Camiler

Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı hâkimiyetine giren Adıyaman, idarî yapılanmada Maraş Eyaleti’ne bağlıdır. Maraş Eyaleti içerisindeki idarî yapılanmada ise Hısn-ı Mansur kazası Maraş Sancağı’na; Behisni, Gerger, Kahta ve Samsat kazaları ise Malatya Sancağı’na bağlıdır. Söz konusu kazalardan her birinin, Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra sınır kalesi olma özelliklerini kaybetmeleri ve ticaret yollarının uzağında kalmaları askerî ve idarî önemlerini kaybetmelerine neden olmuştur. Söz konusu kazalar içerisinde Behisni ve Hısn-ı Mansur kazaları nispeten önemlerini devam ettirmekle beraber Hısn-ı Mansur kazasının bir alaybeylik olması ve önemli yöneticilerin burada ikamet ediyor olması, Behisni kazasının ise bölgenin güçlü ailelerinden olan Rişvanzadelere ev sahipliği yapması her iki kazanın 18. yüzyılda kısmen de olsa gelişme göstermelerine katkı sağlamıştır.
18. yüzyılda Adıyaman konar göçerlerin, yerleşiklerin, Müslümanların ve Hıristiyanların (Ermeni, Süryani) bir arada yaşadığı çok kültürlü bir şehir özelliği göstermektedir. Bu çok kültürlü yapı içerisinde konar göçer toplulukların Adıyaman için ayrı bir yeri vardır. Adıyaman’ın, konar göçer toplulukların yoğun olarak yaşadığı ve göç güzergâhı olarak kullandıkları bir yer olması Adıyaman’daki asayiş sorunlarının artmasına neden olmuştur. Devlet, asayiş sorunlarına birtakım tedbirler almaya çalışmışsa da bunda başarılı olamamış ve başta Hısn-ı Mansur kazası olmak üzere söz konusu kazalar asayiş olaylarının ve devletin ilgisizliğinin bir sonucu olarak harabe hale gelmişlerdir.

18.yüzyılın sonlarına gelindiğinde siyasi ve askeri gücünün batı devletlerinin gerisinde olduğunu anlayan Osmanlı Aydınları, devleti eski ihtişamına kavuşturmak için önceliği askeri alanda olmak üzere yönetim, eğitim, ulaşım ve ekonomi gibi alanlarda bir dizi reformlar yapmıştır. Bu reformlar sayesinde daha kurumsal bir kimliği bürünen devlet yönetiminde, dönemin gereği olarak İmparatorluk coğrafyasının en ücra köşelerinde bile ''Devlet İdeolojisini'' yansıtan binlerce yapı inşa edilmiştir. Fakat, şu göz ardı edilmemelidir ki; Sanat Tarihi Camiasında ''Kamu Yapıları'' olarak adlandırılan bu yeni yapı türlerinin yanı sıra geçmişi yüzyıllar öncesine dayanan Cami, Çeşme, Hamam gibi yapı türlerinin inşası da son dönemde hız kesmemiştir. ''Osmanlı Dönemi Karahisar-ı Sahip Sancağı'' sınırları içerisindeki İmar Hareketlerinin incelendiği bu çalışmada, yıkılmaya yüz tutan bir hanedanın, nasıl devletin altın çağındaki imar hareketleri ile yarışacak düzeyde yapılar yaptığı, bu yapıların inşasında gerekli kaynakları nasıl yarattığı, inşa edilen yapıların tasarımlarının merkezden gönderilen planlar doğrultusunda mı yoksa yerel ustaların inisiyatifinde mi inşa edildiği ve bu yapıların dönemin mimari üsluplarını yansıtıp yansıtmadığı gibi sorular, arşiv belgelerinden ve mevcut verilerden hareketle cevaplanmaya çalışılmıştır.

Meb-Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Öz: Teşkilat yapısını çoğunlukla Türk-İslam devlet geleneğinden alan Osmanlılar, eğitim sistemini de bu minval üzere oluşturmuş ve sahip olduğu hemen her yerde dinî ve ilmî müesseseler kurmuştur. 16. yüzyılda Osmanlı hâkimiyeti altına giren Adıyaman'da da Osmanlı Devleti'nin bu eğitim anlayışının bir sonucu olarak birçok mektep, medrese, cami, zaviye gibi örgün ve yaygın eğitim kurumu kurulmuştur. Bu çalışma ile 18. yüzyılda Adıyaman'da bulunan eğitim kurumları, bunların işleyişi ve bu kurumlardaki görevlilerin durumunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. 18. yüzyılda Adıyaman'daki eğitim faaliyetleri, Hurufat Defterleri temel alınarak tespit edilmeye çalışılmış ve konuyla ilgili başka arşiv belgeleri ve araştırma-inceleme eserlerden de istifade edilmiştir. Yapılan araştırma ve incelemelerde 18. yüzyılda Hısn-ı Mansur ve Behisni kazalarında mektep ve medrese eğitiminin geliştiği; ama Gerger, Kâhta ve Samsad kazalarında gelişmediği görülmüştür. Hısn-ı Mansur ve Behisni kazasındaki eğitim kurumlarının ise nitelik ve niceliksel olarak fazla büyük olmadıkları anlaşılmaktadır. Ayrıca 18. yüzyılın özellikle ilk yarısında eğitim faaliyetlerinde ve eğitim kurumlarında önemli aksaklıkların ve bozulmaların olduğu görülmektedir. Abstracht: The Ottoman Empire, which has taken its organizational structure mostly from the Turkish-Islamic tradition, has built its education system in this way and founded religious and scholarly institutions almost everywhere it has.In the 16th century, as a result of the Ottoman Empire's understanding of education, formal and non-formal education instituons such as schools, madrasahs, mosques were established in Adıyaman which was under of Ottoman rule.This study aimed to determine the educational institutions in Adıyaman in the 18th century, their functioning and the situation of the officials in these institutions. In the 18th century educational activities in the Adıyaman were tried to be determined on the basis of Hurufat registers, and other archival documents and research-study related to the subject were also used. The researches and examinations showed that school and madrasa education had developed in the Hısn-ı Mansur and Behisni provinces but it hadn't developed in Gerger, Kahta, and Samsad in the 18th century. It is understood that the education institutions in the Hısn-ı Mansur and Behisni are not very large in quality and quantity. In addition, especially, it has been seen that in the first half of the 18th century, there were significant disruptions and deterioration in educational activities and educational institutions. Giriş Bireylerde istendik davranışlar oluşturma süreci olarak tanımlanan eğitim, amaçları bakımından dönemden döneme ve toplumdan topluma değişiklik göstermektedir. Osmanlı eğitim sistemi, temel olarak ideal insan tipini yetiştirmeyi amaçlamakla birlikte dindar, vefakâr, devletine ve milletine bağlı, insanlara karşı duyarlı, disiplinli, iyi ahlak sahibi bireyler yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Bu niteliklere sahip bireylerin yetiştirilmesi ise yaygın ve örgün eğitim kurumlarında gerçekleşmektedir. Medreseler ve sıbyan mektepleri, örgün eğitimin icra

Traditional architecture is a unique value that has unique qualities with design decisions and application / use styles. Although they have similar features, each of the buildings with traditional architectural features differs from the others with their own details. In this sense, traditional buildings contain many values that can be a reference for today's architecture with their unique, unique and worthy features. The qualities of traditional architecture are in perfect harmony with today's sustainability understanding both in terms of design and application. In this sense, it is seen that traditional structures stand out strikingly in the effective use and conservation of energy, which is one of the main parameters of architectural sustainability. Civil architecture works constitute the major part of these traditional buildings; monumental structures can also be evaluated as having a quality worth examining in terms of energy use and conservation with their unique features. The purpose of this study; to analyze the preferred design criteria to reference today's sustainable architectural understanding of century-old traditional religious buildings. From this point of view, besides contributing to the transition from traditional architecture to sustainable architecture, it is possible to carry the design decisions and material choices arising from the perspective of obtaining maximum benefit in energy use to today's construction process. Within the scope of the study, the literature on traditional architecture-sustainability and traditional architecture-energy conservation has been examined. In the light of the data obtained, the Bahri Mosque, which is selected in the Battalgazi district of Malatya province and located in the Bahri district, has been examined in terms of planning, land settlement, local materials, energy resource usage and sustainable architectural features. In the context of evaluations made as a result of the study, with the awareness of the existence of sustainable architectural examples in centuries-old traditional architecture in Anatolia; It is aimed to provide a reference to today's modern architecture in terms of energy use.
Keywords: Traditional architecture, Sustainability, Energy, Malatya, Bahri Mosque

ÖZ Bu çalışmada 18. yüzyılda Behisni'de yer alan camiler ve bu camilerdeki görevliler ele alınacaktır. 18. yüzyıldaki Behisni şehri günümüzdeki Besni şehrinin yaklaşık 5 km. güneyinde yer almaktadır. Bu şehir, Osmanlı hâkimiyetine girinceye kadar çeşitli devlet ve topluluklara ev sahipliği yapmış ve Behisni Kalesi etrafında şekillenmiştir. Şehir Müslümanların eline geçtikten sonra, burada çeşitli dinî yapılar inşa edilmiştir. Bu dinî yapıların önemli bir kısmı ise camilerdir. Camiler, dinî özelliklerinin yanında toplumsal hayata yön veren, mahallelerin şekillenmesini sağlayan yapılardır. Behisni şehrinin Osmanlı hâkimiyetine girdiği 16. yüzyılda burada 6 adet cami bulunurken 18. yüzyılda, 30 adet cami tespit edilmiştir. Bu camilerin bazıları dönemsel olarak mescit şeklinde de isimlendirilmektedir. Camiler, varlıklı, nüfuz sahibi ve hayırsever kişiler tarafından yaptırılmış veya tamir ettirilerek ibadete açılmışlardır. Behisni'deki camilerin önemli bir kısmı üzeri toprak yapılı binalardır ve bazılarının minareye sahip oldukları anlaşılmaktadır. Camilerde görevli kişiler aynı zamanda vakıf görevlileri olup sayıları, camilerin cemaat sayısına ve vakıf gelirlerine göre farklılık göstermektedir. Cami görevlileri yevmiye olarak ücretlerini cami vakıflarından almaktaydılar. Görevlilerin aldıkları ücretin miktarı da cami vakıflarının gelir miktarları doğrultusunda farklılık göstermektedir. Cami görevlilerin görev değişiminin sebepleri arasında ölümler ilk sırada yer almaktadır. Ölümlerin yanı sıra görevi terk etme, görevden feragat etme, hastalıklar gibi sebeplerle görevlilerin değiştiği görülmektedir. 18. yüzyılın ilk yarısında cami görevlilerine müdahalenin yüksekliği dikkat çekmektedir. Bu bağlamda bu çalışma, şehir tarihi araştırmaları için önem arz eden ve İslam şehirlerinin temel unsuru olan camilerin Behisni özelindeki durumunu tespit etmeyi amaçlamıştır.

Traditional architecture is a unique value that has unique qualities with design decisions and application / use styles. Although they have similar features, each of the buildings with traditional architectural features differs from the others with their own details. In this sense, traditional buildings contain many values that can be a reference for today's architecture with their unique, unique and worthy features. The qualities of traditional architecture are in perfect harmony with today's sustainability understanding both in terms of design and application. In this sense, it is seen that traditional structures stand out strikingly in the effective use and conservation of energy, which is one of the main parameters of architectural sustainability. Civil architecture works constitute the major part of these traditional buildings; monumental structures can also be evaluated as having a quality worth examining in terms of energy use and conservation with their unique features. The purpose of this study; to analyze the preferred design criteria to reference today's sustainable architectural understanding of century-old traditional religious buildings. From this point of view, besides contributing to the transition from traditional architecture to sustainable architecture, it is possible to carry the design decisions and material choices arising from the perspective of obtaining maximum benefit in energy use to today's construction process. Within the scope of the study, the literature on traditional architecture-sustainability and traditional architecture-energy conservation has been examined. In the light of the data obtained, the Bahri Mosque, which is selected in the Battalgazi district of Malatya province and located in the Bahri district, has been examined in terms of planning, land settlement, local materials, energy resource usage and sustainable architectural features. In the context of evaluations made as a result of the study, with the awareness of the existence of sustainable architectural examples in centuries-old traditional architecture in Anatolia; It is aimed to provide a reference to today's modern architecture in terms of energy use.

Keywords: Traditional architecture, Sustainability, Energy, Malatya, Bahri Mosque

Son yıllarda ilahiyat bilimlerindeki gelişmeler, beraberinde değişimleri de getirmiş, camiler ve Kur’an kurslarında devam edegelen din eğitimi ve hizmetleri, yetiştirme yurtları ve huzurevlerinde, hastaneler ve cezaevlerinde de sistemli bir yapılanma ile yürütülmeye başlanmıştır. Tüm bu güzel gelişmelere karşın ülke nüfusunun %12,29 unu teşkil eden engelli bireylere yönelik dinî eğitim ve hizmetleri ile ilgili çalışmaların mevcut durumu, yapılacak çalışmaların ne denli önemli olduğunu ortaya koymuştur. Toplumu dini konularda aydınlatmak, din hizmetleri ile ilgili işlerini yürütmek, dini eğitimlerini sağlamak gibi görev ve sorumlulukları bulunan DİB, yaygın din eğitimi faaliyetleri itibariyle yurtiçi ve yurtdışında hem personeli hem de eğitim verilebilecek ortamları açısından çok geniş imkânlara sahiptir.
DİB tarafından yürütülen yaygın din eğitimi faaliyetlerinden okul öncesi dönemden başlamak üzere tüm yaş ve cinsiyet gruplarındaki bireyler istifade edebilmektedir. Bu bakımdan Türkiye’nin en büyük yapılanması ile din eğitimi, öğretimi ve hizmetleri çeşitliliği çoğunlukla din görevlileri aracılığı ile sürdürülmektedir. Camiler ve Kur’an kurslarında engelli gençlere verilen din eğitimi ve hizmetlerinde karşılaşılan güçlükler ile bu güçlüklere karşı çözüm önerilerinin sunulacağı bu çalışmada çeşitli engel gruplarında bulunan engelli gençlerin din eğitimi, öğretimi ve hizmetlerini almaları konusunda camilerin, Kur’an kurslarının ve din görevlilerinin yeri ve öneminin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaya çalışılacaktır.

Mosques have frequently been utilized as national symbols in Muslim societies and large scale mosques have been built by governments as state projects. In Turkey, however, it was only after 1950 that mosque architecture took on political meanings. For the major portion of the Turkish Right dominated by the “nationalist-conservative” worldview, mosque architecture comprised the reproduction of traditional forms. However, the architectural forms of mosques built under the AKP have pluralized considerably with even the Directorate of Religious Affairs searching for contemporary idioms in mosque architecture. Nevertheless, the AKP persistently reproduces classical Ottoman forms in colossal state mosques. This article argues that the ideological meanings produced by these mosques imitating classical Ottoman examples are significantly different than those built earlier. For the AKP, the classical mosque image is an instrument for rebuilding the nation in the form of millet. This image is globally applicable and is an ideological means to define a privileged status to the nation within global Islam.

Osmanlı’da resmî anlamda kurumlara da sirayet eden ikilik Cumhuriyet’ten sonra görünürde ortadan kalkar. Fakat kanonlar halinde devam ettiği gibi zihinlerde de devam etmekte, sanat eserlerini şekillendirmektedir. Ahmet Hamdi Tanpınar, Halide Edip Adıvar, Ziya Osman Saba ve Nazım Hikmet de bahsi geçen dönemin düalist yapısından etkilenir. Bu çalışmada ele alınan dört edibin içinde yaşadıkları dönemin tesiriyle mabetlere yönelik bakış açıları ve bunları eserlerine yansıtış biçimleri incelenecektir.