Dobroslawa Wezowicz-Ziolkowska

From the perspective of Cultural Studies, the concept of meme proposed by Richard Dawkins and defined as a unit of cultural transfer, which equates imitation, is imprecise and inadeqaute considering our contemporary knowledge of culture, cultural transfer and cultural memory. The reinterpretation of the definition of meme presented in the article aims to specify it for the benefit of the theory of culture. The author analizes the anthropological concepts of cultural transfer, incorporating in it Jan Assmann’s theory of memory, and deferentiating between a meme understood as the smallest unit of cultural information, which undergoes rewriting in the deep structures of the cultural systems (cultural codes); a meme as a fragment of communicative memory, a unit of multiplying types of communicative behaviour (also in media); and finally a meme as a material junction of cultural memory of things

The Wawel Dragon is one of the cultural symbols not only of Kraków but of the entire Poland. It has been brought up in literature as a fact, both historical and natural, for the first time by Wincenty Kadłubek (Historia Polonica, 12th century). In 19th century scientific investigations pushed it into the world of legends. Later on it became an inspiration in various fields of art, but in 2010 it surprisingly came back into the field of science as a new species of dinosaurs, Smok wawelski. On the one hand, this use of a pre-existing proper name to define a species of a fossil animal violates rules generally accepted in science, on the other, it is a very interesting phenomenon from the perspective of memetic evolution. This paper explains pathways of replication, durability and driving force of the Wawel Dragon meme and its return from a legendary to scientific existence. The authors present a thesis that thanks to semantic confusion (which is enough to blur the line between reality ...

<p>The basic thesis of the article is a presumption that one of the features of modern culture is permanent state of transgression not without consequence for human subject and accompanying them auto image. The author characterizes hypermodernity (from the perspective of Marc Augé’s theory as well as other concepts) and tries to show that the outcome of long-lasting staying in a transgressive phase is not  only the appearance of a new type of human being called here vehicular but also the development of a state of readiness for cosmic expansion- new  exodus of our species used to staying in spaces of transit.</p

Dobroslawa Wezowicz-Ziolkowska ORCID: 0000-0001-8423-9198 Uniwersytet Śląski, Wydzial Filologiczny, Instytut Nauk o Kulturze i Studiow Interdyscyplinarnych Abstract What Is It Like to Be a Bat? Reflections upon the Reading of Thomas Nagel’s Essay The article asks questions about the human cognitive abilities – how it is to be an animal of a species different from one’s own. Using as a basis the doubts of the philosopher Thomas Nagel, the author proceeds to discuss the standpoint of  ethnologists Frans de Waal and Konrad Lorenz, who accept the limitations of the human cognitive apparatus and language, with the help of which we describe what we call the “animal.” The author suggests that the problem of contemporary humanities and animal studies lies not  in anthropodenial, but in anthropomorphism, rooted in the centrism typical of our species, which seems impossible to overcome. The author also proposes a thesis that the way to overcome this issue is for people to gain knowledge about...

<p>Od czasów, w których człowiek, pokonawszy próg zwierzęcej niemocy swoich przodków do dawania artystycznego świadectwa myśli o sobie samym i otaczającym go świecie, czyli – powiedzmy – od około 40 tys. lat p.n.e., idea transgresywnych pragnień naszego gatunku, a nawet transgresyjnej istoty całej natury zaczęła być jawnie obecna w sztuce. Zapewne jeszcze wcześniej, choć tu świadectw archeologicznych brak, pojawiła się w opowieściach i rytuałach. Jej widoczne ślady znajdujemy w wyobrażeniach pikturalnych z górnego paleolitu (Jaskinia Chauveta w dolinie Rodanu, około 30 tys. p.n.e.; jaskinia Nerja w Hiszpanii, datowana na 43 tys. lat), jest z nami, gdy śledzimy wizerunki bogów najstarszych kultur neolitycznych i najpierwotniejszych rytów religijnych, typowych dla tzw. społeczeństw pierwotnych. Oto wizerunek tancerza z groty des Trois Freres (Midi-Pyrénées, Ariege, datowanie – około 14 tys. lat), przedstawiający postać o ludzkim korpusie, z uszami i rogami jelenia oraz ogonem konia, zwany Dieu Cornu, oto Petit Sorcier à l'arc musical – grający na prehistorycznym instrumencie osobnik z bizonimi rogami i końskim ogonem (w tym samym kompleksie Midi-Pyrénées), oto ptasiogłowy ranny mężczyzna z groty Lascaux (około 15 tys. p.n.e.). Theriocephaliczni bogowie starożytnego Egiptu i Mezopotamii (6 tys. – 4 tys. lat p.n.e.), starogreckie centaury i syreny, afrykańscy ludzie-szakale, ludzie-leopardy, człowiek-rekin z Oceanii… et cetera, et cetera. Wszystkie te wyobrażenia i wizerunki łączą w zdumiewającą jedność ludzi, zwierzęta i rośliny, budując obraz przenikalności, homogeniczności, wspólnoty bytów, dla których osobność jest jeszcze bardzo odległą, a być może nawet – z gruntu – obcą ideą. Transformacja, płynność granic, otwartość ciał i ich zmienność leżą u źródeł najwcześniejszego poznania i opisania świata. Odnajdujemy je także w najstarszych opowieściach, mitach i bajkach wszystkich narodów świata. Nie ma w nich żadnych przeszkód, aby człowiek zmieniał się w hienę, lwa, wilka, ptaka, pszczołę, wilk w lesiste/skaliste wzgórze, laska w węża, a wojownicy (achajscy) w świnie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby żaba nie mogła przeobrazić się w królewicza, człowiek w kamień, a rozrzucone po ziemi kamienie w zastępy wojska. Wszystko to dowodzi, że pytanie o granice bio-interwencji, bio-manipulacji, bio-transfiguracji i bio-modyfikacji, ostatnio coraz częściej stawiane przez naukę, etykę i politykę, ale i sztukę, pytanie o prawa i granice ciał/bytów, nie tylko ludzkich zresztą, nie może i nie powinno koncentrować się wyłącznie na współczesności, często charakteryzowanej właśnie poprzez „typowe” dla niej lęki i nadzieje, wiązane z biotechnologiami oraz wizjami kresu człowieka i kresu kultury, których dowodem ma być między innymi skłonność ku przekraczaniu granic fizjologii.</p

Memetyka to jedna ze współczesnych teorii kultury. Przyjmuje ona, że zasadniczym mechanizmem replikacji informacji pozagenetycznej jest naśladownictwo (Dawkins 1976), a życie społeczne i kultura to wynik podatności naszych umysłów na jednostki naśladownictwa – memy. Artykuł stanowi krytyczną syntezę stanowiska memetyków wobec ludzkiego mimetyzmu i przybliżając inne (filozoficzne, socjologiczne, antropologiczne, psychologiczne i neurobiologiczne) koncepcje naśladownictwa, zmierza do ugruntowania wyjściowej tezy memetyki, że człowiek jest zwierzęciem mimetycznym.

The article presents the concept of race developed in 1913–1938 by the so-called Lviv typological school, constituting one of the factions of the then actively developed Polish anthropology. The author discusses the concepts of this school in the broad context of the era, stating that the concepts of the school, including the concepts of its founder – Jan Czekanowski, built on the grounds of the Mendelian inheritance theory and fascination with quantitative methods, despite seeking objectivity were determined by the then spreading idea of human racial diversity.

The article presents the static and the dynamic models of relations between genes, memes and culture. The static model reflects three phases of pre-scientific and scientific thinking about relations between the components, showing that in Phase I (between 5th century BC and the beginning of the 20th century) the influence was thought to be only in one direction, from genes to culture. An extreme case of such thinking was the idea of eugenics. Phase II was a period of dominance of the Standard Social Science Model which treats culture independently from biology. In this phase genes and culture are disjoint sets. Development of Neo-Darwinism and the so-called New Synthesis brought these two components together, outlining the third phase of their relations. Phase III brings the discovery of meme and of another sphere of life evolving on Earth - infosphere. The author distinguishes two kinds of information: genetic and non-genetic (protocultures, cultures and cybercultures). The dynamic...

Artykuł podejmuje próbę reinterpretacji teorii daru Marcela Maussa poprzez odwołanie do współczesnych rozstrzygnięć nauk przyrodniczych – biologii ewolucyjnej, neuronauki i psychologii ewolucyjnej. Przypomina główne założenia teorii wymiany, opartej wg Maussa na zasadzie do ut des, wskazuje na przyczyny jej aktualności oraz stawia tezę, że założenia Maussa odnośnie moralności, na której budują się relacje społeczne, mają podstawy ewolucyjne. Teza ta zostaje dowiedziona w oparciu o wiedzę współczesnej biologii

The basic thesis of the article is a presumption that one of the features of modern culture is permanent state of transgression not without consequence for human subject and accompanying them auto image. The author characterizes hypermodernity (from the perspective of Marc Auge’s theory as well as other concepts) and tries to show that the outcome of long-lasting staying in a transgressive phase is not only the appearance of a new type of human being called here vehicular but also the development of a state of readiness for cosmic expansion- new exodus of our species used to staying in spaces of transit

Celem artykułu jest namysł nad kulturą ludową w kontekście wiedzy o pamięci i wiedzy o przeszłości, pogłębiony o refleksję nad mechanizmami zawłaszczania przeszłości podrzędnych przez dyskursy grup dominujących. Autorka stawia tezę, że tradycyjna kultura ludowa (zwana też chłopską) jest obecnie kulturą bez podmiotu, a ideologiczne sito selekcji i procesy globalizacyjne przyczyniły się do zapomnienia/wyparcia całych jej obszarów, zachowując wybiorczo jedynie to, co łatwo może podlegać jej instytucjonalnej restytucji. Wskazując na uwikłania procesu restytuowania w polityki pamięci zawłaszczającej, podejmuje też polemikę ze stanowiskiem Barbary Fatygi, której zdaniem kultura ludowa jest współczesną kulturą popularną. Folk Culture – Restitution or Appropriation? The objective of the article is reflection on folk culture in the context of knowledge about the memory and knowledge about the past, deepened by the contemplation of mechanisms that appropriate the secondary pasts through the d...

5 tytuł artykułu: Do ut des. Teoria daru Marcela Maussa a biologia współpracy autor / autorzy: Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska źródło: "Laboratorium Kultury" 5 (2016), s. 71-95 wersja pdf: http://www.laboratoriumkultury.us.edu.pl/pdf/LK-2016-4_ziolkowska.pdf afiliacja autora / autorów: Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Filologiczny, Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych, Zakład Teorii i Historii Kultury słowa klucze: biologia współpracy, altruizm zwierzęcy, wymiana świadczeń, genetyka, neuronauki abstrakt: (na początku artykułu) article title: Do ut des. Marcel Mauss' theory of gift and the biology of cooperation author / authors: Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska source: "Laboratorium Kultury" 5 (2016), pp. 71-95 pdf version:

[…] znajdujemy się w osobliwym stanie, który określiłbym jako "pozmąceniowy", w którym ekumenizm […] ustępuje miejsca ostrym sporom o słowo, świat i relacje pomiędzy nimi 1. Tytułem wstępu Przywołany w tytule termin "darwinizm kosmiczny", powszechniej znany jako Universal Darwinism, wymaga kilku słów wyjaśnienia, bez którego ciąg dalszy tego wywodu, mający doprowadzić do fi nalnego pytania o wpływ kry-jących się za nim treści na możliwość zmiany paradygmatu antropologicznego, chyba nie byłby w pełni uzasadniony. Zacznijmy zatem od tego, że termin ten w sposób oczywisty odnosi się do teorii ewolucji, celnie i prosto wyartykułowanej przez Karola Darwina w dziele O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt w 1859 roku. Teoria ta wyjaśniała pojawienie się życia na Ziemi i jego stałe różnicowanie się za pomocą ślepego, biologicz-nego mechanizmu, opartego na doborze naturalnym, czyli istnieniu presji śro-dowiskowej i przystosowywaniu się organizmów walczących o przetrwanie. Walka taka, w przekonaniu Darwina, musiała zachodzić, czego dowodem była dla niego ciągła obecność niektórych, bardzo starych form życia, jak np. gadów Galapagos, a z drugiej strony nieobecność innych, kiedyś licznych, np. żubrów na Litwie, których zanik tłumaczył badacz ich przegraną w konkurencji z inny-mi gatunkami, stanowiącymi istotny składnik środowiska 2. Ewolucjonistyczna 1 A. Appadurai, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, tł. M. Ozie-wicz, Kraków 2005, s. 80. 2 K. Darwin, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywa-niu się doskonalszych ras w walce o byt, tł. S. Dickstein, J. Nusbaum, Warszawa 2006, s. 123 i n.