Kołaczyce

Kołaczyce
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek z ratuszem
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Kołaczyce
Prawa miejskie	1354-1919, 2010
Burmistrz	Magdalena Stasiowska
Powierzchnia	7,15 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 1420; 198,6 os./km²
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-213
Tablice rejestracyjne	RJS
	Położenie na mapie gminy Kołaczyce Kołaczyce
	Położenie na mapie Polski Kołaczyce
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Kołaczyce
	Położenie na mapie powiatu jasielskiego Kołaczyce
	49°48′30″N 21°26′25″E/49,808333 21,440278
TERC (TERYT)	1805054
SIMC	0353968
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Kołaczyce – miasto w Polsce położone w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Kołaczyce; siedziba gminy Kołaczyce.

W latach 1954–1972 wówczas wieś należała i była siedzibą władz gromady Kołaczyce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Kołaczyce leżą w historycznej ziemi sandomierskiej Małopolski, w średniowieczu położone były w powiecie pilzneńskim w województwie sandomierskim^[2].

Miejscowość jest siedzibą parafii św. Anny, należącej do dekanatu Brzostek, diecezji rzeszowskiej.

Geografia

Miasto od północy sąsiaduje Bukową i Sowiną, od zachodu graniczy z Kłodawą i Ujazdem, a wschodu i południa z Nawsiem Kołaczyckim. Zachodnią granicą miejscowości jest rzeka Wisłoka.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 73.

Kołaczyce widziane z Bączala Górnego

Historia

Miasto lokowane przez króla Kazimierza Wielkiego w roku 1339. Kolejne pisemne wzmianki o miejscowości pochodzą z 1345 roku^[3]. Wymienia się też w nich Ostasza – kasztelana lubelskiego. Za panowania króla Kazimierza Wielkiego Kołaczyce zostały założone przez benedyktynów tynieckich w 1358 roku^[4].

Kołaczyce wraz z kilkoma okolicznymi wsiami należały do opactwa tynieckiego, którego były własnością do I rozbioru Polski. W 1546 r. był wielki pożar w Kołaczycach. Po zniesieniu Opactwa Benedyktynów w Tyńcu, po pierwszym rozbiorze Polski rząd austriacki wydzierżawił te dobra osobom prywatnym. Od tego czasu miasto Kołaczyce zmieniało właścicieli. Pierwszym był Paweł Kmita Chorzewski. W 1779 r. miasto wraz z innymi wsiami zostało sprzedane za 80 000 florenów i 59 koron Karolowi Ederowi, Janowi obojga imion, Jakubowi baronowi Boesmerowi i Friesowi. Towarzystwo to z kolei odsprzedało z kolei Kołaczyce i Nawsie Kołaczyckie wraz z innymi jeszcze wsiami Achillesowi Johannotowi za 80 000 zł w 1811 r. W ten sposób Kołaczyce stały się miastem prywatnym.

Pomimo częstych zmian właścicieli w miasteczku rozwijał się handel i rzemiosło. Już pod koniec XVIII w. Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki w swym „Opisaniu królestw Galicyi i Lodomeryi” podawał: Kołaczyce. Całe miasto i z kościołem drewniane., fabryką ganczarską glinianych naczyń kołaczyckich zwanych sławne, któremi na galarach handlują do Warszawy, Torunia i Gdańska, oraz i jajami ztąd jest handel ich^[5].

Latem w 1884 roku powiat jasielski i okoliczne miejscowości obiegła '„wiadomość o spaleniu się miasteczka Kołaczyce...”'^[6] Spłonęło wówczas 86 domów mieszkalnych i 20 stodół, a 125 rodzin poniosło straty szacowane na 246 374 złr. Powstał Komitet Pomocy Pogorzelcom pod przewodnictwem proboszcza z Kołaczyc, ks. kan. Textorysa w składzie: Jędrzej Slęzak, Stanisław Dutkiewicz, Paweł Śliz (burmistrz), Jan Kiełbasa, Marcin Falarz i Jan Matuszewski^[7].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 500 Żydów. 12 sierpnia 1942 roku getto zostało zlikwidowane; 300 osób zostało zamordowanych w lesie w Kowalowkach oraz kilkudziesięciu w Krajowicach koło Jasła a pozostali zostali wywiezieni do getta w Jaśle, a stamtąd do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani^[8].

Prawa miejskie straciły Kołaczyce w 1919 roku. Ponownie odzyskały je 1 stycznia 2010 roku, stając się drugim po Jaśle miastem powiatu jasielskiego.

Archiwalne widoki sprzed 1939
Widok ogólny
Rynek i kościół
Kaplica cmentarna
Szkoła
Figurka Matki Boskiej na Rynku

Toponimia

Colanthicze 1330, własność benedyktynów z Tyńca; Colaczicze 1358; Colacice 1401; w roku 1354 uzyskały prawa miejskie od króla Kazimierza Wielkiego^[9].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Kołaczyc w 2014 roku^[1].

Zabytki

dom z podcieniami z 1792 roku – ul. Rynek 62; nr rej.: A-222 z 9.10.1959^[10],
kościół parafialny pw. św. Anny, w stylu neogotyckim z zabytkową kropielnicą (1632) i chrzcielnicą z XVII wieku; nr rej.: A-229 z 26.11.1990^[10]

Kościół św. Anny
Zabytkowy dom (Rynek 15)
Fontanna Bartek na rynku

rynek miejski z fontanną Bartek ufundowaną przez hr. Łosia z Brzysk,
budynek Gminnego Przedszkola w Kołaczycach z początku XIX – ul. Rynek 13,
kapliczka z I połowy XIX wieku – ul. Mickiewicza 1,
figura Matki Boskiej w rynku, postawiona w 1803 roku,
figura św. Franciszka z 1885 na zjeździe z drogi Jasło – Pilzno,
zajazd z XVIII (przebudowany w latach 50. XX wieku) – ul. Rynek 2,
dom z XVIII wieku – ul. Rynek 10,
dom z XVIII wieku, przebudowany po 1886 – ul. Rynek 17,
dom z XVIII wieku – ul. Rynek 18,
cmentarz wojenny nr 38 Kołaczyce – Olszyny,
cmentarz wojenny nr 39 (kwatera na cmentarzu parafialnym),

Edukacja

Zespół Szkół Podstawowej i Gimnazjum
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie

Ratusz
Cmentarz wojenny nr 39
Cmentarz wojenny nr 38

Sport

W mieście działa klub piłki nożnej Ostoja Kołaczyce, grający w klasie okręgowej.

Urodzeni w Kołaczycach

Stanisław Matuszewski – polski nauczyciel^[11], dyrektor Państwowego Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Czortkowie^[12]^[13]
Mieczysław Żygłowicz – major WP, żołnierz Narodowej Organizacji Wojskowej, Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej, nauczyciel, dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1 w Jaśle^[14]
Bolesław Rączka – porucznik Wojska Polskiego, działacz polonijny w Ottawie, fundator Domu Pogodnej Starości w Kołaczycach^[15]^[16].

Współpraca

Zobacz też

Nadleśnictwo Kołaczyce

Przypisy

↑ ^a ^b Kołaczyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ SławomirS. Wróblewski SławomirS., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, wyd. 1, Nowy Sącz: Wydawnictwo GOLDRUK, 2006, s. 68, ISBN 83-924034-5-2, OCLC 213133180 .
↑ Monografia miasteczka Kołaczyc z 1908 r. (W:)Władysław Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Kraków 1939, s. 65.
↑ Zbigniew Zyglewski, Polityka klasztorna Kazimierza Wielkiego, w: Kazimierz Wielki i jego państwo, 2011, s. 170.
↑ Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi”, Przemyśl 1786.
↑ „Nowiny jasielskie”, nr 16 1884, s. 4–5.
↑ Op.cit. Nr 22 1884, s. 4.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 523 .
↑ Stanisław Rospond. Słownik etymologiczny miast i gmin. 1984. s 151.
↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 31 .
↑ HenrykH. Kopia HenrykH., Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie, Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 45 .
↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Juljusza Słowackiego w Czortkowie za rok szkolny 1927–1928. Czortków, 1928, s. 12, 42.
↑ Arie Wolf. Pan Dyrektor Matuszewski – pamięci wybitnego pedagoga – polonisty.
↑ UMJ, Mieczysław Żygłowicz odznaczony :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], 2015 [zarchiwizowane z adresu 2019-02-15] .
↑ Gmina Kołaczyce poprowadzi DPS? :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], jaslo4u.pl [dostęp 2022-09-12] .
↑ por [online], spkottawa.ca [dostęp 2022-09-12] .

Linki zewnętrzne

Kołaczyce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 270 .
Monografia miasteczka Kołaczyc (1939) w bibliotece Polona

[populacja2016-1] Kołaczyce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] SławomirS. Wróblewski SławomirS., Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu, wyd. 1, Nowy Sącz: Wydawnictwo GOLDRUK, 2006, s. 68, ISBN 83-924034-5-2, OCLC 213133180 .

[3] Monografia miasteczka Kołaczyc z 1908 r. (W:)Władysław Sarna, Opis powiatu jasielskiego, Kraków 1939, s. 65.

[4] Zbigniew Zyglewski, Polityka klasztorna Kazimierza Wielkiego, w: Kazimierz Wielki i jego państwo, 2011, s. 170.

[5] Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi”, Przemyśl 1786.

[6] „Nowiny jasielskie”, nr 16 1884, s. 4–5.

[7] Op.cit. Nr 22 1884, s. 4.

[8] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 523 .

[9] Stanisław Rospond. Słownik etymologiczny miast i gmin. 1984. s 151.

[nid-10] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 31 .

[spis1909-11] HenrykH. Kopia HenrykH., Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie, Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 45 .

[12] Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Juljusza Słowackiego w Czortkowie za rok szkolny 1927–1928. Czortków, 1928, s. 12, 42.

[13] Arie Wolf. Pan Dyrektor Matuszewski – pamięci wybitnego pedagoga – polonisty.

[14] UMJ, Mieczysław Żygłowicz odznaczony :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], 2015 [zarchiwizowane z adresu 2019-02-15] .

[15] Gmina Kołaczyce poprowadzi DPS? :: Wiadomości :: Jaslo4u.pl [online], jaslo4u.pl [dostęp 2022-09-12] .

[16] por [online], spkottawa.ca [dostęp 2022-09-12] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów Tarnobrzeg
Miasta powiatowe	Brzozów Dębica Jarosław Jasło Kolbuszowa Krosno Lesko Leżajsk Lubaczów Łańcut Mielec Nisko Przemyśl Przeworsk Ropczyce Rzeszów Sanok Stalowa Wola Strzyżów Tarnobrzeg Ustrzyki Dolne
Miasta gminne	Baranów Sandomierski Bircza Błażowa Boguchwała Brzostek Cieszanów Dubiecko Dukla Dynów Głogów Małopolski Iwonicz-Zdrój Jawornik Polski Jedlicze Kańczuga Kołaczyce Narol Nowa Dęba Nowa Sarzyna Oleszyce Pilzno Pruchnik Przecław Radomyśl Wielki Radymno Rudnik nad Sanem Rymanów Sędziszów Małopolski Sieniawa Sokołów Małopolski Tyczyn Ulanów Zagórz Zaklików

Miasto	Kołaczyce
Wsie	Bieździedza Bieździadka Krajowice Lublica Nawsie Kołaczyckie Sieklówka Sowina
Integralne części wsi	Blech Chrzanowa Czarna Dział Dziury Folwark Góry Granice Kopciówka Kozówka Łazy Łazy Bieździadeckie Pod Bieździedzą Podlas Półrolek Przymiarki Rola Rzeki (Bieździedza) Rzeki (Sieklówka) Rzeki Lublickie Rzym Sowina Dolna Sowina Górna

Miasta	Jasło Kołaczyce
Gminy miejskie	Jasło
Gmina miejsko-wiejska	Kołaczyce
Gminy wiejskie	Brzyska Dębowiec Jasło Krempna Nowy Żmigród Osiek Jasielski Skołyszyn Tarnowiec

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)