Modern Greek Enlightenment

British Romantic Literature and the Emerging Modern Greek Nation makes an original contribution to the field of British Romantic Hellenism (and Romanticism more broadly) by emphasizing the diversity of Romantic-era writers’ attitudes towards, and portrayals of, Modern Greece. Whereas, traditionally, studies of British Romantic Hellenism have predominantly focused on Europe’s preoccupation with an idealized Ancient Greece, this study emphasizes the nuanced and complex nature of British Romantic writers’ engagements with Modern Greece. Specifically, the book emphasizes the ways that early nineteenth-century British literature about contemporary Greece helped to strengthen British-Greek intercultural relations and, ultimately, to situate Greece within a European sphere of influence.

Η ζωή, η δράση και το τραγικό τέλος του πρωτεργάτη του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και πρόδρομου της Επανάστασης του 1821 εθνομάρτυρα Ρήγα Βελεστινλή ή Φεραίου. The life, action and tragic end of the pioneer of Modern Greek Enlightenment and forerunner of the 1821 Revolution national martyr Rigas Velestinlis or Feraios.

The subject of this paper is a circle of translators working in the Egyptian port of Damietta in the 1800s and 1810s. Based around the household of a wealthy Syrian merchant, this circle translated scientific, fictional and historical works of the Enlightenment, from Greek and other languages into Arabic. The first section gives some background on Damietta, the Syrian Christian merchant community there, and the Fakhr family, including contemporary accounts of Bāsīlī Fakhr and his household. The second presents the biography of ʿĪsā Petro, the main translator of the Damietta Circle. I then consider the translations themselves, presenting a thematic list of the known translations. I examine three sets of influences on the project: the Modern Greek Enlightenment, contacts with Western Europeans, and the revival of Arabic letters among Christians in the seventeenth and eighteenth centuries. I also compare the Damietta project with similar translations being made into Arabic at the same time in Constantinople. I go on to analyse the diffusion of manuscript copies of the Damietta translations, and their influence on readers. Finally, in a conclusion I attempt to assess the general significance of the Damietta Circle for literary and cultural history, in the Arab and Mediterranean contexts.

Published online in Intellectual History Review by Taylor & Francis on 8 January 2015. The published article (Version of Record) is available at: http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17496977.2014.970372
An Accepted Manuscript version is available at: http://www.slideshare.net/peterhill50596/damietta-circleihr-accepted-manuscript

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται οι προσωπικότητες των Ῥωμαϊκῶν, της ρωμαϊκής, δηλαδή, ιστορίας του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του αποκαλούμενου «ἐξ Ἀπορρήτων» (1641-1709). Πιο συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά σε ζητήματα, όπως: α) τα θέματα που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τον Φαναριώτη ιστορικό και τα οποία προβάλλει κατά τις περιγραφές του, β) η στάση του ίδιου απέναντι στις προσωπικότητες της ρωμαϊκής του ιστορίας, γ) η θέση αυτών των περιγραφών εντός της ιστορικής αφήγησης και η λειτουργία τους, σε σχέση με τον βασικό σκοπό της συγγραφής του συγκεκριμένου ιστορικού έργου.

Άρδην, τεύχος 50, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2004

Εισαγωγή
M. Lowy - R. Sayre, ο ρομαντισμός σήμερα
Γ. Καραμπελιάς, Η θεμελιώδης παρέκκλιση
Μ. Μερακλής Εκκλησία και φιλοσοφία στον νεοελληνικό διαφωτισμό
Γερ. Λυκιαρδόπουλος, Μια περιπλάνηση, Π.Πανάς
Αλ. Χρύσης, Πέραν του διαφωτισμού και του ρομαντισμού
Γ. Σχίζας, Η φύση στο έργο του λορδου Μπάιρον
R. Means, Στους ιερούς βράχους των Μπλακ Χιλς

Öz: Lesvoslu Veniamin, Batı literatüründe Çağdaş Yunan Aydınlanması olarak adlandırılan ve 18. yüzyılın ikinci yarısından 1821'deki Yunan ayaklanmasına kadar etkisini sürdüren Yunan kültür hareketinin önemli figürlerinden biridir. 1762-1824 yılları arasında yaşayan Veniamin, Fransız Devrimi yıllarında eğitim gördüğü Paris'te Batı'nın aydınlanmacı ve ihtilalci fikirleriyle tanışmış, bu fikirleri beraberinde Osmanlı ülkesine taşıyarak Rum dünyasının kültürel, toplumsal ve siyasal dönüşümünde rol oynamıştır. Lesvos (Midilli) doğumlu olmakla birlikte, ismi en çok, hayatının önemli bir kısmını geçirdiği Ayvalık'la anılmıştır. Zira Osmanlı coğrafyasının, yüzünü Batı'ya çevirmiş ticaret merkezleri olarak bilinen Ayvalık ve İzmir'de, bir öğretmen olarak Rum eğitiminin geliştirilmesi için kayda değer çalışmalar yapmış ve bu nedenle Batı Anadolu Rumlarının kültürel gelişiminde ayrıcalıklı bir yere sahip olmuştur. Mensubu olduğu Rum Ortodoks milletinin, o yıllardaki çoğu öğretmeni gibi aynı zamanda keşiş olan Veniamin'in, fizik ve doğa bilimleri alanında öne sürdüğü teorileri ve aydınlanmacı fikirleri, yalnızca Kilise'nin tepkisini çekmekle kalmamış, Rumların etnik kimliklerini kazanma serüveninde bir yol gösterici olarak Osmanlı Devleti'nin çöküşüne zemin hazırlayan Yunan ayaklanmasına kapı aralamıştır. Yunanistan devletinin kuruluş sürecinde geçici Yunan Meclisi'nde vekillik görevinde de bulunan Veniamin, Rumların/Yunanların ulusal uyanışı için üstlendiği misyondan dolayı, Yunan tarihyazımında "ulus öğretmeni" olarak nitelendirilmiştir. Yunanca kaynaklara dayanarak hazırlanan bu çalışmada, Yunan ihtilalinin hazırlık aşaması olan eğitim ve aydınlanma seferberliği, bu sürecin perde arkasında yer alan Rum öğretmen Lesvoslu Veniamin'in yaşam hikâyesi ve ideolojisi üzerinden değerlendirilmeye çalışılmış; Rumlar arasında aydınlanmacı-ve ulusçu-fikirlerin yeşertilmesi ve yayılmasında Veniamin'in rolü tartışılmıştır.

Η φιλοσοφική διάσταση της υπόθεσης της Θεοσέβειας έχει ως επίκεντρο την διάσταση ανάμεσα στον λόγο της κοινότητας και στο αίτημα του Διαφωτισμού για πλήρη αυτονομία του ορθού λόγου. Τούτη η απόκλιση γεννά μια ανησυχητική υποψία: ότι σε ορισμένες συγκυρίες οι επιταγές του ορθού λόγου, όπως ειλικρινώς τις προσλαμβάνω, ενδέχεται να αντιβαίνουν στην κοινή λογική των υπολοίπων, ότι μπορεί ο ορθός λόγος, όπως ειλικρινώς τον βιώνω, να στραφεί εναντίον της κοινής λογικής. Στο σημείο αυτό, ο λόγος φαίνεται να αντιφάσκει με τον εαυτό του: η προσωπική εμπειρία του λόγου προσκρούει σε μια ισχυρότερη εκδοχή, η οποία ορίζει την κοινή γνώμη και νομιμοποιεί μηχανισμούς πίεσης και συμμόρφωσης. Αυτούς επικαλείται κάθε κοινότητα προκειμένου να ενσωματώσει ή αποβάλει το ασυμβίβαστο άτομο. Το παράδοξο μπορεί να διατυπωθεί σε πιο πλήρη μορφή ως εξής:

σε ορισμένες ιστορικές συνθήκες χ η ειλικρινής εκ μέρους μου επίκληση του ορθού λόγου ενδέχεται να οδηγήσει σε δράσεις και στάσεις ζωής y που συγκρούονται αντί να συμπλέουν με την κοινή λογική των ανθρώπων γύρω μου.

Από την αλληλογραφία του Καΐρη την περίοδο 1844 έως 1852 προκύπτει μια δεύτερη όψη του παραδόξου. Ο Καΐρης επιμένει να καταφάσκει ολένα πιο εμφατικά ό,τι τον χωρίζει από την κοινότητα εκείνη, με την οποία όμως ολοένα πασχίζει να συνδεθεί. Όσο επικαλείται την οικουμενική διάσταση του ορθού λόγου, τόσο πιο μόνος απολήγει εν μέσω ενός μύχιου ορθολογισμού.  Άρα: 

Σε ορισμένες συνθήκες χ η ένταση μιας προσωπικής και ανεπικοινώνητης εμπειρίας του ορθού λόγου y είναι ευθέως ανάλογη της απομάκρυνσής μου από την κοινότητα με την οποία επιδιώκω να συνδεθώ.

Οι αξιωματικές διατυπώσεις υπονοούν ότι η υπόθεση της Θεοσέβειας είναι επιφάνεια ενός ευρύτερου ζητήματος που λανθάνει στη νεώτερη φιλοσοφία και ιστορία των ιδεών. Νομίζω ότι η Αλληλογραφία του Καΐρη εκδιπλώνει με πρακτικούς όρους ένα πρόβλημα που εξαρχής παρασιτεί στην καρδιά του Διαφωτιστικού προτάγματος ή εγχειρήματος: από την μια μεριά ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός προτάσσει την κοινωνική διάσταση του λόγου, ή αλλιώς raison commune (Condorcet). Σύμφωνα με αυτήν, ο κοινός λόγος ορίζεται από την σύγκλιση σύγχρονων απόψεων περί του έλλογου, απόψεων προσώπων με βαρύτητα και κύρος.  Από την άλλη μεριά όμως, ο Διαφωτισμός μού ζητά να εμπιστευθώ τον ορθό λόγο ανεπηρέαστος από κάθε αυθεντία, να επιδιώξω την αυτονομία και ελευθερία μου μέσα από τον λόγο (Kant). Έχω την δυνατότητα να σκέφτομαι και να πορεύομαι λογικά, έστω και αν γύρω μου οι άλλοι σκέφτονται ανορθολογικά ή ενσωματώνονται σε μια ισχυρή μεν, σφαλερή δε κοινή γνώμη.

Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827), the great Swiss pedagogue, not only decisively influenced his native country with his work, but also changed the education practice worldwide during his lifetime. The reception of Pestalozzi’s pedagogical ideas and the pedagogical influence which was exercised in this way, as well, in the Greek region during the 19th century, is an important issue for the formation of Modern Greek Pedagogy.
Adamantios Korais (1748-1833), who was a leading figure of the Modern Greek Enlightenment, was the one who gave prominence to the work of the great Swiss educator in Greece, as early as 1809. This activity was part of the “metakenosis” of the Lights in enslaved Greece. The leading Greek periodical of the pre-revolutionary years Logios Hermes (1811-1821), published in Vienna, played an important role in the dissemination of Pestalozzi’s ideas.
Ioannis Kapodistrias (1776-1831), the first Greek Governor, acting alongside the initiatives of the Greek Enlighteners, believed that the Greek people as a whole needed education in order to be able to claim their freedom; for that reason, he was actively concerned about the state of education in his enslaved homeland. He showed a particular interest in the educational system which was being developed during those years in Switzerland and expressed his admiration for Pestalozzi’s work. Besides, Kapodistrias had personally met Pestalozzi. The Greek Governor had also expressed the same interest in the work of Pestalozzi’s “faithful student”, the noble politician Philippe-Emmanuel von Fellenberg (1771-1844).
Unfortunately, after the Greek Governor’s tragic assassination, his welfare program for the orphans, inspired by the movement of Philanthropismus, deteriorated and shrank. The Othonic monarchy, in collaboration with the Regency, which followed the assassination of Kapodistrias, imposed the one-way Bavarian educational system, with elements from the neo-humanistic and the classicist practice of the time, whereas Philanthropismus was abandoned. This trend was reinforced by many Greek educators who, as scholarship recipients of associations and bequests, studied in Germany during that period, and transferred these pedagogical ideas to Greece.
Finally, systematic historical and bibliographical research shows that Pestalozzi’s writings were also heavily ignored in post-revolutionary Greece.

The present diploma thesis deals with the subject of Greek epistolography by means of the particular case of the letters by the scholar of the Modern Greek enlightenment Konstantinos M. Koumas (1777-1836). The first chapter gives an outline of the history of Greek epistolography from antiquity to the 19th century with its focus on the Middle Ages and the early modern period. There are treated writings about the theory of letter-writing, the lessons of epistolography in schools and the actual practice of letter-writing.
In the second chapter a short biography of Koumas with its emphasis on the issues that appear in the letters and the treatment of the question why Koumas’ correspondence is preserved only fragmentary is to be found. Subsequently an overview of the correspondents of all his preserved correspondence in order of three chronological phases in Koumas’ biography is given. Moreover, the letters are divided into the two categories “private letters” and “letters directed to a wider public” and subsequently into some further sub-categories, by means of which I try to draw some primary conclusions regarding the relation between style level and the belonging of a letter to a certain category.
In the third chapter the letters are distinguished in more detail according to the criteria of the person of the receiver and the time when the letters were written. Then they are analyzed stylistically on the basis of text samples. A division into two phases with the caesura in the year 1808 when Koumas started to apply Adamantios Korais’ language theory of the so called “middle way” can be undertaken. Before 1808 significant differences between letters among friends and letters directed to ecclesiastic dignitaries can be detected, while after 1808 a move away from the style paradigms of the traditional post byzantine epistolography is discernable. Furthermore the exceptional position of the letters directed to the philhellene Friedrich Thiersch that are written in archaizing language is to be observed as well as the continuous appliance of Korais’ language theory in letters that are intended for publication. The fourth chapter deals with the various influences that shaped Koumas’ style of letter writing. Until 1808 mainly the influence of the traditional byzantine and post byzantine epistolography, as it was taught in school lessons, was important. After 1808 the writings of Korais as well as the contemporary epistolography in German language affected Koumas’ style of letter writing. Koumas’ multifaceted style of letter writing contains the traditional rhetoric style of writing linked to the reception of the letters of the fathers of the church as well as Korais’ language theory of the “middle way” and an archaizing style of writing inspired by the philhellenic enthusiasm for antiquity. As it unifies these different approaches it can be characterized as representative of the Greek epistolography of its time. Since a complete edition of Koumas’ letters doesn’t exist so far the appendix gives information concerning the preservation of Koumas’ letters, the preserved correspondence is evaluated statistically according to various criteria. Finally, there is a register containing summaries of the 174 preserved letters to or from Koumas, which formed the empirical basis of my research, in chronological order including the respective references.

Διάλεξη του Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Πασχάλη Κιτρομηλίδη στο πλαίσιο του Colloquium του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας την Τετάρτη 15 Mαρτίου 2017 (αίθουσα Μεταπτυχιακού του Τ.Ε.Φ.) και ώρα 16:00. Θέμα της παρουσίασης: «Νεοελληνικός Διαφωτισμός: Αναδρομές και Προοπτικές».

Αθανάσιος Καλαμάτας, Νεοελληνικός Διαφωτισμός και Ορθόδοξη εκκλησία: Tαύτιση και απόκλιση δύο αντιτιθέμενων κόσμων, Η περίπτωση του Βενιαμίν Λέσβιου  σε σχέση με τον άγιο Αθανάσιο Πάριο, Νέος Ερμής ο Λόγιος, τεύχος 11, Χειμώνας 2015, σελ. 193-212

Η κήρυξη της ανεξαρτησίας  της Ελλάδος το 1830 βρήκε δύο ιδεολογίες να αντιπαλεύουν με τρόπαιο την ταυτότητα του Γένους.  Η πρώτη [...] στηριζόταν σε αυτό που λέμε Ρωμιοσύνη:  τη συνείδηση της συνέχειας και διαδοχής του λαού και των αρχών της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. [...] Η δεύτερη [...] [ε]πηρεασμένη από την αποστροφή για το μεσαιωνικό παρελθόν, με πιο κριτική στάση έναντι στην Εκκλησία, έβλεπε την Παλιγγενεσία  ως αρχαιοελληνική αναβίωση.

Με αφορμή την πρόσφατη κυκλοφορία της μονογραφίας του Β. Κύρκου, το παρόν δοκίμιο επιχειρεί να αναλύσει κριτικά το εν λόγω βιβλίο μαζί με άλλα αντίστοιχα εγχειρήματα και να προτείνει μια διαφορετική ανάγνωση των φιλοσοφικών και παιδαγωγικών συγγραμμάτων του Ε.Π. Παπανούτσου. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι πρέπει να μελετηθεί περισσότερο το φιλοσοφικό ρεύμα του Νεοκαντιανισμού, το οποίο αποτελεί σε όλες τις συγγραφικές περιόδους του Ε.Π.Π. τη βασική ερμηνευτική αφετηρία του με παραλλαγές. Την πολυπλοκότητα και το βάθος αυτό δεν φαίνεται να λαμβάνουν υπόψη τους οι μελετητές της γενιάς του ’30 και ως προς το σημείο αυτό έγκειται η διαφωνία που εκφράζεται εδώ. Βασική θέση του Κύρκου είναι ότι τα κείμενα υποδηλώνουν ουσιαστική διαφοροποίηση και αλλαγή της φιλοσοφικής διάθεσης από περίοδο σε περίοδο κατά τις τέσσερις συγγραφικές φάσεις του Ε.Π.Π. Επομένως, ως προς το σημείο αυτό, δόθηκε το έρεισμα, ώστε το δοκίμιο αυτό να διαλεχθεί με τον συγγραφέα του βιβλίου και να αντιπροτείνει μια νέα ανάγνωση των πηγών υπό το πρίσμα των διαφορετικών τάσεων του ίδιου ρεύματος. Παράλληλα, προσπάθησε να αναδείξει και άλλες πλευρές του φιλοσοφικού και εκπαιδευτικού έργου του φιλοσόφου, οι οποίες θα διαφωτίσουν με νέα στοιχεία τη σχετική έρευνα, όπως λ.χ. η φιλοσοφική σημασία της θητείας του νεαρού Παπανούτσου στην Αλεξάνδρεια ή η σχέση του με την αμερικανική φιλοσοφική παράδοση. Αν μη τι άλλο, σε θέματα παιδείας και πολιτισμού είναι ευδιάκριτη η τάση του στοχαστή να εφαρμόζει την πρόταση του Διαφωτισμού στη βάση μίας αρμονικά συνεζευγμένης εκδοχής νεοκαντιανής γνωσιολογίας και της πλατωνικής διαλεκτικής φιλοσοφίας.

A widespread trend in Enlightenment studies is to emphasize the particular ‘na- tional contexts’ within which key ideas were disseminated and appropriated during the eighteenth and nineteenth centuries. This may be one way to read the three books under review: on one level they appear to look at how three em- blematic figures of Modern Greek Enlightenment (Adamantios Korais, Iosipos Moisiodax, and Veniamin Lesvios) transmitted ideological and philosophical tenets of Western modernity to the non-Western context of a country under construction: nineteenth-century Greece. Yet there is much more at work here. On closer study, these books collectively take an important step by suggest- ing a reversal of perspectives. The desideratum is an approach that no longer considers the Modern Greek Enlightenment (roughly extending from  to ) as an a priori peripheral and dependent movement, but rather as a vehicle for elaborating on aspects of the Enlightenment as a transcultural phe- nomenon. Seen in this light, the space of the Modern Greek Enlightenment is not primarily geographical or geopolitical, but cultural and intellectual. Owing to the fluidity of borders and the mobility of intellectual agents inherited from the Ottoman imperial structures, the impact of the Modern Greek Enlightenment stretches across a vast area from south-eastern Europe to Asia Minor and from Transylvania to Kydonies. Interestingly, the same is true of the ideological and religious opponent of Enlightenment intellectual constella- tions in the Balkan peninsula: Orthodox Neo-Palamism. This spread from Mount Athos to Romania, offering a competing version of transnationalism and illumination with roots in Hesychast theology, rather than in the West. The emerging tension tested the application of Enlightenment ideas in ways alien to the West and shaped the outlook of intellectuals who are perhaps little known, but who merit a unique place in the broadly construed canon of Enlightenment thought.

Ερευνητικό αντικείμενο της παρούσας μελέτης συνιστούν τρεις ανέκδοτες επιστολές του επιφανούς διδασκάλου της Ηγεμονικής Ακαδημίας του Βουκουρεστίου Λάμπρου Φωτιάδη προερχόμενες από τον κώδικα 2390 της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας και με παραλήπτες τους Παναγιώτη Κοδρικά και Σαμουήλ Γεωργιάδη Κουβελάνο. Η έκδοση των επιστολών του Φωτιάδη πλαισιώνεται από πληροφορίες και για το εξαιρετικά σημαντικό corpus των επιστολικών του κειμένων που παραδίδει ο ογκώδης αθηναϊκός κώδικας 2390. Επίσης η συμβολή της ανά χείρας μελέτης έγκειται και στην ανάδειξη νέων ιστορικών τεκμηρίων που εμπλουτίζουν τη διαδικασία βιογράφησης του Φωτιάδη εντάσσοντας παράλληλα αυτόν στο ιδιότυπο πνευματικό κλίμα που δημιουργείται με την εισδοχή των νεωτερικών ιδεών του Διαφωτισμού στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα.

Πρόκειται για ένα σπάνιο μουσικό χειρόγραφο κώδικα της εποχής του "Νεοελληνικού Διαφωτισμού" (1770-1820) που περιέχει μεγάλο αριθμό αστικών ασμάτων της εποχής στην εκκλησιαστική σημειογραφία. Ο κώδικας αποτελείται από δύο διαφορετικά σώματα (γραφείς), ο ένας από τους οποίους φαίνεται να είναι ο Νικηφόρος Καντουνιάρης (συντάκτης της λίγο μεταγενέστερης ομοειδούς ανθολογίας "Μελπομένη"). Ο συγγραφέας του παρόντος επαναφέρει την αρχική σειρά των ασμάτων, με βάση παλαιότερους κώδικες.
This article concerns one of the rare musical codices from the period of the so-called "Neo-Hellenic Enlightenment" (1770-1820) held today in the Centre of Asia Minor Studies, Athens. The codex includes a large number of Greek urban songs written in the Church notation of the time. It consists of two different parts (scribes), one of which is revealed to have been compiled by the Archdeacon, Nikiphoros Kantouniaris of Chios, author of a later musical anthology (Melpomene). The author of the article attempts to reconstruct the original order of the songs, in comparison with older anthologies of this genre.

Στο άρθρο αυτό επιχειρείται να διερευνηθούν τα ιδιαίτερα συμβολικά και υλικά συμφέροντα των διανοουμένων και των ακτιβιστών, οι οποίοι διαμόρφωσαν την επικρατούσα και σήμερα άποψη για το συλλογικό εθνικό υποκείμενο και την ιστορία του και οι οποίοι συγκρότησαν τη ριζοσπαστική δημοκρατική πτέρυγα των Ελλήνων πατριωτών πριν από το 1821. Επισημαίνονται οι λόγοι που επέτρεψαν την επικράτηση αυτής της «μειοψηφούσας» αλλά συνεκτικής άποψης μεταξύ των ηγετικών ομάδων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

"Αυτοί είναι οι ήρωες του Αλλόκοτου Ελληνισμού, αυτού του βιβλίου που διαβάζεται σαν περιπετειώδες μυθιστόρημα και μας ωθεί να επαναλάβουμε τη διερώτηση «από τι μακελειό κατάγομαι» καθώς και να συναντηθούμε με τα υπόγεια ρεύματα της σκέψης και της δράσης που είναι γόνιμα και ζωογόνα."