Filozofia Edukacji

The aim of the article is the analysis of the views which the Spanish philosopher, Fernando Savater, holds on education. The analysis begins with a short description of Savater’s activity giving his Spanish background, however, in is also compared to Polish reality. Secondly, Savater’s anthropology and ethics are summarized. At last, his idea of education is presented in comparison to the views which the American philosopher, Martha Nussbaum, presents on the topic.

Keywords: philosophy, ethics, Spain, education, Savater, Nussbaum

W tekście podjęto próbę  takiego myślenia o edukacji, które stara się przekroczyć dystynkcję kultura- natura. Rozwinięto tezę, że edukacja nie jest wyłącznie sprawą ludzi, a pedagogika stoi wobec wyzwania teoretycznej perspektywy, programów badań i polityki edukacyjnej ujmującej jej nie-ludzkich aktorów.

W: Ryzyko jako warunek rozwoju. Transformatywne aspekty hermeneutyki edukacji, (red.) Klaudia Węc, Andrzej Wierciński Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016;

Artykuł stanowi odpowiedź na glosę przedstawioną przez Bogusława Śliwerskiego. Słowa kluczowe: pedagogika, pedagogika rzeczy To the point! In response to the voice of Bogusław Śliwerski and other comments from friends The article is a response to the gloss presented by Bogusław Śliwerski.

Chcąc przyjrzeć się dokładniej problematyce edukacji w rodzinie, w domu, nie powinno się pominąć zagadnienia samokształcenia, które, jak wiadomo, stanowi podstawę dla tego typu edukacji. Zadaniem tego referatu będzie ukazanie, że samokształcenie jest elementem niezbędnym w edukacji w ogóle. Jest naturalną odpowiedzią na potrzebę poznawania świata, potrzebę jego zrozumienia, potrzebę realizacji podstawowego celu wszystkich ludzi – osiągnięcia szczęścia. Dla realizacji tego zadania wykorzystane zostaną trzy różne perspektywy filozoficzne: perypatetycka, epikurejska i tomistyczna.
Punktem wyjścia będzie ukazanie głównego, ostatecznego celu życia człowieka. Następnie przedstawione zostaną przeszkody stojące na drodze do jego realizacji oraz możliwości ich przezwyciężenia. Dalej omówiony zostanie potencjał poznawczy człowieka i jego naturalne dążenie do poznania. Zwieńczeniem będzie próba przedstawienia roli nauczyciela i samokształcenia w dążeniu człowieka do osiągnięcia swojego celu ostatecznego.

R. Włodarczyk, Rozumienie jako przekład. Wokół koncepcji hermeneutyki George Steinera, [w:] Pedagogika i edukacja wobec kryzysu zaufania, wspólnotowości i autonomii, red. J. Madalińska-Michalak, A. Wiłkomirska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020, s. 474-490.
Abstract: The recently deceased George Steiner was one of the leading contemporary comparativists and philosophers of literature. One of the most important themes of his book from the 1970s, After Babel: Aspects of Language and Translation, is the claim about the identity of understanding and translation. The concept of the hermeneutic act as a translation, spokesmen for which are modern humanists and researchers, such as Steiner and also Hans-Georg Gadamer, Paul Ricoeur, Zygmunt Bauman or Jacques Derrida, in their various variants seems to have significant potential for general pedagogy and philosophy of education and generate interesting impulses for educational practice and education research. In the article, referring to the translational turn, the thought and tradition of Judaism and Steiner's original approach to understanding, I analyse and discuss the premises of his basic claim and study the consequences and draw conclusions from Steiner's concept for the theory and practice of education.

The aim of this article is to propose care ethics as an intriguing metatheoretical tool
for political philosophy as well as to draw attention to its potential for understanding
philosophical aspects of the political community in the contemporary discourse.
The article’s main structure relies on the analogy made between thought and reality
perception through the metaphor of camera obscura. The use of its literal and metaphorical
meaning gives way to a new configuration of women discourse, typically
centered on the category of place, on visible – invisible distinction, with an emphasis
on the unveiled. The invisible (private) makes possible the visible and public,
gives the condition for and fosters it. Care ethics explains how interdependence is
a common phenomenon which should be not overcome by making it institutional
but rather by introducing into the debate in political philosophy. Interdependence
is a reverse of the public and should be appreciated as such. The article’s starting
point are considerations of Hannah Arendt, Alasdaira MacIntyre and the American
feminist Eva Feder Kittay.

Kwestia tego, co nieoczekiwane w edukacji, nie wydaje się, w świetle aktualnych globalnych procesów standaryzacji, menadżeryzacji, dominacji " kultury pomiaru " i efektywności, zagadnieniem, które mogłoby stanowić podstawę dla rozwijania pozytywnej idei pedagogicznej. To, co nieoczekiwane, a tym samym niemożliwe do zaplanowania, podporządkowania ustalonym z góry standardom oraz ewaluacji w świetle przyjętych kryteriów pomiarowych, albo umyka percepcji w ramach racjonalności pomiaru, albo zostaje wpisane w jej logikę na zasadzie doraźnej, relatywnej kontroli niepożądanych skutków ubocznych. W takiej sytuacji to, co pojawia się w sposób niezaplanowany i nieoczekiwany, zostaje podporządkowane procedurom zarządzania ryzykiem, których zadaniem jest sprawna i efektywna minimalizacja efektów potencjalnie zaburzających sprawne działanie systemu oraz ponowne poddanie ich kontroli. Mechanizm ten pozwala również na zmianę tego, co potencjalnie nieoczekiwane, a więc ryzykowne, w ryzyko prognozowane, a więc możliwe do zarządzania, i co ważniejsze-poddające się procedurom-" reżimom "-prewencyjnym. Przedstawiane przeze mnie rozważania są próbą spojrzenia na zagadnienie ryzyka i tego, co nieoczekiwane, z innej perspektywy. Perspektywy wymykającej się dominującej racjonalności neoliberalnego zarządzania niepewnością, która nomen omen niepewności nie wyklucza, ale przeciwnie, podsyca ją w formie prognozy przyszłego, zdemonizowanego kryzysu czy katastrofy, budując przy okazji legitymizację własnej obowiązywalności, a przynajmniej legitymizację promowanych przez siebie procedur kontrolnych.

Summary Anger, compassion, solidarity. Towards a critical and political pedagogy of emotions This paper will address an issue that is not often discussed in the context of civic and democratic education – the shaping of political emotions. My main purpose is to outline pedagogical currents that are oriented towards cultivating the ability to identify with the suffering of the Other. This emotional identification is based on an ability to perceive structural processes that generate marginalisation and injustice and can serve as a basis for an affirmative, collective action. The thesis presented in this paper is that educational institutions should work towards fostering democratic and collective forms of subjectivity. Drawing on ideas from the existing literature I will discuss the political dimension of anger and the notion of critical pedagogy of compassion that are placed in a broader perspective of radically conceived solidarity. Słowa kluczowe: polityczne emocje, afekty, pedagogika emocji, solidarność, gniew