UĞURCAN KAÇMAZ

"Van, Hakkari ve Şırnak illerini kapsayan "Sanatçının Ötekisi: Doğu'da Sanatçı Olmak" araştırması yaratım-üretim süreçlerine dair estetik ve politik çıkarımlar elde ediyor. Kaçmaz, araştırmasını Argonotlar'a özetledi ve iki yıl sonra yeniden değerlendirdi.

Freud açısından yas süreci, sevilen bir kişinin kaybıyla ya da kaybedilen
kişinin yerine ikamet eden kavramların kaybına verilen tepkidir fakat kişinin
öznelliğinin kaybı nedeniyle tuttuğu yas sıra dışıdır. Kişinin öznelliğini
kaybetmesi demek o öznelliği oluşturan ve onu bir arada tutan imajların,
niteliklerin, anıların, duygu ve düşüncelerin dağılması demektir. Toplumsal yapı
sayesinde bedenlenerek benlik sahibi olan özne ötekinin yetkesiyle yetkilenerek
irade-söz sahibi olur. Yetkilenme-bedenlenme sürecinin öznesi bu süreçlerin
düğümlendiği bedenlenme ve yetkilenme ağını yitirdiğinde öznelliğini
kaybedebilmektedir. Bu çalışmada kişinin yitirilen öznelliğinin yas süreci ele
alınarak öznenin kendi hakikatine yaklaştığı bedenlenme ve yetkilendirme
süreçlerinin ontolojik ve epistemolojik yönleri ortaya konulacaktır. Bedenlenme
ve yetkilenme süreçlerinin kesiştiği uzamsal alan, hakikatin açığa çıkabildiği
Lacancı bilmezlik tutkusu olgusuyla ele alınacaktır. Öznelliğin bilmezlik
tutkusuyla olan mantığının gösterilebilmesi için sahih olan ile olmayan arasında
gidip gelen itirafın epistemolojik formu ele alınacaktır. Böylelikle yası tutulan
öznelliğin sahihliği ve neliği ele alınabilecektir. Bu yas sürecini
anlamlandırabilmek adına Camus’nun Düşüş adlı metninden yola çıkılarak
kendiliğin yitirilişine ve bu kayba karşı tutulan yasın kavramsallaştırılması
gerçekleştirilecektir. Sahih olan ve olmayan arasındaki diyalektik bağlam
Lacancı psikanalizdeki bilmezlik tutkusu kavramıyla ele alınarak yitirilen
öznelliğe karşı kendiliğin yine de sahip olduğu imkânsız şey tartışmaya açılacak
ve farklı bir bedenlenme ve yetkilenme sürecine işaret edilecektir.

Bu çalışma, Aralık 2021 tarihinde başlayan CultureCIVIC: Kültür
Sanat Destek Programı kapsamında Avrupa Birliği tarafından
finanse edilen ''Sanatçının Ötekisi: Doğu'da Sanatçı Olmak''
projesinin rapor çıktısından elde edilen belirli temalar ve başlıkları  2. Uluslararası Kültür, Sanat ve Toplum Sempozyumu'nda sunulmuştur.

''Lacancı sanat anlayışının estetik değerlerini saptamak, kuramsal açıdan ele geçirilmesi güç bir zorluğu da ortaya koyar. Bu eksikli ve zorluğun nedeni, klinik ve teorinin birbirine olan bağımlılığı, kavramlarının psikanalize özgü sınırlar içermesi ve Lacan'ın genel bir sanat kuramı sunmamasıdır. Lacancı psikanalizin kliniğe bağımlı olması, onu felsefe, estetik gibi Lacan'ın da yararlandığı disiplinler içerisinde değerlendirmeye, spekülasyonlar yapmaya, yeni inşalar oluşturmaya engel değildir.''

CultureCIVIC: Kültür Sanat Destek Programı kapsamında Avrupa Birliği desteği alan proje, Aralık 2021-Eylul 2022 tarihleri arasında gerçekleşti. Türkiye’nin doğusundaki üç ilde -Van, Hakkâri, Şırnak- sanatçıların yaşadıkları sorunların sanat sosyolojisi izleği altında irdelemeyi
hedefleyen projenin araştırma süreci 10 farklı sanat dalından toplam 36 sanatçıyla derinlemesine mülakatlarla gerçekleştirildi. Bu kapsamda proje, Merkez olarak da nitelendirilen ülkemiz coğrafyasında İstanbul ve birkaç büyük şehir çerçevesine sıkışan sanat dünyasının, birbirini otorite ilan eden uzmanları, kurumları arasında kurulan sınırlı ilişkilerin,
sembolik ve maddi mübadele biçimlerinin değerleri dışında ‘farklı sanat ortamlarını’ tanımak ve onların gündemindeki tema ve sorunlara dikkat çekmek iddiasını taşımaktadır. Öyle ki bu farklı sanat ortamları merkez üzerinden tanımlanıp ‘taşra’ olarak nitelendirilmekte ve olumsuzlanmaktadır. Bu bakış açısını da gözden geçirmek üzere proje, merkez- taşra ayrımının geçerliliğini saptama amacıyla bir de Türkiye genelinde sanatçılara açık bir anket çalışması yürüttü.

Araştırma sahaları ve katılımcılar tarafından ortaya konulan, sorunsallaştırılan en temel şey
eksiklikler ve yetersizlikler. Hem üretim alanları açısından hem de kent kültürü, kent hafızası
ve kent imgesinin eksikliği, aynı zamanda taşra ile merkez arasındaki farkı görünür kıldığı
tespit edildi. Bu eksiklikler birbiriyle bağlantılı dört başlık altında toplanmıştır.
1. Üretim sürecine bağlı engeller
2. Kentsel mekânın alt yapısına bağlı maddi olanakların eksikliği
3. Kültür sanat faaliyetlerinin üretimiyle ortaya çıkan ürünün yani sanat nesnesinin ve
sanatçı kimliğinin ekonomik ve sembolik olarak artı değer eksikliği
4. Destek sorunu.

8-13 Mayıs 2023 tarihinde Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nin düzenlediği II.Sanatın Ritmi Uluslararası Sanat Sempozyumu ve Sergisi'nde sunduğum "BEDENİN MEKANSALLAŞMASI: BEDENSEL DENEYİME DAYALI MEKAN YARATIMI" başlıklı bildiri özet metni.