Dünya ekonomisi

İlk olarak Çin'in Wuhan bölgesinde, 2019 yılı Aralık ayının başında görülüp, bu bölgedeki yetkililer tarafından tanımlandığı için gayri resmi Wuhan koronavirüsü adıyla da bilinen yeni koronavirüs solunum yolu enfeksiyonuna neden olan ve insandan insana geçebilen bulaşıcı bir virüstür.Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından virüsün resmi adı SARS-CoV-2 (Şiddetli Akut Solunum Sendromu-Koronavirus-2) olarak belirlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü virüsün neden olduğu hastalığı tanımlamak için COVID-19 terimini kullanmaktadır.30 Ocak 2020'de CoViD-19, Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel bir sağlık acil durumu ilan edilmiştir. 11 Mart 2020 tarihinde ise virüs pandemi, yani küresel salgın hastalık olarak ilan edilmiştir.Belirtisiz olgular olabileceği bildirilmekle birlikte, bunların oranı bilinmemektedir. En çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir. Korona virüs olarak da bilinen COVID-19 pandemisi bugün sadece bir sağlık sorunu değil aynı zamanda sosyal, ekonomik, eğitim, politik ve insan güvenliği için önemli sonuçlara neden olan ve tüm dünyayı içine alan küresel bir sorundur. Salgının küresel bir hale gelmesi, dünya ekonomisi açısından olumsuz etkilere neden olmuştur. Bu nedenle, dünyadaki hükümetler ekonomilerini sürdürmek için acil durum planları ve yardım paketleri hazırlamışlardır. Haziran itibariyle, dünya çapında altı buçuk milyona yakın insan hastalığa yakalanmış ve yaklaşık 380.000 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu durumun ne kadar daha devam edeceği belirsizliğini korumaktadır. Şu anda pandemiye dönüşen COVID-19 salgını küresel bir sağlık krizidir. Ancak, bu salgına karşı ülkelerin aldığı önlemler, devamında eşi benzeri görülmemiş bir ekonomik felaketi de beraberinde getiriyor. Dünyanın neredeyse %90 civarında bir kesiminde bir şekilde sosyal izolasyon uygulanıyor, insanlar sokaklara çıkmıyor, işyerleri kapanıyor, uçuşlar yasaklanıyor, insanlar işinden oluyor. Başta ulaştırma (hava, kara, deniz) sektörü olmak üzere insanın insanla temasına neden olacak, neredeyse her tür ekonomik faaliyet durdu, küresel tedarik zinciri bozuldu, sadece sağlık, gıda ve kısmi sanayi üretimi yapan sektörler faaliyetine devam etti. Dolayısıyla, arz ve talep şokunun aynı anda yaşandığı, hiç tecrübe edilmemiş bir tür krizle karşı karşıyayız. COVİD-19 salgınının ortaya çıkması ile birlikte bazı ülkeler bazı kısıtlamalar yaparak bu salgının yayılma hızını minimuma düşürmeyi hedeflemişlerdir. Bu durum sonucunda bazı ekonomik bunalımlar meydana gelmiştir. Özellikle salgının çıktığı yer olan Çin'de, ekonomik olarak ciddi kayıpların meydana gelmesine karşı Avrupa ve ABD'nin önlem almamasına karşı ekonomi tabanlı hareket etmesi, günümüzde bu dengelerin değişmesine sebep olmuş ve bu ekonomik çıkarımın kazananının Çin olacağı ön görülmüştür. Dünya genelinde artan işsizliklere karşı ülkelerin almış oldukları bazı önlemler, şirketlerin kazançlarının azalması, iktisadi daralmaların meydana gelmesi bazı ülkeler için ciddi sarsıntılar yaratmıştır. Bu durumu risk faktörü olarak belirleyip avantaja çeviren ülkeler ise ekonomik olarak ayakta kalmayı başarmış, ticari düzenlerini değiştirip teknoloji alanının gelişmesini hedeflemişlerdir. Dünyanın çeşitli ülkeleri, ekonomi ve istihdam piyasalarını korona virüs krizinde ayakta tutmak için birbirinden farklı önlemler alıyor işte bunlardan bazıları ; Almanya Çok sayıda ülke, pandemiyle mücadele sürecinde çeşitli boyutlarda mali yardım paketleri açıkladı. Bu ülkeler arasında Almanya da bulunuyor. Avrupa'nın en büyük ekonomisi Almanya geçen hafta 750 milyar Euro değerinde bir kurtarma paketini alışılmışın dışında bir hızla kabul etti. Paket kapsamında, Alman şirketlerinin yabancılar tarafından devralınmasının engellenmesini amaçlayan önlemler de bulunuyor. Öte yandan paket ile küçük firmalar ve sanatçı ve bakıcılar gibi serbest çalışanlar da korunuyor. Bu meslek gruplarına mensup kişiler, 15 bin Euro'ya kadar doğrudan yardım alabiliyor. Ayrıca ev sahipleri, korona virüs krizi nedeniyle kirasını ödeyemeyecek durumda olan kiracıları evden çıkaramıyor.

Ekonominin reel sektörden ziyade finans sektörü temelli bir nitelik kazanmasını ve bu süreçte finans sektörünün çıkarlarının birincil hale gelmesini ifade eden finansallaşma kavramı, maddi genişleme-finansallaşma döngüsünün bir evresidir. Nitekim, 19. yüzyılın hegemon gücü Büyük Britanya’nın sanayi alanındaki üstünlüğünün sarsılması ve 1873-1896 krizinin büyük bir durgunluğa sebebiyet vermesinin ardından, dünya ekonomisinin finansallaşmasına benzer bir biçimde 20. yüzyılın hegemon gücü ABD (Amerika Birleşik Devletleri)’nin sanayi alanındaki üstünlüğünün sarsılması ve bu süreçte Bretton Woods Sisteminin yıkılmasının ardından dünya ekonomisi finansallaşmıştır. Türkiye Ekonomisi ise, Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyıldaki finansallaşma tecrübesinin ardından 1980 yılında maddi genişleme-finansallaşma döngüsünde yeniden finansallaşma evresine geçmiştir. Bu tez, 1980 ve sonrasında Türkiye Ekonomisinin finansallaşmasının ülke ekonomisine olan etkilerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Öte yandan, bu analizin desteklenmesi maksadıyla finansallaşmayı açıklayan teorik yaklaşımlara ve 19. yüzyıla dayanan bir tarihsel süreçte finansallaşmanın Türkiye ve Dünya Ekonomisindeki gelişimi de analiz kapsamına alınmıştır. Böylelikle bu tezde, finansallaşmanın 1980 ve sonrası süreçte Türkiye Ekonomisinde; sürdürülebilir bir ekonomik büyümenin elde edilememesine, borçluluğun artmasına, finansal krizlerin meydan gelmesine ve gelir eşitsizliğine yönelik bir unsuru teşkil ettiği sonucuna varılmıştır

Sanayi devriminden sonra dünya siyasetini şekillendiren enerji, geçtiğimiz yüzyılda  özellikle Orta Doğu’da güç elde etme savaşına dönüşmüştür.Günümüzde dahi Orta Doğu,enerji kaynaklarının fazla olması ve bölgedeki ülkelerin siyasal iktidarsızlıkları yüzünden tüm büyük güçlerin tabiri yerindeyse at koşturduğu hipodrom olarak tanımlanabilir.Bölgedeki terör olaylarının artması,Arap Baharı sonrası çoğu yönetimin değişmesi ve Suriye’deki iç savaş bu olaya örnek verilebilir.Enerji, üretimin gelişmesi açısından en önemli ihtiyaç olsa dahi onu kullanamadıktan,yönetemedikten ve pazarlayamadıktan sonra sadece sömürülmeniz için bir gerekçe halini alır.Sanayini üretiminin en gerekli ihtiyacı olan doğal kaynaklar bugün dahi yeni savaşlara,çatışmalara ve sorunlara yol açmaktadır.Bu yazıda enerji kaynaklarının Orta Asya üzerindeki politikalara etkisi,petrol ve doğalgaz transferleri ve Amerika,Rusya ve Çin'in bölgedeki güç elde etme girişimleri temel olarak ortaya koyulmaya çalışılacaktır.

Bu makalede, Türkiye’de hafta tatilinin cumadan pazara alınmasını gerektiren ekonomik, politik ve ideolojik etkenler üzerinde durulmuştur. Tatil değişikliğini, 1920’lerin ikinci yarısında Müslüman-Türk tüccarlar gündeme getirmiştir. Bu değişiklik, uzun bir süre gündemde kalmasına rağmen, Kemalist iktidar tarafından sürüncemede bırakılmıştır. Bunda “dinî hassasiyet” ya da muhtemel bir “gelenekçi tepki” kadar, 1929 Dünya Bunalımı’nın dış ticarette neden olduğu daralma da belirli bir düzeyde rol oynamıştır. Pazar tatili, 27 Mayıs 1935 tarihinde ekonomik gerekçelere dayandırılarak kabul edildiğinde, laik rejimin bu yıllarda izlediği Batılı kimlik siyasetinin de bu değişikliğin hayata geçirilmesinde dolaylı bir etkisi olmuştur. // This article deals with the ways in which economic, political and ideological factors made it necessary for the Kemalist government in Turkey to switch the weekly rest day from Friday to Sunday the 1920s and 1930s. Muslim-Turkish merchants brought the rest day change into agenda in the second half of the 1920s. Although this change had remained on the agenda for a long time, it was procrastinated by the Kemalist government. Behind this delay were not only the existing “religious sensitivities” or a possible “traditionalist reaction” but also the constriction in foreign trade transactions that was stipulated by the Great Depression in 1929. As such the Westernist identity politics of the secular Turkish regime played only a secondary role and had an indirect effect on the adoption of Sunday as a rest day in May 27 1935, while the economic reasons had a primary and more direct influence on such a decision.

Bu inceleme, Almanca olarak Kasım 1930 yılında Viyana doğumlu, Viyanalı inşaat şirketi denetçisi/mümessili Guido Walcher tarafından Tahran'dan yazılan ve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’nden elde edilen bir rapora dayanmaktadır. Raporun 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı veya Büyük Buhran sonrası ele alınması dikkat çekicidir. Guido Walcher’ın iddialarına göre mali kurumlara hâkim, altın piyasasını idare eden altın ve para piyasasını ellerinde tutan Yahudi finans gücüne ve Yahudilerin finanse ettiği büyük sermayedarlar, özel bankalar, holdingler ve bunların temellüklerine karşı yazılmış olan Rapor, Walcher tarafından, o tarihte bütün devletler ile Milletler Cemiyeti’ne gönderilmiştir.
Raporda, altın para birimi sistemi eleştirilmekte, insanlığın o günkü yüksek oranda işsizliğin, fakirliğin, suni pahalılığın ve dünyadaki bütün sefaletin, devletlerin, vatandaşlarının alın terinin, yeraltı zenginliklerinin soyulmasının, insanlığın, makro ve mikroekonominin gelişmesine, girişimciliğe engel olan sebepleri ortaya koymaya çalışmakta ve bunlara çözüm önerileri sunmaktadır. Bir arşiv belgesi olarak siyasi tarih açısından önem arzeden raporun ele alınmasındaki esas amaç, bu raporda iddia edilen ekonomik tespitlerin bir tutarlığının olup olmadığı ve para- finans konusunda sunduğu çözüm önerilerinin bir değer ifade edip etmediğini uzmanlarının müzakeresine açmaktır.

This study is based on a report written in German language in November 1930 in Terhan by the representative of a construction company from Vienna, Guido Walcher. It is important to note that the report was written just after the start of the great depression of 1929. According to Guido Walcher's allegations The report was written against the unjust ownerships and control by the Jews of the financial institutions, gold and capital markets, big share holders, private banks and companies. This report was sent to all states, governments and the League of Nations. The report which is criticised the gold standard, poverty, unemployment, artificial inflation, World-wide desperation of the people and so on, that they were seen as the main obstacles in front of development of entrepreneurship. The report also provided with some solutions for the abovementioned problems. The main purpose of the report as an archive document, which is of considerable importance in terms of political history, is whether there is a consistency of the economic detections alleged to this report and opening the negotiations of experts to see if the report suggests that the proposals for money-financing are worthy.

Dünya ekonomisi kritik bir dönemece doğru yaklaşıyor. Para politikası, 2008’den beri krizden çıkış için neredeyse tek araç olarak kullanıldı ve 2016 itibariyle para politikası ile yapılabileceklerin sonuna geliniyor. Sekiz yıllık bu deneyin sonucunda faizlerin sıfıra hatta negatife çekilmesinin etkisi, sadece krizi ağır çekimde yaşamamızı sağlamak oldu. Şimdi, 2009’da faiz indirimleri ve miktarsal genişleme programlarıyla açılan parantez kapanmak üzere ve parantez kapanırken, öncesine göre daha iyi bir durumda değiliz.