Matrakci Nasuh

Under the auspices of the President of the Republic of Turkey, hosted by the Ethnographic Museum of Belgrade, and with the supports of the National Commission of UNESCO of Turkey, Belgrade Embassy of the Republic of Turkey, the Serbian Ministry of Culture and many other important institutions was organized the exhibition “16th Century Genius, Matrakçi Nasuh” between September, 15th and October, 15th, 2015 (Figs, 1,2).  For the 450th anniversary of his death, Matrakçı Nasuh is taken into account of the ‘Commemoration and Celebration Anniversaries’ of UNESCO. .......

XVI. yüzyıl Devlet-i Aliyye’nin çeşitli makamlarında görev almış önemli, ilginç ve çok yönlü simaların ortaya çıktığı dönemlerin başında gelir. Bu  şahsiyetler resmî görevlerinin yanı sıra başka bilim dallarıyla da ilgilenip, değerli eserler ortaya koymuşlardır. II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman devirlerinde yaşamış olan tarihçi, matematikçi, hattat, nakkaş ve silâhşör Matrakçı  Nasûh bu nadide şahsiyetler arasındadır.

Kentleri betimleyen birer gösterge görevindeki mimari ögeler üzerinden Matrakçı Nasuh’un anlatım dilini etkileyen nakkaşlık pratiğini ele aldığımız tezimizde, Matrakçı Nasuh’un “Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han” adlı eserinin başında yer alan İstanbul sayfası ve bu sayfada yer alan Topkapı Sarayı’na odaklanılmıştır. Matrakçı Nasuh’un, Fatih Sultan Mehmed döneminde inşa edilerek 19. yüzyıla dek hükümdarın evi ve devletin merkezi olmuş Topkapı Sarayı gösteriminde, 16. yüzyıl için yeni ve önemli olan bazı yapıları geri planda tutmuş, bazı yapıları gerçek planlarının dışında göstermiş ve bazı yapılara ise hiç yer vermemiş olması, nakkaşın sayfayı planlama aşamasından kaynaklanan bir sorunla karşı karşıya gelmiş olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır. Tezimiz boyunca Matrakçı Nasuh’un, Topkapı Sarayı gösteriminde yer alan tüm bu sorunlara yarattığı özgün çözümler, nakkaşın anlatım dili irdelenerek ele alınmış; gösterimde saray sınırları içerisinde yer alan yapıların kimlikleri hakkında öneriler getirilmiş ve 16. yüzyılda Topkapı Sarayı içerisinde bulunuyor olmasına karşın Matrakçı Nasuh tarafından gösterime dahil edilmemiş yapılar ortaya konulmuştur.

http://britishlibrary.typepad.co.uk/asian-and-african/2013/05/a-16th-century-ottoman-polymath-matrak%C3%A7%C4%B1-nasuh.html

The Asian and African Studies Blog aims to communicate information about the BL's manuscript collections to a wider audience.  This particular post looks at the well-known figure of Matrakçı Nasuh and discusses two of his manuscripts in the BL's collections that have been misidentified or seem to have somewhat escaped the attention of scholars.

Taberî’nin (ö. 923) Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk adlı Arapça genel tarih eserinin Matrakçı Nasûh tarafından yapılan manzum-mensur tercümesi.

Matrakçı; nakkaşlık, hattatlık ve silahşorlüğünün yanında tarih alanında verdiği eserlerle temayüz etmiştir (Atasoy 2015: 14-15). Matrakçı’nın Kanûnî Sultan Süleyman’ın (1520-1566) emriyle yazdığı Mecmau’t-Tevârîh adlı tercümesi, Taberî Tarihi’nin muhtasar tercümesini içermekle beraber yapılan tashih, ilâve ve zeyillerle Osmanlı dönemini de ihtiva edecek şekilde düzenlenmiştir (Saraç 2016: 1090). Eser bu haliyle tercüme olmaktan çıkmış ve ilaveli tercüme-zeyl şeklinde yeni bir mahiyet kazanmıştır (Yurdaydın 1965: 23-48, Babinger 1992: 74-75).

Eserin yazma halde bulunan üç cildi günümüze ulaşmıştır: Avusturya Milli Kütüphanesi’nde bulunan eserin birinci cildi, (Viyana Nationalbibliothek, Cod. Mixt. nu. 999, 1187) yaratılıştan başlamakta ve Hz. Süleyman’ın vefatına kadarki tarihi olayları anlatmaktadır. Paris’te bulunan ikinci cildi (Fransa Milli Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar, nu. 50.), İran’da hüküm süren Keyânîler’in Hükümdarı Keykubad döneminden, Sâsânî Kisra’sı Nûşîrevân (531-579) zamanına kadarki hadiselere ayrılmıştır. İstanbul’da bulunan üçüncü cildi (Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fatih Koleksiyonu, nu. 4278) ise Hz. Muhammed’in doğumundan başlamakta Ertuğrul Gazi (ö.1282) devrinde Karacahisar’ın ele geçirilmesine kadarki dönemde vuku bulan hadislerle son bulmaktadır.

Eserin müstakil olarak dördüncü cildi günümüze ulaşmamakla beraber Osmanlı dönemini anlatan müstakil bir cildin olabileceği de araştırmacılar tarafından ifade edilmektedir (Yurdaydın 2003: 144, Erkan 2011: 186). Nitekim bu ihtimal; Matrakçı’nın Târîh-i Sultân Bâyezid ve Sultân Selîm, Süleymannâme, Mecmû-ı Menâzil, Fetihnâme-i Karaboğdan, Târîh-i Feth-i Şikloş gibi telifatının aslında Mecmau’t-Tevârîh’e ait son cildin parçaları şeklinde yazılmış olma ihtimalini akla getirmektedir. Matrakçı’nın bu eseri, İslam tarih yazıcılığının en önemli kaynaklarından olan Taberî Tarihi’nin tercümesini içermesinin yanında, üçüncü cildinde Türkler’in kökenine, Gazneliler’e, Büyük Selçuklular’a, Anadolu Selçukluları’na, Osmanlı Beyliği’nin ortaya çıkışına ve Ertuğrul Gazi zamanında Karacahisar’ın ele geçirilmesine dair konular hakkında anekdotlar nakletmesi açısından önem taşır. Ayrıca Matrakçı eserini, Rüstem Paşa’nın (ö.1561) emriyle Câmiu’t-Tevârîh adıyla üç cilt olarak ihtisar ederek daha sade bir üslupla kaleme almış ve ona ithaf etmiştir (İnan 2021: 16-17).

Seyahat etmek güzel şey...
Kendi adıma söylersem keyif aldığım ve arzuladığım bir hayat kesiti.
Yeryüzünde, benim gibi seyahat etmeyi isteyen, arzulayan, keyif alan milyonlarca insan vardır, eminim…

Yoruculuğuna, zorluklarına, bilinmezliklerine rağmen keyfi, macerası, bilinmezi keşif duygusu, meçhule yolculuk arzusu alır götürür beni…
Gezilecek pek çok yer ve ortam var bu güzelim dünyada…
Doğal güzellikler, tarihi ve kültürel mekanlar…
Dağlar, denizler, ovalar, düzler, vahalar, vadiler, çöller, göller, dereler, nehirler…
Kutsal mekanlar, anılarla dolu köşe bucaklar, inanç ve düşünceleri ile insanlığa yön ve yol gösteren şahsiyetlerin ve milletlerin yaşadığı coğrafyalar… adet ve gelenekleri, kültürel mirasları ve güncel yaşantıları… Hep insanı, seyyahı cezbeder…

The Ottoman Empire, a civilization emerging from Central Asia and extending into Central Europe, is the outcome of a radical transformation of the 15th century. The dynamics of this transformation from a state into an empire lies in the politics of relations with subjects and institutionalization. The state became an empire thanks to the systematization of production after geographical extension, and the ability of the central authority to develop solutions to the problems of a multicultural society. The legitimization of the central authority before the subjects by the rulers and intellectuals point at the features of this institutionalization.
The subject of this study is the life and works of Nasuh bin Abdullah (1480-1564), known as Matrakchi, a historian, geographer, mathematician, musketeer, and an illustrator who depicted the Ottoman administration from the end of the 15th century onwards. His miscellaneous abilities and identities enable us to define him as ‘a man of Renaissance’. His works produced in various part of the Empire facilitate our comprehension of the conditions of institutionalization. One aim of this study is to point at the importance of embracing an interpretation of comprehensive intellectual practices as opposed to today’s attitude of specialization in social sciences, in terms of power politics.