Nesir

Millî Mücadele Dönemi basını, Türk basın tarihinin önemli aşamalarından
biridir. Bu dönem, millet-devlet dayanışmasında Anadolu’da basının zirvede olduğu bir dönemdir. Millî Mücadel e’nin hazırlık safhası olan Meşrutiyet döneminde gelişme gösteren Anadolu basını, Millî Mücadele Dönemi’nde büyük bir sıçrama yaparak toplumun her kesimini kucaklamış ve mücadelenin sözcülüğünü yapmıştır. Bu dönemde yöresel ve ulusal özellikte çeşitli gaze teler çıkarılmıştır. Satvet-i Milliye, Elazığ’da Mamuratü’l-Aziz gazetesinden sonra yayımlanmaya başlayan ikinci önemli gazetedir. 24 Şubat 1922 tarihinden itibaren haftalık olarak 41 sayı yayımlanmıştır. Siyasi, edebî, ilmî ve mizahi içerikli gazete, yayımlandığı dönemin siyasi ve sosyal hayatına tanıklık eden önemli bir belge niteliğindedir. Millî Mücadele’nin son döneminde yayın hayatına başlayan Satvet-i Milliye; hem Millî Mücadele’nin önemli bir savunucusu, hem de şehir sorunlarıyla sürekli ilgilenen ve halkı aydınlatmaya çalışan bir gazete olmuştur. Bu yönüyle, okuyucularına hem millî hem de yöresel haberleri ulaştırmaya; kültür, eğitim, sağlık, din gibi konularda kaleme alınan yazılarla okuyucularını aydınlatmaya çalışmıştır.
Elâzığ’da yayımlanan, imtiyaz sahipliğini Hoğuluzâde Mustafa Hulusi Bey’in, yazı işleri müdürlüğünü Etem Ruhi Bey’in yürüttüğü haftalık gazete Satvet-i Milliye’nin çok önemli bir gayesi vardır. Gazete, Millî Mücadele hareketini hararetli sesi olmak amacıyla çıkmıştır. Özellikle Anadolu’da ilk kez Mustafa Kemal’in resmini çinkograf olmadığı hâlde şimşir üzerine jiletle işleyerek yayımlayan gazete olarak şöhret bulmuş diğer yandan Macarzâde İsmail Hakkı Bey’in karikatürlerine de sayfalarında yer vermiştir. Satvet-i Milliye’nin Millî Kütüphanede 23 asıl bir ek sayısı bulunmaktadır. Bu bildiride, eldeki sayılardan hareketle gazetede hakkında genel bilgiler verilecek, gazetede yer alan şiirler yeni yazıya
aktarılarak şiirlerin genel özellikleri ve gazetenin edebî yönü üzerinde
durulacaktır.

Bu çalışmada Dâsitân-ı Ferruh u Hümâ örneği üzerinden manzum bir metnin nesre aktarılma sürecinin araştırılması amaçlanmaktadır. Aynı metnin manzum ve mensur biçimlerindeki anlatım özellikleri ve anlatımdaki farklılaşan yönler araştırılacaktır. Bu çerçevede iki metnin tamamı karşılaştırılarak kelime, ibare, cümle ve metin düzeyindeki farklılıklar tespit edilmeye ve yine metinlerdeki ortak noktalar da belirlenmeye çalışılacaktır. Yapılan karşılaştırma sonucunda ortaya çıkan benzerliklerden ve farklılıklardan hareketle manzum ve mensur metin yazar ve okurlarının önceliklerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada bir yandan Dâsitân-ı Ferruh u Hümânın kaynağının Işk-nâme olduğuna dair işaretler ortaya konacak bir yandan da metnin ne ölçüde özgün olabildiği sorgulanacaktır.
Anahtar kelimeler: manzum, mensur, Dâsitân-ı Ferruh u Hümâ, Işk-nâme
Abstract
CONVERSİON OF NARRATION FROM POETRY TO PROSE: EXAMPLE OF DÂSİTÂN-I FERRUH U HÜMÂ
In this study,its aimed to examine the process of poetical text’s being transferred in to the prose by means of the literary work  Dâsitân-ı Ferruh u Hümâ  considering it as an example. Furthermore its aimed to analyze the narration features and varying aspects in narration in poetical and prose styles.Within this framework, by being compared these two texts, its aimed to determine the variations at the level of words, expression, sentence and text and identify the common points in texts. Based upon to the similarities and contrasts that are composed at the end of the comparison of two texts, its aimed to specify the priorities of writers and readers of both poetical and prose texts. On the one hand this study reveals the signs that the source of Dâsitân-ı Ferruh u Hümâ  is  another literary work called Işk-nâme  and on the other hand its being questioned to what extent the text is original.
Keywords: poetical texts, prose texts, Dâsitân-ı Ferruh u Hümâ, Işk-nâme

Öz:
Klâsik Türk edebiyatında, nesir, bütünüyle ihmal edilmemiş olmakla birlikte, şiirin daima gerisinde kalmış ve onun gölgesinde ilerlemiştir. Bu nedenledir ki klâsik nesir, gerek dil ve üslûp gerekse muhteva ve sanat yönüyle çoğu zaman şiirin etkisi altında kalarak ona yaklaşma çabası içinde olmuştur. Bu da süslü nesir yazmanın daha fazla tercih edilmesini beraberinde getirmiştir. Bu makalede, Halepli Edîb’in süslü nesirle yazdığı bir kısa hikâye ele alınmaktadır. Daha önce başka yerde yayımlanmamış olan bu kısa hikâye, Halepli Edîb Dîvânı’nın üç farklı yazma nüshasında yer almaktadır. Makalemizde, bu farklı nüshalardaki metinler birbiriyle karşılaştırılarak “tenkitli metin” oluşturuldu; nüshalar arasında görülen kimi farklar ise aparatta gösterildi. Ayrıca hikâye üzerine detaylı bir inceleme yapıldı. Burada eserin metin kompozisyonu, hikâyenin yapısı ve yazarın üslûbu detaylı olarak incelendi. Süslü nesrin en önemli unsurlarından biri olan seciler metinden tespit edilerek tablo hâlinde gösterildi. Hikâye, didaktik özellikte olup, yardımseverliği nedeniyle bir süre sonra borçlanmak durumunda kalan ve borçlarını ödeyemeyince de hapse atılan bir adamın varlıklı ve hayırsever başka bir adam tarafından borçları ödenerek hapisten kurtarılmasını konu almaktadır. 18. yüzyıl süslü nesir örnekleri arasında yer alan söz konusu kısa hikâye metninde, Arapça ve Farsça kelimelerin ve  birbiriyle secili zincirleme terkiplerin çok fazla kullanılmasıyla anlaşılmaktan uzaklaşıp külfetli nitelik kazanan bir nesir dili kullanılmıştır.

Klasik Türk edebiyatında nazım nesre göre her zaman için revaçta olmuştur. Ancak, bu nesrin ihmal edildiği anlamına gelmemektedir. Nesir, nazmın yanı başında ilk dönemlerden itibaren varlığını göstermiştir. Mensur eserlerde nazım etkisini hem üslupla hem de manzumelerin mensur eserlerdeki aktarımıyla göstermiştir. Klasik Türk Edebiyatının son dönem müelliflerinden Osman Hayri Mürşid Efendi de Kenzü’s-Sıhhatü’l-Ebdâniyye Eser-i Mürşid-i Osmâniyye isimli tıp eserinde manzumelere yer vermiştir. 19. yüzyılda yaşamış ve Sultan II. Abdulhamid Han’ın saray hekimliğini yapmış önemli bir şahsiyet olan Osman Hayri Mürşid Efendi, yaşadığı dönemde tıp alanında önemli ve güven duyulan bir bilim adamıdır. Söz konusu eser yazıldığı dönemin tıp anlayışını yansıtan, etraflıca hazırlanmış, mensur didaktik bir eserdir. Eser, konusu gereği didaktik bir anlatıma sahip olmasına rağmen müellif yer yer konunun akışını keserek eserine manzumeler eklemiştir. Bir kısmı iktibas bir kısmı ise müellife ait olan bu manzumeler içerik bakımından yine tıp ile ilgili olup birtakım nasihatler içermektedir. Mensur eserler içerisinde geçen manzum parçaların incelenmesi hem nesir içindeki manzum parçaların oranının belirlenmesi hem de mensur metinlerdeki manzum anlatımı ve bunun içerik ve üsluba yansıyışını tespit bakımından oldukça önemlidir. Bu çalışmada, 19. yüzyıl yazar ve şairi Osman Hayri Mürşid Efendi’nin Kenzü’s-Sıhhatü’l-Ebdâniyye Eser-i Mürşid-i Osmâniyye isimli tıp eserinde geçen manzum parçaların şekil ve içerik yönünden incelenmesi amaçlanmaktadır.

Çalışmanın amacı, Tanpınar’ın makalelerinde ve edebiyat tarihinde yer alan divan ve halk edebiyatına dair görüşlerini incelemektir. Tanpınar’ın, incelediği eserlerde Türk edebiyatının tüm tarihî devirlerini göz önünde bulundurarak kapsamlı ve mukayeseli yorumlar yapması ilgi çekicidir. Bu bakımdan yazar, sanatta süreklilik fikri, eser-hayat ilişkisi, Garplı ve Şarklı düşünce sistemleri, medeniyet ve kültür gibi pek çok meselede Türk edebiyatına olduğu kadar Türk fikir hayatına da katkılarda bulunur. Edebî eserlerin fikrî ve hissî kaynaklarına dikkati çeken Tanpınar, Türk edebiyatına yeni ve orijinal metotlar getiren bir araştırıcı, nesillere yol gösteren bir öğretici, derin bilgi ve kültürüyle, eskinin terbiyesinden geçen modern ve üretici bir şahsiyettir. Sanatta süreklilik fikriyle halk ve divan edebiyatı hakkında yazdığı makalelerde ve edebiyat tarihinde, devir, eser ve şahsiyet bağlamında şairlerin mizacını ve hayata bakışını anlatırken teferruatlı bir üslup çalışması yapar. Tanpınar’ın bir edebiyat araştırmacısı olarak merkezinde daima edebî eser durur. Muhteva ve üslup gibi unsurlara değinen yazar, sanatkârın dünya görüşüne ve devrinin genel özelliklerine varıncaya kadar tespitlerde bulunur. Bu gibi meselelerde ileri sürdüğü görüşleriyle dikkati çeken yazarın halk ve divan edebiyatına bakışı, çok yönlü olarak ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Varlığı anlama ve adlandırma çabasında olan insan, çeşitli anlatım formlarından faydalanır. Münâzaralar, insanoğlunun yaşam hakkındaki düşüncelerini barındıran önemli anlatım formlarıdır. Münâzaralarda varlıklar konuşturulup tartıştırılır. Söz konusu varlıklar, insan olabildiği gibi, insan dışı tüm unsurlar; müstakil varlıkların yanında tabiatın işleyişinde meydana gelen oluşumlar da olabilir. Münâzaralarda adı geçen varlık formlarının konuşturulması ile onlar hakkında geniş bilgi edinme imkânı verilir. Bazı durumlarda birbirine tezatmış gibi görünen varlıkların tartıştırılması ile söz konusu varlıkların bütünlükleri işlenmeye çalışılır.

17. yüzyılın önemli şahsiyetlerinden olan Fasîh Ahmed Dede’nin Münâzara-i Rûz u Şeb isimli bir münâzarası bulunmaktadır. Münâzarada; dünya yaşamındaki gece ve gündüz unsurlarının daha iyi tanınması, birbirleriyle olan ilişkilerinin bilinmesi, algılardaki zıtlıkları ve hakikatteki birliklerinin anlaşılması işlenir.

Bu çalışmada adı geçen eser kısaca tanıtılıp eserin Latin harflerine aktarılmış okuması yapılmıştır.


Anahtar kelimeler: Rûz u Şeb, Münâzara, Rûz (Gündüz), Şeb(Gece), Fasîh


Rûz u Şeb Moot By Fasîh


Abstract

In the search of understanding and naming the existence, humanity benefits from various narrative forms. Moots are important narrative forms that include humanity’s thoughts about the life. In the moots, living creatures are spoken and discussed. These creatures may be human, nonhuman or organisms that ocur besides substentive creatures in the nature process. In the moots, it is possible to get a wide range of information about the mentioned creatures by making them to talk. However they may contrast to each other, it is aimed to handle the integrity of mentioned creatures by debating.

Fasîh Ahmed Dede, who is an important figure of 17th century, wrote a moot called Münâzara-i Rûz u Şeb. The theme of this moot is night and day phenomenons, their relations to each other, their contrast in perception and their integrity in truth.

In this paper, the mentioned work will be introduced and analyzed in the Latin letters of the work.


Keywords: Rûz u Şeb, Moot, Şeb (Night), Rûz (Day), Fasîh

Even though written in Persian, Mawlānā Jalāl al-Dīn Rūmī’s works have an undeniable effect in Turkish literature shaped in Anatolia. The migration journey of Bahā al-Dīn Walad and his followers, which started in Balkh in 1213, ends in Anatolia. The important scholars he met in cities on theAfghanistan migration route had a great impact on Mawlānā’s life. At the same time, Rūmī wrote all his works in the languages of these geographies, Persian. Mawlānā who compiled his works at the capital city of Anatolian Seljuk Empire, Konya, transcended ages and still has continued to effect. With in the reign of Sultan Murad II, among the cultural activities translation which are essential for the transfer of knowledge, gain momentum in line with the sultan’s order. Ahmad Aflākī’s Persian work Manākıb al-ārifīn, which contains extensive information about Mawlānā and the Mawlavi sect, was translated into Anatolian Turkish during this period. Translated into Turkish under the name Mahzan al-asrār was presented to Sultan Murad II. Mahzan al-asrār which is quiet important for having Old Anatolian Turkish features and vocabulary is also a primary source for Mawlavi sect. With that, the work also provides knowledge and sheds light on that period of Anatolia. Among many Persian beits there are also Persian words and sentences in the manuscript. The influence of Persian syntax on Turkish sentence structure can clearly been seen. In this presentation, we aim to make contrubution to literature by examining the context of Persian beits within text, the effect of Persian syntax on Turkish sentence structure and bilingualisim in Mahzan al-asrār.

Öz Türk edebiyatında rüya ve rüya âlemine dair manzum, mensur veya manzum-mensur karışık kaleme alınmış metin veya risâleler mevcuttur. Hâb-nâme, Hâbiyye, Vâkı'a-nâme vs. isimlerle anılan bu metinler, görülen bir rüya anlatılıyormuş gibi bir olay ya da kişi hakkında görüşlerin söylenmesine dayalıdır. XVII. asrın meşhur münşîsi Veysî (ö. 1628) tarafından te'lif edilen Hâb-nâme bu türün mühim örneklerinden birini teşkil eder. XIX. yüzyılda yaşamış ve Enderûn-ı Hümâyûn'da muallimlik vazifesinde bulunmuş Hâfız Abdüllatif Efendi de bu türde bir risâle kaleme almıştır. Bu yazıda Hâfız Abdüllatif Efendi'nin hayatı, şahsiyeti ve eserlerine dair bilinenler anlatılacak; risâlesinin şekil ve muhteva özellikleri bahis konusu edilecektir. Son kısımda ise Hâb-nâme-i Latîf'in transkripsiyonlu metnine yer verilecektir Anahtar Kelimeler: Hâb-nâme-i Latîf, Hâfız Abdüllatif Efendi, Uyku, Dua. Abstract There are texts and tracts in poetic, prose or a combination of poetic and prose related to dreams and the dream world in Turkish literature. These texts cited with names such as Hâb-nâme, Hâbiyye, Vâkı-a nâme etc. is based on an event where a dream or where views of a person are told. The Hâb-nâme of the famous writer of the XVII century, Veysî (died 1628) is an important example of this type of work. Hâfız Abdüllatif Efendi who lived in the XIX century and who undertook the mission of a master in Ender ûn-ı Hümâyun also wrote a tract in this style. This paper will recount the known life, personality and works of Hâfız Abdüllatif E fendi and is the subject of the features relating to his style and content of the work. The last section will provide a transcrib ed text of Hâb-nâme-i Latîf.

Türk Edebiyatının en geniş ve garip bir şekilde en çok göz ardı edilen alanlarından olan nesrin veya düzyazının bizce önemli meselelerinin başında, tasnifi gelmektedir. Bunun için şu tür soruları sormamız gerekir zannındayız: Nesir nasıl tasnif edilmeli, yani, nasıl sınıflandırılmalı, sınıflandırılabilir mi veya sınıflandırılamaz mı? Bilindiği üzere tasnif, bilimsel bir tasarruf olmakla, aynı zamanda ilgili alanda çalışan kişilerin haberdar olmadığı veya olamadığı konu başlıklarını ve hattâ eserleri de bildirmek bakımından ayrıca önem taşır. Bu tür bir tasniften sonra neşirlerin yapılması, yani metinlerin ilmî usûllerle ortaya çıkartılması, muhtemelen daha sağlıklı bir şekilde olacaktır. Bu meselesi henüz halledilmemiş olan nesir sahasının önemli bir başka müşkili ise genellikle, metinlerde kullanılan dilden veya üslûptan hareketle karşımıza çıkan isimlendirme kargaşasıdır. Hemen hemen elli yıldır çoğu kaynakta veya araştırmacının eserinde ısrarlı bir şekilde bahsi geçtiği için özellikle şu sorular sorulabilir: Acaba nesir veya nesir tarzı, gerçekten bu tür kaynaklarda verildiği gibi 'sâde', 'orta', 'süslü' diye adlandırılabilir mi; şâyet bu sınıflandırma doğruysa bahsi geçen tarzlar nasıl olabilir, nasıldır ya da nasıl belirlenebilir; böyle bir tasnif doğru mudur, yanlış mıdır ve belki de daha değişik sorular bâbından bu konu üzerinde konuşulmalı mı, konuşulmamalı mı? Son dönemde 'sâde' ve 'süslü' olmak üzere ikili tasnifler de görülmekle beraber, ders kitaplarında, Eski Türk Edebiyatı el kitaplarında genellikle sâde, orta ve süslü olmak üzere üçlü tasnif baskın gelmektedir. Bunun, yani böyle bir tasnif ve/veya isimlendirmenin, nereden geldiğini, kaynaklandığını takip etmek, ilk ne zaman ve kim/kimler tarafından kullandığını bulmak istediğimizde, sanırız, önce tezkirelere bakmamız gerekecektir. Acaba tezkirelerde gördüğümüz, görmediğimiz, atladığımız başlıklandırmalar veya böylesine bir tasnif var mı; Latîfî, Sehî, Âşık Çelebi, Safâyî, Sâlim vb. gibi önemli tezkirecilerin eserlerinde böyle bir sınıflandırma yapılmış mıdır diye bakmak * Prof. Dr.; Erciyes Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. * Bu yazı, 4-9 Mayıs 2009 tarihlerinde Kayseri'de 'Prof. Dr. Abdülkerim Abdülkadiroğlu Hatırasına' düzenlenen IV. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu'nda sunulan tebliğin gözden geçirilmiş ve genişletilmiş hâlidir. Düzenleme yapılırken konuşma üslûbuna olabildiğince dokunulmamaya çalışılmıştır.

Tasavvufî metinlerde alegorik üslûbun kullanımı son derece yaygındır. Bunun en önemli sebebi tasavvufî unsurların soyut anlam dünyâsının anlatımına alegorik ve sembolik üslûbun önemli kolaylaştırıcı katkı sağlıyor olmasıdır. Bu tür bir tasavvufî eser olan Şeyh Muhammed el-Ömerî’nin el-Ezhârü’l-Akdesiyye fi’l-Ulûmi’l-İlâhiye isimli eseri XVIII. yüzyıl şâirlerinden Giritli Ahmed Meâbî tarafından bir kısmının 13 varaklık mensûr tercümesinin yapılması sûretiyle edebiyatımıza kazandırılmıştır. Çalışmaya söz konusu olan tercüme Süleymâniye Kütüphânesi Giresun Yazmaları, nr. 3629’da yer almaktadır. Eser; yaratılış, anâsır-ı erbaa ve ahlât-ı erbaanın yaratılması, insan ve uzuvlarının yaratılması, kendini ve allah’ı bilmek ve bunun imkânı, allah’ın varlığının delillendirilmesi, beden ve rûhun alegorik hikâyesi, risâlenin sonuç bölümü konularının işlendiği 7 ana kısımdan oluşmaktadır. Çalışmada Ahmed Meâbî ve Şeyh Muhammed el-Ömerî hakkında bilgi verildikten sonra eserin muhtevâ incelemesi metin anlamlandırılmak sûretiyle yapılmıştır. İncelemenin sonunda risâlenin hikâye kısmında yer alan tasavvufî unsurların tablosu oluşturulmuştur. Ayrıca çalışmanın ikinci bölümünde eserin çeviriyazıya aktarımı yapılmıştır. Burada Arapça-Farsça unsurların tercümeleri yapılarak dipnotta asıl kaynakları ile birlikte verilmiştir.

Hikâye--.....  Sözdür an gelir Abıhayat, diyerek öptüğünüz dudaktan dökülür. Dudak bükerek , dudak ısırtan o tek hecede cân tenden sökülür. siyaha yırtılınca kalbi gecelerin, kanayan dudağınızı uçuklar deniz kabarır gökkubbe ile bağlarınız çözülür Çiğdem-Çayda Dudak Payı Esintileri Mayıs 2018 Sağanağa tutulmuş asude bir suskunluk, sessiz Ve gürültüden iki büklüm olmuş mumya , hareketsiz Dilin gücüyle canlanır, sözün gücüyle ölürüz biz. De ki İnsanlık hallermizdir bu ! Canlarız biz " Öyledir " dedi dalgalarını sahile vuran Deniz. Dünyevi açlıktan ziyadesiyle uzak kalarak masumiyeti koruduğu konusunda pek çok emare taşıyan o varlığın, açık yürekli halini ve gözündeki ışığı sevmişti Elektra. Heves ateşi geçince O'nun ışığın ferinin sönmesi kaygısıydı şimdi zamana yayılan. O'nun gözlerindeki pırıltıyı tebessüm esnasında yanağında oluşan çift sıra çizgileri düşündü. Özgür bir aidiyet duygusu iyice pekişti hafızasında. Birbirlerine bazen nükte olsun diye evvel zaman içinde izledikleri fi tarihli trajikomik bir Yeşilçam filme atfen Müjgansu ve Şenmercan diye hitap eden Elektra Kahkülzade hanımla Vasilus Perçemzade efendi iki iyi dostlardı. Geçmişten gelenekten ve geleneksel olandan yana fikri yönelimlerinin ne kadar uyuştuğunu bilmeseler de kendilerini aşırı ciddiye alma ve kibirlenme gibi kusurlardan olabildiğince arınmış yanlarıyla bir takım ortak yönleri ve hareketsiz kaldıklarında ikisinin de uyuşan, mızmızlanan bacakları vardı. İkisinin de birilerinin üzerine yıkılmadan özgürce yaşayabilmeyi mümkün kılma azmi bir başka müşterek yanları olablirdi.

Kısas-ı enbiya, Hz. Adem, Hz. Muhammed ve bu ikisi arasında yaşamış, ismi bilinen peygamberlerin hayatlarını ve tevhid mücadelelerini konu edinen eserlere verilen genel bir isimdir. Bu tip eserler öncelikle Arap yazınında ortaya çıkmış, daha sonra Türk edebiyatına girmiş ve telif/tercüme, manzum/mensur birçok eser kaleme alınmıştır. Bu tebliğde incelenecek olan eserin müellifi 1061/1651 yılında dört ay müddetince şeyhülislamlık vazifesini îfâ eden ve fıkıh, tefsir, edebiyat ve tarihe dair eserleri bulunan Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi (ö. 1068/1658)’dir. Bu çalışma, Abdülaziz Efendi’nin Mir’âtü’s-Safâ isimli kısas-ı enbiya türündeki eserini konu edinmektedir. Amaç, bu eserin muhtevasından ve sahip olduğu belli başlı hususiyetlerinden hareketle, Osmanlı döneminde telif edilen kısas-ı enbiya türü eserler arasındaki yerini tespit etmektir. Söz konusu amaca binâen öncelikle bu dönemde yazılmış kısas-ı enbiya kitaplarının bir listesi oluşturuldu ve taşıdıkları özelliklere göre sınıflandırıldı. Bu eserler hakkında kısa bilgilerin verilmesinin ardından Mir’âtü’s-Safâ’nın muhtevası, dil ve üslûp özellikleri ile kaynakları değerlendirildi. Sonuç olarak Mir’âtü’s-Safâ’nın sanatlı üslûbuyla okuyucuya estetik zevk vermesinin yanında ilmî bir hüviyete de sahip olması nedeniyle Osmanlı dönemindeki diğer kısas-ı enbiya kitaplarına göre oldukça farklı bir yerde durduğu tespit edildi.

Klasik Türk Edebiyatı, özellikle Fars edebiyatının etkisiyle şekillenmiş, zamanla kendi edebî dilini oluşturarak Türk edebiyatı’nın önemli bir zaman dilimine damga vurmuştur. Bu edebiyatın temel ifade vasıtası nazımdır. Nesir, daima nazmın gölgesinde ve ikinci derecede kalmış, mensur eserler daha çok tarih, coğrafya, din ilimleri, astronomi, tıp ve biyografi gibi didaktik konularda yoğunlaşmıştır. Nesir dili de amaç ve içerik bağlamında farklılıklar göstermiştir. Nesir dilinin önemli bir özelliği de şiir diline olan yakınlaşma çabasıdır. Özellikle seci vasıtasıyla sağlanan dil ahengi, manzum parçalarla nazma daha da yakınlaştırılmıştır. Mensur eserlerdeki bu manzum parçalarla ilgili çalışmalar; bir taraftan klasik Türk nesir edebiyatında geçen manzum parçaların istatistiğini çıkarmak, diğer taraftan nesir içinde nazımla kurulan anlam ve ahenk kombinezonlarını tespit etmek, son olarak Osmanlın klasik kültür alt yapısını belirlemek açısından önemlidir. Osmanlı tarihinde edebî ve ilmî hüviyetleriyle ön plâna çıkmış birçok sanatkâr, bilim adamı vardır. Abbâs Vesîm 18. yy. da yaşamış, zikredilen bu vasıfları kişiliğinde birleştirebilmiş şahsiyetlerdendir. Bu yönü, eserlerinin birçok açıdan incelenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu çerçevede Abbâs Vesîm’in edebiyat dışında kaleme aldığı tıp ve astronomi alanındaki eserlerin manzum parçalarının incelenmesi, mensur eserlerdeki manzum söyleyişi tespit etmek ve mensur eserlerin üslup özelliklerini belirlemek açısından önemlidir. Bu çalışmada, 18. yüzyıl şair ve yazarı Abbâs Vesîm’in mensur eserlerinin araştırılması, nüshalarının tespiti, bu eserlerdeki manzum parçaların transkripsiyonu ve bu parçaların biçim ve içerik açısından incelenmesi amaçlanmaktadır.

Lafızları güzelleştirmeye yönelik edebî sanatlardan olan seci‘ üslûbu, Câhiliye döneminden bil itibar yirminci asra kadar Arap toplumunda ve edebiyatında önemli bir yer işgal etmiş olup kâhinlerin sözlerinde, hitâbelerde, duâlarda, atasözlerinde, hikmetli sözlerde, mektuplarda, makâmât türü sözlerde, tercümelerde, tarihi metinlerde ve Hz. Peygamber’in sözlerinde kullanılmıştır. Ancak edebî esere güzellik katan bu seci‘ üslûbunun Kur’ân’da varlığı tartışılmış ve farklı zamanlarda değişik müellifler tarafından bu konuda farklı görüşler ve deliller ileri sürülmüştür. Bu makalede; seci‘in kısımları ve konu ile ilgili görüş belirtmiş belâgatçıların görüşleri, delilleri ve bunlardan çıkarılacak sonuçlar temel alınarak konu işlenmeye çalışılmıştır.

XVII. yüzyıl klasik Türk edebiyatının önemli bir âlim, şair, münşi ve hat sanatkârı olan Ahî-zâde'nin Terceme-i Şevâhidü'n-Nübüvve adlı eseri, İranlı şair ve âlim Abdurrahman Molla Câmî'nin Şevâhidü'n-Nübüvve adlı Hz. Peygamber’in peygamberlik delillerinin anlatıldığı eserinin tercümesidir. XVII. yüzyıl nesir geleneği içinde önemli bir yer tutan eser, Ahî-zâde'nin mütercim, müderris ve hattat kimliğinden izlerin görülebileceği, üslup bakımından dikkat çekici bir metindir. Sanatkâr, farklı mesleklerle iştigali sonucu geniş bir bilgi birikimi edinmiş ve buna bağlı olarak zengin kelime kadrosuna eserinde yer vermiştir. Ahî-zâde, kelimeler üzerinde hâkimiyet sağlamış, klasik seci yapısının yanı sıra iç seci olarak adlandırılabilecek bir seci türüyle cinaslı, iştikaklı tamlama ve bağlaçlı yapıları sıklıkla kullanmış, eş sesli ve eş anlamlı kelimeleri büyük bir maharetle bir araya getirmiştir. Ritmik ve tekrirli söyleyişe, aliterasyon ve asonanslara sıklıkla başvurması, teşbih, tezat, tensik, kalb vb. pek çok nazma özgü kabul edilen söz ve anlam sanatını başarılı bir şekilde kullanması, Ahî-zâde'nin üslubunun karakteristik hususiyetleri olarak değerlendirilebilir. Ahî-zâde’nin eserinde temel ahenk unsuru olan iç seciler, onun üslubunun en orijinal vasfıdır. Bu önemli ahenk unsuru, nesir çalışmalarında araştırmacılar tarafından ihmal edilmiştir. Çalışmada Ahî-zâde'nin nesir üslubu; seci, iç seci, edebî sanatlar ve onun nesrine özgü kimi üslup özellikleri bağlamında değerlendirilerek XVII. yüzyıl nesri içerisindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Bu makale, 1990’lı yıllardan günümüze kadar Tatar nesri nasıl gelişti, hangi konular işlendi gibi soruları cevaplamaktadır. Tatar nesri, 1990’lı yıllardan bugüne gazetecilik ruhunda yazılan nesir, otobiyografi, hatırat ve klasik nesir olarak izlenmektedir. Sovyetler dağılınca Tatar yazarları, en özel konuları dahi açıkça kaleme alıp tarihi olayları istedikleri gibi anlatabildiler. 1990’lı yıllar, Tatar edebiyatı için bir kalkınma ve millî özüne dönme noktası oldu.