Doğu Türkçesi

“Karışık dilli” ya da “karışık tarihî lehçeli” olarak isimlendirilen eserlerin oluşumu ile ilgili Türkologlar tarafından farklı görüşler ortaya atılmıştır. Oluşum şartları ve sebepleri hakkında farklı görüşler olsa da bu eserlerin bünyesinde Harezm-Kıpçak-Oğuz-Doğu (Çağatay) Türkçesi dil özelliklerinin karışık görüldüğü yadsınamaz bir gerçektir. Bu çalışmanın konusu olan yazma da karışık tarihî lehçeli eser olma özelliği taşımaktadır. Karışık Tarihî Lehçeli Vatikan Yazması olarak tavsif ettiğimiz bu yazma Vatikan Apostalik Kütüphanesi bünyesinde Vat.Turc.431 katalog numarası ile kayıtlıdır. Eserde 120 varak bulunmaktadır. Eser’in muhtevasını kısa bir ifade ile izah etmek gerekirse, eser dinî-tasavvufî hikȃyeler ile ilmihȃl bilgilerinden oluşmaktadır.

Eserin dil özellikleri ses bilgisi ve şekil bilgisi açısından incelendiğinde karışık tarihî lehçeli olma özelliği ortaya çıkmaktadır. Ses bilgisi açısından örnek vermek gerekirse; Eski Türkçe döneminde edgü olarak bulunan sözcük bu yazmada hem eḍgü hem de eyü olarak kullanılmakta, yine Eski Türkçe döneminde adak olarak bulunan sözcük bu yazmada hem aḍak hem de ayak olarak kullanılmaktadır. Eski Türkçe döneminde ķuduġ olarak bulunan sözcük bu yazmada ķuḍuġ, ķuḍuķ ve ķuyu olarak üç farklı biçimiyle kullanılmaktadır. Bu örnekler dışında, eserdeki karışık tarihî lehçe özellikleri içerisinde tespit edilen her ses ve şekil özelliği ayrı ayrı başlıklar halinde incelenmiştir. Bu çalışmada eserin imla, ses ve şekil özellikleri üzerinden Kazan sahası edebî dilinin tarihî gelişimi ve bu sahada yazılan eserler arasında bağlantı kurulmaya çalışılmıştır. Bu yazmanın dil özelliklerinin incelenmesi, söz varlığının tespit edilip sözlüğünün hazırlanması karışık tarihî lehçeli eserler üzerine yapılan çalışmaları genişletecek ve yeni çalışmalara kaynak oluşturacaktır.

Different opinions have been put forward by Turcologists regarding the formation of works named as "mixed dialect" or "mixed historical dialect". Although there are different opinions about the formation conditions and reasons, it is an undeniable fact that the characteristics of Harezm-Kipchak-Oghuz-Eastern Turkish are mixed in these works. The manuscript, which is the subject of this study, is also a work with mixed historical dialects. This manuscript, which we call, The Vatican Manuscript With Mixed Historical Dialects is registered in the Vatican Apostalik Library with catalog number Vat.Turc.431. There are 120 leaves in this manuscript. To explain the content of the work with a short expression, this manuscript consists of religious-mystical stories and catechism information.

When the linguistic features of the work are examined in terms of phonetic and morphological information, the feature of having a mixed historical dialect emerges. To give an example in terms of phonetic; The word edgü in the ancient Turkish period is used both as eḍgü and eyü in this manuscript. The word used as adaķ in the Old Turkish period is used both as aḍaķ and ayaķ in this manuscript. The word "ķuduġ" in the Old Turkish period is used in three different forms as "ķuḍuġ", "ķuḍuķ" and "ķuyu" in this manuscript. Apart from these examples, each phonetic and morphological feature detected in the mixed historical dialect features in the work has been examined under separate titles. Examining the language features of this manuscript, determining its vocabulary and preparing its dictionary will expand the studies on mixed historical dialect works and will be a source for new studies.

Bu çalışmada, 14. yüzyılda Harezm Türkçesiyle yazılan ve tarafımızca yayıma hazırlanmakta olan bir fal kitabı tanıtılmakta, kitabın bazı dil özelliklerinden ve söz varlığından örnekler verilmektedir. Metinde /-b-/, /-b/ > /-w-/, /-w/ değişimine ve /-d-/, /-d/ > /-ḏ-/, /-ḏ/ ~ /-y-/, /-y/ değişimine çok sayıda örnek bulunmaktadır. Harezm Türkçesinin karakteristik gramer özellikleri de metinde tespit edilebilmektedir. Metin, Türkçe söz varlığı açısından oldukça zengin malzeme sunmaktadır. Harezm Türkçesinin karakteristik özelliklerinden olan aynı kavram için yakın anlamlı farklı Türkçe sözcüklerin kullanımına sıkça tesadüf edilmektedir. Bugün çeşitli Türk lehçe gruplarının ayırıcı özelliklerinden olan tap- / bul-, öt- / keç-, kéndü / öz gibi sözcükler, metinde bir arada görülmektedir. Günümüze ulaşabilen az sayıdaki Harezm Türkçesi eserlerinden biri olan bu metnin içerisinden bazı bölümler, ilk kez bu çalışmada yayımlanacaktır.

Cumhuriyet'in ilan edilmesinin ardından Mustafa Kemal Atatürk, başta edebiyat, dil, tarih ve sanat olmak üzere Türk kültürü ve medeniyetinin her kolunda araştırmalar yapmak, yapılan çalışmaları düzenli olarak yayımlamak, yurt dışı ile bağlantılar kurup birtakım ilmî faaliyetler göstermek, Türklük biliminin temel kaynaklarını hazırlamak ve değerli yazmalardan ve fotoğraflardan müteşekkil bir arşiv oluşturmak amacı ile akademik bir müessesinin kurulmasının gerekliliğine dikkat çekmiş ve ilk ilmî araştırma enstitüsü olarak Türkiyat Enstitüsü'nü kurmuştur.
İstanbul Üniversitesi'nin Edebiyat Fakültesi'ne bağlı olarak kurulan Türkiyat Enstitüsü'nün temelini, içerisinde pek çok değerli eseri bulunduran kütüphanesi oluşturmaktadır. Kütüphane koleksiyonunun esasını ise Hakas Türklerinden Rus Türkolog Nikolay Fyodoroviç Katanov'dan (ö. 1922) satın alınan yazmalar, kitaplar ve mikrofilmler teşkil etmektedir.
Bu makalede, kütüphanenin Katanov yazma koleksiyonunun 1 numaralı bölümünde 4. eser (TAEKY1/4) olarak kayıtlı ve içerisinde beş farklı hikâyeyi barındıran yazmanın dördüncü hikâyesi incelenecektir. Eserin müellifi ve müstensihi belli olmamakla birlikte dili Kazan Tatar Türkçesi olarak ifade edilmiştir. Dokuz varaktan müteşekkil olan bu eser, Hindistan padişahı Haris'in kızı Meymûne Banu'nun Hazret-i Resul ile evlenmesine kadar olan süreci konu edinmektedir. Bu yazıda eserin, öncelikle fizikî özellikleri tanıtılıp muhtevasından bahsedilecek akabinde sahip olduğu imlâ hususiyetlerine yer verilecektir. Eserin gösterdiği farklı dilbilgisi özellikleri tek tek ifade edilerek yazıldığı dönemle ilgili bazı hususlara dikkat çekilecektir. Son olarak eserin transkripsiyonlu okuması ile gramatikal dizini verilecek ve tıpkıbasımı sunulacaktır.

Bir milletin dili ile onun kültürü arasında mühim bir ilişki bulunmaktadır. Dili oluşturan sözvarlığı ise sadece kelime yığınından değil aynı zamanda çeşitli terimlerden, deyimlerden, atasözlerinden ve öbeklerden meydana gelmektedir. Sözvarlığını teşkil eden bu öğeler, o dili konuşan toplumun maddî ve manevî kültür unsurlarını, inanç ve yaşam biçimini, gelenek ve göreneklerini, hangi dillerle ilişki kurduğunu ve dünya görüşünü ortaya koymaktadır.
Bir dilin dünyayı algılayış ve yorumlayış şeklinin en belirleyici göstergelerinden biri akrabalık adlarında varlık bulmaktadır. Türk dili, tarihî ve çağdaş bütün dönemlerinde akrabalık terimleri bakımından oldukça geniş bir sözvarlığına sahiptir.
Bu makalede 331183 numarada kayıtlı olan Doğu Türkçesi Kur’ân Tefsiri’nin Yusuf Ağa nüshası ile Topkapı nüshasının birinci cildinde yer alan Nur (YA 372a-385b/ TS 48b-60b) ve Furkan (YA 385a-393b/ TS 61a-69a) surelerinin içerdiği Arapça akrabalık adları, Türkçe karşılıkları bakımından ele alınacaktır. Genel (yavuķ, ige) ve özel anlamda akrabalık bildiren adlar olmak üzere iki ana başlık ve özel anlamdaki akrabalık adları da kendi içerisinde aile içi (siijil), baba tarafından (atalarıijıznıij ér ķarındaşı) ve anne tarafından akrabalık bildiren adlar (analarıijıznıij ér ķarındaşları) olmak üzere üç alt başlık altında ve tarihsel dönemlerdeki kullanımları ile mukayese edilmek suretiyle ele alınacaktır.

Öz Kur'an'ı anlamak, sorgulamak, esas ve temellerini öğrenmek amacıyla zamanında bir ihtiyaç olarak ortaya çıkan satıraltı Kur'an tercümeleri örneklerini Doğu Türkçesinden itibaren vermeye başlamış ve bu gelenek Doğu ve Batı Türkçesinde belli bir döneme kadar devam etmiştir. Düz yazı ve şiirde kavram zenginleştirici bir özellik olarak yer verilen ad aktarmalı yapılar edebî metinlerde anlatıma canlılık kazandıran unsurlardan biridir. Bir kavramın ilişkili olduğu diğer bir kavram yoluyla anlatılmasına, bağlantıları işletmeye, yakınlığa, bir şeyin adını doğrudan söylemek yerine onun bir özellik veya sembolünün onunla ilişkilendirilmesine dayalı olan ad aktarmaları aynı zamanda mecaz-ı mürsel ile parça-bütün ve bütün-parça ilişkisini barındıran sinekdoka kavramı ile de ilişkilidir. Doğu ve Batı Türkçesi Kur'an tercümelerinde ad aktarmalarının ifade gücünü "kıyamet günü" kavramından yola çıkarak göstermeyi amaçlayan bu çalışmada kavramın ad aktarmasına dayalı olarak oldukça zengin bir söz varlığı ile karşılandığı görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Ad aktarması, kıyamet günü, satıraltı Kur'an tercümesi, Doğu-Batı Türkçesi. Abstract The examples of inter linear Qur'anic translation emerged as a timely need to understand, to question and to learn the core and principles of the Qur'an were seen in the East Turkic and this tradition continued in the Eeast and West Turkic until the certain period in the past. Metonymycal structures which are used as a concept enriching feature in prose and poetry are one of the elements that give liveness to the literary texts. In explaining a concept with another one that has relations with the former, in operating connections, its being closeness, instead of saying the names of something directly, relating one feature or symbol with it, sinekdoche is also associated with the concept including metaphor and part-whole relations

Türk dili tarihi, Köktürk ve Uygur edebî dillerini içine alan Eski Türkçe dönemi (VI.- IX. yy.) ile başlatılmaktadır. Ortak yazı dilinin hüküm sürdüğü Ötüken merkezli siyasî erk XI. yüzyılda dağılınca Eski Türkçe dönemi, yerini farklı siyasî yapılanmalarla birlikte Orta Türkçe dönemine (XI.-XVI. yy.) bırakmıştır. XV. yy.'de şekillenmeye başlayıp XVI. yy.'de ortak yazı dili çerçevesinde vücut bulan Doğu Türkçesi, Orta Türkçedeki diğer dönemlerden farklı olarak tek siyasî merkezli bir dönem Türkçesi olma özelliğine sahiptir. Ali Şîr Nevayî'nin daima övgü ile bahsettiği Lutfî, Doğu Türkçesi döneminin kudretli bir XV. yy. şairi olarak bilinmektedir. Türkçe şiirleri ve bu şiirlerindeki dil ve üslûp özellikleri bakımından  çağdaşlarından ayrılmaktadır. Bu makalede, Lutfî Divanı'nda yer alan tekrar grupları araştırılacak ve elde edilen veriler; anlamları, yapı ve kuruluşları, sözcük türleri ve cümledeki görevleri  bakımından dört ayrı başlıkta tasnif edilerek verilecektir. Bu çalışmada, Günay Karaağaç tarafından hazırlanmış Lutfî Divanı'nın 1997 yılında Türk Dil Kurumu Yayınlarından çıkan tenkitli metni esas alınmıştır. Lutfî'nin divanda kullandığı dil ve üslûp, incelemesi yapılacak olan tekrar grupları vasıtası ile ortaya konulacak ve bu sözcük öbeklerinin şiirin anlatımında ne derecede etkin rol oynadığı belirlenmeye çalışılacaktır.

Türk dilinin tarihi dönemleri incelendiğinde geniş bir coğrafyada ve zaman diliminde kullanılan ve en çok yazılı eserin verildiği dönemlerden biri olan Doğu Türkçesi Dönemi, Türk dili tarihinin devamlılığı açısından da büyük önem arz etmektedir. Eski Türkçe Dönemi'nin devamcısı olan Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi ve Tarihi Kıpçak Türkçesi dönemlerinin üzerine şekillenen Doğu Türkçesi, ortak yazı dili ve edebi dil konumunda 15. asırdan 20. asra kadar devam etmiştir. Doğu Türkçesi, güçlü ve etkili bir tek merkezli siyasi yapının, dil ve tarih bilincinin, bir dilin gelişimi ve kullanımında ne denli etkili olduğunu da göstermektedir. Çinggis Han'ın etkisinde kalan siyasi ve kültürel zeminde yükselen Timürlü Devletinin himayesinde, Ali Şir Nevâyî öncülüğünde gelişen Doğu Türkçesi Timürlü Devletinin siyasi hakimiyetinden sonra hanlıklar döneminde de edebi dil ve ortak yazı dili statüsünde devam ederek 20. asra kadar ulaşmıştır. Doğu Türkçesi'nin kökleri Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Eski Uygur Türkçesi ve Köktürkçe dönemlerine kadar uzanmaktadır. Bu bilgiler ışığında Doğu Türkçesi güçlü bir siyasi erk ile güçlü bir edebi dil arasındaki bağlantı açısından Türk dil ve tarih bilincinin somut bir örneği niteliğindedir. Bu sebeple Doğu Türkçesi döneminde yazılmış eserler Türk dilinin bütünlüğü ve devamlılığı açısından büyük önem arz etmektedir. Tez çalışmamıza konu olan Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri Farsça el-Mevahibü'l-Aliyye adlı Kur'ân tefsirinin Doğu Türkçesine tercümesidir. Tefsir-i Hüseynî olarak da bilinen Farsça tefsirin tam adı el-Mevahibü'l-Aliyye Fî Tefsîri'l-Kelami'r-Rabbaniyye'dir. 15. yüzyılın sonunda Hüseyin Vaiz Kaşifî tarafından Farsça olarak yazılan eser Ali Şir Nevâyî'ye ithaf edilmiştir. Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri'nin Farsçadan tercüme olması, Hüseyin Vaiz Kaşifî'nin Farsça el-Mevahibü'l-Aliyye adlı Kur'ân tefsirinin Kastamonu Kütüphanesi nüshası, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış Şeyh Ömer Adûlî Niğdevî'nin el-Mevahibü'l-Aliyye Tercümesi ve Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri'nin Topkapı Sarayı nüshası karşılaştırılarak incelenmiştir. Tez çalışmamızı oluşturan tenkitli metin çalışmasında Topkapı Sarayı nüshasının "202a" ve "225a" varak numaraları ile Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshasının "542a" ve "569a" varak numaraları arasında kalan Duhan, Câsiye, Ahkaf, Muhammed, Fetih, Hucurat ve Kaf sureleri Topkapı Sarayı nüshası esas alınarak incelenmiştir. Sadece Duhan Suresi Topkapı Sarayı nüshasında bulunmadığı için Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshası esas alınarak incelenmiştir. Tez çalışmamız "İnceleme", "Metin", Dizin" ve "Tıpkıbasım" olmak üzere dört bölümde incelenmiştir. İnceleme bölümünde Türk dilinde ilk tercüme faaliyetleri, Kur'ân'ın Türk diline tercüme edilmesi, Türk dilinde ilk Kur'ân tercümeleri, Kur'ân tercümesi türleri, Doğu Türkçesi'nin tarihi gelişimi ve önemi, eserin dili ve sahası, ses bilgisi, yapı bilgisi ve söz dizimi konuları işlenmiştir. Metin bölümünde eserin eser transkripsiton harflerine aktarılmış ve iki nüsha arasındaki farklılıklar belirtilmiştir. Sonrasında metnin dizini oluşturulup sözcükler anlamlandırılmış ve çalışmanın sonuna iki nüshanın da ilgili varaklarının tıpkıbasımları eklenmiştir.

ÖZ: Türklerden yaklaşık dört yüz yıl önce Arapların, en az yüz yıldır da Farsların İslam dini ile ilgili terminolojiyi oluşturup geliştirdikleri bilinmektedir. Türkler İslamiyeti kabul ettiklerinde hazır bir dini terminoloji ile karşılaşmalarına rağmen ilk İslami dönem eserlerinde bunları Türkçeleştirme yoluna gitmişlerdir. Aynı çaba Kur'an tercümeleri ve diğer eserlerde de görülmektedir. Türkçede var olan, Bayat, İdi, Ugan, tapug vb. sözcükler, sırasıyla Kadim, Rab, Kadir, ibadet terimlerine karşılık olarak kullanılmışlardır. Kur'an tercümelerinde de "Allah" adının karşılıkları Türkçe olarak kullanılmışlardır. Bu çalışmada Allah'ın 99 ismi olan Esma'ül Hüsna'nın da değişik Türkçeleştirilme yolları incelenmektedir. Anahtar Kelimeler: İslami dönem, Kur'an Tercümeleri, Esma'ül-Hüsna, Türkçeleştirme ABSTRACT: About four hundred years Arabs, and at least a hundred years Persians are known tocreate and develop terminology related to Islam before the Turks. Despite the Turks were faced with a ready-made religious terminology when they accepted this religion, they converted intoTurkish language these in the initial Islamic period works. The same effort is also seen in Qur'an translations and other works. Words existing in Turkish like 'Bayat, İdi, Ugan, tapug, etc.' Were used in lieu of terms 'Kadim, Rab, Kadir, ibadet' respectively. In Qur'an translations, also words covering the meaning of the specific name "Allah" were used. In this study, the 'Esma'ül-Hüsna' which is consisted of the 99 holy names of Allah different translate into Turkish types are investigated.

Akademik yazında, Batı Türkçesinin özellikleri yanında Doğu Türkçesine özgü dil özelliklerini de yansıtan eserlere yaygın olarak karışık dilli eserler adı verilmektedir. Şimdiye kadar karışık dilli eserlerin ses ve biçim özelliklerinin ayrıntılı olarak incelendiği pek çok çalışma yapılmış ve bu eserlerdeki ikili kullanımlarla ilgili farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bu çalışmada ise öncelikle Anadolu’da Türk yazı dilinin gelişimi bağlamında karışık dilli eserler ve özellikleri, konuyla ilgili çalışmalar ve görüşler ele alınmıştır. Daha sonra, Anadolu sahasında yazıldığı düşünülen Behcetü’l- Hadâik fi Mev’izati’l-Halâik, Kıssa-i Yûsuf, Ferâiz Kitâbı, Mevlânâ’nın bir kısım Türkçe manzumeleri ile Şeyyâd Hamza’nın bir manzumesi karışık dil yapılarının karakteristik özelliklerini yansıtan ol- (temel fiil) ~ bol- (temel fiil), ol- (yardımcı fiil) ~ bol- (yardımcı fiil), var ~ bar, var- ~ bar-, vėr- (temel fiil) ~ bėr- (temel fiil), vėr- (yardımcı fiil) ~ bėr- (yardımcı fiil), ben / bėn ~ men / mėn, göŋül ~ köŋül, gün (güneş) ~ kün (güneş), daḳı ~ taḳı, dükel ~ tükel, dė- ~ tė- sözlerinin kullanım sıklığı bakımından incelenmiştir. İncelenen eserlerde hem Batı Türkçesinin hem de Doğu Türkçesinin özellikleri belirgin biçimde görülmüştür. Bununla birlikte Şeyyâd Hamza’nın bir manzumesi, Mevlânâ’nın bir kısım Türkçe manzumeleri ve Behcetü’l-Hadâik’ta Doğu Türkçesi; Kıssa-i Yûsuf ve Ferâiz Kitâbı’nda ise Batı Türkçesi özelliklerinin ağır bastığı tespit edilmiştir.

Eski Türkçeden günümüze varlığını sürdüren -sA ekinin bugünkü anlam ve işlevleri üzerinde araştırmacılar arasında fikir ayrılıkları bulunmaktadır. Kimi araştırmacılar, bu eki dilek ifade etmediği durumlarda şart kipi olarak değerlendirmekte, kimileri ise yapı bakımından zarf-fiil yapan bir ek olarak kabul etmektedir. Konuyla ilgili daha aydınlatıcı bilgilere ulaşabilmek için öncelikle -sA ekinin Türkçenin geçmiş dönemlerinden itibaren nasıl kullanıldığı saptanmaya çalışılmıştır. Bu konu araştırılırken -sA ekinin sadece basit değil, birleşik çekimlerdeki kullanımlarının da göz önüne alınması gerektiği anlaşılmıştır. Özellikle belirli geçmiş zamanın şartı (-dI er-se) çekiminin Doğu Türkçesinde yoğun bir biçimde kullanıldığı ancak bu çekiminin kip değil, zarf-fiil işlevi gördüğü tespit edilmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada -sA ekli söz konusu yapı temel alınmış, aynı dönem Doğu ve Batı Türkçesinden seçilen metinlerden derlenen veriler karşılaştırılarak -dI er-se yapısının anlam ve işlevi saptanmaya çalışılmıştır. Bu veriler, 15 ve 16. yüzyıllarda Doğu Türkçesinden Batı Türkçesine ya da Farsçadan iki dile de çevrilmiş metinlerden elde edilmiştir.

Karahanlı Türkçesi dönemine ait eserlerden biri olan Dîvânu Lugâti't-Türk, Türk toplulukları ve dilleri hakkında önemli bilgiler veren kaynak bir eserdir. Makalede, Dîvânu Lugâti't-Türk'te Ol anğar boyun sudı. "O, ona boyun eğdi, itaat etti." ve Ol manğa yünğ sudı. "O bana, bükülmek için yün gönderdi." cümlelerinde geçen ve "itaat etmek; bükülmek üzere sümek göndermek" anlamlarına gelen su-fiili üzerinde durulacaktır. Özellikle "bükülmek üzere sümek göndermek" anlamı merkeze alınarak su-fiilinin tarihi Türk lehçelerindeki kullanımları, çeşitli etimolojik sözlük ve kitaplardaki açıklamaları incelenecektir. Fiil üzerinde art zamanlı araştırma yapılarak Türk dilinin tarihi dönemlerinde yer alan metinler taranacaktır. Eş zamanlı araştırma yapılarak fiilin Türkiye Türkçesindeki ve ağızlardaki varlığı sorgulanacaktır. Dîvânu Lugâti't-Türk'teki su-fiilinin kök anlam ortaklığı Doğu Türkçesi ile yazılmış bir eser olan Kasîde-i Bürde şerhinde tanıklanacaktır. Çalışmada su-fiilinin kullanım alanı ve anlam haritası ortaya konacaktır.

Dīwān Lugāt at-Turk, one of the works of the Qarakhanid Turkish era, is a reference book that provides important information about the Turkic communities and their languages. In the article, the verb “su-”, which means “to submit; to send wool to spin”, in Ol aŋar boyun sudı. “He submitted to him.” and Ol maŋa yuŋ sudı. “He sent me hanks of wool to spin.” will be emphasized. In particular, the meaning of “sending wool to spin” is taken into the center, and the uses of the verb in historical Turkic dialects, and its explanations in various etymological dictionaries and books will be examined. The texts in the historical periods of the Turkic language will be scanned by doing research on the verb in a diachronic way. The root meaning relation of the verb su- in Dīwān Lugāt at-Turk will be witnessed in the interpretation of Qasidat Al-Burda, a work written in Eastern Turkish. In the article, the usage area and meaning map of the verb will be presented.