Bireycilik

Modernleşme sürecinde toplumlarda yaşanan bazı kırılma veya değişimlerin geleneksel olan kolektif bağları çözdüğü ve giderek artan bir bireyselleşmeye, parçalanmaya ve yabancılaşmaya neden olduğu iddia edilmektedir. Bu değişimlerin de en belirgin şekilde aile ve evlilik yapısında ve bireylerin bunlara ilişkin tutumlarında gözlemlenebileceği varsayılmaktadır. Bu yönde, makalede kolektivite ve bireycilik tartışması temelinde Türkiye’de belirlenen örneklem üzerinden bireylerin aile olgusuna yönelik değer atıfları, evliliğe ve çocuk sahibi olmaya yönelik tercih ve tutumlarının ne yönde olduğunun ampirik düzeyde tespit edilmesi amaçlanmıştır. Dolayısıyla, aile ve evlilik kurumunun geleceğine dair ne derece kaygılanmamız gerektiğine dair bir tartışmanın makro düzeydeki kurumsal düzeydeki istatistiklerden faydalanılarak ve belirlenen örneklem üzerinden elde edilen nicel temeldeki ampirik verilere dayalı olarak yapılmasına çalışılmıştır. Sonuçlara göre, bireyselliğe dayalı yaşam biçimleri bireylere her geçen gün daha kariyer odaklı, başarı odaklı ve pragmatik davranmalarını zorunlu hissettirmektedir. Yaygınlaşan bu davranış kalıpları aynı zamanda bireylerin kolektif bağlar veya aidiyetler inşa etmesini sağlayan aile ve evlilik kurumuna yönelik bakışını da şekillendirmekte ve bu kurumlara karşı mesafeli durmalarına yol açabilmektedir. Bu durum da evlilik, çocuk sayısı ve boşanmaya dair istatistiklere yansımaktadır. Şunu da belirtmek gerekiyor ki bireylerin toplu olarak birbirlerini gözetme ve birbirlerine fiziksel ve duygusal destek sağlama sorumluluklarının yitirilmiş olduğu görünen bireyselliğin öncelendiği bir toplumda, insanların her şeye rağmen bir güç ve destek kaynağı olarak evliliğe başvurdukları da bir gerçektir. Lakin, bireysel yaşam tarzının yarattığı kriz ve bunalımlar evlilikleri veya aile birlikteliğini bir o kadar kırılgan ve zayıf hale getirmektedir. Belki de modern çağın evliliklerine ya da aile yapısına ilişkin beklentiler ve talepler göz önünde bulundurulduğunda evlenmenin ve çocuk sahibi olmanın ötelenmesi, boşanma oranlarının yüksek olması, dolayısıyla da ailenin giderek küçülerek ve değer kaybederek ayakta kalmaya devam etmesi bu anlamda çok şaşırtıcı değildir.

Türkiye’de Tek Parti Dönemi olarak adlandırılan 1923 ilâ 1946 yılları arasında sadece milliyetçi, devletçi ve sosyalist görüşlerin hâkim olduğuna ilişkin genel bir kanaat bulunmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar bu dönemde mezkûr ideolojilerle birlikte liberal görüşlerin de etkin konuma sahip olduğunu göstermektedir. Nitekim Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında siyasî, idarî ve akademik sahada önemli görevler üstlenmiş Ahmet Ağaoğlu’nun fikirleri incelendiğinde, liberal düşüncenin Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki durumu ve etkinliği hususunda belirli bir görüşe ulaşmak mümkündür. Ahmet Ağaoğlu, bir fikir adamı olduğu kadar aynı zamanda aktif siyasetin de içine yer almış birisidir. Bu nedenle onun liberalizmle olan ilişkisi sadece entelektüel bir ilgiyle sınırlı kalmamakta ve ‘devleti kurtarmak’ eksenindeki Türk modernleşmesinin temel kaygısıyla kesişmektedir. Bu çalışmamızda eserlerinden hareketle Ağaoğlu’nun bireycilik, hürriyet, demokrasi ve devletçilik kavramlarını nasıl yorumladığı ve de Kemalizm’i liberal açıdan yorumlama gayreti incelenecektir.

Özet: Bu çalışmada laik bir liberal sistem içerisinde hukuki süreçte dini gerekçelerin sınırlandırılması gerektiği görüşü ile bu yöndeki girişimleri destekleyen görüşler ele alınmaktadır. Liberal bir laik sistemde devlet, tüm inançlar karşısında tarafsız olmalıdır. Bu tarafsızlık, devletin kararlarında, akıl ve bilim ile tüm toplum tarafından paylaşılan öncüllere dayanmasını gerekli kılar. Çünkü dini iddialar toplumun o dine mensup olmayan ya da dindar olmayan gruplarını ikna edemez, bu iddialar bu kişi grupları bakımından makul karşılanmaz. Bu durumda dini gerekçelerle kabul edilen yasalara bu kişilerin rıza göstermesi mümkün değildir. Rızaya dayanmayan bir yasanın
dayatılması ise demokratik değildir. Diğer yandan özellikle semavi dinler günümüzde halen toplumları etkilemektedir. Bu nedenle dini kaideler doğrudan olmasa bile toplum üzerindeki etkileri nedeniyle hukuk ve politika ile ilişki içerisinde kalmaya devam etmektedir. Yasama ve yürütme üyeleri, belirli konulara ilişkin görüşlerini dini
hassasiyetleri çerçevesinde şekillendirebilmektedir. Zaman zaman da bu hassasiyetlerini dini argümanlar ile de destekleyebilmektedir. Dindar politikacıların ya da dini gerekçeleri savunanların dini gerekçelerin sınırlandırılmasına yönelik itirazları ise dinin bir bütün olarak akıl ile çelişmediği, dini gerekçelerin dışlanmasının ayrımcılık ortaya çıkardığı, kamusal aklın tek başına kavramsallaştırmada dini gerekçeler kadar güçlü olmadığı, dinin çoğulculuğa katkı sağladığı ve insan haklarının genişlemesinde dindarların da katkısı olduğu şeklindedir.

Bireyi ele aldığımız bu sayıda modern toplumun nüvesini oluşturan bireyin hem kuramsal hem de pratik sınırları ele alınmaya çalışılmaktadır. Siyasal kuram ve uygulamada birey ve bireyselleşmenin ne olduğu özellikle liberal, cumhuriyetçi ve muhafazakâr yaklaşımlar çerçevesinde farklı makalelerde derinlemesine analiz edilmektedir. Tüm bu analizler, bize, bireyin günümüz toplumu, siyasal ve hukukî sistemi için ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Tabii bu tartışmaların Türkiye’ye yansımaları da belirli ölçüde ele alınmaktadır.

Nuri Bilge Ceylan’ın ilk dönem filmlerinde hem konu hem edebi üslup hem de ana karakterlerin, birbirine yakın ve benzer olduğu görülür. Her üç denklemde ortaya çıkan benzerliğin ana kaynağı ise Ceylan poetikasına has palimpsestvari ilişkinin mevcudiyetiyle açıklanabilir. Bu makalede, Ceylan’ın hem ana karakterleri arasındaki benzerlikler hem de bir özne olarak ortak bir noktada bütünleşen bu ana karakterler ile edebiyat tarihinde bireyciliğe dair belirgin motiflerin arketipleri olan mitik figürler arasındaki ilişkiler ele alınmış, incelenmiş, bu motiflerin Ceylan filmlerindeki işlevi izah edilmiştir.

Bu araştırmada, Ankara ili kamu ilkokullarında görev yapmakta olan müdürlerin paternalist liderlik davranışları ile Hofstede'nin güç mesafesi, kolektivizm, erillik, belirsizlikten kaçınma ve uzun erimlilik şeklindeki kültür boyutları arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre belirlenmesi amaçlanmıştır. "Nedensel karşılaştırma" ve "ilişkisel tarama" desenlerinin birlikte kullanıldığı betimleyici modelde yapılan bu araştırma, nicel yöntemler kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın hedef evreni, 2015-2016 eğitim öğretim yılında Ankara ilindeki dokuz merkez ilçedeki 452 kamu ilkokulunda görevli 13.657 öğretmenden oluşmaktadır. Hedef evren "tabakalı örnekleme" yöntemiyle belirlenmiş 700 kişilik bir örneklemle temsil edilmiştir. Araştırmanın verileri, geliştirilen Paternalist Yönetici Davranışları Ölçeği (PAYDA) ve Türkçe'ye uyarlanan Hofstede'nin kültür boyutları baz alınarak Yoo, Donthu ve Lenartowicz (2011) tarafından geliştirilen "Bireysel Kültürel Değerler Ölçeği (CVSCALE-Individual Cultural Values Scale)" aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırmada, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarını orta düzeyde sergiledikleri sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuca göre okul müdürleri, okulda bir aile havası oluşturma, hayırsever davranışlar sergileme, otoriter yaklaşımlara başvurma, çalışanlarını yetersiz görme ve onlara müdahale etme boyutlarındaki davranışları bazen sergilemektedirler. Katılımcıların müdürlerin paternalist liderlik yaklaşımlarına ilişkin görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre anlamlı şekilde farklılaştığı ancak medeni durum, öğrenim düzeyi, branş, kuşak, yaşamın daha çok geçirildiği yer ve kıdem değişkenlerine göre farklılaşmadığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerden oluşan katılımcı grubun güç mesafesine ilişkin algıları orta düzeyin altında iken kolektivizm, uzun erimlilik ve belirsizlikten kaçınma boyutlarında yüksektir. Araştırmada, katılımcıların erillik boyutuna yönelik algılarının orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların görüşlerinin araştırmada yer alan cinsiyet, medeni durum, öğrenim düzeyi, branş, yaşamın daha çok geçirildiği yer, kuşak ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı olup olmadığı her bir kültür boyutunda ele alınmıştır. Araştırmada paternalist liderliğin aile havası ile hayırseverlik boyutları arasında güçlü düzeyde pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Buna göre okul müdürünün okullarda bir aile havası oluşturmaya ilişkin davranış düzeyi arttıkça, hayırseverlik düzeyi de güçlü biçimde artmaktadır. Öte yandan aile havası ile otoriterlik, müdahalecilik ve yetersiz görme boyutları arasında negatif yönde bir ilişki söz konusudur. Benzer biçimde hayırseverlik ile otoriterlik, müdahalecilik ve yetersiz görme boyutları arasında da negatif yönde orta düzeye yakın bir ilişki tespit edilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular, paternalist liderliğin otoriterlik, müdahalecilik ve yetersiz görme boyutları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Kültür boyutlarından güç mesafesi, belirsizlikten kaçınma, kolektivizm, uzun erimlilik ve erillik boyutlarının her biri ile paternalist liderlik arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Buna göre güç mesafesi, belirsizlikten kaçınma, kolektivizm, uzun erimlilik ve erillik toplumsal kültür boyutlarından herhangi birinin artması, paternalist liderlik davranışlarını düşük düzeyde de olsa artırmaktadır.


The aim of this research is to determine the relationship between the paternalistic leadership behaviours of principles working in Ankara city public primary schools and the culture dimensions such as Hofstede's power distance, collectivism, masculinity, uncertainty avoidance and long term orientation, in accordance with teachers' views. This research, in which "causal comparative" research and "relational research" were used together, has been realized with quantitative methods. The target population of the study consists of 13,657 teachers in 452 public primary schools in nine central districts of Ankara in the academic year of 2015-2016. The target population was represented by a sample of 700 people identified by the "stratified sampling" method. Research data were gathered on the basis of Paternalist Manager Behaviour Scale, and "CVSCALE-Individual Cultural Values Scale" (developed by Yoo, Donthu and Lenartowicz (2011), which was adapted into Turkish. It was concluded in the research that the principles had presented middle level of paternalist leadership behaviours. According to this result, sometimes the principles have had behaviour levels and actions to form a family-like atmosphere at the school, demonstrate benevolente behaviour, use authoritative approaches, see the employees insufficient and intervene with them. It was found that the participants' views on principles related to paternalist leadership approaches had changed in gender variable, but had not changed in marital status, education level, branch, generation, place mostly lived and seniority variables significiantly. Participant group of teachers' perceptions related to power distance are below mid-level whereas they are high in collectivism, long term orientation, and uncertainty avoidance levels. It was concluded in the research that perception levels of participants about masculinity level had been middle. In every culture dimension, it was discussed whether views of participants had been significant according to variables such as gender, marital status, education level, branch, place mostly lived, generation and seniority that had taken place in the research. It was found out in the research that there had been a positive and significant relationship between dimensions of family atmosphere and charitableness of paternalist leadership. Consequently, as behaviour level of a school principle trying to create a family-like atmosphere at schools increases, charitableness level significantly increases, too. On the other hand, there is a negative relationship between family atmosphere and interventionism and insufficiency dimensions. In a similar way, it was seen that there had been a negative and almost mid-level relationship between charitableness and authoritativeness and interventionism and insufficiency dimensions. On the other hand,it was seen that there had been a positive relationship between authoritativeness and interventionism and insufficiency dimensions. It was determined that there had been a positive and significant relationship in every single one of culture dimensions and paternalist leadership. Accordingly, an increase in any public culture dimensions of power distance, uncertainty avoidance, collectivism, long-term orientation, masculinity slightly causes an increase in paternalist leadership behaviours.

Bu çalışma, Türkiyede bir üniversitede çalışan araştırma görevlilerinin örgütlerine yönelik bireycil-toplumcul örgüt algılayışlarının üniversite içerisinde bilgi yönetimi etkinliğinde algılanan örgüt desteğinin aracı değişken rolüne yönelik ilişkiyi ortaya koymayı amaçlamıştır. Araştırma sonuçları araştırma görevlilerinin örgütlerine yönelik toplumcul örgüt algıları ile bilgi yönetimi etkinliği arasındaki ilişkide algılanan örgüt desteğinin tam aracı değişken rolü olduğunu ve araştırma görevlilerinin demografik özellikleri ile algılanan örgüt desteği ve bilgi yönetimi etkinliği arasında anlamlı ilişkiler olduğunu ortaya koymuştur.

In this study, concept of knowledge management in collectivist-individualist culture and the mediating role of perceived organizational support are discussed. This study includes a research concluded by research assistants who work one of the universities in Turkey. The results show that perceived organizational support is fully mediated effects on the relationship between employees’ perception of collectivist organization and knowledge management effectiveness. Additionally, results reveal significant differences in relationship with demographic characteristics and perceived organizational support and knowledge management effectiveness.

Bu araştırmanın amacı, ilahiyat fakültesi öğrencilerinde kültür boyutları ile temel değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi, değerlerin bireycilik ve toplulukçuluk kültürünü yordama durumunun analiz edilmesidir. Bu amacı gerçekleştirmek üzere model olarak, ilişkisel tarama yöntemi kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak ise Bireycilik-Toplulukçuluk Ölçeği (BTÖ) ile birlikte Portre Değerler Anketi (PDA57) kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu İlahiyat Fakültesi lisans öğrencileri oluştururken, örneklemi 2019-2020 öğretim yılı güz döneminde bu fakültenin farklı sınıflarında okuyan toplam 440 öğrenciden oluşmaktadır. Araştırma sonucunda, kültür boyutları ile temel değerler arasında çeşitli düzeylerde ve anlamlı korelasyon tespit edilmiş olup, temel değerlerin bireycilik ve toplulukçuluk kültürünün anlamlı yordayıcıları olduğu gözlenmiştir.

This study aims to examine the relationship between cultural dimensions and basic individual values in theology students and to analyze the predictive status of values on individualism and collectivism. To achieve this goal, the relational survey model was used. Portrait Values Questionnaire (PVQ57) and Individualism-Collectivism (IND-COL) Scale were used as the data collection tools. The universe of the research was determined by Necmettin Erbakan University Faculty of Theology undergraduate students, the sample of the study consisted of 440 students studying in the Necmettin Erbakan University Faculty of Theology during the fall semester of the 2019–2020 academic year. As a result of the research, a significant correlation was determined at various levels between cultural dimensions and basic individual values, and it was observed that basic values were significant predictors of individualism and collectivism.

Özet 16.yy.da başlayan Aydınlanma Çağı ve 18.yy.da yaşanan Sanayi Devrimi, ilk başta Avrupa kıtası olmak üzere tüm dünyada hızlı bir değişim hareketine dönüşmüştür. Özellikle Sanayi Devrimi'nin etkisiyle gelişen savaş sanayi ve geliştirilen silah teknolojileri sonucunda 20.yy.a gelindiğinde art arda iki dünya savaşı yaşanmış, Avrupa'da ortaya çıkan faşizm olgusu milyonlarca insanın katledilmesiyle sonuçlanmıştır. İnsanlık tarihinde ilk defa yaşanan dünya savaşları, özellikle İkinci Dünya Savaşı'nda atom bombasının kullanılmasının da etkisiyle insan yaşamında büyük bir buhran ve boşluk duygusuna sebep olmuştur. Kapital sermayenin tüm dünyaya egemen olması, hız kazanan küreselleşme ve metalaşma olguları bireyler arası yabancılaşmayı arttırmıştır. Kapitalizmin daha fazla kar ve daha fazla ürün satışı hedefini hayata geçirebilmek için uygulamaya koyulan bireyci yaşam politikaları Horkheimer'ın deyimiyle; bireyciliğin sonucunda bireyin ölümü ile sonuçlanmaktadır. Roy Andersson'un Yaşayanlar Üçlemesi 21.yy. insanın yaşamındaki anlam yitimi, yabancılaşma ve toplumdaki iktidar ilişkileri gibi olguları açık bir şekilde gözlemleme olanağı sunduğu için örneklem olarak seçilmiştir. Bu çalışmada 16.yy.da Avrupa'da başlayan Aydınlanma hareketinin ortaya çıkışından beş yüz yıl sonra yine Avrupa kıtasında ne gibi değişikliklere yol açmış olabileceği, Foucault'nun Özne ve İktidar kavramları ve Horkheimer'ın "bireyciliğin sonucunda bireyin ölümü" söylemi üzerinden Yaşayanlar Üçlemesinde analiz edilecektir. Ayrıca bu çalışmanın, Roy Andersson sinemasının genel hatlarını ortaya çıkartarak alana katkı sağlaması beklenmektedir.