- Professor in the Department of 20th-and 21st-Century Polish Literature, Faculty of Philology, at the University of Lo... moreProfessor in the Department of 20th-and 21st-Century Polish Literature, Faculty of Philology, at the University of Lodz (Poland) and literary critic.
His research interests include: 1) the history of the 20th- and 21st-century Polish literature and, in particular, the literary texts that represent totalitarianism, as well as camp and the Holocaust literature (or more broadly: genocide literature), and literature as a form of memory, 2) the reception of literature, and bibliography, 3) theory of literature, including the issues of literariness and representation, genre studies, paraliterature, axiology, 4) the methodology of literary studies, with particular focus on the most recent research methods, 5) literary criticism (in both theoretical and practical terms).
He has published seven authored books: "Poetyka opowiadań Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Autentyzm – dyskursywność – paraboliczność" [The Poetics of Gustaw Herling-Grudziński’s Short Stories. Authenticity – Discursiveness – Parables] (2000), "Seweryna Szmaglewska (1916–1992). Bibliografia" [Seweryna Szmaglewska (1916–1992). Bibliography] (2007), "Literatura w lagrze, lager w literaturze. Fakt – temat – metafora" [Literature in Concentration Camps, Concentration Camps in Literature: Fact – Theme – Metaphor] (2009), "Polityczne, prywatne, metafizyczne. Szkice o literaturze polskiej ostatnich dziesięcioleci" [The Political, the Private, and the Metaphysical. Essays on the Polish Literature of the Last Decades] (2014), "Zofia Romanowiczowa. Pisarka nie tylko emigracyjna" [Zofia Romanowiczowa. More than an Émigré Writer] (2016), "Literatura polska wobec ludobójstwa. Rekonesans" [Polish Literature towards Genocide: A General Survey] (2018), and "Polish Literature and Genocide" (2022).
He was the founder and editor-in-chief (in the years 2007–2010) of the journal “Literaturoznawstwo. Historia – teoria – metodologia – krytyka”. He is a member of the editorial boards of the journals: “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, “Fraza”, and “Narracje o Zagładzie”, and a member of the scientific board of the series of literary monographs entitled “Projekt: Egzystencja i Literatura” published by the University of Lodz Press. In the years 2012–2014 he was a member of the (no longer existent) The Jewish Holocaust Literature Research Group at the Emanuel Ringelblum Jewish Historical Institute in Warsaw. Currently he is a member of The Commission for Genre and Documentary Literary Studies, affiliated at the Łódź division of the Polish Academy of Sciences. Since 2014 he has been collaborating with Research Circle for Holocaust Literature and Culture in Central and Eastern Europe affiliated at the Institute of Slavic Studies, Justus-Liebig University in Giessen.edit
POLISH CONCENTRATION AND DEATH CAMP LITERATURE. This volume aims to define the boundaries of a major strand of 20th and 21st century Polish literature, i.e., concentration and death camp literature. This field has yet to be explored... more
POLISH CONCENTRATION AND DEATH CAMP LITERATURE.
This volume aims to define the boundaries of a major strand of 20th and 21st century Polish literature, i.e., concentration and death camp literature. This field has yet to be explored comprehensively enough, which is mainly due to political and ideological factors, awareness of past events and the paucity of literary studies. In addition, there are the strong emotions that are associated with the terms ‘concentration camp’ and ‘death camp’, terms are explicitly pigeonholed and often subject to manipulation.
The “Introduction” contains a terminological discussion on the concept of ‘prison-camp literature’. In Polish literary studies, just like in the Western cultural milieu, this term is most frequently applied to refer to Nazi camps – especially concentration and death camps (lager prison-camp literature), and less frequently, to accounts on Soviet-era prison camps, especially forced labour camps (gulag literature). However, this approach proves to be insufficiently narrow and inadequate. It should include a number of works on those prison camps previously ignored or unexplored in the literature on the subject, including the Place of Isolation at Bereza Kartuska, the Communist concentration and labour camps in early post-war Poland, the Spanish concentration camp at Miranda de Ebro, and Unit 731, established by the Japanese in the Manchurian city of Harbin. The term ‘prison-camp literature’ should also encompass works on POW camps during the First and the Second World Wars, internment camps (e.g., those operating between 1981–1982 during the Martial Law in Poland), or the Jewish ghettos created by the Germans (e.g., the Warsaw Ghetto in its final phase of existence). Initially outlined in the “Introduction”, the arguments supporting this broader approach to prison-camp literature are expanded in the following seven chapters of the volume, where literary works are not only conventionally defined as writings possessing a dominant aesthetic function (i.e., fictional literature and poetry), but also from the peripheries of literature (essays, etc.) and testimony literature (reportages, etc.), including autobiographical works.
This volume aims to define the boundaries of a major strand of 20th and 21st century Polish literature, i.e., concentration and death camp literature. This field has yet to be explored comprehensively enough, which is mainly due to political and ideological factors, awareness of past events and the paucity of literary studies. In addition, there are the strong emotions that are associated with the terms ‘concentration camp’ and ‘death camp’, terms are explicitly pigeonholed and often subject to manipulation.
The “Introduction” contains a terminological discussion on the concept of ‘prison-camp literature’. In Polish literary studies, just like in the Western cultural milieu, this term is most frequently applied to refer to Nazi camps – especially concentration and death camps (lager prison-camp literature), and less frequently, to accounts on Soviet-era prison camps, especially forced labour camps (gulag literature). However, this approach proves to be insufficiently narrow and inadequate. It should include a number of works on those prison camps previously ignored or unexplored in the literature on the subject, including the Place of Isolation at Bereza Kartuska, the Communist concentration and labour camps in early post-war Poland, the Spanish concentration camp at Miranda de Ebro, and Unit 731, established by the Japanese in the Manchurian city of Harbin. The term ‘prison-camp literature’ should also encompass works on POW camps during the First and the Second World Wars, internment camps (e.g., those operating between 1981–1982 during the Martial Law in Poland), or the Jewish ghettos created by the Germans (e.g., the Warsaw Ghetto in its final phase of existence). Initially outlined in the “Introduction”, the arguments supporting this broader approach to prison-camp literature are expanded in the following seven chapters of the volume, where literary works are not only conventionally defined as writings possessing a dominant aesthetic function (i.e., fictional literature and poetry), but also from the peripheries of literature (essays, etc.) and testimony literature (reportages, etc.), including autobiographical works.
Research Interests: Polish Literature, GULAG, Concentration Camps, SLON (Solovki Prison Camp), Death Camps, and 12 morePOW Camps, Buchenwald, Unit 731, Concentration camp literature, Forced labor camps, Nazi Concentration and Death Camps, Jaworzno (Concentration camp), Place of Isolation at Bereza Kartuska, Japanese war crimes, Miranda de Ebro (concentration camp), Szebnie (concentration camp), and Gulag writings
Polish Literature and Genocide presents the attitude of Polish literature to the 20th-century acts of genocide. This volume examines the literary representations of the Armenian genocide, the Holocaust, and the massacre in Srebrenica in a... more
Polish Literature and Genocide presents the attitude of Polish literature to the 20th-century acts of genocide. This volume examines the literary representations of the Armenian genocide, the Holocaust, and the massacre in Srebrenica in a rich, detailed, and comprehensive way, expanding the existing research and, in some cases, challenging the former sometimes ossified ideas. Polish literature not only reflects the obvious extermination of Jews and Poles, but also records what had been largely overlooked: the extermination of disabled and mentally ill people, the Roma and Sinti, and the Soviet prisoners of war by the Nazis. This volume includes analysis of the literary works of Władysław Szlengel, the most prominent Polish-language poet in the Warsaw ghetto; the peculiar reception of Julian Tuwim's famous poem for children "Locomotive;" the memoir of Leon Weliczker, a prisoner of the Janowska concentration camp in Lvov and a member of the 'death brigade' (Sonderkommando); the origins of "Medallions" by Zofia Nałkowska, who 'processed' historical documents into literature and contributed to the making of professor Rudolf Spanner's 'dark legend,' and the textual origins of Tadeusz Różewicz's 'poetry after Auschwitz.' Furthermore, this volume addresses issues related to the genesis and function of 'genocide literature'-aesthetic, cognitive, ideological, and social. This volume will be a crucial resource for academics interested in genocide and Holocaust literary studies.
Research Interests:
The book entitled "Literatura polska wobec ludobójstwa" ("Polish Literature towards Genocide") is an attempt to recognise and demarcate a research area which has so far been either practically ignored or perceived fragmentarily by Polish... more
The book entitled "Literatura polska wobec ludobójstwa" ("Polish Literature towards Genocide") is an attempt to recognise and demarcate a research area which has so far been either practically ignored or perceived fragmentarily by Polish literary studies. Crucial and recognised thematic areas within the 20th and 21st century Polish literature are: the literature of the Holocaust, regarding the extermination of Jews, and also the literature of the Second World War and German occupation, partially related to the issue of Shoah and also to the extermination of the Polish in concentration camps, and during the Katyn massacre and the Warsaw Uprising. There is already a large number of papers and studies that focus on various aspects of these research areas, including certain achievements in the field. On the other hand, however, there is still lack of thought and reflection upon the literature triggered by other acts of genocide and mass murder. No such reflection has been taken up yet, nor have there been any attempts to stipulate whether within the Polish literature there exist any works devoted to massacres other than the annihilation of Jews and the extermination of the Polish, i.e. felonies perpetrated by groups other than the Nazis (Germans) and the Communists (Soviets).
This book constitutes an attempt to partially fill this gap. And in terms of the manner in which it relates to literature that reacts to genocide other than the Shoah, it ought to be perceived as a reconnaissance. Such an ‘exploratory’ nature can be attributed to the chapters devoted to literary echoes of the massacre of Armenians by the Turkish, Nazi endeavours to annihilate the mentally and physically handicapped and Gypsies, as well as the Srebrenica massacre committed by the Serbs. Although these approaches are mainly thematological in their nature, they also include issues related to the genesis and function of this literature – aesthetic, cognitive, ideological and social. Literature happened to be the fastest form of commemorating the victims of genocidal violence, and quite frequently it remained, for many years, the only existing channel that could be accessed by relatively broad circles within society. Despite the domination of ‘the new media’, the works of literature and their interpretations did influence and still do influence the perception of particular crimes and felonies. Naturally, these works and their interpretations happen to be determined by politics and ideology, and this issue is also scrutinised here, for example, in the chapter devoted to the Baku-based background of Stefan Żeromski’s "The Coming Spring" ("Przedwiośnie") (the Bolshevik revolution and the Azeri-Armenian conflict) and in the final chapter of the book, focusing on the literary features of the Srebrenica massacre (and the war in the former Yugoslavia).
The purpose of this book, however, is not to draw a panorama of the Polish literature referring to all instances of genocide, or even to all genocidal events within 20th century Europe. It is beyond the author to manage a task of such proportions, since there is not even a limited bibliography registering literary works on the issue of the extermination of Armenians, the mentally handicapped or Gypsies (and, similarly, the extermination of Russian war prisoners). Most certainly, the catalogue of the literary works recalled therein and related to the aforementioned genocidal events is incomplete, despite the author’s best endeavours. Ironically, another research obstacle on the road to synthesis is not a lack, but an abundance of material. Namely, an enormous – and impossible to comprehend nowadays – corpus of (recognised and more or less effectively catalogued) texts and metatexts related not only to the Holocaust, but also to the effects of the murderous policy implied by the Bolsheviks and the Soviet Union: the October revolution, the Polish–Soviet War, deportations and labour camps, or the Katyn massacre. Naturally, it is significantly easier to include (and much more difficult to find) less numerous texts regarding more exotic (from the Central European perspective) genocide, e.g. the massacre of the Congolese by Belgians. The Polish reader could learn about this crime mainly through "Heart of Darkness" even though Joseph Conrad’s book is not the only source that mentions it for the Polish literature, another being, for instance, the recently published poems by Dariusz Tomasz Lebioda ("Leopold II" and "Belgian Congo"). On the other hand, letters from a journey by Henryk Sienkiewicz, published over a hundred years ago, indicates that mass murders committed in places like Africa and America were reflected not only in the 20th and 21st century Polish literature, e.g. in numerous reportages by Ryszard Kapuściński, but also in the works created in the 19th century. Presumably, recently initiated by postcolonial criticism, the studies on the Polish travel literature and reportage (past and present) are likely to reveal a relatively bulky set of already forgotten or previously undiscovered texts related to genocide. Surely, the massacres of Poles in Volhynia and Eastern Galicia, recalled by such authors as Melchior Wańkowicz, Włodzimierz Odojewski and Stanisław Srokowski, and more recent atrocities such as the Rwandan genocide, scrutinised by Wojciech Tochman in his reportage entitled "Today We’re Going to Draw Death" ("Dzisiaj narysujemy śmierć"), will have greater repercussions in the Polish literature than crimes committed by European – and in Africa also by Arabian – colonisers, since these are the areas within the Polish literature that have not been researched yet.
On the other hand, the chapters of the book devoted to the literature of the Holocaust ought to be perceived as an attempt to enrich and expand the state of research, and in some cases – as a correction of the existing conclusions. They focus on the literary work and legend of Władysław Szlengel, the most prominent Polish-writing poet in the Warsaw ghetto; peculiar manifestations of the reception of The "Locomotive" ("Lokomotywa") by Julian Tuwim, in the form of its ‘Holocaust’ paraphrases written by children locked in ghettos and concentration camps; memories by Leon Weliczker, a prisoner of the Janowska concentration camp in Lviv and a member of the ‘death brigade’; the genesis of "Medallions" ("Medaliony") by Zofia Nałkowska, who ‘processed’ documents into literature and contributed to the making of Professor Rudolf Spanner’s ‘dark legend’; a literary motif of ‘a trip to the museum’ (a former concertation and death camp) and the textual genesis of" Massacre of the Boys" ("Rzeź chłopców") and "Pigtail" ("Warkoczyk") by Tadeusz Różewicz, and more generally, the poetics of the so-called ‘tight throat’.
It is the author’s intention that "Literatura polska wobec ludobójstwa" ("Polish Literature towards Genocide") becomes, in the future, an impulse for other researchers to create a possibly comprehensive picture of, first Polish, and then world literature of genocide, patterned on the existing monographies and encyclopaedias of the Holocaust literature. The reasons for this are that mass murders ‘illuminate’ one another, that today we know more and more about them, thanks to historians, and that the literary works referring to these murders, the literatures that found these works, and the languages that found these literatures, correspond and communicate with one another better and, most certainly, more often, at least in the sphere of lexis regarding mass murders. A meaningful manifestation of this is the various ‘modulations’ of the word Holocaust, which nowadays refers not only to different signs of genocide, but also to the gradual annihilation of the animal world performed by men.
Key words: Polish literature of 20th and 21st century; genocide in literature; Armenian genocide, 1915–1923; killing the mentally and physically handicapped people by Nazis, 1939–1945; Jewish Holocaust, 1939–1945; annihilation of Gypsies, 1939–1945; Srebrenica massacre; commemorating the victims of genocidal violence.
This book constitutes an attempt to partially fill this gap. And in terms of the manner in which it relates to literature that reacts to genocide other than the Shoah, it ought to be perceived as a reconnaissance. Such an ‘exploratory’ nature can be attributed to the chapters devoted to literary echoes of the massacre of Armenians by the Turkish, Nazi endeavours to annihilate the mentally and physically handicapped and Gypsies, as well as the Srebrenica massacre committed by the Serbs. Although these approaches are mainly thematological in their nature, they also include issues related to the genesis and function of this literature – aesthetic, cognitive, ideological and social. Literature happened to be the fastest form of commemorating the victims of genocidal violence, and quite frequently it remained, for many years, the only existing channel that could be accessed by relatively broad circles within society. Despite the domination of ‘the new media’, the works of literature and their interpretations did influence and still do influence the perception of particular crimes and felonies. Naturally, these works and their interpretations happen to be determined by politics and ideology, and this issue is also scrutinised here, for example, in the chapter devoted to the Baku-based background of Stefan Żeromski’s "The Coming Spring" ("Przedwiośnie") (the Bolshevik revolution and the Azeri-Armenian conflict) and in the final chapter of the book, focusing on the literary features of the Srebrenica massacre (and the war in the former Yugoslavia).
The purpose of this book, however, is not to draw a panorama of the Polish literature referring to all instances of genocide, or even to all genocidal events within 20th century Europe. It is beyond the author to manage a task of such proportions, since there is not even a limited bibliography registering literary works on the issue of the extermination of Armenians, the mentally handicapped or Gypsies (and, similarly, the extermination of Russian war prisoners). Most certainly, the catalogue of the literary works recalled therein and related to the aforementioned genocidal events is incomplete, despite the author’s best endeavours. Ironically, another research obstacle on the road to synthesis is not a lack, but an abundance of material. Namely, an enormous – and impossible to comprehend nowadays – corpus of (recognised and more or less effectively catalogued) texts and metatexts related not only to the Holocaust, but also to the effects of the murderous policy implied by the Bolsheviks and the Soviet Union: the October revolution, the Polish–Soviet War, deportations and labour camps, or the Katyn massacre. Naturally, it is significantly easier to include (and much more difficult to find) less numerous texts regarding more exotic (from the Central European perspective) genocide, e.g. the massacre of the Congolese by Belgians. The Polish reader could learn about this crime mainly through "Heart of Darkness" even though Joseph Conrad’s book is not the only source that mentions it for the Polish literature, another being, for instance, the recently published poems by Dariusz Tomasz Lebioda ("Leopold II" and "Belgian Congo"). On the other hand, letters from a journey by Henryk Sienkiewicz, published over a hundred years ago, indicates that mass murders committed in places like Africa and America were reflected not only in the 20th and 21st century Polish literature, e.g. in numerous reportages by Ryszard Kapuściński, but also in the works created in the 19th century. Presumably, recently initiated by postcolonial criticism, the studies on the Polish travel literature and reportage (past and present) are likely to reveal a relatively bulky set of already forgotten or previously undiscovered texts related to genocide. Surely, the massacres of Poles in Volhynia and Eastern Galicia, recalled by such authors as Melchior Wańkowicz, Włodzimierz Odojewski and Stanisław Srokowski, and more recent atrocities such as the Rwandan genocide, scrutinised by Wojciech Tochman in his reportage entitled "Today We’re Going to Draw Death" ("Dzisiaj narysujemy śmierć"), will have greater repercussions in the Polish literature than crimes committed by European – and in Africa also by Arabian – colonisers, since these are the areas within the Polish literature that have not been researched yet.
On the other hand, the chapters of the book devoted to the literature of the Holocaust ought to be perceived as an attempt to enrich and expand the state of research, and in some cases – as a correction of the existing conclusions. They focus on the literary work and legend of Władysław Szlengel, the most prominent Polish-writing poet in the Warsaw ghetto; peculiar manifestations of the reception of The "Locomotive" ("Lokomotywa") by Julian Tuwim, in the form of its ‘Holocaust’ paraphrases written by children locked in ghettos and concentration camps; memories by Leon Weliczker, a prisoner of the Janowska concentration camp in Lviv and a member of the ‘death brigade’; the genesis of "Medallions" ("Medaliony") by Zofia Nałkowska, who ‘processed’ documents into literature and contributed to the making of Professor Rudolf Spanner’s ‘dark legend’; a literary motif of ‘a trip to the museum’ (a former concertation and death camp) and the textual genesis of" Massacre of the Boys" ("Rzeź chłopców") and "Pigtail" ("Warkoczyk") by Tadeusz Różewicz, and more generally, the poetics of the so-called ‘tight throat’.
It is the author’s intention that "Literatura polska wobec ludobójstwa" ("Polish Literature towards Genocide") becomes, in the future, an impulse for other researchers to create a possibly comprehensive picture of, first Polish, and then world literature of genocide, patterned on the existing monographies and encyclopaedias of the Holocaust literature. The reasons for this are that mass murders ‘illuminate’ one another, that today we know more and more about them, thanks to historians, and that the literary works referring to these murders, the literatures that found these works, and the languages that found these literatures, correspond and communicate with one another better and, most certainly, more often, at least in the sphere of lexis regarding mass murders. A meaningful manifestation of this is the various ‘modulations’ of the word Holocaust, which nowadays refers not only to different signs of genocide, but also to the gradual annihilation of the animal world performed by men.
Key words: Polish literature of 20th and 21st century; genocide in literature; Armenian genocide, 1915–1923; killing the mentally and physically handicapped people by Nazis, 1939–1945; Jewish Holocaust, 1939–1945; annihilation of Gypsies, 1939–1945; Srebrenica massacre; commemorating the victims of genocidal violence.
Research Interests:
Literature in Concentration Camps, Concentration Camps in Literature. Fact - Theme - Metaphor. The book "Literatura w lagrze, lager w literaturze. Fakt – temat – metafora" ("Literature in Concentration Camps, Concentration Camps in... more
Literature in Concentration Camps, Concentration Camps in Literature. Fact - Theme - Metaphor.
The book "Literatura w lagrze, lager w literaturze. Fakt – temat – metafora" ("Literature in Concentration Camps, Concentration Camps in Literature. Fact–Theme–Metaphor") is a historico-literary reflection on the Polish concentration-camp literature created before, during and after the war, both in and outside the camps. So far, the research has revolved around the post-war literary works of this kind, in particular around Tadeusz Borowski’s camp prose. Even though in the present book his work is also contextually significant, the main focus of the author is on the writings of Zofia Górska-Romanowiczowa, Mieczysław Lurczyński, Seweryna Szmaglewska, Tadeusz Nowakowski, Marian Pankowski, as well as of those authors who had no personal experience of life in the concentration camps.
The texts analysed here include canonical works (Szmaglewska’s "Dymy nad Birkenau") and less known prose (Nowakowski’s "Szopa za jaśminami"), as well as works retrieved from historico-literary oblivion (Lurczyński’s "Stara Gwardia", Górska-Romanowiczowa’s prison and camp poetry and relatively recent writings (Pankowski’s "Z Auszwicu do Belsen"). The analysis encompasses different literary genres (poetry, prose and drama) along with various types of writing (fiction, non-fiction, documentary texts). Yet, it is not only because of their genre diversity, place (in and outside the camps), and time of creation (during imprisonment, immediately after it and many years later) that they should be deemed representative. They all testify to the richness of concentration-camp themes in literature, i.e. the genesis and function (both individual and social sense) of concentration-camp writings, along with their evolution, ideological determinants, taboos, appropriateness, (in)adequacy of expression in view of concentration-camp experience (notion of in expressibility).
The works are studied in the context of world literature, discussed in detail in the first part of the book ("Fakt – formy opisu doświadczenia" ["Fact – forms of describing experience"]), both in the passages presenting the beginnings of the Polish concentration-camp writings against the background of German literary works, and in the chapters on the classics of world concentration-camp literature including "Der Totenwald" by Ernst Wiechert, "Se questo è un uomo" by Primo Levi, and "Sorstalanság" by Imre Kertész. The last two are representative of the Holocaust literature and thus discussed in this context, too. In the fourth part of the book, the author elaborates on "Zagłada" by Piotr Szewc and "Tworki" by Marek Bieńczyk, pointing to the interrelation between concentration camps and the Shoah, and, in consequence, between the concentration-camp literature and the Holocaust writing, manifested in their mutual overlapping, the concentration-camp themes being supplanted by the Shoah themes and in the loss of autonomy – within research procedures – by the concentration-camp literature. Szewc’s and Bieńczyk’s works are analysed as an original expression of Shoah and reflection on the discourse of remembering (postmemory).
The analysis is an attempt to identify the basic evolutionary stages of concentration-camp literature. The main determinants of this evolution and its conceptualization include fact, theme and metaphor (understood in the broad sense). Fact and experience were the first. They gave rise to theme and metaphor. It needs to be pointed out, however, that this sequence (fact – theme – metaphor) is a sort of idealization. It does express certain chronology, though only in terms of basic, dominant tendencies (proportions). The texts with a concentration camp as a theme and metaphor appeared as early as during the war and the German occupation. This fact was immediately afterwards (in the camps and literature created there and outside) deprived of autonomy and turned into a pretext for reflection of moral, social, ideological, philosophical, historiosophical, and religious nature. With time a concentration camp turned out to be not only a handy notion, but also an attractive literary theme – especially in the 1960s – suitable for a novel (it is discussed in the second part of the book – "Od faktu do tematu" ["From fact to theme"]). The last period in the Polish literature, with its censorship of 1989 (in the case of ideologically controlled historical and literary content, the abolition of censorship is of crucial importance) shows that the theme is not only used all the time but also abused. This is discussed in the third part of the book ("Od tematu do metafory. Użycia i nadużycia" ["From theme to metaphor. Uses and abuses"]), where the author analyses the presence of the motif, or topos, of a concentration camp, and its various metaphorical conceptualizations – sometimes very bold and bordering on inappropriateness – in the Polish literature of the last two decades. The text analysed in detail here, in the context of contemporary culture and the so called critical art, is "Ślicznotka doktora Josefa" by Zyta Rudzka.
The book gives insights into the notions of language – understood in a very broad sense – of its form – being an attempt to describe concentration-camp experience, to make it a theme and to transform it as such – and of its metamorphosis manifested in metaphors. The objective set by the author is to discuss concentration-camp literary works as literature, and to find this literature where one tends to see mostly, if not only, testimony.
The book "Literatura w lagrze, lager w literaturze. Fakt – temat – metafora" ("Literature in Concentration Camps, Concentration Camps in Literature. Fact–Theme–Metaphor") is a historico-literary reflection on the Polish concentration-camp literature created before, during and after the war, both in and outside the camps. So far, the research has revolved around the post-war literary works of this kind, in particular around Tadeusz Borowski’s camp prose. Even though in the present book his work is also contextually significant, the main focus of the author is on the writings of Zofia Górska-Romanowiczowa, Mieczysław Lurczyński, Seweryna Szmaglewska, Tadeusz Nowakowski, Marian Pankowski, as well as of those authors who had no personal experience of life in the concentration camps.
The texts analysed here include canonical works (Szmaglewska’s "Dymy nad Birkenau") and less known prose (Nowakowski’s "Szopa za jaśminami"), as well as works retrieved from historico-literary oblivion (Lurczyński’s "Stara Gwardia", Górska-Romanowiczowa’s prison and camp poetry and relatively recent writings (Pankowski’s "Z Auszwicu do Belsen"). The analysis encompasses different literary genres (poetry, prose and drama) along with various types of writing (fiction, non-fiction, documentary texts). Yet, it is not only because of their genre diversity, place (in and outside the camps), and time of creation (during imprisonment, immediately after it and many years later) that they should be deemed representative. They all testify to the richness of concentration-camp themes in literature, i.e. the genesis and function (both individual and social sense) of concentration-camp writings, along with their evolution, ideological determinants, taboos, appropriateness, (in)adequacy of expression in view of concentration-camp experience (notion of in expressibility).
The works are studied in the context of world literature, discussed in detail in the first part of the book ("Fakt – formy opisu doświadczenia" ["Fact – forms of describing experience"]), both in the passages presenting the beginnings of the Polish concentration-camp writings against the background of German literary works, and in the chapters on the classics of world concentration-camp literature including "Der Totenwald" by Ernst Wiechert, "Se questo è un uomo" by Primo Levi, and "Sorstalanság" by Imre Kertész. The last two are representative of the Holocaust literature and thus discussed in this context, too. In the fourth part of the book, the author elaborates on "Zagłada" by Piotr Szewc and "Tworki" by Marek Bieńczyk, pointing to the interrelation between concentration camps and the Shoah, and, in consequence, between the concentration-camp literature and the Holocaust writing, manifested in their mutual overlapping, the concentration-camp themes being supplanted by the Shoah themes and in the loss of autonomy – within research procedures – by the concentration-camp literature. Szewc’s and Bieńczyk’s works are analysed as an original expression of Shoah and reflection on the discourse of remembering (postmemory).
The analysis is an attempt to identify the basic evolutionary stages of concentration-camp literature. The main determinants of this evolution and its conceptualization include fact, theme and metaphor (understood in the broad sense). Fact and experience were the first. They gave rise to theme and metaphor. It needs to be pointed out, however, that this sequence (fact – theme – metaphor) is a sort of idealization. It does express certain chronology, though only in terms of basic, dominant tendencies (proportions). The texts with a concentration camp as a theme and metaphor appeared as early as during the war and the German occupation. This fact was immediately afterwards (in the camps and literature created there and outside) deprived of autonomy and turned into a pretext for reflection of moral, social, ideological, philosophical, historiosophical, and religious nature. With time a concentration camp turned out to be not only a handy notion, but also an attractive literary theme – especially in the 1960s – suitable for a novel (it is discussed in the second part of the book – "Od faktu do tematu" ["From fact to theme"]). The last period in the Polish literature, with its censorship of 1989 (in the case of ideologically controlled historical and literary content, the abolition of censorship is of crucial importance) shows that the theme is not only used all the time but also abused. This is discussed in the third part of the book ("Od tematu do metafory. Użycia i nadużycia" ["From theme to metaphor. Uses and abuses"]), where the author analyses the presence of the motif, or topos, of a concentration camp, and its various metaphorical conceptualizations – sometimes very bold and bordering on inappropriateness – in the Polish literature of the last two decades. The text analysed in detail here, in the context of contemporary culture and the so called critical art, is "Ślicznotka doktora Josefa" by Zyta Rudzka.
The book gives insights into the notions of language – understood in a very broad sense – of its form – being an attempt to describe concentration-camp experience, to make it a theme and to transform it as such – and of its metamorphosis manifested in metaphors. The objective set by the author is to discuss concentration-camp literary works as literature, and to find this literature where one tends to see mostly, if not only, testimony.
Research Interests:
Prezentowana praca stanowi próbę opisu poetyki opowiadań Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Istniejące w tym przedmiocie opracowania – w postaci artykułów, recenzji oraz fragmentów książek – mają charakter cząstkowy. W rozprawie tej poddaję... more
Prezentowana praca stanowi próbę opisu poetyki opowiadań Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Istniejące w tym przedmiocie opracowania – w postaci artykułów, recenzji oraz fragmentów książek – mają charakter cząstkowy. W rozprawie tej poddaję analizie całość dotychczasowego dorobku pisarza: utwory powstałe na przestrzeni ponad czterech dziesięcioleci, od opublikowanego w 1956 roku "Księcia Niezłomnego" po wydrukowany w roku 1999 "Odlot i powrót Gołubowa". Traktowanie licznych przecież opowiadań en gros znajduje usprawiedliwienie w często wyrażanej przez krytyków opinii stwierdzającej, iż utwory Herlinga są „jakby zbiorem rozmaitych redakcji tego samego opowiadania” (R.K. Przybylski), że pisarz „często powraca do wcześniej rozpoczętych tematów” (W. Bolecki), że „w swoich opowiadaniach pisze kolejne rozdziały wielkiego dzieła” (Z. Kudelski). Wszelako podkreśla się również, iż wraz z kolejnymi dokonaniami wzrasta stopień uniwersalności rozpoznań dotyczących ludzkiej kondycji, że poszczególne wątki tematyczne ujmowane są w nowej perspektywie i że dopiero odczytywane razem – opowiadania dopełniają się wzajemnie.
Książka niniejsza składa się z trzech części. W pierwszej z nich – na marginesie rozważań na temat publikacji utworów Herlinga, ich recepcji, a także podjętej przeze mnie krytycznej prezentacji ważniejszych ustaleń dotyczących opowiadań pisarza – zakreślam bliżej przedmiot pracy (poddawany analizie obszar twórczości Herlinga), dokonuję w jego zakresie wstępnych rozpoznań oraz formułuję niektóre założenia badawcze.
Dalsze, zasadnicze kwestie metodologiczne podejmuję w rozdziale pierwszym części drugiej, w którym staram się sprecyzować zawarty w temacie termin „opowiadanie” oraz sprawdzić, na ile okazuje się on adekwatny w stosunku do wyodrębnionego przeze mnie wstępnie korpusu tekstów pisarza. W rozdziale tym – poprzez wskazanie najistotniejszych gatunków współkonstytuujących uprawianą przez Herlinga formę, mianowicie reportażu, eseju i przypowieści – wyodrębniam, wyprowadzone z nich, kategorie porządkująco-interpretacyjne: autentyzm, dyskursywność i paraboliczność, służące wskazaniu najważniejszych cech konstrukcyjnych utworów. Zawartość semantyczna owych kategorii definiowana jest w wyznaczanych przez nie trzech kolejnych rozdziałach, stanowiących meritum sformułowanego w tytule pracy zagadnienia. Analiza konstrukcji opowiadań ujawnia jednocześnie zakres podejmowanej w nich przez pisarza problematyki, a także wpisany w nie filozoficzno-pisarski projekt.
W części trzeciej – na którą składają się interpretacje "Drugiego Przyjścia", "Gasnącego Antychrysta", "Gorącego oddechu pustyni" i "Błogosławionej, świętej" – proponuję bliższe przyjrzenie się ważniejszym z wątków problemowych podejmowanych w opowiadaniach. Oczywiście każdy wybór spośród kilkudziesięciu utworów wydawać się może arbitralny, niemniej starałem się kierować wymogiem reprezentatywności tekstów. Nie znajdziemy tu wprawdzie odczytania tak ważnej dla zrozumienia pisarstwa Herlinga dylogii "Skrzydła ołtarza", jednakże poświęcam jej sporo uwagi w części drugiej pracy. Tam też – podkreślę – zarysowana została problematyka wielu innych, istotnych w dorobku pisarza utworów. Ostatecznie więc w części trzeciej poddaję interpretacji teksty powstałe między rokiem 1961 a 1994, dwa z okresu emigracyjnego i dwa opublikowane po zniesieniu (nie tylko literackiego) podziału na kraj i emigrację. Przede wszystkim jednak w tekstach tych znajdujemy wątki faktycznie najistotniejsze, najczęściej podejmowane, kształtujące swoistą filozofię tego pisarstwa. Analizowane utwory eksponują też różnorodność aktualizowanej w opowiadaniach Herlinga problematyki. Ponadto poszczególne interpretacje stanowić mają – w moim zamyśle – ilustrację i ukonkretnienie ustaleń dotyczących konstrukcji opowiadań formułowanych w części drugiej, w szczególności zaś mają egzemplifikować przejawianie się w utworach pisarza, w różnej konfiguracji, kategorii autentyzmu, dyskursywności i paraboliczności.
Tak zatem praca niniejsza, skupiona zasadniczo na zagadnieniu konstrukcji opowiadań, podejmuje również kwestię „przystawalności” zastosowanej techniki pisarskiej do realizowanej w utworach szeroko pojętej problematyki światopoglądowej.
Książka niniejsza składa się z trzech części. W pierwszej z nich – na marginesie rozważań na temat publikacji utworów Herlinga, ich recepcji, a także podjętej przeze mnie krytycznej prezentacji ważniejszych ustaleń dotyczących opowiadań pisarza – zakreślam bliżej przedmiot pracy (poddawany analizie obszar twórczości Herlinga), dokonuję w jego zakresie wstępnych rozpoznań oraz formułuję niektóre założenia badawcze.
Dalsze, zasadnicze kwestie metodologiczne podejmuję w rozdziale pierwszym części drugiej, w którym staram się sprecyzować zawarty w temacie termin „opowiadanie” oraz sprawdzić, na ile okazuje się on adekwatny w stosunku do wyodrębnionego przeze mnie wstępnie korpusu tekstów pisarza. W rozdziale tym – poprzez wskazanie najistotniejszych gatunków współkonstytuujących uprawianą przez Herlinga formę, mianowicie reportażu, eseju i przypowieści – wyodrębniam, wyprowadzone z nich, kategorie porządkująco-interpretacyjne: autentyzm, dyskursywność i paraboliczność, służące wskazaniu najważniejszych cech konstrukcyjnych utworów. Zawartość semantyczna owych kategorii definiowana jest w wyznaczanych przez nie trzech kolejnych rozdziałach, stanowiących meritum sformułowanego w tytule pracy zagadnienia. Analiza konstrukcji opowiadań ujawnia jednocześnie zakres podejmowanej w nich przez pisarza problematyki, a także wpisany w nie filozoficzno-pisarski projekt.
W części trzeciej – na którą składają się interpretacje "Drugiego Przyjścia", "Gasnącego Antychrysta", "Gorącego oddechu pustyni" i "Błogosławionej, świętej" – proponuję bliższe przyjrzenie się ważniejszym z wątków problemowych podejmowanych w opowiadaniach. Oczywiście każdy wybór spośród kilkudziesięciu utworów wydawać się może arbitralny, niemniej starałem się kierować wymogiem reprezentatywności tekstów. Nie znajdziemy tu wprawdzie odczytania tak ważnej dla zrozumienia pisarstwa Herlinga dylogii "Skrzydła ołtarza", jednakże poświęcam jej sporo uwagi w części drugiej pracy. Tam też – podkreślę – zarysowana została problematyka wielu innych, istotnych w dorobku pisarza utworów. Ostatecznie więc w części trzeciej poddaję interpretacji teksty powstałe między rokiem 1961 a 1994, dwa z okresu emigracyjnego i dwa opublikowane po zniesieniu (nie tylko literackiego) podziału na kraj i emigrację. Przede wszystkim jednak w tekstach tych znajdujemy wątki faktycznie najistotniejsze, najczęściej podejmowane, kształtujące swoistą filozofię tego pisarstwa. Analizowane utwory eksponują też różnorodność aktualizowanej w opowiadaniach Herlinga problematyki. Ponadto poszczególne interpretacje stanowić mają – w moim zamyśle – ilustrację i ukonkretnienie ustaleń dotyczących konstrukcji opowiadań formułowanych w części drugiej, w szczególności zaś mają egzemplifikować przejawianie się w utworach pisarza, w różnej konfiguracji, kategorii autentyzmu, dyskursywności i paraboliczności.
Tak zatem praca niniejsza, skupiona zasadniczo na zagadnieniu konstrukcji opowiadań, podejmuje również kwestię „przystawalności” zastosowanej techniki pisarskiej do realizowanej w utworach szeroko pojętej problematyki światopoglądowej.
Research Interests:
Zawarte w prezentowanej książce szkice poświęcone są zmaganiom współczesnej literatury polskiej z presją zależności, traktują o jej dążeniu do bycia w świecie niepodległym – w sensie zarówno politycznym, jak i niepolitycznym.... more
Zawarte w prezentowanej książce szkice poświęcone są zmaganiom współczesnej literatury polskiej z presją zależności, traktują o jej dążeniu do bycia w świecie niepodległym – w sensie zarówno politycznym, jak i niepolitycznym. Odzwierciedlają potoczne, zapewne naiwne, rozumienie sfery prywatnej i politycznej jako dziedzin odrębnych. Ukazują perypetie literatury polskiej, a ściślej, niektórych pisarzy i dzieł – ich uległość wobec, nakładanych przez władzę lub jej oponentów, społeczno-politycznych zobowiązań, lub, przeciwnie, co widoczne jest zwłaszcza w literaturze rodzącej się w okolicach 1989 roku – dążenie do wyzwolenia się z rozmaitych serwitutów, uczynienie literatury sprawą pojedynczego, poszukującego człowieka. Człowieka pytającego nie tylko o własne miejsce pośród ludzi, wśród społeczeństwa, lecz także o swoje bycie w świecie i – ewentualnie – o świat istniejący poza czasem, poza fizycznym, społecznym i historycznym konkretem.
Research Interests:
Prezentowana publikacja jest możliwie pełnym opracowaniem bibliograficznym, dotyczącym życia i twórczości SEWERYNY SZMAGLEWSKIEJ – znanej pisarki, publicystki i działaczki społecznej, autorki m.in. Dymów nad Birkenau (1945), będących... more
Prezentowana publikacja jest możliwie pełnym opracowaniem bibliograficznym, dotyczącym życia i twórczości SEWERYNY SZMAGLEWSKIEJ – znanej pisarki, publicystki i działaczki społecznej, autorki m.in. Dymów nad Birkenau (1945), będących klasyczną pozycją w światowej literaturze obozowej, oraz popularnej powieści dla młodzieży pt. Czarne stopy.
W bibliografii podmiotowej odnotowano przede wszystkim książki, prace redakcyjne, teksty rozproszone, przekłady utworów Szmaglewskiej, a także dzieła niepublikowane. W bibliografii przedmiotowej, obejmującej pozycje zarówno polskie, jak i obcojęzyczne, wyszczególniono opracowania ogólne (wywiady, artykuły, noty) oraz szczegółowe, dotyczące poszczególnych utworów.
W bibliografii podmiotowej odnotowano przede wszystkim książki, prace redakcyjne, teksty rozproszone, przekłady utworów Szmaglewskiej, a także dzieła niepublikowane. W bibliografii przedmiotowej, obejmującej pozycje zarówno polskie, jak i obcojęzyczne, wyszczególniono opracowania ogólne (wywiady, artykuły, noty) oraz szczegółowe, dotyczące poszczególnych utworów.
Research Interests:
Prezentowana publikacja jest poświęcona życiu oraz pisarstwu Zofii Romanowiczowej (1922–2010). Składają się na nią trzy części. Pierwszą stanowi szkic biograficzny, oparty na wypowiedziach pisarki, rozmowach z nią i jej korespondencji... more
Prezentowana publikacja jest poświęcona życiu oraz pisarstwu Zofii Romanowiczowej (1922–2010). Składają się na nią trzy części. Pierwszą stanowi szkic biograficzny, oparty na wypowiedziach pisarki, rozmowach z nią i jej korespondencji oraz uwzględniający różnorodne opracowania; wykorzystano w nim zarówno źródła publikowane, jak i niepublikowane (m.in. zawarte w toruńskim Archiwum Emigracji). Część druga dotyczy recepcji szeroko rozumianej twórczości pisarskiej Romanowiczowej: literackiej, paraliterackiej, metaliterackiej i przekładowej (ujęcie to, w zamierzeniu obiektywne, nie jest jednak wolne od komentarzy i dopowiedzeń autora opracowania). Natomiast część trzecia zawiera w zamierzeniu kompletną bibliografię podmiotową i przedmiotową życia oraz twórczości Romanowiczowej. Książka ta, dokumentująca życie i dzieło wybitnej pisarki, stanowi próbę przywrócenia jej nie tylko do badań literaturoznawczych, ale i do współczesnej świadomości kulturowej. Jednocześnie stanowi przyczynek do dziejów polskiej krytyki literackiej, zwłaszcza emigracyjnej (której syntetycznego opracowania, niestety, wciąż nie ma).
Research Interests:
Zawarte w prezentowanym tomie prace dotyczą problematyki aksjologicznej: wartościowania w literaturze oraz dydaktyce literatury, pośrednio więc traktują o wartościach kształtujących rzeczywistość, o niedosycie czy nieobecności niektórych... more
Zawarte w prezentowanym tomie prace dotyczą problematyki aksjologicznej: wartościowania w literaturze oraz dydaktyce literatury, pośrednio więc traktują o wartościach kształtujących rzeczywistość, o niedosycie czy nieobecności niektórych z nich w świecie współczesnym. W przedłożonych tekstach mniej uwagi poświęca się wartościowaniu w badaniach literackich – założeniom aksjologicznym praktyk badawczych, metod i metodologii. W czasach, gdy postulat obiektywizmu, a z nim naukowości w ujmowaniu (nie tylko) literatury podejrzewany bywa o ideologiczne uwikłania, zaś naszą egzystencję – już na poziomie najbardziej pierwotnym, biologicznym – postrzegamy jako nierozerwalnie splecioną z waloryzowaniem otaczającej nas rzeczywistości, literaturoznawcy wykazują większą skłonność do nieukrywania aksjologicznych założeń prowadzonego dyskursu krytycznego oraz do ferowania ocen. Tak też jest w licznych wypowiedziach zawartych w niniejszej książce. Wszelako zasadniczym przedmiotem zainteresowania są tutaj wartości skrystalizowane w dziele literackim (prozie, poezji, dramacie), wywiedzione z rzeczywistości i do niej się odnoszące, a zatem świat dzieła literackiego z jego aksjologicznym nacechowaniem. Nie pominięto dzieł kontrowersyjnych i skandalizujących, w których podejmowany jest spór o wartości, bywa łamane tabu. Rozważaniami objęto ponadto utwory funkcjonujące jako narzędzie w procesie dydaktyczno-wychowawczym, formujące młodego człowieka. W książce wydobywane i analizowane są wartości estetyczne, etyczne, społeczne, polityczne, emocjonalne, kompensacyjne, ludyczne, poznawcze, dokumentarne, wychowawcze, etc., wielorako ze sobą powiązane, nierzadko sprzężone antynomicznie – wartości rozmaicie waloryzowane. Dyskusji poddano także oceny przypisywane poszczególnym obiegom literackim oraz typom pisarstwa uznawanym za podrzędne, marginalne, jak horror, thriller, fantastyka, twórczość dla dzieci i młodzieży.
Istotnym wątkiem wielu zawartych w tomie prac jest niezmiennie aktualizowana w literaturze (i sztuce) problematyka zła: przemoc, okrucieństwo, perwersja (część W kręgu zła). Ukazywane są także dokonujące się w sferze aksjologii przemiany, niekiedy wymuszane przez politykę, ideologię, bądź po prostu skorelowane z przemianami historycznymi i światopoglądowymi – odciskające ślad w utworach radykalne zerwania i próby wskrzeszenia podlegających erozji wzorów, zwłaszcza etycznych, ale także estetycznych i innych (cześć Uwikłania historyczne). Dość liczną grupę z zbiorze stanowią interpretacje pojedynczych dzieł, wydobywające ich zawartość aksjologiczną. Odczytaniu, ale i ocenie, podlegają teksty dwudziestowieczne oraz powstałe u progu obecnego stulecia, polskie i obce, sygnalizujące świadomość czy diagnozujące kryzys społeczny i moralny współczesności, zagubienie człowieka, dążenie do odnalezienia źródła stabilnego sensu, świadczące też o dokonującej się zmianie w zakresie waloryzowania ciała, kobiecości, inności (część Interpretacje). Zwieńczeniem tomu są wypowiedzi ukazujące aksjologiczne uwikłania, złudzenia oraz perspektywy edukacji literackiej, a więc dyskutujące wartość literatury jako narzędzia kształtującego naszą – i następnych pokoleń – przyszłość (część Transmisja wartości). Pozostaje pytanie: Czy narzędzia kształtującego także w przyszłości?
Istotnym wątkiem wielu zawartych w tomie prac jest niezmiennie aktualizowana w literaturze (i sztuce) problematyka zła: przemoc, okrucieństwo, perwersja (część W kręgu zła). Ukazywane są także dokonujące się w sferze aksjologii przemiany, niekiedy wymuszane przez politykę, ideologię, bądź po prostu skorelowane z przemianami historycznymi i światopoglądowymi – odciskające ślad w utworach radykalne zerwania i próby wskrzeszenia podlegających erozji wzorów, zwłaszcza etycznych, ale także estetycznych i innych (cześć Uwikłania historyczne). Dość liczną grupę z zbiorze stanowią interpretacje pojedynczych dzieł, wydobywające ich zawartość aksjologiczną. Odczytaniu, ale i ocenie, podlegają teksty dwudziestowieczne oraz powstałe u progu obecnego stulecia, polskie i obce, sygnalizujące świadomość czy diagnozujące kryzys społeczny i moralny współczesności, zagubienie człowieka, dążenie do odnalezienia źródła stabilnego sensu, świadczące też o dokonującej się zmianie w zakresie waloryzowania ciała, kobiecości, inności (część Interpretacje). Zwieńczeniem tomu są wypowiedzi ukazujące aksjologiczne uwikłania, złudzenia oraz perspektywy edukacji literackiej, a więc dyskutujące wartość literatury jako narzędzia kształtującego naszą – i następnych pokoleń – przyszłość (część Transmisja wartości). Pozostaje pytanie: Czy narzędzia kształtującego także w przyszłości?
Research Interests: Literature and Axiology
Arkadiusz Morawiec et al. (eds.). Łódź 1993, Stowarzyszenie Literackie im. K. K. Baczyńskiego
Research Interests:
Tom zawiera - w części pierwszej - publikacje literaturoznawcze, traktujące o dwudziestowiecznej literaturze polskiej, od przekładów Padliny Baudelaire’a, prozy Schulza, poprzez twórczość drugiej połowy XX wieku, aż po najbliższą nam... more
Tom zawiera - w części pierwszej - publikacje literaturoznawcze, traktujące o dwudziestowiecznej literaturze polskiej, od przekładów Padliny Baudelaire’a, prozy Schulza, poprzez twórczość drugiej połowy XX wieku, aż po najbliższą nam współczesność. Znalazły się tu też szkice: kulturoznawczy i filmoznawczy. W części drugiej tomu prezentowane są prace z dziedziny dydaktyki języka polskiego, nauczania języka polskiego jako obcego, zagadnień przekładu interkulturowego oraz teksty dotyczące mediów audiowizualnych i możliwości ich wykorzystania w edukacji.
Research Interests:
The articles contained in this volume discuss (concentration/death/internment) camp literature, mostly the Polish works. Some of them however allow to look at the Polish camp literature in the light of other national literatures showing... more
The articles contained in this volume discuss (concentration/death/internment) camp literature, mostly the Polish works. Some of them however allow to look at the Polish camp literature in the light of other national literatures showing both well known and practically unknown camps, for example the Polish camp for interned soldiers of the Ukrainian People’s Republic, where poet Yevhen Malaniuk debuted, the Italian concentration camp Kampor in Croatia, which left its mark on life and work of Croatian Jewess Elvira Kohn, or the Judenlager Semlin created by the Germans in Belgrade and referred to in the novel Гец и Мајер [Götz and Meyer] by David Albahari, a Serbian writer of Jewish origin. The better-known camps, located by the Germans in occupied Poland (especially Auschwitz), are evoked in the essays by Georges Didi-Huberman and Otto Dov Kulka. Two records from the bottom of hell – Załmen Gradowski’s, a member of Sonderkommando in Auschwitz, and Leon Weliczker’s, a prisoner of the “death brigade” in the “Janowska camp” in Lviv, are also discussed. Some articles bring to light texts hitherto not well-noticed and illuminate phenomena explained unsufficiently: the Buchenwald poems by Zygmunt Lubicz-Zaleski, Opowiadania oświęcimskie [Auschwitz stories] by Maria Zarębińska-Broniewska, as well as the camp “biography” of Zofia Kossak, “corrected” by unpublished accounts of Birkenau prisoners. The only work of Gulag literature analyzed in this volume is still little known, and extremely important, Książka o Kołymie [The Book on Kolyma] by Anatol Krakowiecki.
Research Interests: Georges Didi-Huberman, Polish Literature, Holocaust Literature, Internment Camps, Auschwitz, and 16 moreConcentration Camps, David Albahari, Gulag Literature, Death Camps, Buchenwald, Otto Dov Kulka, Leon Weliczker, Janowska Camp, Zofia Kossak-Szczucka, Yevhen Malaniuk , Kampor (concentration camp), Judenlager Semlin, Załmen Gradowski, Zygmunt Lubicz-Zaleski, Maria Zarębińska-Broniewska, and Anatol Krakowiecki
The articles contained in this volume discuss camp literature, mostly the Polish works. The term 'camp literature' (in Polish: 'literatura obozowa') is usually applied within Polish studies to literature discussing German Nazi camps of... more
The articles contained in this volume discuss camp literature, mostly the Polish works. The term 'camp literature' (in Polish: 'literatura obozowa') is usually applied within Polish studies to literature discussing German Nazi camps of various types, particularly those which are defined as concentration camps and/or death camps, and Soviet camps, particularly forced labour camps, commonly referred to (both in Russian and Polish) as лагерь/łagier (gulags). Yet the definition has proved to be excessively narrow. It should also cover, previously hardly studied, works of Polish literature regarding, i.a. the Polish 'isolation camp' in Bereza Kartuska, the communist labour camps established in post-WWII Poland, and the Spanish concentration camp in Miranda de Ebro (see in this volume: Arkadiusz Morawiec, 'Camp literature. Introduction'; idem, 'Jaworzno. Invisibility'). The notion 'camp literature' could also be applied to works devoted to internment camps, POW camps, displaced persons camps (see: Bartłomiej Krupa, 'DP camp – literary accounts of the life “in between”. An invitation to the topic') and perhaps to ghettoes and areas of forced displacement of nations (see: Anna Wal, 'Literary settlements with childhood in exile in the Soviet Union. Introductory considerations'). The articles presented in this volume not only broaden the research area, encompassed by the term camp literature. Some of them point to places that have not been explored before and partially fill existing research gaps (see: Dariusz Kulesza, 'Polish camp literature. A few questions about a synthesis that is missing'; Sławomir Buryła, 'Lager – literature – zones of silence', Tadeusz Sucharski, 'How to describe “the world of colossal absurd?” On the grotesque in Gulag literature'). Widening and deepening of the image of the camp literature is also carried out thanks to new discourses, e.g. gender criticism, body culture studies, and ecocriticism (see: Barbara Czarnecka: 'Women’s hair in Lager narratives'; Paweł Wolski: 'Remnants of the body. On the representation of somatic experience of the Holocaust'; Piotr Krupiński: '“Birdless Sky”. On one of the topoi in Lager literature (and its fringes)').
Research Interests:
Arkadiusz Morawiec – Camp literature. Introduction / Dariusz Kulesza – Polish camp literature. A few questions about a synthesis that is missing / Sławomir Buryła – Lager – literature – zones of silence / Tadeusz Sucharski – How to... more
Arkadiusz Morawiec – Camp literature. Introduction / Dariusz Kulesza – Polish camp literature. A few questions about a synthesis that is missing / Sławomir Buryła – Lager – literature – zones of silence / Tadeusz Sucharski – How to describe “the world of colossal absurd?” On the grotesque in Gulag literature / Bartłomiej Krupa – DP camp – literary accounts of the life “in between”. An invitation to the topic /
Arkadiusz Morawiec – Jaworzno. Invisibility / Barbara Czarnecka – Women’s hair in Lager narratives / Piotr Krupiński – “Birdless Sky”. On one of the topoi in Lager literature (and its fringes) / Kazimierz Adamczyk – Report and lament – Zalman Gradowski’s notes from Auschwitz / Beata Przymuszała – Survival strategy. „The Death Brigade” by Leon Weliczker / Justyna Kowalska-Leder – A flawed portrait. The image of Zofia Kossak in the accounts of former Birkenau female internees / Katarzyna Kuczyńska-Koschany – Georges Didi-Huberman, „Écorces”, and Otto Dov Kulka, „Landscapes of the Metropolis of Death” – as Lager essays? Imagination and remembrance of the title formulations in relation to the formulation “anus mundi”.
Arkadiusz Morawiec – Jaworzno. Invisibility / Barbara Czarnecka – Women’s hair in Lager narratives / Piotr Krupiński – “Birdless Sky”. On one of the topoi in Lager literature (and its fringes) / Kazimierz Adamczyk – Report and lament – Zalman Gradowski’s notes from Auschwitz / Beata Przymuszała – Survival strategy. „The Death Brigade” by Leon Weliczker / Justyna Kowalska-Leder – A flawed portrait. The image of Zofia Kossak in the accounts of former Birkenau female internees / Katarzyna Kuczyńska-Koschany – Georges Didi-Huberman, „Écorces”, and Otto Dov Kulka, „Landscapes of the Metropolis of Death” – as Lager essays? Imagination and remembrance of the title formulations in relation to the formulation “anus mundi”.
Research Interests:
"Tom zawiera materiał bogaty i różnorodny, uporządkowany chronologicznie, obejmujący czasy od XVI wieku do literatury najnowszej. Jest różny problemowo i metodologicznie, ale bardzo przydatny z punktu widzenia poszerzania i pogłębiania... more
"Tom zawiera materiał bogaty i różnorodny, uporządkowany chronologicznie, obejmujący czasy od XVI wieku do literatury najnowszej. Jest różny problemowo i metodologicznie, ale bardzo przydatny z punktu widzenia poszerzania i pogłębiania wiedzy o historii literatury i o literaturze współczesnej" (Prof. dr hab. Józef Tomasz Pokrzywniak).
Research Interests:
ARTYKUŁY Wojciech Przybyła Świadomość przyrodnicza Adama Mickiewicza Maria Berkan-Jabłońska Dom rodzinny Gabrieli z Güntherów Puzyniny Antoni Chojnacki Konopnicka – pisarz profesjonalny Jerzy Konieczny Witold Noskowski – dziennikarz o... more
ARTYKUŁY
Wojciech Przybyła
Świadomość przyrodnicza Adama Mickiewicza
Maria Berkan-Jabłońska
Dom rodzinny Gabrieli z Güntherów Puzyniny
Antoni Chojnacki
Konopnicka – pisarz profesjonalny
Jerzy Konieczny
Witold Noskowski – dziennikarz o młodopolskim rodowodzie. Zarys biograficzny. Część II
Przemysław Dakowicz
„Za drugą, trzecią skonów metą”. Baczyński czyta Norwida
Magdalena Rabizo-Birek
Metamorfozy róży. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego przypowieść o historii
Dariusz Bawoł
Przestrzeń sacrum – przestrzeń profanum w prozie Ernsta Wiecherta
Arkadiusz Morawiec
Życie poobozowe. Missa sine nomine Ernsta Wiecherta
Robert Mielhorski
Poznanie – etyczność – wartości (O trzech dyskursach historycznoliterackich nowoczesności)
Wojciech Kudyba
Współczesne gry z epopeją (O poematach Tomasza Różyckiego i Wojciecha Wencla)
RECENZJE
Maciej Wróblewski: „Czytanie przyszłości”. Polska fantastyka naukowa dla młodego odbiorcy (Stanisław Frycie)
Wojciech Przybyła
Świadomość przyrodnicza Adama Mickiewicza
Maria Berkan-Jabłońska
Dom rodzinny Gabrieli z Güntherów Puzyniny
Antoni Chojnacki
Konopnicka – pisarz profesjonalny
Jerzy Konieczny
Witold Noskowski – dziennikarz o młodopolskim rodowodzie. Zarys biograficzny. Część II
Przemysław Dakowicz
„Za drugą, trzecią skonów metą”. Baczyński czyta Norwida
Magdalena Rabizo-Birek
Metamorfozy róży. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego przypowieść o historii
Dariusz Bawoł
Przestrzeń sacrum – przestrzeń profanum w prozie Ernsta Wiecherta
Arkadiusz Morawiec
Życie poobozowe. Missa sine nomine Ernsta Wiecherta
Robert Mielhorski
Poznanie – etyczność – wartości (O trzech dyskursach historycznoliterackich nowoczesności)
Wojciech Kudyba
Współczesne gry z epopeją (O poematach Tomasza Różyckiego i Wojciecha Wencla)
RECENZJE
Maciej Wróblewski: „Czytanie przyszłości”. Polska fantastyka naukowa dla młodego odbiorcy (Stanisław Frycie)
Research Interests:
Zamieszczone w niniejszym tomie studia, artykuły i szkice, autorstwa badaczy z różnych ośrodków polonistycznych, dotyczą twórczości Ewy Lipskiej (ur. 1945) – jej poezji i, w mniejszym stopniu, prozy, reprezentowanej przez Żywą śmierć oraz... more
Zamieszczone w niniejszym tomie studia, artykuły i szkice, autorstwa badaczy z różnych ośrodków polonistycznych, dotyczą twórczości Ewy Lipskiej (ur. 1945) – jej poezji i, w mniejszym stopniu, prozy, reprezentowanej przez Żywą śmierć oraz nieliczne opowiadania. Kontekstowo przywoływany jest jedyny dramat pisarki, Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek.
Wśród krytyków i historyków literatury ranga Lipskiej jako poetki jest ugruntowana od dawna, budowana od pierwszego tomiku Wiersze z 1967 roku, o którym w tonie przychylnym pisali między innymi Arnold Słucki, Jan Witan, Wiesław Paweł Szymański. Lipska miała zresztą szczęście do krytyków. Jej kolejnym dokonaniom uwagę poświęcili – obok wspomnianych – Jerzy Kwiatkowski, Julian Kornhauser, Leszek Szaruga, Marta Wyka... Jakkolwiek omówień poszczególnych tomików poetki jest bez liku, brakuje całościowego ujęcia jej dorobku. Właściwie poza podjętymi dość dawno temu próbami krytycznego wymodelowania tego pisarstwa, zwłaszcza przez Ryszarda Matuszewskiego, Stanisława Stabrę, Tadeusza Nyczka, Jana Pieszczachowicza czy Piotra Łuszczykiewicza, a w latach ostatnich przez Krzysztofa Lisowskiego i Annę Legeżyńską – rzec można, iż przeszło czterdziestoletni już dorobek Lipskiej (debiut prasowy w „Gazecie Krakowskiej” w 1961 r.) cierpi na niedostatek. Owszem, doskonale wiemy, że pisarka lubi posługiwać się paradoksem, konceptem, ironią, że jest sceptyczna, agnostyczna, bywa oniryczna, a światoobraz jej twórczości wyznaczają motywy dziecka, domu (a raczej bezdomności), choroby, szaleństwa, śmierci, egzystencjalnego lęku i katastroficznego lęku o losy świata, że interesuje ją człowiek uwikłany w historię, a więc, co dla minionego wieku znamienne, poddawany rozlicznym formom zniewolenia, nie tylko politycznego – także duchowego. I jeszcze: uznawana jest za poetkę mroczną, niepoddającą się łatwej nadziei, a jednocześnie walczącą z pokusą rezygnacji. Także pisarkę trudną, ewoluującą, wielogłosową, poszukującą nowych rozwiązań formalno-gatunkowych, próbującą tak struktur epickich, narracyjnych, jak i dramatycznych, wreszcie – autorkę doskonale czującą tętno współczesności i żywo na nią reagującą. Warto wreszcie wspomnieć, że poetka jest znana wśród szerszych kręgów odbiorców, a to za sprawą tworzonych przez nią tekstów piosenek (m.in. dla Anny Szałapak, do muzyki Seweryna Krajewskiego czy Andrzeja Sikorowskiego) oraz zainteresowania kompozytorów i piosenkarzy (np. Grzegorza Turnaua) jej wierszami.
Prezentowane w niniejszym zbiorze teksty składają się na próbę szerszego zarysu jej twórczości. Lipska dzisiejsza, dość daleko odbiegła od siebie sprzed lat. Pozostaje wszak w pejzażu naszej literatury poetką niezmiennie istotną. Znajdujemy więc w tomie wypowiedzi o Lipskiej „wczesnej” oraz jej literackich patronach i powinowactwach, zwłaszcza z nadrealizmem, Tadeuszem Różewiczem, Wisławą Szymborską, dyskusyjnych związkach z Nową Falą. Oglądamy Lipską zmieniającą się z czasem, uruchamiającą i penetrującą nowe obszary „wyżynnej prowincji” – Wyobraźni; dzisiaj – poetkę zdecydowanie osobną, łatwo rozpoznawalną, o wyrazistym idiomie. W większości zamieszczonych w zbiorze, bardzo różnorodnych opracowaniach dorobku autorki Przechowalni ciemności uwaga badawcza skoncentrowana jest nie tylko na wybranym motywie, wątku, aspekcie tematycznym (zwykle sygnalizowanym tytułem wypowiedzi). Zabiegom analityczno-interpretacyjnym poddawane są w mniejszym lub większym stopniu także znamienne dla tych obszarów tematycznych środki językowe i tropy poetyckie – poetyka, za pomocą której Lipska nadaje kreowanemu przez siebie światu niepowtarzalny, swoisty charakter. Spotykamy też monograficzne ujęcia jednego tekstu. Zawartość zbioru jest sygnałem tego, co dzisiaj w twórczości autorki Wierszy i Ja interesuje literaturoznawców, reprezentujących różne generacje i szkoły metodologiczne, stosujących różne formy opisu analizowanych tekstów.
Rówieśnicy Lipskiej, z którymi kiedyś ją łączono – Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki i Adam Zagajewski – doczekali się już ujęć monograficznych. Czas zatem dokładniej i szerzej przyjrzeć się dorobkowi Lipskiej, jednej z najwybitniejszych polskich poetek, podtrzymać, rozwinąć lub zrewidować dotychczasowe sądy o jej twórczości, być może wydobyć to, czego dotąd nie dostrzeżono – szkicować panoramę.
Wśród krytyków i historyków literatury ranga Lipskiej jako poetki jest ugruntowana od dawna, budowana od pierwszego tomiku Wiersze z 1967 roku, o którym w tonie przychylnym pisali między innymi Arnold Słucki, Jan Witan, Wiesław Paweł Szymański. Lipska miała zresztą szczęście do krytyków. Jej kolejnym dokonaniom uwagę poświęcili – obok wspomnianych – Jerzy Kwiatkowski, Julian Kornhauser, Leszek Szaruga, Marta Wyka... Jakkolwiek omówień poszczególnych tomików poetki jest bez liku, brakuje całościowego ujęcia jej dorobku. Właściwie poza podjętymi dość dawno temu próbami krytycznego wymodelowania tego pisarstwa, zwłaszcza przez Ryszarda Matuszewskiego, Stanisława Stabrę, Tadeusza Nyczka, Jana Pieszczachowicza czy Piotra Łuszczykiewicza, a w latach ostatnich przez Krzysztofa Lisowskiego i Annę Legeżyńską – rzec można, iż przeszło czterdziestoletni już dorobek Lipskiej (debiut prasowy w „Gazecie Krakowskiej” w 1961 r.) cierpi na niedostatek. Owszem, doskonale wiemy, że pisarka lubi posługiwać się paradoksem, konceptem, ironią, że jest sceptyczna, agnostyczna, bywa oniryczna, a światoobraz jej twórczości wyznaczają motywy dziecka, domu (a raczej bezdomności), choroby, szaleństwa, śmierci, egzystencjalnego lęku i katastroficznego lęku o losy świata, że interesuje ją człowiek uwikłany w historię, a więc, co dla minionego wieku znamienne, poddawany rozlicznym formom zniewolenia, nie tylko politycznego – także duchowego. I jeszcze: uznawana jest za poetkę mroczną, niepoddającą się łatwej nadziei, a jednocześnie walczącą z pokusą rezygnacji. Także pisarkę trudną, ewoluującą, wielogłosową, poszukującą nowych rozwiązań formalno-gatunkowych, próbującą tak struktur epickich, narracyjnych, jak i dramatycznych, wreszcie – autorkę doskonale czującą tętno współczesności i żywo na nią reagującą. Warto wreszcie wspomnieć, że poetka jest znana wśród szerszych kręgów odbiorców, a to za sprawą tworzonych przez nią tekstów piosenek (m.in. dla Anny Szałapak, do muzyki Seweryna Krajewskiego czy Andrzeja Sikorowskiego) oraz zainteresowania kompozytorów i piosenkarzy (np. Grzegorza Turnaua) jej wierszami.
Prezentowane w niniejszym zbiorze teksty składają się na próbę szerszego zarysu jej twórczości. Lipska dzisiejsza, dość daleko odbiegła od siebie sprzed lat. Pozostaje wszak w pejzażu naszej literatury poetką niezmiennie istotną. Znajdujemy więc w tomie wypowiedzi o Lipskiej „wczesnej” oraz jej literackich patronach i powinowactwach, zwłaszcza z nadrealizmem, Tadeuszem Różewiczem, Wisławą Szymborską, dyskusyjnych związkach z Nową Falą. Oglądamy Lipską zmieniającą się z czasem, uruchamiającą i penetrującą nowe obszary „wyżynnej prowincji” – Wyobraźni; dzisiaj – poetkę zdecydowanie osobną, łatwo rozpoznawalną, o wyrazistym idiomie. W większości zamieszczonych w zbiorze, bardzo różnorodnych opracowaniach dorobku autorki Przechowalni ciemności uwaga badawcza skoncentrowana jest nie tylko na wybranym motywie, wątku, aspekcie tematycznym (zwykle sygnalizowanym tytułem wypowiedzi). Zabiegom analityczno-interpretacyjnym poddawane są w mniejszym lub większym stopniu także znamienne dla tych obszarów tematycznych środki językowe i tropy poetyckie – poetyka, za pomocą której Lipska nadaje kreowanemu przez siebie światu niepowtarzalny, swoisty charakter. Spotykamy też monograficzne ujęcia jednego tekstu. Zawartość zbioru jest sygnałem tego, co dzisiaj w twórczości autorki Wierszy i Ja interesuje literaturoznawców, reprezentujących różne generacje i szkoły metodologiczne, stosujących różne formy opisu analizowanych tekstów.
Rówieśnicy Lipskiej, z którymi kiedyś ją łączono – Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki i Adam Zagajewski – doczekali się już ujęć monograficznych. Czas zatem dokładniej i szerzej przyjrzeć się dorobkowi Lipskiej, jednej z najwybitniejszych polskich poetek, podtrzymać, rozwinąć lub zrewidować dotychczasowe sądy o jej twórczości, być może wydobyć to, czego dotąd nie dostrzeżono – szkicować panoramę.
Research Interests:
The Shoah and other genocides ("Narracje o Zagładzie" [Narrations of the Shoah], vol. 6, 2020). Eds. Anita Jarzyna, Arkadiusz Morawiec, Marta Tomczok. https://www.journals.us.edu.pl/index.php/NoZ/issue/view/1010 The present issue is... more
The Shoah and other genocides ("Narracje o Zagładzie" [Narrations of the Shoah], vol. 6, 2020). Eds. Anita Jarzyna, Arkadiusz Morawiec, Marta Tomczok.
https://www.journals.us.edu.pl/index.php/NoZ/issue/view/1010
The present issue is devoted to the accounts of other genocides and their relationships with representations of the Holocaust. In the current issue of our journal we encouraged the contributors to reflect in-depth on the subject, to assimilate lesser known approaches in the domestic context, and to work out their own proposals. We are especially interested in reflection on the description methodology and in answering the question whether the research should be embedded in the field of postcolonial and comparative studies, or rather discard all comparisons and make the Holocaust only a starting point for separate investigations. At the same time, we intend to draw attention to issues that have yet to be sufficiently developed; we publish case studies devoted to the representations of Nazi camps for Soviet prisoners of war, reports on the situation of Jehovah’s Witnesses in concentration camps, and articles intervening in narratives about the Romani genocide, or providing insights on how to understand the Rwandan genocide thanks to the inspirational reading of Jean Hatzfeld’s reportages.
https://www.journals.us.edu.pl/index.php/NoZ/issue/view/1010
The present issue is devoted to the accounts of other genocides and their relationships with representations of the Holocaust. In the current issue of our journal we encouraged the contributors to reflect in-depth on the subject, to assimilate lesser known approaches in the domestic context, and to work out their own proposals. We are especially interested in reflection on the description methodology and in answering the question whether the research should be embedded in the field of postcolonial and comparative studies, or rather discard all comparisons and make the Holocaust only a starting point for separate investigations. At the same time, we intend to draw attention to issues that have yet to be sufficiently developed; we publish case studies devoted to the representations of Nazi camps for Soviet prisoners of war, reports on the situation of Jehovah’s Witnesses in concentration camps, and articles intervening in narratives about the Romani genocide, or providing insights on how to understand the Rwandan genocide thanks to the inspirational reading of Jean Hatzfeld’s reportages.
Research Interests:
The article concerns the inclusion in the broadly understood Polish literature of the theme and motif of the Confinement Centre in Bereza Kartuska (1934-1939). I discussed in it the formation of the image of the concentration camp since... more
The article concerns the inclusion in the broadly understood Polish literature of the theme and motif of the Confinement Centre in Bereza Kartuska (1934-1939). I discussed in it the formation of the image of the concentration camp since it ceased its operation (in 1939), mainly defined by ideology and politics, including the politics of memory. I particularly focussed on works of literature regarding the Confinement Centre created after the Centre ceased its operations. Those include both recollections, mainly by communists (e.g. by Michał Mirski and Jan Wójcik), and works of fiction, including the short story "Jestem" by Leon Pasternak, the play "Bereziacy" by Karol Obidniak and Roman Sykała, and novels: "Wzbierająca fala" by Czesław K. Domagała, "Król" by Szczepan Twardoch, and "Szakale" by Robert Żółtek.
Research Interests:
Research Interests:
Baku. Some remarks on Stefan Żeromski’s "Przedwiośnie" ["The Coming Spring"] (and its reception) The article concerns Stefan Żeromski’s "Przedwiośnie", one of the most important Polish novels of the twentieth century. So far the work was... more
Baku. Some remarks on Stefan Żeromski’s "Przedwiośnie" ["The Coming
Spring"] (and its reception)
The article concerns Stefan Żeromski’s "Przedwiośnie", one of the most
important Polish novels of the twentieth century. So far the work was
considered, especially its first part ("Szklane domy"), whose plot is set in
Baku, mainly in the context of the Bolshevik Revolution. It was ignored,
however, that the historical background of the novel (its plot) are also
other, linked with that revolution (and partly caused by the Bolsheviks),
dramatic historical events: ethnic feuds between Armenians and Azeris
("Tartars") and the Turkish intervention, which is one of the stages of
the Armenian Genocide. The fate of Cezary Baryka, the main character
of "Przedwiośnie", is usually seen in terms of transformation, education, ideological development. It is worth noting that the Baku massacres are for Cezary not only a lesson or a warning, but they are also the source of his demoralization; it can be concluded that the hero is "infected with death".
Spring"] (and its reception)
The article concerns Stefan Żeromski’s "Przedwiośnie", one of the most
important Polish novels of the twentieth century. So far the work was
considered, especially its first part ("Szklane domy"), whose plot is set in
Baku, mainly in the context of the Bolshevik Revolution. It was ignored,
however, that the historical background of the novel (its plot) are also
other, linked with that revolution (and partly caused by the Bolsheviks),
dramatic historical events: ethnic feuds between Armenians and Azeris
("Tartars") and the Turkish intervention, which is one of the stages of
the Armenian Genocide. The fate of Cezary Baryka, the main character
of "Przedwiośnie", is usually seen in terms of transformation, education, ideological development. It is worth noting that the Baku massacres are for Cezary not only a lesson or a warning, but they are also the source of his demoralization; it can be concluded that the hero is "infected with death".
Research Interests:
The article concerns the presence of the theme and motif of the Place of Isolation at Bereza Kartuska in broadly understood Polish literature. It presents the most important facts pertaining to this institution and the controversy related... more
The article concerns the presence of the theme and motif of the Place of Isolation at Bereza Kartuska in broadly understood Polish literature. It presents the most important facts pertaining to this institution and the controversy related to its name (considered a euphemism) and the similarity of the “place of isolation” to other places of repression, such as the Russian Katorga, the communist Solovetsky Special Purpose Camp, or the Nazi Dachau concentration camp. The disputes that took place around the Place of Isolation during its functioning (1934-1939) are discussed, in which the writers also participated. Information on writers imprisoned at Bereza (Stanisław Mackiewicz, Leon Pasternak, Andrzej Wolica et al.) and poetry (also non-Polish) created there are also included. The subject of consideration are also literary works created outside the Place of Isolation during its functioning.
Research Interests:
Artykuł dotyczy obecności w szeroko rozumianej literaturze polskiej tematu i motywu Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej. Zaprezentowano w nim najważniejsze fakty odnoszące się do tej instytucji oraz kontrowersje związane z jej nazwą... more
Artykuł dotyczy obecności w szeroko rozumianej literaturze polskiej tematu i motywu Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej. Zaprezentowano w nim najważniejsze fakty odnoszące się do tej instytucji oraz kontrowersje związane z jej nazwą (uznawaną za eufemizm) oraz podobieństwem „miejsca odosobnienia” do innych miejsc represji, takich jak rosyjska katorga, komunistyczny Sołowiecki Obóz Specjalnego Przeznaczenia czy nazistowski obóz koncentracyjnych Dachau. Zrelacjonowano spory, jakie toczyły się wokół Miejsca Odosobnienia w okresie jego funkcjonowania (1934–1939), w których uczestniczyli także pisarze. Zamieszczono informacje o osadzonych w Berezie literatach (Stanisław Mackiewicz, Leon Pasternak, Andrzej Wolica i in.) oraz tworzonej tam poezji (także obcej). Przedmiotem uwagi są także utwory literackie powstałe poza Miejsca Odosobnienia w okresie jego funkcjonowania.
Research Interests:
In the context of the Polish literature devoted to German Nazi concentration camps, the works dealing with the subject of Buchenwald are rather scarce. None of them are masterpieces or at least exceptional literary works. Some, however,... more
In the context of the Polish literature devoted to German Nazi concentration camps, the works dealing with the subject of Buchenwald are rather scarce. None of them are masterpieces or at least exceptional literary works. Some, however, are interesting cognition- or artistic-wise. The former include the prewar reportages by Stanisław Nogaj entitled “Za drutami i kratami Trzeciej Rzeszy” (Behind the fences and bars of the Third Reich), the memoirs of Władysław Wójcik entitled “Byłem w piekle…” (I’ve been to hell…), and the poems written in Buchenwald. I would include among the latter the first edition of Bohdan Urbankowski’s poetry cycle “Głosy” (The Voices) and Piotr Matywiecki’s poem “Wywleczeni na słońce…” (Dragged Into the Sun). Situated between the two groups is Mieczysław Lurczyński’s revelatory – not just in the context of Polish literature – drama “Stara Gwardia” (The Old Guard), which depicts the so-called “grey zone”. The remaining works are interesting mostly as manifestation of ideological and political involvement, as well as of collective and individual memory and sensitivity. As a literary theme, Buchenwald has not been and likely never will be able to “compete” with camps located in the Polish territories, especially with Auschwitz-Birkenau, which is a central symbol of Polish martyrology and of Shoah, also being “a timeless tale marked with the stigma of non-transience” (Imre Kertész).
Research Interests:
This article includes a terminological discussion regarding the notion of camp literature. Within Polish literary science, it is usually applied to literature raising the topic of German Nazi camps, particularly concentration camps and... more
This article includes a terminological discussion regarding the notion of camp literature. Within Polish literary science, it is usually applied to literature raising the topic of German Nazi camps, particularly concentration camps and death camps, and, though less often, to Soviet camps, particularly forced labour camps. Yet the definition has proved to be excessively narrow. It should also cover, previously less studied, works of Polish literature regarding, i.a. the Polish concentration
camp in Bereza Kartuska, the communist labour camps established in post-WWII Poland, and the Spanish concentration camp in Miranda de Ebro. The notion camp literature could also be applied to works devoted to internment camps, POW camps, or even ghettoes.
camp in Bereza Kartuska, the communist labour camps established in post-WWII Poland, and the Spanish concentration camp in Miranda de Ebro. The notion camp literature could also be applied to works devoted to internment camps, POW camps, or even ghettoes.
Research Interests:
CAMPO DE CONCENTRACIÓN DE MIRANDA DE EBRO: THE IGNORED CHAPTER OF POLISH CONCENTRATION-CAMP LITERATURE. The article presents, practically unknown, Polish literature on the Spanish (Francoist) concentration camp at Miranda de Ebro... more
CAMPO DE CONCENTRACIÓN DE MIRANDA DE EBRO:
THE IGNORED CHAPTER OF POLISH CONCENTRATION-CAMP LITERATURE.
The article presents, practically unknown, Polish literature on the Spanish (Francoist) concentration camp at Miranda de Ebro (Campo de Concentración de Miranda de Ebro). The author proposes for it the Polish name “literatura campowa” (from the Spanish "campo" – camp). There are several reasons of ignoring this “chapter” of Polish concentration-camp literature (so far this concept dealed with literature concerning German Nazi and Soviet concentration camps). They are: ideological conditions (censorship), ignoring the question by historians (emigration historiography as well), relatively low number of publications and their poor accessibility, a small number among them purely literary texts, especially the masterpieces. However, there are among them interesting works – by Bronisław Gubała, Wacław Iwaniuk, Alfons Jacewicz, Antoni Kępiński, Karol Marcinkowski, Karol Obidniak, Bolesław A. Wysocki.
THE IGNORED CHAPTER OF POLISH CONCENTRATION-CAMP LITERATURE.
The article presents, practically unknown, Polish literature on the Spanish (Francoist) concentration camp at Miranda de Ebro (Campo de Concentración de Miranda de Ebro). The author proposes for it the Polish name “literatura campowa” (from the Spanish "campo" – camp). There are several reasons of ignoring this “chapter” of Polish concentration-camp literature (so far this concept dealed with literature concerning German Nazi and Soviet concentration camps). They are: ideological conditions (censorship), ignoring the question by historians (emigration historiography as well), relatively low number of publications and their poor accessibility, a small number among them purely literary texts, especially the masterpieces. However, there are among them interesting works – by Bronisław Gubała, Wacław Iwaniuk, Alfons Jacewicz, Antoni Kępiński, Karol Marcinkowski, Karol Obidniak, Bolesław A. Wysocki.
Research Interests:
Something out of nothing? "Professor Spanner" (once again). The article discusses the genesis and reception of Zofia Nałkowska’s short story "Professor Spanner", the “black legend” of professor Rudolf Spanner and the motif (topos) of the... more
Something out of nothing? "Professor Spanner" (once again).
The article discusses the genesis and reception of Zofia Nałkowska’s short story "Professor Spanner", the “black legend” of professor Rudolf Spanner and the motif (topos) of the Nazi criminal.
The article discusses the genesis and reception of Zofia Nałkowska’s short story "Professor Spanner", the “black legend” of professor Rudolf Spanner and the motif (topos) of the Nazi criminal.
Research Interests:
The article deals with the homicide on the Gypsy people perpetrated by the Nazi Germans during World War II and its representations in Polish literature (and, to a lesser extent , in Gypsy literature). The subject matter of the analysis... more
The article deals with the homicide on the Gypsy people perpetrated by the Nazi Germans during World War II and its representations in Polish literature (and, to a lesser extent , in Gypsy literature). The subject matter of the analysis is the motif of the Gypsy camp (Ziegeunerlager) functioning inside the Auschwitz-Birkenau Konzentrationslager, especially the image of Gypsy women inmates, shaped by both the camp reality and stereotypes, including the Orientalizing cliché about their particular sensuality.
Research Interests:
Abstract Zofia Nałkowska travelled in 1945 to Danzig (Gdańsk) as a member of the Central Commission for the Investigation of German Crimes in Poland. She inspected there the Anatomical Institute of the Medical Academy and participated in... more
Abstract
Zofia Nałkowska travelled in 1945 to Danzig (Gdańsk) as a member of the Central Commission for the Investigation of German Crimes in Poland. She inspected there the Anatomical Institute of the Medical Academy and participated in the interrogations of the people who testified in the case of professor Rudolf Spanner, who was suspected of producing soap from human corpses. This experience gave rise to the short story “Professor Spanner”, which opens the 1946 collection entitled Medallions related to the tragic experiences of the recent war. Nałkowska’s position as a prominent writer, her correct political views (as a supporter of the new Polish government), and the fact that she had the position of the deputy head of the Central Commission which investigated the case of the Anatomical Institute caused that “Professor Spanner” was in Poland — and still is — commonly seen as a first-rate historical source. Nałkowska’s short story, combining literary and documentary features, is not only the main source of the ‘black legend’ of Spanner in Poland, but also the part of a wider story of producing of soap from human (Jewish) bodies, which is one of the most common myth that have grown up around the Holocaust.
Резюме
Зофья Налковская в 1945 году отправилась в Данциг (Гданьск) в качестве члена Центральной Комиссии по Расследованию Немецких Преступлений в Польше. Она осмотрела там Анатомический Институт Медицинской Академии и участвовала в допросах людей, которые давали показания по делу профессора Рудольфа Шпаннера, который подозревался в изготовлении мыла из человеческих трупов. Этот опыт породил рассказ «Профессор Шпаннер», который открывает сборник 1946 года под названием «Медальоны», связанный с трагическим опытом недавней войны. Позиция Налковской как выдающегося писателя, ее правильные политические взгляды (как сторонника нового польского правительства) и тот факт, что она занимала должность заместителя главы Центральной Комиссии, которая занималась расследованием дела Анатомического Института, привели к тому, что «Профессор Шпаннер» был в Польше — и до сих пор — обычно рассматривается как первоклассный исторический источник. Рассказ Налковской, сочетающий литературные и документальные особенности, является не только основным источником «черной легенды» Шпаннера в Польше, но и частью более широкой истории производства мыла из человеческих (еврейских) тел, которая является одной из самый распространенный миф, который вырос вокруг Холокоста.
Zofia Nałkowska travelled in 1945 to Danzig (Gdańsk) as a member of the Central Commission for the Investigation of German Crimes in Poland. She inspected there the Anatomical Institute of the Medical Academy and participated in the interrogations of the people who testified in the case of professor Rudolf Spanner, who was suspected of producing soap from human corpses. This experience gave rise to the short story “Professor Spanner”, which opens the 1946 collection entitled Medallions related to the tragic experiences of the recent war. Nałkowska’s position as a prominent writer, her correct political views (as a supporter of the new Polish government), and the fact that she had the position of the deputy head of the Central Commission which investigated the case of the Anatomical Institute caused that “Professor Spanner” was in Poland — and still is — commonly seen as a first-rate historical source. Nałkowska’s short story, combining literary and documentary features, is not only the main source of the ‘black legend’ of Spanner in Poland, but also the part of a wider story of producing of soap from human (Jewish) bodies, which is one of the most common myth that have grown up around the Holocaust.
Резюме
Зофья Налковская в 1945 году отправилась в Данциг (Гданьск) в качестве члена Центральной Комиссии по Расследованию Немецких Преступлений в Польше. Она осмотрела там Анатомический Институт Медицинской Академии и участвовала в допросах людей, которые давали показания по делу профессора Рудольфа Шпаннера, который подозревался в изготовлении мыла из человеческих трупов. Этот опыт породил рассказ «Профессор Шпаннер», который открывает сборник 1946 года под названием «Медальоны», связанный с трагическим опытом недавней войны. Позиция Налковской как выдающегося писателя, ее правильные политические взгляды (как сторонника нового польского правительства) и тот факт, что она занимала должность заместителя главы Центральной Комиссии, которая занималась расследованием дела Анатомического Института, привели к тому, что «Профессор Шпаннер» был в Польше — и до сих пор — обычно рассматривается как первоклассный исторический источник. Рассказ Налковской, сочетающий литературные и документальные особенности, является не только основным источником «черной легенды» Шпаннера в Польше, но и частью более широкой истории производства мыла из человеческих (еврейских) тел, которая является одной из самый распространенный миф, который вырос вокруг Холокоста.
Research Interests:
"Out of Paradise. On the Reception of Zofia Romanowiczowa's 'Skrytki' ('Caches')". The article is devoted to a reception of the novel "Skrytki", recognised as the most outstanding work of Zofia Romanowiczowa, a writer constantly... more
"Out of Paradise. On the Reception of Zofia Romanowiczowa's 'Skrytki' ('Caches')". The article is devoted to a reception of the novel "Skrytki", recognised as the most outstanding work of Zofia Romanowiczowa, a writer constantly undertaking in her writing the theme of trauma, especially after the totalitarian camps. This work, complicated on the surface of both style and composition, as well as the ideological speech, is primarily a psychological novel, giving a precise and convincing analysis of the spouses feelings immersed in suffering, the source of which is incurable illness of their son. The fate of this emigrant family, settled in France, is marked by – which is subtly indicated in the stylistic operations (including camp imagery) – the specific experiences for the residents of Central and Eastern Europe, particularly from Poland, and especially by the atrocities of the World War II. The main problem of the novel, emphasised on the highest and the most general (parabolic) level of meanings, including by analogy, symbolism, topic, intertextual references, is suffering existing in the world and attempts to overcome it, both in terms of its psychological, historiosophic, and theological dimension. The last of these perspectives, which is associated with the problem of evil, is updated by the writer by positioning (family) tragedy of heroes, and tragic experiences of the twentieth century in the context of the biblical theme of falling and (generating trauma) expulsion from Paradise, Judeo-Christian tradition, and its heterodox borderlands ("heretical questions").
Research Interests:
“Disinfection”: Polish literature and the extermination of mentally ill people. The article concerns the theme of extermination of the mentally ill and handicapped in Polish literature. It outlines the basic facts regarding this crime... more
“Disinfection”: Polish literature and the extermination of mentally ill
people.
The article concerns the theme of extermination of the mentally ill and handicapped in Polish literature. It outlines the basic facts regarding this crime perpetrated by the Nazis and indicates how Polish literature reacted to it. There are few works which deal with this crime. Writers (and historians) probably considered the extermination of the mentally ill to be a fact of insignificance compared to other Nazi crimes, or knew little about it. Thus Polish literature treats it incidentally, by entering it in another, more extensive or “more important” issue (the extermination of the Jews, the extermination of the Polish population), or treats it as an occasion to take up “more fundamental” (ideological) problems. The article analyzes famous works, Stanisław Lem’s novel "Hospital of the Transfiguration" and Andrzej Bursa’s poem "The liquidation of the mentally ill in Kobierzyn by the Germans", and less known texts: Piotr Matywiecki’s poem *** [Dragged into the sun….] and Anna Dziewit-Meller’s novel "Mount Taygetus".
people.
The article concerns the theme of extermination of the mentally ill and handicapped in Polish literature. It outlines the basic facts regarding this crime perpetrated by the Nazis and indicates how Polish literature reacted to it. There are few works which deal with this crime. Writers (and historians) probably considered the extermination of the mentally ill to be a fact of insignificance compared to other Nazi crimes, or knew little about it. Thus Polish literature treats it incidentally, by entering it in another, more extensive or “more important” issue (the extermination of the Jews, the extermination of the Polish population), or treats it as an occasion to take up “more fundamental” (ideological) problems. The article analyzes famous works, Stanisław Lem’s novel "Hospital of the Transfiguration" and Andrzej Bursa’s poem "The liquidation of the mentally ill in Kobierzyn by the Germans", and less known texts: Piotr Matywiecki’s poem *** [Dragged into the sun….] and Anna Dziewit-Meller’s novel "Mount Taygetus".
Research Interests:
Research Interests:
TWO LESSONS: KERTÉSZ AND BOROWSKI. In the article two literary works on German nazi concentration camps are discussed: "The Fateless" by Imre Kertész and the short stories by Tadeusz Borowski. According to Kertész, Borowski is one of... more
TWO LESSONS: KERTÉSZ AND BOROWSKI. In the article two literary works on German nazi concentration camps are discussed: "The Fateless" by Imre Kertész and the short stories by Tadeusz Borowski.
According to Kertész, Borowski is one of most eminent writers who „translated” Auschwitz into literature. The similarities of the two works, two visions, two „lessons” of totalitarian world are examined.
According to Kertész, Borowski is one of most eminent writers who „translated” Auschwitz into literature. The similarities of the two works, two visions, two „lessons” of totalitarian world are examined.
Research Interests:
TWO NIGHTS IN AUSCHWITZ: JULIUSZ KYDRYŃSKI'S "WHITE NIGHT" ("BIAŁA NOC") AND JERZY ANDRZEJEWSKI'S "ROLL CALL" ("APEL")
Research Interests:
ECHOES OF THE ARMENIAN GENOCIDE IN POLISH LITERATURE. The article contains a catalogue of plots and motifs related to the genocide of the Armenians (committed by the Turks in the years 1915-1923) in Polish literature. The earliest work... more
ECHOES OF THE ARMENIAN GENOCIDE IN POLISH LITERATURE.
The article contains a catalogue of plots and motifs related to the genocide of the Armenians (committed by the Turks in the years 1915-1923) in Polish literature. The earliest work referring to this crime is Stefan Żeromski’s novel "Przedwiośnie" (1924), the latest one is Julia Hartwig’s poem "Słodka Armenia w trzech przestrzeniach" (2007). In Polish literature, the extermination of the Armenians is presented most often in the context of other tragic historical events, including wars and revolutions (Zofia Nałkowska’s "Choucas"), the extermination of the Jews during World War II (Bohdan Gębarski’s "List do starego tureckiego znajomego", Włodzimierz Paźniewski’s "Neurosa teutonica") and other acts of genocide (Wiktor Woroszylski’s "Zagłada gatunków", Alina Margolis’s "Moralność czasu Holokaustu"). In communist Poland this tragedy was invoked mainly to enhance “splendour” of contemporary Soviet Armenia (Igor Sikirycki’s poem "Powitanie Armenii", the factual works: Andrzej Mandalian’s "Notatki armeńskie", Ryszard Kapuścinski’s "Wanik czyli druga Armenia", Monika Warneńska’s "Ścieżką na Ararat"). Among these works, a special one is Bohdan Gębarski’s "Morituri. Opowieść o 1915 r.", which is first and foremost a literary (fictionalized) attempt to boost awareness of the Armenian genocide.
The article contains a catalogue of plots and motifs related to the genocide of the Armenians (committed by the Turks in the years 1915-1923) in Polish literature. The earliest work referring to this crime is Stefan Żeromski’s novel "Przedwiośnie" (1924), the latest one is Julia Hartwig’s poem "Słodka Armenia w trzech przestrzeniach" (2007). In Polish literature, the extermination of the Armenians is presented most often in the context of other tragic historical events, including wars and revolutions (Zofia Nałkowska’s "Choucas"), the extermination of the Jews during World War II (Bohdan Gębarski’s "List do starego tureckiego znajomego", Włodzimierz Paźniewski’s "Neurosa teutonica") and other acts of genocide (Wiktor Woroszylski’s "Zagłada gatunków", Alina Margolis’s "Moralność czasu Holokaustu"). In communist Poland this tragedy was invoked mainly to enhance “splendour” of contemporary Soviet Armenia (Igor Sikirycki’s poem "Powitanie Armenii", the factual works: Andrzej Mandalian’s "Notatki armeńskie", Ryszard Kapuścinski’s "Wanik czyli druga Armenia", Monika Warneńska’s "Ścieżką na Ararat"). Among these works, a special one is Bohdan Gębarski’s "Morituri. Opowieść o 1915 r.", which is first and foremost a literary (fictionalized) attempt to boost awareness of the Armenian genocide.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
EWA LIPSKA AS A POLITICAL WRITER. The article deals with the image of Ewa Lipska as a political writer, a committed person, and also discusses her attitude to Poland. In the studies conducted so far this aspect of her work was merely... more
EWA LIPSKA AS A POLITICAL WRITER. The article deals with the image of Ewa Lipska as a political writer, a committed person, and also discusses her attitude to Poland. In the studies conducted so far this aspect of her work was merely
indicated, and also was sometimes a subject of Manipulation. From the point of view of today it can be clearly seen that, along with the “private” motif, it crucially co-creates Lipska’s oeuvre. It is also important that the writer has expressed her social and political commitment not only in poetry (which she has published from 1961) and poetic drama ("Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek" [Death is Not at Stake, But the White Cord] of 1981), but also, and even most of all, in her prose (which so far has been neglected by researchers), especially "Żywa śmierć" [Living Death] (2009), "Sefer" (2009) and the columns published since 2004 in the “Kraków” monthly.
indicated, and also was sometimes a subject of Manipulation. From the point of view of today it can be clearly seen that, along with the “private” motif, it crucially co-creates Lipska’s oeuvre. It is also important that the writer has expressed her social and political commitment not only in poetry (which she has published from 1961) and poetic drama ("Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek" [Death is Not at Stake, But the White Cord] of 1981), but also, and even most of all, in her prose (which so far has been neglected by researchers), especially "Żywa śmierć" [Living Death] (2009), "Sefer" (2009) and the columns published since 2004 in the “Kraków” monthly.
Research Interests:
GOTHIC IN THE SHORT-STORIES BY GUSTAW HERLING-GRUDZIŃSKI. The problem of gothic in the short-stories by Gustaw Herling-Grudziński has not been analysed yet. The gothic features are present in his short-story writing (1956-2000), but they... more
GOTHIC IN THE SHORT-STORIES BY GUSTAW HERLING-GRUDZIŃSKI. The problem of gothic in the short-stories by Gustaw Herling-Grudziński has not been analysed yet. The gothic features are present in his short-story writing (1956-2000), but they are particularly intensive in his last works. Usually the gothic motifs are accidental (e.g. Wieża), but sometimes they are fundamental for the meaning of the work (e.g. Don Ildebrando – the pastiche of a gothic tale). Gothic imaginery, literary convention and the particular literary works (by Walpole, Poe, Kafka, The Turn of the Screw by James etc.), especially elements of the fantastic, function as a code which makes it possible for the writer to suggest the existence of immanent evil and metaphisical (transcendent) dimension in the presented world and the real one. The problem of relation between Herling’s formulated poetics and his short-stories and the relation between gothic and artistic value of his works seems particularly interesting and important.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
The article examines genocide as a category that has been used and abused in various, especially historical, political, and ideological, discourses. It considers whether the extermination of Jews (the Holocaust) should be studied in the... more
The article examines genocide as a category that has been used and abused in various, especially historical, political, and ideological, discourses. It considers whether the extermination of Jews (the Holocaust) should be studied in the context of other mass crimes. I investigate various sources of twentieth-century organized violence and their literary representations. I also discuss the works of Polish literature (by Nałkowska, Gębarski, Woroszylski, and Margolis), which depict twentieth-century acts of genocide (the extermination of Jews and Armenians, in particular) in the context of other mass crimes.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
This article concerns the influence of the most famous Polish poem for children: "Lokomotywa" ("Locomotive") by Julian Tuwim, particularly in three “Holocaust” paraphrases of this work, written by children in the ghetto and the... more
This article concerns the influence of the most famous Polish poem for children: "Lokomotywa" ("Locomotive") by Julian Tuwim, particularly in three “Holocaust” paraphrases of this work, written by children in the ghetto and the concentration camps – the poems "Lokomotywa" by Jerzy Ogórek, "Pociągu świst" by Jerzy Orłowski, and especially "Bełżec" by Janka Hescheles.
Research Interests:
The article discusses the literary representations of the Polish (communist) concentration/labour camp in Jaworzno (1945–1956), particularly the short story by Seweryna Szmaglewska entitled "Amnestia zastukała do bram" (1956), a novel by... more
The article discusses the literary representations of the Polish (communist) concentration/labour camp in Jaworzno (1945–1956), particularly the short story by Seweryna Szmaglewska entitled "Amnestia zastukała do bram" (1956), a novel by Kazimierz Koźniewski entitled "Bunt w więzieniu" (1968), and a short story by Sławomir Mrożek entitled "Jaworzno" (1985). The discussion also applied to the problem of ideological entanglement of Polish literature and Polish writers (particularly during the Stalinist period), and the reasons for their (and the society’s) “overlooking” the obvious manifestations of communist terror. Its alleged “invisibility” was analogous to the “invisibility” of the crimes committed by the Nazis, allegedly not noticed by the citizens of the Third Reich. Among Polish writers, that analogy between Nazism and communism was indicated by Mrożek, while the similarities of both totalitarian systems were identified also by Szmaglewska and Czesław Miłosz.
Research Interests:
Artykuł dotyczy literackich reprezentacji polskiego (komunistycznego) obozu pracy w Jaworznie (1945–1956), zwłaszcza opowiadania Seweryny Szmaglewskiej "Amnestia zastukała do bram" (1956), powieści Kazimierza Koźniewskiego "Bunt w... more
Artykuł dotyczy literackich reprezentacji polskiego (komunistycznego) obozu pracy w Jaworznie (1945–1956), zwłaszcza opowiadania Seweryny Szmaglewskiej "Amnestia zastukała do bram" (1956), powieści Kazimierza Koźniewskiego "Bunt w więzieniu" (1968) i opowiadania Sławomira Mrożka "Jaworzno" (1985). Przedmiotem refleksji jest także problem ideologicznych uwikłań literatury polskiej i jej twórców (zwłaszcza w okresie stalinowskim), przyczyn „niedostrzegania” przez nich (i przez społeczeństwo) oczywistych przejawów komunistycznego terroru. Jego rzekoma „niewidoczność” była analogiczna do „niewidoczności” zbrodni popełnianych przez nazistów, rzekomo niedostrzeganych przez obywateli Trzeciej Rzeszy. Wśród polskich pisarzy tę analogię między nazizmem i komunizmem eksponował Mrożek, podobieństwa obu totalitaryzmów dostrzegali też Szmaglewska i Czesław Miłosz.
Research Interests:
The article examines Unit 731, a secret research unit of the Imperial Japanese Army which implemented the programme of the development and production of chemical and biological weapons that was initiated in the 1930s by general Shirō... more
The article examines Unit 731, a secret research unit of the Imperial Japanese Army which implemented the programme of the development and production of chemical and biological weapons that was initiated in the 1930s by general Shirō Ishii, as a motif in Polish literature. Unit 731 and the crimes they committed were first openly discussed at the turn of the 1990s, initially in China, South Korea, and Japan, and then in Western countries. This has found some reflection in popular culture, in few literary works, films, songs, RPGs, and comic books (e.g. Ken Liu’s short story The Man who Ended History, Tun Fei Mou’s film Hei tai yang 731, Bruce Dickinson’s song Breeding House, and Paul-Yanic Laquerre, Pastor, and Yang Song’s comic Maruta 454). Surprisingly, Polish literature abounds in early, even pioneering, texts that use the motif of Unit 731. This can be explained by two main reasons. First of all, the publication of Proces japońskich przestępców wojennych. Materiały rozprawy sądowej w Chabarowsku przeciwko byłym wojskowym japońskiej armii oskarżonym o przygotowanie i użycie broni bakteriologicznej (Materials on the Trial of Former Servicemen of the Japanese Army Charged with Manufacturing and Employing Bacteriological Weapons) in 1951 (a year after the publication of the Russian original). Secondly, the Korean War (1950–1953) or, to be more precise, the communist propaganda that accused the Americans of using the biological weapons co-created by the Japanese war criminals who in 1945 were granted immunity by the American government. Written in the 1950s, the majority of Polish texts that use the motif of Unit 731 are examples of politically-engaged literature of little artistic merit (e.g. Marian L. Bielicki’s Bakteria 0,78, Wanda Melcer’s Statek 1092). Of all of these works, the one that seems most artistically and intellectually sophisticated is Igor Newerly’s Leśne Morze (1960) which critically approaches all ideologies. What may be considered as a Polish literary phenomenon in its own right is the 2011 novel that rescues Unit 731 from many years of oblivion – Marcin Wełnicki’s sensational Testament Damoklesa, which shows more affinity to the recent developments in the world’s literature of the last decades than to the earlier Polish literary works. It presents the crimes committed by the Japanese scientists more for a thrilling effect than as a form of political propaganda. Apart from that, similarly to the majority of foreign works, it does not offer any in-depth reflection on history, collective
memory, or ethics.
memory, or ethics.
Research Interests:
The main subject of this article is Józef Hen’s 1955 short story 'Samotność' (Loneliness). The prototype of its protagonist is Józef Bau, and the prototype of its main theme, the volume of poetry containing the poems “born from the... more
The main subject of this article is Józef Hen’s 1955 short story 'Samotność' (Loneliness). The prototype of its protagonist is Józef Bau, and the prototype of its main theme, the volume of poetry containing the poems “born from the nightmare of the death camp”, is his 1949 volume 'Cień przechodnia' (The passer-by’s shadow), a work interesting both in terms of literature and art (graphics). 'Samotność' is probably the only (and at the same time peculiar) expression of the reception of the volume 'Cień przechodnia'. Hen and Bau met in 1945. The familiarity between the two writers, with Jewish roots, seems to result from a shared experience, the Jewish fate. In the case of Bau, who passed through the ghetto and concentration camps, this fate turned out to be traumatizing, as both his parents and his brother were murdered by the Germans. Nonetheless, the experiences of Hen, who fled to the East (the Soviet Union) in September 1939 and thus avoided similar torments, were painful too. Bau was the first person to report to Hen in detail what a concentration camp was. It seems that Samotność is, above all, a self-referential work, exploring the issue that has been and is still preoccupied with Hen as a writer and as a man who lost a number of his relatives during the war. By writing 'Samotność', as well as other works dealing the Holocaust and the loneliness of the survivors, Hen frees himself from his own trauma, and also calls for the memory of the “Jewish tragedies” (which were displaced during the period of Stalinism and the domination of socialist realism).
Research Interests:
Research Interests:
„WHO WILL BE KILLED BY SUCH OR ANOTHER LIFE – PRIVATE – POLITICAL – APOCALIPTICAL”. ON "LIVING DEATH" BY EWA LIPSKA. The article is an interpretation of "Żywa śmierć" ("Living Death") by Ewa Lipska. Mimetic (the work imitates notes of a... more
„WHO WILL BE KILLED BY SUCH OR ANOTHER LIFE – PRIVATE – POLITICAL – APOCALIPTICAL”. ON "LIVING DEATH" BY EWA LIPSKA. The article is an interpretation of "Żywa śmierć" ("Living Death") by Ewa Lipska. Mimetic (the work imitates notes of a schizophrenic), socio-political (the sphere of allusions to Polish People’s Republic and literary context of poetry of „New Wave” is considered) and philospohical aspects of the work are analyzed in this article. Lipska turns against the totalitarian pretences of Reason. The writer shows that the chance of rescue of freedom and humanistic values is inhered in individual (individualistic) rationalist scepticism (which does not mean relativism). The form of expression of the objection is, apart from formal mimetism („the notes of patient Z.”), the poetics based partly on surrealism, however without its (avant-garde) imperative of changing the world and human life, i.e. without any mission.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
The article concerns the presence of the motif, or topos, of a concentration camp, and its various metaphorical conceptualizations – sometimes very bold and bordering on inappropriateness – in the contemporary Polish literature.
Research Interests:
THE GERMAN NAZI CONCENTRATION CAMPS FROM THE GENDER PERSPECTIVE. The questions of corporality, sexuality, women’s experience and their record examined in the context of camp issues and the Holocaust have only recently become the subject... more
THE GERMAN NAZI CONCENTRATION CAMPS FROM THE GENDER PERSPECTIVE. The questions of corporality, sexuality, women’s experience and their record examined in the context of camp issues and the Holocaust have only recently become the subject of attention. Gender studies play a significant role in the discussion on those issues. Existing works on the subject (i.a. the book of Bożena Karwowska "Ciało. Seksualność. Obozy zagłady" [Gender, Sexuality, Concentration Camps]) show that the tools of gender studies are cognitively useful, but, as it appears, their role of being particularly predestined to uncover what is marginalized or condemned to silence is overestimated. Nevertheless, apart from the dominance of the patriarchal discourse, there have always existed other reasons for suppressing the matter of corporality and sexuality both in works on KL’s and in science; social taboo (controlled not only by the male symbolical order) as well as the policy (e.g. it was possible to write openly about rape on former female prisoners by Soviet soldiers only after censorship had been lifted) play an important role here. The fundamental value of the gender perspective lies in the firm approach towards the issues hitherto marginalized in the KL context – both by science and, to a lesser extent, literature (which is reflected by i.a. works of Marian Pankowski and Zofia Posmysz published years ago).
Research Interests:
Prezentowany artykuł zawiera rozważania terminologiczne dotyczące pojęcia ‘literatura obozowa’. W polskim literaturoznawstwie jest ono odnoszone najczęściej do literatury traktującej o niemieckich nazistowskich obozach, zwłaszcza obozach... more
Prezentowany artykuł zawiera rozważania terminologiczne dotyczące pojęcia ‘literatura obozowa’. W polskim literaturoznawstwie jest ono odnoszone najczęściej do literatury traktującej o niemieckich nazistowskich obozach, zwłaszcza obozach koncentracyjnych i obozach śmierci, oraz, jakkolwiek rzadziej, o obozach sowieckich, zwłaszcza obozach pracy przymusowej. Definicja ta okazuje się jednak zbyt wąska. Należy objąć nią także, słabiej dotąd zbadane, utwory literatury polskiej dotyczące między innymi polskiego obozu koncentracyjnego w Berezie Kartuskiej, utworzonych w powojennej Polsce komunistycznych obozów pracy i hiszpańskiego obozu koncentracyjnego w Miranda de Ebro. Terminem ‘literatura obozowa’ można by objąć także utwory dotyczące obozów internowania, obozów jenieckich, a nawet gett. Literatura obozowa, nie tylko polska, wymaga, co istotne, ujęcia komparatystycznego.
Research Interests:
"Russian Literature and the Extermination of Soviet Prisoners of War". The article concerns the motif and theme of Soviet prisoners of war in Russian literature. It presents the most important historical facts, which are the sources of... more
"Russian Literature and the Extermination of Soviet Prisoners of War". The article concerns the motif and theme of Soviet prisoners of war in Russian literature. It presents the most important historical facts, which are the sources of literary approaches, concerning the complicated fate of Soviet POWs during the German-Soviet war (1941-1945) and after its end. It also shows the political and ideological determinants of the literary image of a prisoner (as a traitor and coward, a resistance fighter in camps and a partisan, victim). The subjects of the analysis are both fictive works and memoirs, among others Mikhail Sholokhov's "The Fate of a Man" ("Судьба человека"), Aleksandr Solzhenitsyn's "One day in the life of Ivan Denisovich" ("Один день Ивана Денисовича"), Vasily Grossman's "Life and fate" ("Жизнь и судьба"), Andrey Pogozhev's "Escape from Auschwitz" ("Смерть стояла у нас за спиной").
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Streszczenie Artykuł dotyczy książki Wyspa Węży Małgorzaty Szejnert, opublikowanej w 2018 roku. Omówiono w nim genezę (historia rodzinna autorki, badania archiwalne, lektura publikacji, studia w terenie) oraz konteksty historyczne utworu... more
Streszczenie
Artykuł dotyczy książki Wyspa Węży Małgorzaty Szejnert, opublikowanej w 2018 roku. Omówiono w nim genezę (historia rodzinna autorki, badania archiwalne, lektura publikacji, studia w terenie) oraz konteksty historyczne utworu (Stacja Zborna Oficerów w Rothesay na szkockiej wyspie Bute, gdzie generał Władysław Sikorski izolował swoich przeciwników politycznych) oraz podjęto próbę interpretacji. Wyspa Węży traktuje o krzywdach, jakie wyrządzali i nadal wyrządzają sobie nawzajem Polacy. Oprócz niewątpliwych walorów poznawczych Wyspa Węży, posiada, jako reportaż historyczny, walory ściśle literackie oraz – będąc zarazem przypowieścią – wychowawcze. Obok historii rodzinnej i historii Polski, trzecią płaszczyzną odniesień jest w tym utworze teraźniejszość. Uchwytne w nim sugestywne analogie między minionym i dzisiejszym wydają się ustanowione nie tyle przez autorkę, co przez samą historię. W każdym razie łączące je nici usnute są przez reportażystkę subtelnie. Są to zwłaszcza aluzje do Jarosława Kaczyńskiego, prezesa Prawa i Sprawiedliwości, postrzeganego od czasu wygranych przez jego partię wyborów parlamentarnych w roku 2015 jako kluczowa postać w państwie, a przy tym kierująca się w swoich poczynaniach resentymentem. Szerzej rzecz ujmując, Szejnert czyni w swojej książce aluzje do uprawianej przez Kaczyńskiego politycznej gry, polaryzującej tyleż scenę polityczną, co polskie społeczeństwo. Wyspa Węży jest książką o polskiej historii i polskiej współczesności, obnażającą mit polskiej wspólnoty – szczycącej się tolerancją i rzekomo potrafiącej zjednoczyć się w sytuacji zagrożenia.
Summary
The article concerns the book Wyspa Węży [Snake Island] by Małgorzata Szejnert, published in 2018. It discusses the genesis (the author’s family history, archival research, reading the publication, and field research) and the historical context of the work (Officers Rallying Station in Rothesay on the Scottish island of Bute, where General Władysław Sikorski isolated his political opponents) and an attempt was
made to interpret it. Wyspa Węży is about the harm that Poles used to do and are still doing to each other. Apart from its unquestionable cognitive values as a historical report, Wyspa Węży has also strictly literary and “pedagogical” values. Apart from the family history and the history of Poland, the present time is the third level of reference in this work. The evocative parallels between the past and the present seem to be established not so much by the author as by the history itself. In any case, the threads connecting them are subtly woven by the reporter. These are especially allusions to Jarosław Kaczyński, the president of the Law and Justice party, perceived since his party won the parliamentary elections in 2015 as a key figure in the state, and at the same time guided by resentment in his actions. More broadly, in his book, Szejnert alludes to the political game played by Kaczyński, polarizing as much the political scene as Polish society. Wyspa Węży is a book about Polish history and Polish contemporary times, revealing the myth of the Polish community – proud of tolerance and, allegedly, able to unite in an emergency.
Artykuł dotyczy książki Wyspa Węży Małgorzaty Szejnert, opublikowanej w 2018 roku. Omówiono w nim genezę (historia rodzinna autorki, badania archiwalne, lektura publikacji, studia w terenie) oraz konteksty historyczne utworu (Stacja Zborna Oficerów w Rothesay na szkockiej wyspie Bute, gdzie generał Władysław Sikorski izolował swoich przeciwników politycznych) oraz podjęto próbę interpretacji. Wyspa Węży traktuje o krzywdach, jakie wyrządzali i nadal wyrządzają sobie nawzajem Polacy. Oprócz niewątpliwych walorów poznawczych Wyspa Węży, posiada, jako reportaż historyczny, walory ściśle literackie oraz – będąc zarazem przypowieścią – wychowawcze. Obok historii rodzinnej i historii Polski, trzecią płaszczyzną odniesień jest w tym utworze teraźniejszość. Uchwytne w nim sugestywne analogie między minionym i dzisiejszym wydają się ustanowione nie tyle przez autorkę, co przez samą historię. W każdym razie łączące je nici usnute są przez reportażystkę subtelnie. Są to zwłaszcza aluzje do Jarosława Kaczyńskiego, prezesa Prawa i Sprawiedliwości, postrzeganego od czasu wygranych przez jego partię wyborów parlamentarnych w roku 2015 jako kluczowa postać w państwie, a przy tym kierująca się w swoich poczynaniach resentymentem. Szerzej rzecz ujmując, Szejnert czyni w swojej książce aluzje do uprawianej przez Kaczyńskiego politycznej gry, polaryzującej tyleż scenę polityczną, co polskie społeczeństwo. Wyspa Węży jest książką o polskiej historii i polskiej współczesności, obnażającą mit polskiej wspólnoty – szczycącej się tolerancją i rzekomo potrafiącej zjednoczyć się w sytuacji zagrożenia.
Summary
The article concerns the book Wyspa Węży [Snake Island] by Małgorzata Szejnert, published in 2018. It discusses the genesis (the author’s family history, archival research, reading the publication, and field research) and the historical context of the work (Officers Rallying Station in Rothesay on the Scottish island of Bute, where General Władysław Sikorski isolated his political opponents) and an attempt was
made to interpret it. Wyspa Węży is about the harm that Poles used to do and are still doing to each other. Apart from its unquestionable cognitive values as a historical report, Wyspa Węży has also strictly literary and “pedagogical” values. Apart from the family history and the history of Poland, the present time is the third level of reference in this work. The evocative parallels between the past and the present seem to be established not so much by the author as by the history itself. In any case, the threads connecting them are subtly woven by the reporter. These are especially allusions to Jarosław Kaczyński, the president of the Law and Justice party, perceived since his party won the parliamentary elections in 2015 as a key figure in the state, and at the same time guided by resentment in his actions. More broadly, in his book, Szejnert alludes to the political game played by Kaczyński, polarizing as much the political scene as Polish society. Wyspa Węży is a book about Polish history and Polish contemporary times, revealing the myth of the Polish community – proud of tolerance and, allegedly, able to unite in an emergency.
Research Interests:
Pisała Helena Zaworska: „W archiwach Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich znalazłyby się dokumenty podające dokładne dane o [bohaterach 'Medalionów'], o ich okupacyjnych doświadczeniach i zeznaniach, jakie poczynili, by dać... more
Pisała Helena Zaworska: „W archiwach Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich znalazłyby się dokumenty podające dokładne dane o [bohaterach 'Medalionów'], o ich okupacyjnych doświadczeniach i zeznaniach, jakie poczynili, by dać świadectwo faktom. Jak dalece Nałkowska starała się przekazać wiernie owe fakty i zachować formę relacji tych osób – można bez trudu udowodnić czytając dokumenty”. Opinia Zaworskiej przyjmowana jest na wiarę przez kolejnych badaczy. Tymczasem, gdy przyjrzymy się relacji zachodzącej między "Medalionami" a protokołami, dostrzeżemy, że o całkowitej zbieżności nie może być tutaj mowy. Warto więc nie tylko zestawić ze sobą utwór Nałkowskiej i rozmaite prototeksty, lecz także, zestawiwszy je, dokładnie – czego dotąd nie uczyniono – przeczytać. Istotna okazuje się nie ilość zmian, lecz ich jakość oraz, w szczególności, konsekwencje tychże modyfikacji dla znaczenia i wymowy ideowej utworów. Chodzi o to, w jaki sposób (i z jakich powodów, w jakim celu) tę wymowę Nałkowska, w oparciu o dokumenty, tak a nie inaczej kształtuje.
Research Interests:
"On the Reception of 'Baśka i Barbara' by Zofia Romanowiczowa". The text concerns the most notable, next to "Passage through the Red Sea", literary accomplishment of Zofia Romanowiczowa – the 1956 novel "Baśka i Barbara". It was the first... more
"On the Reception of 'Baśka i Barbara' by Zofia Romanowiczowa".
The text concerns the most notable, next to "Passage through the Red
Sea", literary accomplishment of Zofia Romanowiczowa – the 1956 novel "Baśka i Barbara". It was the first emigration book to appear on Polish bookselling market, and its two 1958 Polish editions launched a vivid discussion among literary critics, columnists, educationalists, and, the so called, regular readers. It received all due attention for being, first of all, an exquisite and innovative literary text on motherhood. Moreover, however, the book now provides a moving commentary on such current issues as upbringing and education of emigrant children, their identity, bilingualism, and multiculturalism.
The text concerns the most notable, next to "Passage through the Red
Sea", literary accomplishment of Zofia Romanowiczowa – the 1956 novel "Baśka i Barbara". It was the first emigration book to appear on Polish bookselling market, and its two 1958 Polish editions launched a vivid discussion among literary critics, columnists, educationalists, and, the so called, regular readers. It received all due attention for being, first of all, an exquisite and innovative literary text on motherhood. Moreover, however, the book now provides a moving commentary on such current issues as upbringing and education of emigrant children, their identity, bilingualism, and multiculturalism.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Review: Wojciech Kass: 'Pocałuj światło. 89 wierszy'. „Instytut Książki” [online], http://www.instytutksiazki.pl/ksiazka-tygodnia,aktualnosci,35734,pocaluj-swiatlo--89-wierszy.html [17.10.2016].
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
TRACES PRESENT. The articles comprised in this book concern twentieth-century Polish-Jewish literature, a still not satisfactorily explored area, and the Jewish issues particularly, the one of identity (Jewishness/Polishness relation)... more
TRACES PRESENT. The articles comprised in this book concern twentieth-century Polish-Jewish literature, a still not satisfactorily explored area, and the Jewish issues particularly, the one of identity (Jewishness/Polishness relation) and the Holocaust undertaken within the said literature as well as in the Polish literary domain.
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Research Interests:
Przedmiotem wystąpień oraz dyskusji jest zjawisko obozu – obozu zagłady, obozu koncentracyjnego, obozu pracy niewolniczej, obozu represyjnego, obozu jenieckiego – oraz jego literackich reprezentacji, zapisów. Wystąpienia dotyczą obozów... more
Przedmiotem wystąpień oraz dyskusji jest zjawisko obozu – obozu zagłady, obozu koncentracyjnego, obozu pracy niewolniczej, obozu represyjnego, obozu jenieckiego – oraz jego literackich reprezentacji, zapisów. Wystąpienia dotyczą obozów sowieckich (komunistycznych), niemieckich (nazistowskich) i innych. Literatura ujmowana jest szeroko: jako zbiór tekstów zarówno fikcjonalnych, paraliterackich, jak i dokumentarnych.
The article discussed the literary representations of the communist labour camp in Jaworzno (1945–1956), particularly the short story by Seweryna Szmaglewska entitled Amnestia zastukała dobram (1956), a novel by Kazimierz Koźniewski... more
The article discussed the literary representations of the communist labour camp in Jaworzno (1945–1956), particularly the short story by Seweryna Szmaglewska entitled Amnestia zastukała dobram (1956), a novel by Kazimierz Koźniewski entitled Bunt w więzieniu (1968), and a short story by Sławomir Mrożek entitled Jaworzno (1985). The discussion also applied to the problem of ideological entanglement of Polish literature and Polish writers (particularly during the Stalinist period), and the reasons for their (and the society’s) “overlooking” the obvious manifestations of communist terror. Its alleged “invisibility” was analogous to the “invisibility” of the crimes committed by the Nazis, allegedly not noticed by the citizens of the Third Reich. Among Polish writers, that analogy between Nazism and communism was indicated by Mrożek, while the similarities of both totalitarian systems were identified also by Szmaglewska and Czesław Miłosz.