Türk Dil Bilgisi

Özet
Türk dilinin yazılı ilk belgelerinden beri yapısal olarak iki farklı zarf-fiil ekinin kullanıldığı görülmektedir. Basit ve birleşik olarak sınıflandırılan bu iki farklı yapıdaki zarf-fiil eklerinin arasında nicelik ve kullanım sıklığı bakımından farklar vardır. Fiillere eklenebilen ve esasen başka işlevdeki eklerin kalıplaşıp donuklaşmasıyla ortaya çıkan birleşik yapıdaki zarf-fiil ekleri, kullanımları bakımından basit olanlar karşısında daha baskındır. Çekimsiz fiil şekillerinden olan zarf-fiil eklerinin birleşik yapıda olanları, genellikle fiilden isim, isim-fiil veya sıfat-fiil eklerinin işlev değiştirmesiyle ya da çoğunlukla isim hal çekimi ek ve edatlarıyla birlikte kalıplaşmalarıyla ortaya çıkmaktadır.
Türk dilinin tarihî ve çağdaş alanlarında görülen –dıkça, -dıkta, -dığında, -madan, -(g)anda, -(g)ınca, -arak, -ıcak, -(ı)rga, -maska, -mıyça,  -ıncaya kadar, -ana kadar, -mak için, -mak üz(er)e, vb. yapılar başka işlevdeki birden çok ekin kalıplaşmasıyla ortaya çıkmış bu türden birleşik zarf-fiil eklerindendir.
Bu bildiride Türkiye Türkçesi alanında artık belirginleşen ve yapısal olarak gelecek zaman sıfat-fiili ekinden sonra gelen iyelik ekleri ve yönelme hali ekiyle donuklaşıp kalıplaşarak ortaya çıkmış olan tercih ve zıtlık işlevli bir zarf-fiil eki üzerinde durulmuştur.

Bu kitap; öncelikle öğretmen adayları ve öğretmenler olmak üzere Türkiye Türkçesi konusunda kendini geliştirmek isteyenler, Türkiye Türkçesinin tartışmalı konularına ilgi duyanlar için hazırlanmıştır. Kitapta sadece tartışmalı konulara ve gramerlerimizde yeterince açıklanmadığını düşünülen bazı önemli noktalara değinilmiş ve bu konular ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Herkes tarafından bilinen konulara mümkün oldukça yer verilmemiştir.
Üniversitelerin ilgili bölümlerinde dil bilgisi alanıyla bağlantılı birçok ders bulunmaktadır. Ancak eğitimin her kademesinde olduğu gibi lisans öğreniminde de her öğrencinin eşit derecede öğrenmesi veya öğretilmesi planlanan bütün bilgilerin verilmesi mümkün olmamaktadır. Bu nedenle de bazı öğretmenlerimiz, dil bilgisi konusunda yeterli birikime sahip olamadan göreve başlamaktadır. Dil bilgisinin çeşitli alanlarında kendini geliştirme ihtiyacı hisseden öğretmenlerimiz, bu kitaptaki açıklamalar yardımıyla ilgili konulardaki bilgilerini pekiştirme imkânı bulacaktır. Kitap, bir öğretmenin meslek hayatı boyunca karşılaşması muhtemel birçok soruya ilişkin bilimsel açıklamalar içermektedir. Bu yönüyle alanın araştırıcıları için önemli bir kaynak olma niteliği taşımaktadır.

Türkiye Türkçesinde hâlihazırda 262 bağlı morfem bulunmaktadır. Bunlardan 104’ü yapıma, 130’u çekime katılmakla birlikte 28’i ise çekimsiz fiil şeklidir. Türkçenin grameri üzerine yazılan pek çok eser ve monografiye bakıldığında, bu morfemlerden bazıları üzerinde henüz bir uzlaşma sağlanamadığını görürüz. Bunlardan biri de -gil ekidir. Türk yazı dili tarihinde üç farklı -gil eki vardır: Eski Türkçe döneminden Osmanlı Türkçesinin döneminin başlarına kadar teklik 2. kişi emir eki olarak görülen -gıl/-gil; Eski Türkçe döneminin ortalarından Eski Anadolu Türkçesi dönemine kadar renk, bitki ve hayvan adları türettiği görülen -gıl/-gil ve Türkiye Türkçesinde mensubiyet bildiren ve bir türün türevlerini gösteren -gil. Bu üç ekin birbiriyle münasebeti, genel olarak belirsizdir. Bu çalışmada Türkiye Türkçesinde kullanılan -gil ekinin, fonetik ve morfolojik açıdan benzerlik gösterdiği söz konusu eklerle ilişkisi irdelenecek, konuyla ilgili yazılmış olan çalışmalar ışığında -gil ekinin Türk dili tarihindeki yeri incelenecek ve bugün Türkçe öğretiminde hangi kategori altında ele alınarak öğretilmesi gerektiği hususunda bir öneri sunulacaktır.

Türkçe, burada dolaylı olarak söz edeceğimiz üzere, tarihi boyunca sıkı komşuluk ilişkileri kurduğu Farsça ile sadece sözlük düzleminde (leksikolojik) alışverişlerde bulunmakla kalmamıştır. Farsçanın Türkçe üzerinde söz dizimi etkilerinin (izafet yapısının, ki’li birleşik cümle kuruluşunun etkisi vb.) de çok güçlü olduğu açıktır. Türkçenin genel kurallarına uyarak çoğu zaman yabancı olduklarını bile hissettirmeyen Farsça sözcük ve yapılar bu sıkı bağın sonucudur (gidişat, resmi geçit vb.). Türk yazı dilinde Farsça etkilerinin görülmeye başladığı Karahanlıca’dan itibaren ama özellikle de Farsça ile komşu alanlarda meydan gelen Batı Türkçesi ve onun imparatorluk dili biçiminde klasik yapısını aldığı Osmanlıcada bu etkiler en üst düzeye çıkmıştır. Bugün dilimizde yer alan ve sıkça kullandığımız pek çok söz de bu köklü alıntılamanın ürünleridir. Böylece Türkçenin bilgi alıntıları dışında, tarihî ilişkilerine göre prestij alıntıları da yaptığı Farsçadan ‘âlimî “âlimlik”, âteşperestî “ateşperestlik”, bedbînî “bedbinlik”, cengaverî “cengaverlik”, civanmerdî “civanmertlik”, isyangerî “isyankârlık”, kudegî “çocukluk”, mâderî “annelik”, serbâzî “askerlik” türünden yapılar da yazı dilinde yer bulmuştur.

Takısız ad tamlaması, dil bilgisi alanında uzun zamandır tartışma
yaratan konulardan biridir. Bu konuda araştırmacılar arasında bir fikir
birliği olmadığı görülmektedir. Araştırmacıların bu konu ile ilgili makale,
kitap vb. yayımları incelendiğinde, fikir ayrılığının asıl nedeninin yapısal
ve anlamsal/işlevsel yaklaşım üzerinde anlaşılamaması olduğu
görülmektedir.
Türkiye Türkçesinin söz dizimi çalışmalarında da bu durum sorun
teşkil etmektedir. Bu sebeple, içerisinde tamlamaların da bulunduğu
sözcük öbeklerinin türlerinin belirlenmesi ve sınıflandırılmasında
farklılıklar görülmektedir. Dil bilgisi kaynaklarında öbekler, hem yapısal
hem de işlevsel özelliklerine göre adlandırılmaktadır ve
sınıflandırılmaktadır. Örneğin, edat grubu veya unvan grubu
adlandırmasında yapısal bir birim temel alınmakta, ancak ad ve sıfat
tamlamalarında işlev ön planda tutulmaktadır. Bu durum ise tutarsızlık
yaratmaktadır.

Turkish tops a list of the languages which interprets nature bestly when it is classed with anotherlangusges. Of course, this is a feature of the system constituting the Turkish. The systems of wordlanguages classified in three groups as agglutinative languages, inflected languages, monosyllabiclanguages. The system which keep up with fast functioning process of deep structure mostly amongthese three systems is systems of agglutinative languages. Turkish is also in group of agglutinativelanguages and one of the languages which represent the meaning perfectly and fastly very much.Unfortunately, to construe this language which interprets nature very well has not been very good anda perfect grammar of Turkish could not been made. Format of interpreting nature in Turkish is fasterand more perfect because of its system. Whereas, its functional properties have not been revealed fullyin accordance with nomenclature categories in itself and these categories belong to nature reality.This is ...

Öz: Klâsik Türk edebiyatının hemen her döneminde gazel, şairler tarafından tercih edilen bir nazım şekli olmuştur. Özellikle son asırlarda muhteva bakımından bir çeşitlenme görülmekle birlikte gazelde asıl konu daima aşk olmuştur. “Gazel” adının kendisi bile aşk ile ilgilidir. Şairler, sevgiliyi tasvir ederken veya methederken ya da ona doğrudan seslenerek kendisine karşı besledikleri duygu ve düşüncelerini anlatırken onu bir şekilde adlandırma ihtiyacı duymuşlardır. Mesnevi nazım şekliyle yazılan aşk hikâyelerinde sevgilinin Leylâ, Şîrîn, Züleyhâ, Azrâ, Gülşâh gibi bir özel adı vardır. Fakat gazel geleneğinde sevgilinin özel adla adlandırılması gibi bir uygulama yoktur. Bu nedenle gazelde şairler sevgili için “özel adlandırma” yoluna giderler. Bu adların bir kısmı “kalıcı adlar”dır; ya başından beri sevgili anlamındadırlar ya da sonradan bu anlamı kazanmışlardır. Bunların sayısı fazla değildir. Sevgili için kullanılan adların büyük çoğunluğu “geçici adlar”dır. Geçici adlar da ya istiare ya da kinaye yoluyla meydana getirilmektedir. İstiare ile adlandırmada, başka bir varlığın adı geçici olarak sevgili için ad olmaktadır. Kinaye ile adlandırmada ise, sevgilinin herhangi bir sıfatı ad yerine ve ad görevinde kullanılmaktadır. Bu makalede, klâsik dönemin şairlerinden biri olan ve klâsikleşmeyi en iyi biçimde temsil ettiğini düşündüğümüz Bâkî’nin gazellerindeki sevgili adları, adlaşma süreçlerine göre tasnif edilerek incelenecektir.

Şart kipi olarak anılan yapının bir kip oluşturup oluşturmadığı konusu uzun süredir çeşitli yayınlarla literatürü meşgul etmiştir. Şart ekinin bir kip eki muamelesi gördüğü dil bilgisi kitaplarında, bu yönde bir tek şekillilik vardır diyebiliriz. Gülsevin (1990) ile ilk defa gündeme getirilen konu üzerinde, karşılıklı birtakım yayınlarda görüldüğü üzere bir mutabakat ise bugüne kadar sağlanamamıştır (Develi 1995). Savran’da (1999: 330) ifadesini bulduğu üzere şart ekinin zarf dışında kalan kullanımlarına bakarak yeni bir yaklaşım getirilmesi gerekliliği bugüne kadar giderilememiştir. Öncelikle daha önce dile getirilmiş düşünceler ışığı altında, şart ekli yapıların bir kip oluşturamaması üç başlık altında toplanabilir.

Geleneksel dilbilgisi çalışmaları, “çatı” terimini oluşturan eklerin “çatı” teriminin tanım ve kategorisine uymayan kullanımlarını da bu terim kapsamı içinde ele almaktadır. Bu ise büyük bir çelişki ortaya çıkarmaktadır. Bu çelişkiyi giderebilmek için asıl fiilin cümle bağlamında gerçekleşme açısından varlık ilgisini değiştiren işlevlerinin farklı bir kategori başlığı altında değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu yazıda çatı ekleri olarak bilinen ancak çatı kategorisini oluşturmayan ekler ve bu eklerle kullanılan fiiller araştırıcıların dikkatine sunulacaktır. Asıl fiiller, “kılış” ve “oluş” fiilleri diye ikiye ayrılır. Yine, çatı işlevi için kullanılan ekler, bu iki fiili grubunu birbirinin yerine geçirmek ve isim tabanlarından doüğrudan “kılış” veya “oluş” tabanlı asıl fiiller elde etmek için de kullanılır. Böyle kullanılınca bu eklerin işlevleri “çatı” terimiyle değil; “görüngü” terimiyle ifade edilmelidir.

İnsanın, dış görünüşünden yola çıkarak karakteri hakkında birtakım belirlemelerde bulunma anlamına gelen kıyafet, başlangıçta firasetin bir kolu olarak ortaya çıkmış ve zamanla Türk edebiyatında kıyafet ve firaset kavramları eş anlamlı olarak kullanılır hâle gelmiştir. Batı ve Doğu kültürlerinde rağbet gören kıyafet ilmine dair, Türk edebiyatında da özellikle Arapça eserlerin etkisiyle telif ya da tercüme birçok kıyafetname kaleme alınmıştır. Bu türde kaleme alınmış eserler arasında Dımaşkî’nin Kitâbü’l-Âdâb ve’s-Siyâse fî Ǿİlmi’n-Nazar ve’l-Firâse adlı Arapça kıyafetnamesinin çevirilerinin önemli bir yer tuttuğu belirtilebilir. Eserin farklı çevirileri ve bu çevirilerin nüshaları Dımaşkî’nin eserine olan rağbeti göstermektedir. Tespit edilebildiği kadarıyla eserin, Şaban-ı Sivrihisarî, Muhammed bin İyas ve Silistrevî tarafından yapılan çevirilerinin yanında mütercimi bilinmeyen bir çevirisi de bulunmaktadır. Bu çalışmada Muhammed bin İyas tarafından yapılan çevirinin, belirleyebildiğimiz yedi nüsha içerisinden Süleymaniye Kütüphanesi Tahir Ağa No. 360 envanter numarasıyla kayıtlı nüshası üzerinde durulmuştur. 46 varaktan ve genel olarak 15 satırdan oluşan nüshada çeviri tarihi kayıtlı değildir. Çeviri tarihi kayıtlı olan en eski nüshanın (Macaristan Bilimler Akademisi Nüshası) 1569 yılına tarihlendiği göz önüne alındığında Muhammed bin İyas tarafından yapılan çevirinin 16. yüzyıla ait olabileceği tahmin edilebilir. Nitekim nüshanın dil özelliklerinden de bu sonuç ortaya çıkmaktadır. Metnin dil özellikleri Klasik Osmanlı Türkçesinin genel karakteristiği ile uyuşmaktadır. Bu çalışmada kıyafetname geleneği üzerinde durulduktan sonra Muhammed bin İyas tarafından Ķıyāfet-nāme olarak adlandırılan eserin, Süleymaniye Kütüphanesinde kayıtlı nüshasının tanıtımı ve çeviri yazıya aktarımı yapılmış ve genel dil özellikleri belirlenmiştir.

Öz Türkçede fiillere gelen-(X)n- ,-(X)l-ekleri birden çok işlevi yerine getiren eklerdir. Bu eklerin geldiği fiilin cümledeki durumu, ekin işlevini belirlemede kıstas olarak kullanılmaktadır. Edilgenlik, dönüşlülük ve fiilden fiil yapma söz konusu eklerin çeşitli işlevlerindendir. Bu işlevlerden birini karşılamak için ekleneceği fiilin kök veya gövdesine göre-l-ve-n-eklerinden biri seçilmektedir. Dolayısıyla aynı işlevi karşılar bir biçimde üst üste kullanılmazlar. Ancak, Türkiye Türkçesindeki bazı örneklerde söz konusu eklerin aynı çatı işleviyle üst üste kullanıldıkları görülmektedir: den -i-l-, ko-n-u-l-, yen -i-l-gibi. Çalışmada söz konusu eklerin bu özelliği incelenmiştir. Bu durumun olası sebepleri bildirilmiş ve adlandırması üzerinde durulmuştur. Ayrıca, bu eklerin dildeki kullanım biçimlerinden, sıralarından ve işlevlerinden de örneklerle bahsedilmiştir. • Anahtar Kelimeler Türkiye Türkçesi, edilgen çatı, dilbilimsel uzatım, ek yığılması. • Abstract-(X)n- ,-(X)l-suffixes added to the verbs are the suffixes having multiple functions in Turkish. The position of the verbs that the suffixes are added in the sentence is used as a criterion in determining the function of the suffix. Passive, reflexive and deverbalization are various functions of these suffixes. In order to meet one of these functions, one of-land -n-suffixes is chosen according to the root or stem of the verb to be added. Therefore, they are not used in a successive way that meets the same function. However, it is seen that in Turkey Turkic, the suffixes are used successively, having the same voice function in some examples such as den -i-l-, ko-n-u-l-, yen -i-l-etc. In this study, the feature of these suffixes was examined. The possible reasons of this situation were explained and elaborated on. In addition, the examples regarding the usage forms, sequences and functions of these suffixes in language were given. • Keywords Turkish, passive voice, linguistic pleonasm, suffix pleonasm.  Dr. Öğr. Üyesi, Harran Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ahmetturanndogan@gmail.com, https://orcid.org/0000-0001-9173-7558.

Words that are connected to each other in a language whether form a sentence expressing a judgment or form word groups referring toentities and actions. This ordering is done according to certain rules. These rules may differ from language to language and may have similarities in languages of which origins are close to each other. The most significant characteristic of word order in Turkish is that emphasis is at the end of the sentence. There are some problems also in Turkish. One of them is the section related to sentence that is presented in different forms in grammar books. Securing integrity with respect to this subject will doubtlessly clear away some of the question marks. Correct matters relating primarily to Teaching Turkish Turkish consensus. Textbooks in terms of this clarity is extremely important. Again, the correct transfer from generation to generation the language Turkish Grammar terms and content are correct and it will be possible with a single basing a baseline. Research is a rich scope of literature. The issue will consist of new research studies are vital to draw attention to the issue. Özet Bir dil içerisinde birbiri ile bağlantılı olarak sıralanmış kelimeler ya bir hüküm ifade ederek cümleyi ya da varlık ve hareketleri karşılayarak kelime gruplarını meydana getirirler. Bu belirli kurallara bağlı bir sıralanmadır. Bu kurallar dilden dile farklılık gösterebileceği gibi kökenleri birbirine yakın olan dillerde benzerlik de gösterebilir. Türkçede söz diziminin en mühim özelliği esas noktanın sonda bulunmasıdır. Türkçenin de çeşitli sorunları bulunmaktadır. Bunlardan biri de gramer kitapları içerisinde farklı şekillerde sunulan cümle bölümüdür. Bu konuda bir bütünlüğe gitmek şüphesiz ki çeşitli soru işaretlerini de ortadan kaldıracaktır. Doğru bir Türkçe Öğretimi için öncelikle ve önemle Türkçe ile ilgili konularda fikir birliğine varmak gerekir. Ders kitapları açısından da bu netlik son derece önemlidir. Dilin nesilden nesile doğru aktarımı da yine Türkçe Dil Bilgisi terimlerinin ve içeriklerinin doğru ve tek bir temele dayandırılması ile mümkün olacaktır. Araştırma kapsamında zengin bir literatür taraması yapılmıştır. Araştırmanın konusu yeni oluşacak çalışmalar için konuya dikkat çekmek bakımından çok önemlidir. Anahtar Kelimeler: Dil, cümle, dil bilgisi.

Özet
İstiklal Marşı, 1921 yılında Mehmet Akif Ersoy tarafından aruz ölçüsüyle yazılmış bir edebî ve ebedî metindir. Edebî metindir, çünkü dokuz dörtlük bir beşlik olmak üzere toplamda kırk bir dizeden oluşmaktadır. Sahip olduğu anlam ve ruh açısından Türk milleti için paha biçilemez estetik zevke sahiptir. Ebedî metindir, çünkü yine Türklüğün kıyamete kadar yaşayacak sonsuz manzumelerüstü bir andıdır.
2021 yılı İstiklal Marşı’nın yazılışının 100. yılı ve Mehmet Akif Ersoy’u anma yılıdır. Bu yıla kadar, İstiklal Marşı’nın grameri konusunda parça parça çalışmalar yapılmış, bütünüyle bu konuya değinilmemiştir. Bu yazıyla; İstiklal Marşı’nın yazılışının yüzüncü yılında gramer bilgisinin temel unsurlarından olan ses, şekil, cümle ve köken bilimleri açısından İstiklal Marşı incelenecekir. İnceleme öncesinde söz konusu konuların kısa
bilgilendirilmesi yapılacak, İstiklal Marşı’ndaki örnekliklerine dize numaraları da verilerek tek tek değinilecektir.
İstiklal Marşı’nın söz varlığında toplamda 249 sözcük yer almaktadır. Bunlar içerisinde hemen hemen tüm ses olaylarına yer verildiği, ses olaylarının anlamı kuvvetlendirecek tarzda şiirde yer aldığı, şiirin anlamını derinleştirmek için iyelik eklerine sıklıkla müracaat edildiği, şiirde daha çok basit yapıda sözcüğün bulunduğu, isimlerin fiillerden fazla olduğu, fiillerin daha çok tek heceli ve emir kipinde çekimlendiği, şiirin anlamını
daha çok kuvvetlendirmek için sıfatlara yoğun bir şekilde müracaat edildiği, cümlelerin kısa ve kişiyi yönlendirici şekilde kompozisyon oluşturduğu, köken bilgisi açısından daha çok Türkçe sözcüklerin Marş’ta kullanıldığı gözlemlenmiştir.
Anahtar Kavramlar: İstiklal Marşı, gramer, söz varlığı, Mehmet Akif Ersoy.

Abstract
The Istiklal Marşı is a literary and eternal text written by Mehmet Akif Ersoy in 1921 in with. It is a literary text because it consists of a total of forty-one lines, nine by four and a five. In terms of its meaning and spirit, it has an invaluable aesthetic pleasure for the Turkish nation. It is an eternal text, because it is an eternal supra-verse moment of Turkishness that will live until the end of the world.
The year 2021 is the 100th anniversary of the writing of the Istiklal Marşı and the year of commemorating Mehmet Akif Ersoy. Until this year, some studies were carried out on the grammar of the Istiklal Marşı, but this issue was not fully addressed. With this article; In the centennial of the writing of the Istiklal Marşı, the Istiklal Marşı will be examined in terms of sound, form, sentence and origin sciences, which are the
basic elements of grammatical knowledge. Before the examination, brief information about the aforementioned subjects will be made, and the examples in the Istiklal Marşı will be mentioned one by one by giving their string numbers.
There are 249 words in total in the vocabulary of the Istiklal Marşı. Among these, almost all sound events are included, sound events are included in the poem in a way that strengthens the meaning, possessive suffixes are frequently applied to deepen the meaning of the poem, there are more simple words in poetry, nouns are more than verbs, verbs are mostly monosyllabic and in imperative mood. It has been observed
that the adjectives are intensely used in order to strengthen the meaning of the poem, the sentences are short and form compositions in a way that directs the person, and the Turkish words are mostly used in Marş in terms of origin.
Keywords: Istiklal Marşı, grammar, vocabulary, Mehmet Akif Ersoy.

Diller kendi evrim süreci içerisinde yeni sözcükler türetmek için doğduğunda türetme, ödünçleme, birleştirme, işlev değiştirme gibi farklı yöntemler kullanır. Bu yöntemlerden biri olan işlev değiştirme aslında dil bilgiselleşme süreci ile de yakından ilgilidir. Türkçede dil bilgiselleşme yöntemi ile kazanılmış sözcük türlerinden biri de edatlardır. Edatlar istem bilgisinde, söz dizim içerisinde hem tamlayıcı hem de kendi öbek yapıları içerisinde yönetici olabilen sözcüklerdir. Edatların bu yöneticilik konumları, öbek içerisinde tamlayıcılarına karşı belirleyici ve sınırlayıcı olabilmesine imkân verir. Edatların tamlayıcıları ile oluşturduğu öbek yapıların eş kullanımlılıkları ve sıklık
değerleri onların belirli tamlayıcılar ile öbek yapı oluşturmanın ötesinde tek bir sözcük konumuna evrilebilmesine yol açar. Eski Türkçede bahsedilen bu durum örnekleyen teg edatı tamlayıcıları ile çeşitli anlam ilgileri kurarak söz dizimde varlık gösterirler. Teg edatı Eski Türkçenin en sık kullanılan edatlarından biridir. Orhun Türkçesinden itibaren sözcük olarak ikincil edat, birincil edat ve oluşturduğu öbek yapıları ise sıfat, zarf ve bağlaç işlevleriyle görmek mümkündür. Oluşturduğu bazı edat öbeklerinden antag, muntag, mutagın, antagıŋın ve neteg yapılarını dil bilgiselleşme evresinde farklı işlevlerde görmek mümkündür. Eski Türkçenin kaynaklarında sıkça kullanılan bu yapıların, eş zamanlı olarak birçok farklı işlevde görülmesi de çok işlevlilik açısından da oldukça önemlidir. Bu anlamda çalışmada teg edatının oluşturduğu öbek yapıların farklı işlevleri metinlerden tanıklarla ele alınmıştır.

Öz: Şairler gazelde sevgiliyi adlandırmak için çeşitli adlar kullanırlar. Bu adların bir kısmı sevgili anlamındadır veya sonradan bu anlamı kazanmışlardır. Bir kısmı ise istiare veya kinaye yoluyla meydana getirilmiş adlardır. Bu makalede, klasik dönem şairlerinden biri olan ve kanaatimizce klasikleşmeyi en iyi biçimde temsil eden Bâkî'nin sevgiliyi adlandırma tercihlerindeki bağlam faktörü üzerinde durulacak ve bağlamın ad tercihlerinde etkili olup olmadığı incelenecektir. Anahtar kelimeler: Bâkî, sevgilinin adları, ad tercihleri, bağlam faktörü. Contextual Factors In Bâkî's Preference Of Naming The Beloved Abstract: Poets use different words and expressions to address to the beloved. Some of these words are already used for her /him, but some others, gaining a new meaning time, are newly created to refer to the loved one. Some of them are coined by means of metaphors and by antonomasia. This article will delve into whether the context is influential on the choice of such words and expressions by putting the emphasis on the contextual factors in the ghazals of Bâkî, who is one of the poets of the classic era and who, we think, represents best the process of becoming a classic. Keywords: Bâkî, names of the beloved one, preferences of names, factor of context..

Özet
Köl Tigin yazıtının güney ve doğu yüzlerindeki metnin önemli bir kısmı, Bilge Kağan yazıtının kuzey ve doğu yüzlerine, cümleler ve kelimeler büyük oranda korunarak, birtakım değişikliklerle aktarılmıştır. Bu aktarma sırasında özellikle ünlülerin işaretlenmesiyle ilgili de birtakım değişiklikler yapılmıştır. Bu çalışmada Bilge Kağan Yazıtı üzerindeki yazı alanının genişliği ve anlaşılabilirlik dikkate alınarak metnin tekrar yapılandırılması sırasında ortaya çıkan bu farklılıkların belirlenmesi amacıyla, önce Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarındaki ortak metin, ünlülerin yazımıyla ilgili olarak
karşılaştırılmış; ardından da yapılan değişiklikler tespit edilerek değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Köl Tigin Yazıtı, Bilge Kağan Yazıtı, Köktürk alfabesi, ünlülerin yazımı
Abstract
An important part of the text on the side of south and east of Köl Tigin Inscription has been transcribed with many changes to the side of north and east of Bilge Kağan Inscription protecting sentences and words greatly. Many changes have been also made about especially marking of vowels during this transcription. With the aim of determining emerged changes during re-construction of text taking into consideration lucidity and wideness of writing sphere on Bilge Kağan Inscription, firstly, shared text in Inscription of Köl Tigin and Bilge Kağan has been compared as relating to writing of vowels and then evaluated by determining these changes.
Keywords: Köl Tigin Inscription, Bilge Kağan Inscription, Kokturk alphabet.

Turkish language has a wide range of sound events. Sometimes, some of the sounds that are originally in the word are lost for various reasons. These changes will occur during the historical course as well as due to the additions to words. The subject of elision in higher education is one of the important issues that should be taught to students. Explaining this subject especially to foreign students is another issue. In this study, certain elision events are examined in order to set an example for foreign students. It is aimed to explain the subject of elision, which we discussed in our lessons, from another aspect.
Key Words: Key Words: Elision, Consonant Deletion, Sound/Syllable Degemination, Turkish language

arihî ve çağdaş Türk yazı dillerindeki zaman ekleri benzerlikler göstermekle birlikte bunların birbirinden farklı görünümler sergilediği durumlar da vardır. Yazı dilleri arası farklılıkların en çok olduğu çekim ise odaksıl şimdiki zaman çekimidir. Türkler arasında odaksıl şimdiki zamanın ifadesinde kullanılan biçimbirimlerin özellikle görülen geçmiş zaman ve geniş zaman çekimlerine göre çeşitlilik gösterdiği bilinmektedir. Bunun da, söz konusu biçimbirimlerin bu iki zaman çekimine göre Türk dilinin günümüze daha yakın dönemlerinde oluşmaya başladığından ve belli zaman sonra da standartlaştığından kaynaklandığı söylenmektedir. Oğuz Türkçesi açısından ise -yor biçimbirimi -A /-I/-U yorı-r, -A /-I/-U yoru-r biçimlerinde Oğuzların Asya’daki ata topraklarında odaksıl şimdiki zaman ifadesi olarak önceleri tasvirî birleşik fiil yapısında başlamış ve sonraları özellikle Türkiye Türkçesi ve Gagavuz Türkçesinde odaksıl şimdiki zaman çekimi eki olarak standartlaşmıştır.
Bu çalışmada Türklerin odaksıl şimdiki zaman ihtiyacından ve bu ihtiyacın ürünlerinden biri olan -yor biçimbiriminin tarihî derinliklerinden ve bu biçimbirimin Oğuz Türkçesinin tarihî ve çağdaş yazı dillerindeki yayılımından bahsedilmiştir. Bunun için de 13. yüzyıl öncesinde Doğu Türkçesi metinlerinde, bu tarihten sonra ise Oğuz Türkçesi ağırlıklı olmak üzere tarihî ve çağdaş Türk yazı dillerinde söz konusu biçimbirimin izi sürülmüş ve buradan elde edilen bilgiler ışığında -yor biçimbiriminin oluşum ihtiyacı ve özellikleri açıklanmaya çalışılmıştır. Bunun sonucunda, -yor biçimbiriminin Gagavuz Türkçesi ve özellikle Türkiye Türkçesinin karakteristik odaksıl şimdiki zaman çekimi eki olduğu görülmüştür. Türkmen Türkçesinde de bu biçimbirim kullanılmakla birlikte Doğu Türk lehçelerinde standart olan biçimbirimlerin de kullanımı söz konusudur. Azerbaycan Türkçesinde ise diğer Oğuz grubu yazı dillerinden tamamen farklı bir kökenden gelen biçimbirim odaksıl şimdiki zaman çekimi için kullanılmıştır.