Osmanlıda karantina sistemi

Hastalıklar, birey ve toplum sağlığını tehdit eden önemli olaylardır. Osmanlı
Devleti’nin son döneminde de birçok salgın hastalık ortaya çıkmıştır. XIX. yüzyılda
Konya Vilayeti’nde görülen salgınlardan en şiddetlisi Kolera salgınlarıdır. XIX.
yüzyıl süresince, koleranın yanı sıra kuduz, sıtma, tifo, frengi, çiçek, veba ve tifüs
hastalıkları da görülmüştür. Bu hastalıklar bazen birkaç vaka ile sınırlı kalmış, bazen
ise büyük salgınlar halini almıştır. Salgınların ortaya çıkması ile hem Konya Vilayeti
hem de Osmanlı Devleti çeşitli önlemler almış ve salgınların ortadan kaldırılması
amacıyla birçok uygulama yapmıştır. Bu uygulamalardan bazıları; kordon bölgesi
oluşturmak, tedavihaneler inşa etmek, karantina uygulamak ve aşılar yaptırmaktır.
XIX. yüzyılda salgınlar ile mücadele ederken Konya Vilayeti’nin yaşadığı en büyük
sorun doktor ve tıbbi malzeme eksikliği olmuştur. Bunun yanında salgınların
yaşanması, halk sağlığını bozmuş, devletin ekonomisini olumsuz yönde etkilemiş ve
toplumda huzursuzluk ortamı yaratmıştır.
Anahtar Kelimeler
Hastalık, Salgın, Kordon, Karantina, Aşı, Tedavi

Difteri hastalığı tarihte karabakma, kızılağrı, kuşboğan, kuşkuyruğu, Bretonneau hastalığı, Süryani ülseri, kuşpalazı gibi adlarla isimlendirilmiştir. Hastalıkla mücadelede kullanılan difteri serumu bilim dünyasına tanıtıldıktan birkaç gün sonra Sultan II. Abdülhamit’e de sunulmuştur. II. Abdülhamit serumun İstanbul’da da üretilmesi için çalışma başlatmıştır. Bu çerçevede difteri hastalığı ile mücadele için Dr. Nicole ve Dr. Nizameddin Bey başta olmak üzere muhtelif araştırmacılar Paris’e gönderilmiştir. Paris’te bulunan Pasteur Ameliyathanesi örnek alınarak İstanbul’da “Difteri Ameliyathanesi” adı verilen difteri hastalığı ile mücadele merkezi kurulmuştur. Ayrıca II. Abdülhamit, 1898’de, küçük yaşta difteri hastalığından kaybettiği kızı Hatice Sultan anısına Hamidiye Etfal Hastanesi’ni yaptırmıştır. Bu hastanenin içerisinde de difteri ile mücadele merkezi kurulmuştur. Osmanlı Devleti hastalık alanlarını dezenfekte etmek için pülverizatör, tebhir makinesi ve otoklâv makinelerini, hastaları tedavi için ise difteri serumunu kullanmıştır. Ancak vilayetlerin bütçelerinin yetersizliği bazı kazalarda belediye tabibi bulunmamasına, bazı kazalarda ise mücadelenin belediye tabiplerine vekâlet eden yetersiz kişiler tarafından yapılmasına neden olmuştur.

Diphtheria was called in different names through the history. Diphtheria serum used to struggle with the disease was presented to Sultan Abdülhamit II after being presented to science world. Sultan Abdülhamit II started the studies to produce the serum in İstanbul.  Dr. Nicole and Dr. Nizameddin Bey being in the first place, a lot of researchers were sent to Paris to learn the solutions for diphtheria. By taking the Pasteur Operating Room in Paris as an example, a diphtheria struggle center was founded under the name of “Diphtheria Operating Room” in İstanbul. In addition, Sultan Abdülhamit II. founded Hamidiye Etfal Hospital which included a struggle for diphtheria center in 1898 for the memory of her daughter who died because of diphtheria at a young age. Ottoman Empire used various machines to disinfect the diseases areas and diphtheria serum to cure the patients.

The human being in the twenty-first century faced the reality of the infectious disease which taught to remain in history. COVID-19 disrupted mobility and travel plans in every country. By doing this, it created economic imbalances the most and governments had been determining new policies in order to protect certain sectors. The disease has been affecting the entire economic system of the world economies. However, the tourism industry is affected faster and more deeply of political crises, epidemics, economic crises, etc. than the other sectors. Travel restrictions as a means of preventing the epidemic have made the travel industry the most affected sector. Therefore, the article seeks an answer to the question of how the tourism industry was affected in the past during the pandemic and quarantine processes. The subject was tried to be revealed by examining archival documents on how the Ottoman authorities took measures to protect the economy and human power. Therefore, measures are taken in port cities, different measures in checkpoints for people, goods, and especially merchant mobility are analysed. This study shows that quarantine measures were not aimed to limit travel restrictions to tourism but tired to handle diseases and provide secure travel environment.

19. yüzyıla kadar kitlesel ölümlere sebep olan salgın hastalıkların başında, veba ve kolera gelmekteydi. Tüm dünyada olduğu gibi Osmanlı Devleti de bu hastalıklardan çeşitli dönemlerde büyük ölçüde etkilenmiştir. Osmanlı’da karantina uygulaması ve genel temizlik kurallarına uyulmasıyla hastalıkların üstesinden gelinmiş, Avrupa’daki ilaç ve tedavi çalışmaları yakından takip edilmiştir. Hem halkın hem de idarecilerin bilgilendirilmesi için son derece önem arz eden Osmanlı basını, salgın hastalıklara geniş yer vermiştir. Hastalığın kontrolü her ne kadar karantina ile sağlanmaya çalışılmışsa da karantina sürecine hadislerden hareketle dini bir meşruiyet atfedilerek sürecin daha sağlıklı bir şekilde yürütülmesi amaçlanmıştır. Dolayısıyla modern tıbbın önerileri dini kaidelerle güçlendirilmiş ve hastalıklarla maddi ve manevi unsurlarla topyekûn mücadele edilmiştir. Osmanlı’nın son dönemlerinde basında hastalık larla mücadelenin inanç kültürü kısmını oluşturan dini referans noktası hadis, dua ve rivayetlerden oluşmaktaydı. Bu çalışmamın çerçevesini dini konularla siyasi meselelerin bir arada işlendiği İslamcı süreli yayınların hastalıklarla ilgili kaleme alınan yazıları oluşturmuştur.//Plague and cholera were the primary epidemics causing huge numbers of deaths until the 19th cen-tury. Similar to the rest of the world, Ottoman Empire was also affected by these two diseases periodi- cally. Ottoman Empire could deal with them through quarantine regulations and by applying certain rules of hygiene, while also pursuing the developments of treatments and medication in Europe, at the same time. Epidemic diseases took place in Ottoman media widely, which was very important to inform the society and the governors. Even if there were attempts to control diseases through quarantine regula- tions, hadiths were also used as a religious base to support these regulations. As a result, the suggestions of modern medicine were supported by religious bases, and there were struggles against diseases finan- cially and emotionally. In the final period of Ottoman Empire, the religious bases for struggling against diseases were hadiths, praying, and narratives. This study involves the pieces of writings related to dis- eases in Islamic periodicals which covered both religious and political issues.