Early Modern Greek Enlightenment

Albeit Alexander Mavrocordatos’ work is dated in the Pre-Enlightenment Era (†1709) of the Modern Greek World, when the influence of the prose genres fixed during the Byzantine Period was generally still dominant within the 17th century circle of the Greek speaking scholars of the Ottoman Empire, the generic identity and style we nowadays discover after reading his writings differs in some aspects from that of the aforementioned group. Without being an exception as many other Greeks, his contact with the western world (studies in Italy and relations both in personal as well as on an official political-diplomatic level) leaves clear marks on his texts as well, and not only on his life. The western literary and generic or, more generally, discursive tradition is in osmosis with his local familiar byzantine or ancient Greek tradition, as can be seen by some indirectly emerging experimentations, which can be characterized as forerunners of the Enlightenment Era for the Greeks, that comes right after very few years. I think that it is no accident that the first writer to appear and to be considered clearly within the frame of early Enlightenment Era is his very son, Nikolaos Mavrocordatos. The texts examined in the present paper are his  preface in his History of Judaism and some of the letters he wrote during the siege of Belgrade.

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται οι προσωπικότητες των Ῥωμαϊκῶν, της ρωμαϊκής, δηλαδή, ιστορίας του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του αποκαλούμενου «ἐξ Ἀπορρήτων» (1641-1709). Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά σε ζητήματα, όπως: α) τα θέματα που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τον Φαναριώτη ιστορικό και τα οποία προβάλλει κατά τις περιγραφές του, β) η στάση του ίδιου απέναντι στις προσωπικότητες της ρωμαϊκής του ιστορίας, γ) η θέση αυτών των περιγραφών εντός της ιστορικής αφήγησης και η λειτουργία τους, σε σχέση με τον βασικό σκοπό της συγγραφής του συγκεκριμένου ιστορικού έργου.

Σας καλούμε στην πρώτη διάλεξη που θα πραγματοποιήσει ο καθ. Tudor Dinu (Πανεπιστήμιο Βουκουρεστίου) με θέμα: «Πολιτική και διοίκηση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Ο Δημήτριος Καντεμίρης αντιμέτωπος με το Νικόλαο Μαυροκορδάτο στις αρχές του 18ου αιώνα». Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας Skype for Business την Πέμπτη 14 Ιανουαρίου στις 18:00 στον σύνδεσμο: https://meet.lync.com/duth/nmavrelo/OQXI8HN6

Πλήθος Ελλήνων λογίων που σπούδασαν στο εξωτερικό επηρεάστηκαν από τις ιδέες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, τις οποίες θέλησαν να μεταφέρουν στον ελλαδικό χώρο για να αναδιοργανώσουν την ελληνική παιδεία και να αφυπνίσουν το ελληνικό έθνος, απαγκιστρώνοντάς το από τις δεισιδαιμονίες και την αμάθεια. Πολλοί ήταν αυτοί που υιοθέτησαν στο σύνολό τους τις νέες ιδέες, ενώ άλλοι διατήρησαν μία πιο μετριοπαθή στάση, επιχειρώντας να συγκεράσουν τον αριστοτελισμό με τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Η Εκκλησία, αλλά και συντηρητικοί κοσμικοί κύκλοι, αντέδρασαν έντονα στην παρέκκλιση από την παράδοση και το ορθόδοξο δόγμα, φτάνοντας στο σημείο να αφορίσουν λογίους. Οι επιθέσεις, ωστόσο, δεν ήταν οργανωμένες αλλά μεμονωμένες, με αποτέλεσμα να οδηγηθούν σε αποτυχία και να επικρατήσουν σταδιακά κάποιες από τις ιδέες του Διαφωτισμού στο νέο ελληνικό κράτος που συστάθηκε μετά την επανάσταση.

Σας καλούμε στην δεύτερη διάλεξη που θα πραγματοποιήσει η Θεοδώρα Γρηγοριάδου (μεταδιδάκτωρ του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας και μέλος του εργαστηρίου μας, μέλος της ερευνητικής ομάδας Dialogyca BDDH, eProMyR (IUMP) του Universidad Complutense de Madrid) με θέμα: «Baltasar Gracián y Morales, El Criticón. Μια μεταφραστική διαδρομή: Σαραγόσα, 1651 – Παρίσι, 1696 – Ιάσιο, 1754».


Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά μέσω της πλατφόρμας Skype for Business την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου στις 19:00 στον σύνδεσμο:  https://meet.lync.com/duth/nmavrelo/LYFM3ZVF

Ο διευθυντής του Εργαστηρίου
Καθ. Νικόλαος Μαυρέλος

Summary:
The relation between N. Mavrocordatos, Voevod (Prince) of Wallachia, and M. Schendos Vanderbech, doctor of Greek origin who worked for the Austrian army, is short but very tense. The latter, holding the former as responsible for his uncle’s (Ιο. Avramios’) imprisonment, is fiercely aggressive, after he had accepted the job offered by the Voevod in 1720 and worked for him for a short period of time. He soon flees from Bucharest accused of attempting to murder the Prince. He then composes and publishes a libel in Germany (1723), written in Latin and using a pseudonym, where he tries to present Nicholas as the Evil itself, a cliche used in this genre. This aggressive text is put as foreword in his book with medical recipes and is very carefully composed, according to the appropriate rhetoric of distorting the image of the person-target through irony, sarcasm and grotesque images. The interesting fact is the intertextual nexus that Schendos weaves using ancient Greek and Latin texts, as well as Christian ones, but above all medical texts, that he surely knows best. Even more interesting is the fact that this literary text, written with empathy as he was absolutely prejudiced for the Prince, as Stourdza pointed out, is used by many western (mainly German and Austrian) scholars as a means to present the historical facts of the era, mainly praising Schendos’ medical recipes. As Stourdza mentions, it was also used by some Romanian historians as a means to present Mavrocordatos as a mean Prince, who was anti-western. It is a rather difficult task to trace the exact reasons that two Greeks were absolute rivals (one with the austrian and the other with the ottoman regime) so as to have this very complicated murder story and also the battle between scholars. For some it is an identity issue (national, religious, social) for others it is just a matter of personal interests (financial, emotional/personal), but this is not to be traced here. We are only trying to see the literary text as such, so as to put forward the distortions of reality while re-presented in a Latin libel written by a Greek against another Greek who also spoke Latin.

Mονογραφία που περιέχει εκτενή εισαγωγική μελέτη, την έκδοση τριών χειρογράφων μεταφράσεων του 18ου αιώνα, Σχόλια και Γλωσσάρι. Στο πρώτο μέρος της Eισαγωγής θίγονται ζητήματα που σχετίζονται με την προσέγγιση της δυτικής γραμματείας και με την προσπάθεια γνωριμίας με νέα είδη, όπως είναι το θέατρο, μέσα στο φαναριώτικο περιβάλλον. Eπίσης αναλύεται ο πολυσήμαντος ρόλος που κατέχει η μετάφραση και η θέση της χειρόγραφης παραγωγής κατά τον 18ο αιώνα. Tο δεύτερο μέρος της Eισαγωγής ασχολείται με την υποδοχή (réception) του Mολιέρου στη φαναριώτικη παιδεία. Διατυπώνεται με επιχειρήματα η υπόθεση ότι τα συγκεκριμένα μολιερικά έργα (L'Étourdi ou les contretemps, Sganarelle ou le cocu imaginaire, L'école des maris ) χρησιμοποιήθηκαν στην αναζήτηση ενός νέου τρόπου ζωής, στην κατασκευή με άλλα λόγια ενός καινούργιου κώδικα ηθικών και κοινωνικών αξιών.