ta tradycyjna, ale odczytywana przez Gumbrechta w zupełnie nowy sposób, kategoria mogłaby realizować.
Research Interests:
Celem artykułu jest sprawdzenie użyteczności wciąż nowej propozycji filozoficznej, jaką jest realizm spekulatywny, w badaniach literaturoznawczych. W pierwszej części artykułu, autor przedstawia podstawowe założenia koncepcji stworzonej... more
Celem artykułu jest sprawdzenie użyteczności wciąż nowej propozycji filozoficznej, jaką jest realizm spekulatywny, w badaniach literaturoznawczych. W pierwszej części artykułu, autor przedstawia podstawowe założenia koncepcji stworzonej przez Grahama Harmana i referuje pokrótce jej rozwinięcie dokonane przez Bjørnara Olsena. Obaj badacze nakłaniają do odmiennego spojrzenia na otaczającą człowieka rzeczywistość materialną. Przedmioty, jak przekonują, nie są podrzędne w stosunku do funkcji i zna- czeń, jakie narzucają im ludzie w procesach kulturowych i społecznych, ale na równych prawach współtworzą model rzeczywistości, w którym tradycyjne granice – dzielące kulturę i naturę – ulegają zatarciu. Część druga jest już próbą praktycznego wykorzystania tych propozycji w analizie konkretnego dzieła literackiego. Jako przedmiot analizy wykorzystano tomik Świat fizyczny współczesnego poety, Łukasza Jarosza.
Research Interests:
The author comments upon and evaluates the text by Hans Ulrich Gumbrecht, published relatively recently, in which the researcher proposes an attempt to read literary texts while staying focused on the mood treated as the primary... more
The author comments upon and evaluates the text by Hans
Ulrich Gumbrecht, published relatively recently, in which the researcher proposes an attempt to read literary texts while staying focused on the mood treated as the primary determinant of all interpretative tendencies. Gumbrecht’s theses are juxtaposed with the theory of instantiation of the orientational spaces proposed by Roman Ingarden and with Michał Głowiński’s comments made on this concept. “Reading the moods” turns out to conceal a potential to disclose new qualities of literary texts; however, due to an intense subjectivity of such a reception and vagueness of the invoked notions it cannot be regarded as a coherent literature research method. At the end of the paper, the author tries to exemplify the discussed technique of reading texts.
Ulrich Gumbrecht, published relatively recently, in which the researcher proposes an attempt to read literary texts while staying focused on the mood treated as the primary determinant of all interpretative tendencies. Gumbrecht’s theses are juxtaposed with the theory of instantiation of the orientational spaces proposed by Roman Ingarden and with Michał Głowiński’s comments made on this concept. “Reading the moods” turns out to conceal a potential to disclose new qualities of literary texts; however, due to an intense subjectivity of such a reception and vagueness of the invoked notions it cannot be regarded as a coherent literature research method. At the end of the paper, the author tries to exemplify the discussed technique of reading texts.
Research Interests:
The paper reviews Barbara Kaszkowska-Wandor’s book Res publica (post) literaria. Od poetyki wspólnoty do postliteratury. The study into the etymology of the metaphor of the “literary republic” leads the author to consider fundamental... more
The paper reviews Barbara Kaszkowska-Wandor’s book Res publica (post) literaria. Od poetyki wspólnoty do postliteratury. The study into the etymology of the metaphor of the “literary republic” leads the author to consider fundamental questions concerning the role of litera- ture in shaping communities and the ways in which literature impacts political reality. The author’s erudition and bold methodological solutions allow her to answer those questions – often old and considered to be unanswerable – in an original, unobvious way.
Research Interests:
Tekst jest recenzją książki Barbary Kaszowskiej-Wandor Res publica (post) litteraria. Od poe- tyki wspólnoty do postliteratury. Badanie etymologii metafory „republiki literackiej” prowadzi autorkę do rozważania fundamentalnych pytań... more
Tekst jest recenzją książki Barbary Kaszowskiej-Wandor Res publica (post) litteraria. Od poe- tyki wspólnoty do postliteratury. Badanie etymologii metafory „republiki literackiej” prowadzi autorkę do rozważania fundamentalnych pytań dotyczących roli literatury w kształtowaniu wspólnot społecznych i pytań o sposoby wywierania przez literaturę wpływu na rzeczywistość polityczną. Rozległa erudycja badaczki i stosowane przez nią odważne rozwiązania metodolo- giczne pozwalają jej udzielić na te pytania – bardzo stare i często uważane za nierozstrzygalne – oryginalnych, nieoczywistych odpowiedzi.