Kenan Evren

Günümüzde, siyasi bir karşılığı olmayan, politika üretemeyen, kitlesine yön veremeyen ve metruk bir doktrin halini alan Atatürkçülüğün, 1980'lerden beri süregelen bir apolitikleşme süreci vardır. Mustafa Kemal, siyasi ve tarihi bir figür olarak, değer ve görüşleriyle değil, sembol ve totemleriyle siyasete tutunmaktadır. Atatürk, sadece okul, devlet daireleri, işyerleri gibi kamusal alanlarda görünür olmakla kalmamış, çakmaklardan, kahve kupalarına, duvar saatlerinden, dövmelere kadar pek çok yerde karşımıza çıkmaya başlamıştır. Ancak, Atatürk'ün gündelik hayatta görünür olması, coşkuyla kutlanan bayramlar ve sermayenin ajitatif reklam filmleri, onun değerlerinin baki kaldığı yanılgısını yaratmıştır. Bu makalenin amacı, 'banal Atatürkçülüğün' günümüzde nasıl tezahür ettiğini, neden politikleşemediğini ve politik Kemalizmin yerini zamanla nasıl duygusal bir Atatürk-severliğe bıraktığını açıklamaktır.

Since the 1980’s one of the key questions which has been repeatedly asked about the September 12, 1980 coup in Turkey is the nature of the relation of Carter administration to the military takeover in Turkey. The focus of the questions about the major motives of Washington’s support for the Coup is over the geopolitical concerns of the time. U.S.’ demands from Turkey to allow the reintegration of Greece to NATO’s military wing and the changes in the balance of power in the Middle East following two significant developments, namely the Iranian Revolution and the Soviet invasion of Afghanistan, which have been widely debated through the literature. In this article, it is shown that those issues which were part of the historical
conjuncture in which September 12, 1980 coup occurred were among the top priorities of the White House and the American policy makers who had looked to Turkey as one of the essential players to solve the emerging geopolitical puzzle, by relying
on the government documents of the time.

Carter yönetiminin Türkiye’deki askeri darbe ile ilişkisinin doğası, 12 Eylül 1980 darbesi hakkında sık gündeme gelen sorular arasında yer almaktadır. Washington’un darbeye verdiği desteğin önemli motivasyonları hakkındaki sorular, o döneme ait jeopolik kaygılara odaklanmaktadır. ABD’nin Türkiye’den, Yunanistan’ın NATO’nun askeri kanadına dönüşüne izin vermesi talebi ile İran Devrimi ve Sovyetlerin Afganistan’ı işgali gibi önemli gelişmelerin Ortadoğu’daki güç dengesinde
meydana getirdiği ciddi değişimlere, literatürde işaret edilmektedir. Nitekim çalışmamızda da, 12 Eylül 1980 darbesinin meydana geldiği tarihsel konjonktürün
parçası olan bu meselelere, Ortadoğu’da meydana gelen jeopolitik belirsizliğin çözümü için gerekli oyunculardan biri olarak Türkiye’yi gören Amerikan politika yapıcıları tarafından en üst düzeydeki öncelikler olarak yaklaşıldığı hususu resmi
belgelere dayanılarak gösterilmektedir

ÖZET Yeni anayasa tartışmaları, son dönemin en önemli gündem konularından biridir. Türk siyasal hayatına bakıldığında, bütün anayasaların, olağanüstü koşullarda hazırlandığı söylenebilir. 1982 Anayasası da, darbe yönetiminin çıkardığı yasalarının anayasallaştırılmasına dayanır. 1982 Anayasası, bugüne kadar, birçok değişiklik geçirmesine rağmen; hala, ülkede yeni anayasa ihtiyacını inkâr eden herhangi bir kişi/taraf yoktur. Tartışmalar, anayasaya ihtiyaç olup olmamasından ziyade; 'nasıl bir anayasa' olacağı üzerinedir. Çünkü anayasalar, modern siyasal sistemlerin işleyişi başta olmak üzere, bir toplumun sosyolojik, kültürel ve hatta ekonomik yapısı üzerinde yaşamsal rol oynama kabiliyetine sahip temel metinler ve yol haritalarıdır. Bu çalışmanın amacı; anayasanın önemi ve güncel tartışmalardan hareketle, 12 Eylül Anayasası yapım sürecinde, başta Kenan Evren ve MGK olmak üzere sürecin baş aktörlerinin anayasa yapım politikalarını demokratik meşruiyet açısından incelemektir. Bunun için 1982 Anayasasının hazırlandığı siyasal ortamı, anayasayı yapan tarafların siyasal kültürünü ve anayasa yapım politikalarını incelemek yoluna gidilmiştir. Sonuçta, 1982 anayasası hazırlama sürecinin oligarşik, otoriter ve anti-demokratik yapısının siyasi ve tarihi kodlarına ilişkin tespitlerde bulunulmuştur. ABSTRACT The debates on new constitution are one of the most important subject on the agenda in the recent period. When we look at Turkish political history, it can be said that all the constitutions were prepared under extraordinary conditions, with the exception of Constitution of 1924. Hence the 1982 Constitution is also based on the transformation of the legislation issued by the coup management into a constitution. Although the 1982 Constitution has undergone many changes so far, there no one in the country denying the need for a new constitution. Therefore the discussions are not on the necessity for a new constitution but are rather on " what type of a constitution " there should be. This is mainly because constitutions are basic texts and road maps with the ability to play a vital role on the sociological, cultural, and even economic structure of a society, especially the functioning of modern political systems. The purpose of this study is, based on importance of the constitution and the current debate, to examine the constitution making policies of the main actors, especially of Kenan Evren and the NSC, in the process of making of the 12 September Constitution in terms of democratic legitimacy. For this, the political environment in which the Constitution of 1982 was prepared, the political culture of the constituent actors and their constitution making policies were examined. As a result, the political and historical codes of the oligarchic, authoritarian and anti-democratic structure of the 1982 constitution making process were determined.

Le 12 septembre 1980 a marqué une rupture dans l’histoire contemporaine de la Turquie. Ce jour-là, l’armée s’empare du pouvoir et instaure un nouveau régime qui ne deviendra civil qu’en 1983. Trois décennies plus tard, cet événement continue de faire la « une » de l’actualité turque. Ainsi, le 4 avril 2012 s’est ouvert le procès des deux généraux putschistes encore en vie, dont l’ancien chef de la junte, Kenan Evren, âgé de 94 ans. Par ailleurs, lors des élections de juin 2011, le Parti de la justice et du développement (AKP, « post-islamique », centre droit) a proposé la rédaction d’une nouvelle constitution qui remplacerait celle de 1982, promulguée par la junte militaire. Le pays serait-il en train de tourner une page ?