Durmus Gur

Özet
1848 İhtilâlleri sonrasında birçok İtalyan, Leh ve Macar sığınmacı Osmanlı Devleti’nden sığınma talep etmiştir. İtalyan sığınmacılardan olan Cristina Trivulzio di Belgiojoso (1808-1871) ve kızı Marquis Maria de Trotti (doğ. 1838), Malta, ardından Yunanistan’ın Atina şehrine ardından ise deniz yolculuğu ile önce İzmir sonrasında İstanbul’a geçmiştir. İstanbul’da Padişah Abdülmecid’in sarayına girme fırsatı bulan prensesin, kısa sürede çevre edindiği elit kişiler arasında ABD elçisi George Perkins Marsh, Savoy diplomatı Baron Romualdo Tecco, tüccar Mösyö Eugene (Safranbolu cizye tahsildarı), banker Mösyö Alleon, İtalyan Gaetano Donizetti’nin kardeşi Giuseppe Donizetti Paşa ve daha birçok kişi yer almaktadır. Bu süreçte Baron Romualdo Tecco ve George Perkins Marsh’ın Prenses Belgiojoso’yu cesaretlendirmesi üzerine prenses Safranbolu yakınlarında Çakmakoğlu Çiftliği ve Büyük Tarla’yı ziyaret etmiştir. İlk izlenimleri sonrasında hayalini kurduğu bu yeri önce kızı Maria ve Mösyö Eugene adına 10 yıllığına kiralamış sonrasında ise satın almıştır. Literatür çalışmalarının ardından sahada gerçekleştirilen araştırmalar ve sözlü kaynaklarla çiftliğin konumu (lokasyonu) belirlenmiştir. Arşiv belgeleri ile desteklenen veriler neticesinde Çakmakoğlu Çiftliği’nin çitleri yıkılarak ağaçları izinsiz kesildiği, çiftlik arazisinin ise İsmail Ağa’nın olumsuz faaliyetleri neticesinde yol haline geldiği tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında yukarıda ifade edilen Marquis Maria de Trotti’ye ait arazilerle çiftliklerin 1850 sonrasındaki süreci hakkında bilgi sunulmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Cristina Trivulzio di Belgiojoso, Çakmakoğlu, Marquis Maria de Trotti, Safranbolu, Viranşehir

Abstract
After the 1848 Revolutions, many Italian, Polish and Hungarian asylum seekers sought asylum from the Ottoman Empire. Cristina Trivulzio di Belgiojoso (1808- 1871), one of the Italian refugees, and her daughter Marquis Maria de Trotti (born in 1838), went to Malta, then to Athens, Greece, and then to Izmir and then to Istanbul by sea. The princess, who had the opportunity to enter the palace of Sultan Abdülmecid in Istanbul, soon became friends with the US ambassador George Perkins Marsh, Savoy diplomat Baron Romualdo Tecco, merchant Monsieur Eugene (Safranbolu jizya tax collector), banker Monsieur Alleon, Italian Gaetano Donizetti. his brother Giuseppe Donizetti Pasha and many more. In this process, upon the encouragement of Princess Belgiojoso by Baron Romualdo Tecco andGeorge Perkins Marsh, the princess visited Çakmakoğlu Farm and Büyük Tarla near Safranbolu. After his first impressions, he first rented this place, which he dreamed of, for his daughter Maria and Monsieur Eugene for 10 years, and then bought it. After the literature studies, the location of the farm was determined with the research carried out in the field and oral sources. As a result of the data supported by archival documents, it was determined that the fences of Çakmakoğlu Farm were demolished and the trees were cut without permission, and the farmland became a road because of the negative activities of İsmail Agha. Within the scope of the study, information about the process of the lands and farms belonging to the Marquis Maria de Trotti mentioned above after 1850 is presented.
Keywords: Cristina Trivulzio di Belgiojoso, Çakmakoğlu, Marquis Maria de Trotti, Safranbolu. Viranşehir.

Bizans yapılarında iki sütunla ayrılmış, geçit olarak adlandırılan tribelonlar; aydınlatma, sembolik, statik ve estetik amaçlı çeşitli fonksiyonlarla kullanılmıştır. Çalışmanın konusunu, Bizans dini yapılarında çeşitli şekillerde kullanılan tribelonların, Bitinya (Bithynia) ve Paflagonya (Paphlagonia) dini yapılarındaki örnekleri oluşturmaktadır. Tespit edilen tribelonların yapılardaki yeri, yüzyıllara göre kullanım alanları, kullanılan malzeme ve teknik özellikleri dışında süslemelerine değinilmiştir. Fotoğraf ve çizimlerle belgelenen Bitinya ile Paflagonya’daki tribelon örnekleri, dini yapılarda kullanım yerleri ve günümüz durumları açısından ele alınarak sonradan kapatılan ya da işlev değişikliğine uğrayan örnekleri ele alınmıştır. Araştırmalar esnasında Bizans dini yapılarında sıklıkla naos ve narteks duvarları ile apsis cephelerinde uygulandığı tespit edilen tribelonların, Bitinya ve Paflagonya’da günümüze ulaşan altı dini yapıda kullanıldığı belirlenmiştir. Karadeniz Ereğlisi Orhan Gazi Camii’nin (5.-6. yüzyıl) apsisinde, Amasra Fatih Camii’nde (8.-9. yüzyıl), batı cephede ikinci-katta, Trilye Hagios Ioannes Theologos Pelekete Manastırı Kilisesi’nde (8. yüzyıl) kuzey ve güneydeki haç kolları, Trilye Fatih Camii’nde (9. yüzyıl sonu) güney ve kuzey haç kolu, Gemlik Kurşunlu Aziz Aberkios Manastırı Kilisesi’nde (9. yüzyıl) apsiste ve Sige Başmelekler Kilisesi’nde (9. yüzyıl) kuzey duvarda, tribelon uygulaması görülmektedir. Çalışmanın sonunda ise tarihi gelişimi açısından incelenen tribelonların sıklıkla görüldüğü Balkanlar, Yunanistan ve Anadolu çevresindeki örnekler de ele alınarak, Bitinya ve Paflagonya’daki dini yapılarda görülen tribelonlar, karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Bitinya, Bizans, Kilise, Naos, Narteks, Paflagonya, Tribelon

Özet Araştırmanın konusunu, Konya'nın Akşehir İlçesi'nde, Selçuk Mah. Ulucami Cd. No: 20'de kayıtlı Nasreddin Hoca Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi'nde sergilenen bir artophorion (ekmek kabı) oluşturmaktadır. Kilise içerisinde en önemli liturjik unsurlardan biri olan altar üzerinde duran Artophorionların içerisinde yıl boyunca Paskalya'dan önceki son perşembe günü gerçekleştirilen ökaristiden elde edilen ekmek ve şarap muhafaza edilir. Bu bağlamda artophorionlar ayrı bir öneme sahiptir. 2019 yılında tarafımızdan gerçekleştirilen müze çalışmamız sırasında incelenen artophorionun daha önce herhangi bir bilimsel çalışmada belgelenmediği tespit edilmiştir. Çalışma kapsamında 1794'ün ekim ayına (18. yüzyıl) tarihlendirilen artophorionun fotoğrafları çekilerek çizimleri hazırlanmış ve ayrıntılı şekilde tasvirleri yapılmıştır. Artophorion; malzeme-teknik, süsleme, üslup ve ikonografi özellikleri kapsamında incelenmiş, ardından Konya çevresi başta olmak üzere Anadolu ve Anadolu dışındaki benzeri, çağdaş örneklerle karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda ise günümüzde Akşehir Nasreddin Hoca Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi'nde cam panel içinde teşhir edilen eserin korunma ve sergilenme durumuna değinilerek restorasyon önerisi sunulmuştur.

BARTIN’DA RUM ORTODOKS KİLİSESİ
Kuzeybatı Karadeniz’de Aziz(ler) ve Azize(ler) adına inşa edilmiş birçok kilise bulunmaktadır. Bunlardan bazıları Osmanlı Dönemi’nde inşa edilen Rum Ortodoks kiliseleridir. Çalışmamızın konusunu oluşturan Bartın Aziz Nikolaos Kilisesi, Kırtepe Mahallesi, Asma Caddesi, Santral Sokak’ta yer almaktadır.
Arşiv kaynaklarından 1837/1843 yılları arasında Bartın kazasında 1225 Rum Ortodoks’un yaşadığı bilinmektedir1. Bartın Rum halkı da ibadetlerini gerçekleştirebilmek adına kendi aralarında topladıkları paralarla 1868 yılında burada ilk kiliseyi inşa ettirdikleri bilinmektedir. İnşa edildikten yaklaşık 32 yıl sonra tahrip olan kilise, Rumlar tarafından yıkılarak yerine 1901 yılında taş, tuğla ve harç malzemelerden inşa ettirilmiştir.
Kilise zamanla özgünlüğünü kaybetmiştir. İnşa edildikten sonra 1924 yılında gerçekleşen Nüfus Mübadelesi’ne kadar Ortodoks Halk tarafından ibadet yeri olarak kullanılan kilisede bu döneme kadar dini işlevlerin yanında düğün gibi sosyal organizasyonlar gerçekleştirilmiştir. 1924 yılında gerçekleşen Nüfus Mübadelesi ile Anadolu’daki diğer azınlık yapılarının kaderi gibi Aziz Nikolaos Kilisesi kaderine terk edilmiş ve amaçları dışında kullanılmaya başlanmıştır. Kilise ilk olarak yöre halkının elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla 1936-1937 tarihleri arasında elektrik santraline dönüştürülmüş ve uzun yıllar kullanılmıştır. Daha sonradan ise çeşitli onarımlar geçirerek Bartın Sanat Evi adıyla kültürel ve sosyal faaliyetlerin yapıldığı modern
bir yapı halini almıştır.
Çalışma kapsamında kilisenin ilk inşa evresi, plan tipi, geçirdiği değişimler incelenmiş,
malzeme-teknik ve süsleme özellikleri değerlendirilmiş, araştırmalar doğrultusunda özgün kilisenin sekiz destekli basit/ada tipinde olduğu öğrenilmiştir. Başbakanlık
Osmanlı Arşivleri’nde gerçekleştirilen incelemelerde kiliseye ait tespit edilen arşiv belgeleri tarafımızdan günümüz Türkçesi’ne çevrilmiştir. Kilisenin Mübadele Dönemi öncesine ait planları çizilerek restitüsyon önerileri sunulmuş, son olarak günümüz durumu değerlendirilerek plan özellikleri incelenen yapının aşamalar halinde rölöve planları çizilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Bartın, Aziz Nikolaos Church, Rum, Bartın Sanat Evi, Mübadele

GREEK ORTHODOX CHURCH IN BARTIN

Absract
Many churches were built on behalf of the Saint(s) in the Northwest Black Sea
Region. Some of them are Greek Orthodox churches built in the Ottoman Period.The
main subject of our study, the Church of St. Nicholaos is located in the city center of Bartın.
According to the archive documents, it is known that 1225 Greek Orthodox people
lived in Bartın between 1837-1842. In 1868, with the money they collected among
themselves, Greek Orthodox people built the first church in order to perform their
worship in Bartın. The first church, which was damaged 32 years after it was built, was
collapsed by the Greeks and a new one which has widely lost it’s authenticity in the
present day, was built with the stone, brick and mortar materials in 1901.

Besides using as a place of worship by the Orthodox People until the Population
Exchange in 1924, the church was also used for various social events such as weddings. After the Population Exchange in 1924, the church of St. Nicholaos was abandoned and used for purposes other than its purpose, as the fate of other minority structures in Anatolia. The Church of St. Nicholaos in Bartın was first converted into a energy power house between 1936-1937 in order to meet the electricity needs of the local people and was used for many years. Later having several repairs, it is became a modern structure where cultural and social activities were carried out under the name of Bartın Art House.
Within the scope of the study, the first building phase of the church, the type of plan, the changes it has undergone have been examined and the material, technical and ornamental features have been evaluated. Basen on the research, it is understood that the plan of the original church was in eight supported simple / island type. The documents belonging to the church in the Prime Ministry Ottoman Archives were translated into modern Turkish. The plans of the Church before Exchange Period were drawn and restitution proposals were presented. Finally, based on the evaluation of the building’s current situation, the characteristics of the building were examined and the survey plans were prepared in stages.
Keywords: Bartın, St. Nicholaos Church, Greek Orthodox, Bartın Art House,
Population Exchange

Özet Geç Antik-Erken Bizans Dönemi'nde Anadolu'da birçok kült görülmektedir. Hıristiyanlık'ta kutsal sayılan azizler, rölikleri ve adlarına inşa edilen kiliseler büyük öneme sahiptir. Bölgeden bölgeye değişebildiği gibi kentsel olarak da farklılık gösteren aziz kültleri Anadolu'nun diğer bölgelerinde olduğu gibi Karadeniz ve yakın çevresinde de büyük öneme sahiptir. Karadeniz Bölgesi'nde görülen azizlerden bazılarının doğum ve ölüm tarihlerinin yanında gömüldükleri yerler net olarak bilinmemektedir.Antik Dönem inançlarından etkilenen azizler, Bizans Dönemi'nde atribü ve isim değişiklikleriyle yeni bir bedene bürünür ve kiliselerin duvar resimlerinde, ikonalarda ve litürjik eşyalarda yerini alır. Karadeniz Bölgesi'nin çok geniş bir alan olması ve birçok aziz kültüne ev sahipliği yapması sebebiyle Karadeniz Ereğlisi, Safranbolu, Amasra, Bartın ve Sinop gibi çeşitli yerlerde görülen Hagios Andreas, Hagios Georgios, Hagios Phokas, Hagios Stephanos ve Hagios Theodoros gibi kutsal azizler çalışma kapsamında sınırlı tutulmuştur. Abstract There are a lot of cults in the Late Antique and Early Byzantium periods in Anatolia. The saints and relics of these saints, and the churches build in their names have an important place in Christianity. Changeable from region to region and city to city the saint cults are important in the Blacksea region and surroundings as in the other regions of Anatolia. The birth and death dates and burial grounds of some of the saints in the Black sea region are not clearly known. Inspired by the Antiquity beliefs, the saints took their place in the wall paintings, icons and liturgical materials of the churches and shaped into a new body with attributions and name changes. Because the Black Sea Region is large and hosts a lot of saint cults, the study is limited to the saints such as Hagios Andreas, Hagios Georgios, Hagios Phokas, Hagios Stephanos and Hagias Theodoros in places such as Karadeniz Ereğlisi, Safranbolu, Amasra, Bartın and Sinop.