özdenetim

Kitle iletişim araçlarının -bilhassa radyo ve televizyonların- işlevleri ve toplum üzerindeki etkileri göz önünde bulundurulduğunda, yayınların genelde toplum ve özelde ise korunmaya daha çok muhtaç olan çocuk ve gençler üzerinde çeşitli zararlı etkiler doğurabileceği açıktır. Bu nedenle, radyo ve televizyon yayınları için makul seviyede yapılacak olan bir denetime ihtiyaç duyulmuş ve hem uluslararası hem de ulusal mevzuatta ifade hürriyeti ve kitle iletişim hürriyeti ile program düzenleme serbestliği gözetilerek, radyo ve televizyon yayınlarının denetlenme usulleri belirlenmiştir. 3 Ekim 2005 tarihinde Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasında üyelik müzakerelerinin başlamasıyla birlikte, Türk mevzuatının AB müktesebatına uyumlaştırılması çalışmalarına hız verilmiş ve bu kapsamda 3 Mart 2011 tarihinde radyo ve televizyon yayıncılığını yeniden düzenleyen 6112 sayılı Kanun çıkarılmıştır. Bu Kanun’da, birer ‘hizmet’ olarak ifade edilen radyo ve televizyon yayınlarının, hangi ilke ve esaslara göre düzenleneceği ve denetleneceği belirtilmiştir. Radyo ve televizyon yayın hizmetleri, hukukî denetimin yanı sıra, meslek mensuplarının ‘özdenetim’ yapmaları suretiyle de denetlenmektedirler. Bu tez çalışmasında, radyo ve televizyon yayın hizmetlerine yönelik düzenleme ve denetlemelerin Türk ve AB mevzuatında nasıl yer aldığı, yayıncılık alanındaki özdenetim uygulamalarının nasıl yapıldığı, yayın hizmetlerinin ilke ve esasları ile meslek mensuplarının özdenetim ilkelerinin uygulanma şekilleri etraflıca ortaya konulmuş; Türk mevzuatına yeni giren ‘ortak denetim’ kavramı üzerinde de durulmuştur. Ayrıca, denetim uygulanma aşamasında karşılaşılan sorunlara değinilmiş ve eleştiriler yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda, kitle iletişim hürriyetinin sınırsız bir hak ve hürriyet olamayacağı fikrinden hareketle, toplumsal düzenin korunması için denetimin bir ‘ihtiyaç’ olduğu, meslek mensuplarının özdenetiminin kitle iletişim hürriyetinin tam anlamıyla gerçekleşmesinde büyük rol oynadığı; özdenetimin önündeki en büyük engelin çıkar çatışmaları olmasına karşın, hukukî denetimde ortaya çıkan en büyük sorunun mevzuat hükümlerinin yorumlanma şeklinden kaynaklandığı sonucuna varılmıştır.

Bilginin toplanmasında ve halkla ulaştırılmasında önemli bir rol üstlenen medya organları, kamuoyunun oluşmasına katkıda bulurken aynı zamanda tarafsız bir yayıncılık anlayışı ile etik ilkeleri özümseyerek, kamunun haber alma hakkını eksiksiz bir şekilde yerine getirmek durumundadır. Ne var ki küreselleşen dünya düzeniyle birlikte medyadaki gerçeklik olgusu da günden güne değişime ve dönüşüme uğramıştır. Kamu yararı, evrensel ilkeler, bağımsız ve tarafsız gazetecilik gibi konular ya görmezden gelinmiş ya da medyayı elinde bulunduranlar tarafından kötüye kullanılmıştır. Bu noktada, yine medya profesyonelleri tarafından etik standartları yükseltmek amacıyla çeşitli özdenetim uygulamaları hayata geçirilmiş; medyanın kendi kendini denetleyebilmesinin önü açılmıştır. Söz konusu uygulamalardan biri olan Ombudsmanlık Kurumu (okur temsilciliği) ile haberlerde etik değerlerin yükseltilmesi amaçlanmış, kitlelere Ombudsman aracılığı ile medyayı denetleme şansı tanınmıştır. Medyada özdenetim uygulamalarından biri olan Ombudsmanlık kurumunun rolü üzerine gerçekleştirilen bu çalışmada, okur temsilcilerinin özdenetim olgusunu ne şekilde algıladıkları ve medyadaki etik standartların yükseltilmesinde nasıl bir rol oynadıkları irdelenmiştir. Söz konusu çalışmanın araştırma kısmında; Hürriyet Okur Temsilcisi Faruk Bildirici ile Sabah Okur Temsilcisi İbrahim Altay’ın köşelerinde yer verdikleri metinler içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. 01 Ocak – 01 Temmuz 2018 tarihleri arasında incelenen metinlerde okur temsilcilerinin köşelerinde hangi konulara yer verdikleri, okuyuculardan kendilerine gelen haber eleştiri konularının neler olduğu ve bu eleştirilere karşı nasıl bir tutum sergiledikleri, oluşturulan kategorilerle analize tabi tutulmuş; elde edilen veriler bulgular ve yorum kısmında tartışılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda; her iki okur temsilcisinin de gündemle alakalı konulara yer verdikleri saptanmış, okuyuculardan gelen şikâyetler çerçevesinde, şikâyete konu olan haberler üzerinden gazeteyi veya muhabiri eleştirdikleri görülmüştür. Ayrıca, Hürriyet Okur Temsilcisi Faruk Bildirici’nin haber eleştirilerinde daha objektif bir tutum sergilediği görülürken; Sabah Okur Temsilcisi İbrahim Altay’ın daha taraflı olduğu gözlenmiştir.

In the current study, it is aimed to contribute to the appropriately themed texts in Turkish or Turkish Language and Literature textbooks in the context of training 'decent people who can control their self' based on the concept of self-control, which is one of the root values, and 'self-knowledge', which is one of important concepts of Sufism. From this point of view, the question of the current study is designed as 'Is it possible to use the self-control value in Turkish or Turkish Language and Literature textbooks suitable for the relevant grade level, based on the concept of 'self-knowledge' in the examples of Turkish Sufi literature?'. The study uses the document analysis technique in the light of hermeneutics, which forms the basis of the basic qualitative research method. The main framework of the study consists of the following sub-headings; 'value, values education, root values; self-control value; self-knowledge; self-knowledge in Sufism; self-control value and self-knowledge; self-control value in the examples of Turkish Sufi Literature and self-knowledge' and of all the conclusions and suggestions drawn from all these. In short, self-control is the ability of a person to control his/her physical actions, feelings and thoughts in his/her spiritual journey, to be a law enforcement officer of himself/herself, to take responsibility for his/her behaviours, to change his/her behaviours when necessary, to ask for forgiveness. A person who takes his/her soul under self-control becomes decent; a decent person knows himself/herself and her Lord, who is not separate from himself/herself, with transcendent consciousness. In humans, this state is the final destination that is always desired in the journey of being human. In the context of the results obtained from the study, it can be briefly stated that it is possible to transform the abstract concepts of self-control value and self-knowledge into a desired outcome for the student, based on concrete literary texts.

Editörlüğünü Eren Ekin Ercan'ın yaptığı KIBRIS TÜRK BASINI: TARİHSEL, SİYASAL, KURUMSAL VE GÜNCEL TARTIŞMALAR başlıklı kitapta yer alan bölümde Kıbrıs Türk medyası özdenetim uygulamaları irdelenmektedir. Yazar bu yazısında kendisinin de dahil olduğu özdenetim pratikleri konusunda ilk elden bilgiler vermektedir.

Kişilik özelliklerinin liderlik tarzları, iş performansı, motivasyon, iş tatmini, mutluluk, işe tutkunluk, örgütsel bağlılık gibi çeşitli değişkenlerle ilişkileri özellikle liderlik, yönetim organizasyon, örgütsel davranış, psikoloji literatürlerinde çok sayıda araştırmaya konu edilmiştir. Çalışmalar her ne kadar çevresel faktörler, kültür, norm ve değerler, grup dinamikleri, duygusal etkenler, motivasyonel yönelimler, sosyal bağlam ve benzeri unsurların davranışların açıklanmasında en az kişilik özellikleri kadar etkili olduğunu gösterse de gerek kavramın kendisi, gerekse tutum ve davranışlar üzerindeki etkileri popüler çalışma konuları olmaya devam etmektedir.
Özellikle son yıllarda yaşanan kurumsal skandallar, yönetsel başarısızlıklar ve krizler araştırmalarda karanlık olarak tanımlanan kişilik özelliklerinin ön plana çıkmasına neden olmuştur. Enron, Arthur Anderson, WorldCom, Tyco, Huawei, BNP Paribas gibi örnekler yakından incelendiğinde söz konusu krizlerin çok yönlü etkilerinin bulunduğu, sadece ilgili yöneticilerin kariyerlerine değil, aynı zamanda şirketlere de önemli zararlar verdikleri görülmektedir. Öte yandan vakalar detaylı olarak ele alındığında problemlerin çoğunlukla kurumsal liderlerin nitelikleri veya yetkinliklerine ilişkin noksanlıklardan değil, daha çok ahlaki ve/veya etik olmayan davranışlarından kaynakladığı anlaşılmaktadır (Dicle ve Ertop, 2019). Bir başka deyişle söz konusu yöneticiler bilgili, deneyimli, yetkin olmalarına rağmen kendilerini ve kurumlarını zarara uğratabilecek, kanun dışı ve/veya etik kurallara aykırı kararlar alabilmekte ve uygulamalar gerçekleştirebilmektedir. Konu ile ilgili olarak farklı ülkelerde gerçekleştirilen araştırmalar bu argümanı desteklemekte, kişilik bozukluklarının iş yaşamına ilişkin olumsuz sonuçların önemli bir açıklayıcısı olduğunu göstermektedir (Gentry ve Chappelow, 2009; Kaiser vd., 2015; McCall ve Hollenbeck, 2002).