Anna Tyniec

Sprawozdanie z badań na stanowiskach 20 i 36 w Brzeziu, g m. Kłaj. Stanowisko 36 w Brzeziu. Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowisku Brzezie 36 prowadzone są od sierpnia 2004 r. Początkowo przekopano obszar 12 arów, wyznaczony w trakcie badań powierzchniowych, przeprowadzonych w roku 1996 przez dr Jacka Górskiego, mgr Elżbietę Trelę i mgr Mirosława Zająca. W pierwszym miesiącu badań odkryto jedynie 1 O niezwiązanych ze sobą przestrzennie i funkcjonalnie dołków posłupowych. We wrześniu i październiku 2004 r. badaniami sondażowymi objęto cały południowy stok wzniesienia, znajdujący się w pasie planowanej autostrady A4. Sondaże skorygowały pierwotny zasięg stanowiska; okazało się, że badaniami szerokopłaszczyznowymi należy objąć obszar o powierzchni ok. 3,6 hektara. Wyznaczają go dwa sąsiednie stanowiska-Brzezie 17 i Brzezie 20. Za zachodnią granicę stanowiska uznano dolinkę, stanowiącą wschodnią granicę wielokulturowego stanowiska Brzezie 17. Granicę wschodnią ustalono arbitralnie na linii siatki arowej górnej partii wschodniego stoku wzniesienia, rozgraniczającego stanowiska B rzezie 20 i Brzezie 36 (ryc. 1 **). Tak oznaczone stanowisko znajduje się w kompleksie stanowisk, położonych na południowo-wschodnim stoku wzniesienia, górującego nad początkiem pierwotnej doliny Tusznicy. Południowy stok, na którym znajduje się stanowisko Brzezie 36, miał pierwotnie dość urozmaiconą rzeźbę, o czym świadczą liczne naturalne niecki zastoiskowe. Między wypełniskaml niecek, a czasem na ich obrzeżach, odkryto szereg obiektów-pozostałości osady grupy złotnicko-wyciążski ej. Obiekty z materiałem grupy złotnicko-wyciążsklej to przeważnie owalne na poziomie odkrycia, niegłębokie jamy o nieckowatym, rzadziej prostokątnym profilu. Zlokalizowano je w czterech skupiskach, nazywanych roboczo wschodnim, zachodnim, północnym i południowym (ryc. 2**). Nie natrafiono tu na pozostałości budynków mieszkalnych, być może z powodu silnej erozji stokowej, przyspieszonej głęboką orką. W profilach glebowych często brak podglebia, zaś ślady współczesnej orki głęboko naruszają lessowy calec.

Tyniec A. 2022. The early medieval pottery with admixture of calcium carbonate in the ceramic fabric (samples from hillforts in the Nida Basin). Sprawozdania Archeologiczne 74/2, 317-336. Among vessels used in the Early Medieval Ages in the area of western Lesser Poland, special attention should be paid to specimens made of ceramic fabric with a tempering agent composed of minerals containing calcium carbonate. Such vessels are usually labelled as Kraków "white" pottery. The "white" pottery from the area of the Nida Basin may be characterized on the basis of vessels made of clay with calcium carbonate admixture discovered in archaeological features. The most numerous materials derive from hillforts in Stradów and Szczaworyż. This pottery could have been some kind of a tribal emblem. For more than 200 years it was dominating among vessels in western Lesser Poland. The group producing vessels made of calcium carbonate fabrics may be the Vistulans mentioned in written sources.

About 171 years ago, in May 1851, a stone sculpture known as Zbruch Idol or Sviatovid made its way into Kraków. The Idol has been an embellishment to the Exhibition of Antiquity and Artefacts organised in Kraków. After many years, it has become a symbol and the logo of the Archaeological Museum of Kraków (MAK). It was one of the first artefacts to be included in the collection of the emerging Museum of Prehistory. In 2021 Archaeological Museum of Kraków organised an event called "Welcoming Sviatovid. An anniversary event." But what is the Zbruch Idol? Is it a 1000-year-old statue worshipped by the past people or a 200-year-old counterfeit? It is undoubtedly one of the most well-recognised archaeological artefacts in polish museum collections. It arose not only as a well-known artefact but also as an element of ideology as well as a decorative motif in fine arts. The Zbruch Idol began to function as a part of folk mythology that was not limited locally. Despite being known for 200 years, it is still unrecognised by many.

W rejonie stanowisk 8, 9, 10 na Górce Narodowej  Muzeum Archeologiczne w Krakowie w latach 1998-2000 przeprowadziło ratownicze wykopaliska kierowane przez A. Tyniec-Kępińską i A. Dagnan-Ginter. Objęły obszar o pow. 1,5 ha i przyniosły odkrycie śladów neolitycznych osad kultury ceramiki wstęgowej rytej i lendzielskiej (łącznie ponad 80 obiektów i ponad 13 tys. zabytków).
In the area of sites 8, 9, 10 on Górka Narodowa, the Archaeological Museum in Krakow in 1998-2000 carried out rescue excavations led by A. Tyniec-Kępińska and A. Dagnan-Ginter. They covered an area of 1.5 ha and brought the discovery of Neolithic settlements  (over 80 objects and over 13,000 monuments in total).

Not only does Kraków have a legend about its origins, but also a tomb of the legendary founder of the city. At the highest point of the Krzemionki Range, on the hill called Rękawka, there is a mound regarded as the burial place of the legendary founder of Kraków, Prince Krak. It is one of the landmarks of Kraków and for centuries has been an element of its cultural landscape. During the 1930s, excavation research was carried out which, however, did not yield expected results – the discovery of a grave. The reconstruction of the mound was completed 20 years later.
Key words:
Krak’s Mound, legend, research, reconstruction, early medieval period

Kraków posiada nie tylko swoją legendę założycielską, lecz także grobowiec legendarnego założyciela miasta. W najwyższym punkcie masywu Krzemionek, na wzgórzu Rękawka, wznosi się kopiec uważany za mogiłę legendarnego założyciela Krakowa, księcia Kraka. To jedna z dominant krajobrazu Krakowa i od wieków element jego krajobrazu kulturowego. W latach 30. XX w. przeprowadzono badania wykopaliskowe, które nie przyniosły oczekiwanego efektu – odkrycia grobu. Rekonstrukcja zabytku zakończyła się dopiero po 20 latach.
Słowa klucze:
Kopiec Kraka, legenda, badania, rekonstrukcja, wczesne średniowieczell

Early-medieval barrow burial ground on site 6 in Guciow, Zamość district

The barrow burial ground on site 6 in Guciow, Zamość district, is an important element of an early-medieval settlement complex (complexes?) consisting of  a hillfort, open settlements and barrow burial grounds located on the left (I-IV) and right (V and VI) bank of the upper Wieprz River, in the central part of Middle Roztocze region (see: Zoll-Adamikowa 1974, 115 and next; Zoll-Adamikowa 1979, 89 and next; Kuśnierz, Urbański 2008, 304-307). This was the only one among five burial grounds that was used from the Neolithic (?), in the early Bronze Age – by the Trzciniec culture people, whose burial mounds were repeatedly used for burial purposes or other rituals during the early-medieval period.

Cmentarzysko kurhanowe na stan. 6 w Guciowie, pow. zamojski jest jednym z ważnych elementów wczesnośredniowiecznego zespołu (-ów?) osadniczego złożonego z grodziska, osad otwartych i cmentarzysk kurhanowych położonych na lewym (I-IV) i prawym (V i VI) brzegu górnego Wieprza, w centralnej części Roztocza Środkowego (por. Zoll-Adamikowa 1974, 115 i n.; Zoll-Adamikowa 1979, 89 i n.; Kuśnierz, Urbański 2008, 304-307). Jako jedyne z tych sześciu cmentarzysk było użytkowane poczynając od neolitu (?), we wczesnej epoce brązu - przez ludność kultury trzcinieckiej, której nasypy grobowe wielokrotnie wykorzystano do celów grzebalnych lub innych obrzędowych we wczesnym średniowieczu.

People  used  wood  from  various  trees  not  only  on  the basis of their availability, but also the purpose it was to serve. Wood of both deciduous and coniferous trees  was  used  for  building  purposes.  Construction  elements  of  ramparts  or  load-bearing  elements  of  housing  buildings  were  made  primarily  from  oak  Quercus.  Scots  pine  Pinus  sylvestris  was  also  commonly  used  as  building  material.  Remains  of  other  trees (e.g.: hornbeam Carpinus betulus, alder Alnus, aspen Populus  tremula,  spruce  Picea  abies,  poplar  Populus, fir Abies  alba,  beech  Fagus  sylvatica)  are  less frequently discovered on archaeological sites.Utility  objects,  including  cooking  utensils,  were  hollowed out or turned from wood of trees available in  the  vicinity  of    (especially  the  above  mentioned)  and  bushes  (e.g.:  conifer  Taxus  bac-cata  L.  whose  pliant  wood  was  a  valuable  material  for  manufacturing  weapons;  lilac  Sambucus  sp.  or  common spindle Euonymus sp. from which spindles, needle-cases or reels were made), which are now mar-ginally used because of their poisonous properties.Tree  bark  (e.g.:  linden  Tilia,  birch  Betula,  oak  Quercus or elm Ulmus) was also used to make wo-ven  bark  containers,  dyes  and  paints  or  medicinal  substances, and to produce wood tar on a large scale. However, relics of wooden (but also other organ-ic)  artifacts  are  not  common  among  archaeological  finds  –  they  are  mostly  preserved  on  damp  sites,  especially  in  bodies  of  water,  marshes  or  bogs  –  in  places  protected  from  changeable  environmental  conditions.  On  multilayer  sites,  e.g.  in  cities,  such  places  are  especially  relics  of  wells  or  cesspits.  During  the  last  decades,  well  preserved  construc-tions  or  wooden  items  from  archaeological  objects  have  become  invaluable  in  narrowing  down  dating  in archaeology thanks to applying scientific methods – e.g. dendrochronology.Between relative chronology and yearly datesLike  other  historical  sciences,  archaeology  aims  at determining dating and mutual relations between discovered artifacts (products, layers, objects, struc-tures etc.).
185were  covered  by  the  younger.  However,  one  should  remember  the  cases  of  the  so  called  reversed  stra-tigraphy  caused  by  e.g.  violent  shifts  of  soil  layers  on  slopes.  Another  method,  typological,  involves  analysing formal similarities between artifacts. Seriation is also possible – an analysis of transformations and features of discovered products or an analysis of stylistic  changes  in  their  decoration.  Such  methods  allow for relative dating – situating the discovery in time  in  the  “older  –  younger  –  simultaneous”  rela-tion. But they do not show the time span.The need for precise dating of discovered artifacts, objects  and  accumulations  urges  archaeologists  to  seek  new  methods  for  establishing  the  chronology  independent of subjective assessment or a scientist’s intuition, and to indicate calendar dates (“absolute”). One  of  those  is  dendrochronology  –  since  the  mid-20th century it has been applied in many disciplines of science, such as geo-botanic, ecology, climatology or  historical  sciences.  That  science  and  method  of  wood dating is used in archaeology for establishing the age of that material used by man in various, es-pecially historic, times. It allows for determining the time  when  the  tree  was  growing.  And  the  moment  when it was cut down is the time after which it could have been used by man. Therefore, precision of den-drochronological  dating  is  limited  to  indicating  the  date after which (post  quem) the wooden structure or object was created.Dating  is  possible  thanks  to  synchronising  the  sequences  of  tree  growth  with  calendar  dates.  Se-quences of dates are established for various kinds of trees growing in different geographical regions – the longest  sequence  in  Europe,  for  contemporary  and  fossil  oaks  from  southern  Germany,  is  10  430  years  long (i.e. till the year 8 480 BC). The length of scale for  a  given  region  indicates  a  maximum  period  of  dendrochronological dating.In  Europe  the  rudiments  of  dendrochronology  was  the  work  of  a  German  botanist,  Bruno  Huber,  developing this discipline since the 1930s.The  first  dendrochronological  laboratories  in  Poland  were  established  in  the  1980s  (Academy  of  Fine Arts in Warszawa – Tomasz Ważny, 1986.; Sile-sian  University  of  Technology  in  Gliwice  –  Tomasz  Goslar,  1987;  University  of  Science  and  Technology  in Kraków – Marek Krąpiec, 1988; Mikołaj Kopernik University in Torun – Andrzej Zielski, 1989). As a re-sult of their work regional sequences of tree growth were created, and chronology of archaeological sites and  objects  was  narrowed  down,  particularly  from  the period between the turn of the eras and the earlyhistorical times.Oak casing of the well in Brzezie.

Numerous samples intended for paleobotanical studies providing data on wild and cultivated plants used by the settlement's communities. The requirements include complementary information or even confirmed functions of the objects (e.g. 655 - bathhouse or 836 - well). 
Slavic baths in archaeological and written (historical) and archeobotanical  records, on the example of an early medieval settlement in Brzezie, Poland
Wczesnośredniowieczna osada na stan. 20 w Brzeziu
Na stanowisku odkryto ok. 400 obiektów archeologicznych i 3 starorzecza. W trakcie badań pobrano liczne próby do dalszych analiz, w tym archeobotanicznych. Obiekty w większości łączyć można z okresem wczesnego średniowiecza.
Oddziaływania ludności wczesnośredniowiecznej na szatę roślinną były znaczne. Dobrego przykładu, dla omówienia tego zagadnienia, dostarczają źródła archeobotaniczne wydobyte na stan. 20 w Brzeziu . Na podstawie materiału, wydobywanego z prób ziemi, wyróżniono 72 gatunki i 28 rodzajów roślin, obejmujących  pozostałości zbóż, roślin zielnych dzikich oraz drzew i krzewów. Szczątki roślinne na omawianym stanowisku zachowały się w stanie spalonym i niespalonym. Resztki niespalone występowały w prawie wszystkich typach obiektów wyróżnionych w Brzeziu. Stanowisko to znajdowało się w złożu suchym, dlatego każdorazowo starano się określić związek okazów niezwęglonych z typem obiektu archeologicznego, w którym szczątki te zostały znalezione. W przypadku studni, w warunkach stale utrzymującej się wilgotności, diaspory i drewna niespalone mogą pochodzić z okresu formowania się warstw kulturowych i odpowiadać wiekiem okazom spalonym.

Statue from the Zbruch river (Światowid) - more questions than answers?
One of the earliest exhibits submitted to the collection of the Archaeological Museum in Kraków is a statue called Światowid from Zbruch river (discovered in 1848 already three years later, the museum was donated), but apparently is a monument known. Still hides many secrets. Their explanation is not possible without taking extensive interdisciplinary research verification aiming to raise awareness about the monument. The basic question is the chronology of the monument. Important is the comprehensive analysis and evaluation of layers of sculpture. Reliefs could be made by more than one sculptor or at different times. The composition could be transformed (Fig. 1). At this stage, it is also necessary to locate and isolate the surface of the statue additions - cf. Fig. 2. It is necessary to verify petrographic and "geological" analysis.
Details shows the statue were discussed in each of the above-cited work. But all of them? On the wall with the image of a horse on the waist "suspended" saber - failed to document the new detail about “eight” outline - whether it is to provide a simple clamp, or rather a node with two protruding ends (Fig. 4) - is likely to remain in the realm of conjecture.
The lowest waist sculpture wall D "is seemingly empty" (Lenczyk 1964, p. 21). Visible on the small show becomes readable only with the right light (Fig. 5). The character is etched shallow and difficult to read, there is no doubt that his inclusion was deliberate procedure.
Across the middle of the statue, on all the walls, they occupy characters with disproportionately large heads, dressed in loose robes with hands abandoned downwards and swept out. The figure from the waist below present a "rider" does not have a right hand. You may wonder whether it is not analogous to the representations of the Norse god of justice, Tyr crippled insidiously by the wolf Fenrir.
The article is only a contribution to the next stage asking research questions about remarkable monument from the collection of the Archaeological Museum in Krakow - the stone statue from Zbruch river. Which existed not only as a famous monument of the museum, was used, and also as part of the ideological and models in the visual arts. The discovery of the statue also had an impact on attendance information of idols with many heads (faces) in Slavic literature. Monument began to function as an element of ethnic and national consciousness, as part of the mythology of folk, not only on a local scale.

Medieval and modern military items currently in the MAK collection represent various types of offensive weapons and elements of protective equipment (fragments of chain mail, armor or gloves) and equestrian equipment (especially numerous examples of spurs) - these two categories were not included in this text. This reservation also applies to the so-called ax-like fines (including the largest known treasure of them from ul. Kanonicza in Krakow). Discussions about their functions lead to the no longer objectionable statement that they are semi-finished products with a form that facilitates transport. These items are neither tools nor weapons. The division of the collections into archaeological and historical ones, and, consequently, the transfer of the latter to the National Museum, resulted in the fact that only a few modern military items remained in the MAK stores (e.g. Catalog No .: 14 - saber crossguard; 19 - ax or ax; 21 - ax; 74 - the tip of the eel census), mainly from archaeological works or contemporary gifts
Militaria średniowieczne i nowożytne znajdujące się obecnie w zbiorach MAK reprezentują różne rodzaje uzbrojenia zaczepnego oraz elementy uzbrojenia ochronnego (fragmenty siatek kolczych, pancerzy czy rękawic) i wyposażenia jeździeckiego (zwłaszcza liczne egzemplarze ostróg) – tych dwóch kategorii w niniejszym tekście nie uwzględniano. Zastrzeżenie to dotyczy również tzw. grzywien siekieropodobnych (a wśród nich największego znanego ich skarbu z ul. Kanoniczej w Krakowie). Dyskusje na temat ich funkcji skłaniają do niebudzącego już zastrzeżeń stwierdzenia, że są to półfabrykaty o formie ułatwiającej transport. Przedmioty te nie są ani narzędziami, ani bronią. Podział zbiorów na archeologiczne i historyczne, a w konsekwencji przekazanie tych ostatnich do Muzeum Narodowego, spowodował to, iż w składnicach MAK pozostały jedynie nieliczne militaria nowożytne (np.: Katalog nr: 14 – jelec szabli; 19 – topór lub siekiera; 21 – topór; 74 – grot spisy węgorzowej), głównie pochodząc z prac o charakterze archeologicznym czy współczesnych darów.

Writing about Joseph Żurowski relates to a large extent the situation of Kraków archaeology and archaeological conservation during the interwar period. He studied at the Jagiellonian University in Kraków and Vienna. He worked in the Archaeological Museum of Polish Academy of Sciences and the Institute of Prehistoric Archaeology at the Jagiellonian University. In 1922 he became a doctor of prehistoric archeology; in 1928 J. Żurowski habilitated at the Jagiellonian University. In the years 1915–1918 he served in the Austrian army; from 1921 to 1923 – did his military service in the Polish
Army. In 1920 he was Protector of Monuments at the District Prehistoric Krakow. He was welleducated prehistorian, archeology theoretician, a prominent field scholar, also had an incredible organizational skills. He was an educator and a role model for many younger archaeologists. He also don’t neglect popularization of archeology.

The area currently taken up by the Archaeologi-cal Museum in Kraków abounds in finds dated to the early Middle Ages onwards. It is located at the edge of the alluvial fan of the Prądnik river, a tributary of the Vistula. In the 9
th
–13
th
centuries, the area formed part of a fortified settlement outside the city walls, with houses, workshops and a market. When it was made over to the Discalced Carmelite order after 1612, a monastery and St. Michael and St. Joseph Church were erected in that place. In 1797, the Discalced Carmelites were dissolved by the decree (of 1782) on the dissolution of religious orders by the Austrian emperor Joseph II, and the monastery and the church, confiscated for the State Treasury, were converted to be used for judiciary purposes and as a prison. In 1954, the local authorities made the entire complex over to the Archaeological Museum in Kraków. The history of the place has been the subject of subsequent exhibitions.The history of the place have been displayed three times – narration in the two previous exhibitions concentrated in the times closest to us – on recreating the history of the prison and prisoners themselves. They had clearly defined political overtones.The creators of the current exhibition intended to present the rich history of the place. The most vital issue, however, was the manner of presenting archi-tectonic relics and selected rooms, existing within the planned exhibition space, which were to become integral elements of the display and
de facto
exhibits presented in it (see Świecimski 1996a, 33, 41, 46; 1996b, 13-15; 2004). The fundamental task was to use the preserved architectonic elements as museum exhibits (
photo 4, 5
), which were to fulfil not only the function of an “architecture zone”, but also exist as an “exhibit zone” as defined by Jerzy Świecimski (1992, 64 and next). In this case the zones interpenetrated and existed in a complete interrelation. Additionally, the demand for exhibit authenticity was absolutely fulfilled. Being located within the planned exhibition space and constituting an integral part of its factual content, they required the display composition to be adjusted to them. One could quote here yet another statement by the already mentioned Author:
Defining a museum object as a thing can be treated solely as a “technical” definition. It does not reflect the significant  structure of a cultural item, nor does it consider the  fact that not all features of a museum object can be narrowed down to features of a thing
(there, 73). The-oretically, he related them mainly to „works of art”, but in a concrete case they allow for revealing the whole factual and emotional content associated with the exhibition space. The structure of that part of the building where the exhibition is presented allowed for selecting and highlighting architectonic elements and rooms not as background or setting, but as objects of the utmost importance. Their unique role has resulted from the meaning they convey.

See: https://www.academia.edu/35746983/Wczesno%C5%9Bredniowiczna_osada_w_Brzeziu_gm._K%C5%82aj_w_%C5%9Bwietle_odkry%C4%87_archeologicznych_i_archeobotanicznych_Anna_Tyniec_Maria_Lity%C5%84ska-Zaj%C4%85c_et_al._w_Prace_i_Materia%C5%82y_Muzeum_Archeologicznego_i_Etnograficznego_w_%C5%81odzi_Seria_Archeologiczna_nr_46_2013-2015_s._375-395_46.pdf

See more: https://www.academia.edu/35746983/Wczesno%C5%9Bredniowiczna_osada_w_Brzeziu_gm._K%C5%82aj_w_%C5%9Bwietle_odkry%C4%87_archeologicznych_i_archeobotanicznych_Anna_Tyniec_Maria_Lity%C5%84ska-Zaj%C4%85c_et_al._w_Prace_i_Materia%C5%82y_Muzeum_Archeologicznego_i_Etnograficznego_w_%C5%81odzi_Seria_Archeologiczna_nr_46_2013-2015_s._375-395_46.pdf

Archaeological discoveries of constructions described in historical records are not frequent in central Europe therefore each such case is worth noticing. In the preserved Arab sources one can find descriptions of wooden constructions partially sunk into the ground, encountered in Slavic territories. The remnants of a huge early medieval settlement dating back to the period between the 8th and the mid-9th century were discovered in site 20, in Brzezie, district of Kłaj.
See also: https://www.academia.edu/35746983/Wczesno%C5%9Bredniowiczna_osada_w_Brzeziu_gm._K%C5%82aj_w_%C5%9Bwietle_odkry%C4%87_archeologicznych_i_archeobotanicznych_Anna_Tyniec_Maria_Lity%C5%84ska-Zaj%C4%85c_et_al._w_Prace_i_Materia%C5%82y_Muzeum_Archeologicznego_i_Etnograficznego_w_%C5%81odzi_Seria_Archeologiczna_nr_46_2013-2015_s._375-395_46.pdf

At the Cracow’s area are two hillforts (Wawel and Gródek), citys (Kraków, Okół, Kleparz, etc.), open sites and cemeteries from Middle Age. The archaeological research of them are irregular and incomplete. The archeologist has all of the most important problems of Early Middle Age Little Poland archeological researches: so called great hillforts and barrows or “white” pottery.

An early medieval cemetery of the Alt Käbelich type at 27 in Kraków Bieżanów


Early medieval cremation burial ground discovered at 27 Bieżanów in Kraków, commune Podgórze (AZP 103-57 / 27) during excavation research conducted by the Krakow Motorway Research Team. It was located on the vast (eastern side), above the right-bank terrace of the Seraph, a tributary of the Drwini.
Dated modern ceramics and processed valuable branded churches No. 1968 and in buildings 19 1968. The period is also accompanied by the partially exploited building 1985, which had access to the available means of burned bone remains. Layer No. 1968, partially examined, covered objects No. 1983 and 1985 and another probable object in the S part of the excavation.

Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w typie Alt Käbelich na stanowisku 27 w Krakowie Bieżanowie


Wczesnośredniowieczne cmentarzysko ciałopalne zostało odkryte na stanowisku 27 w Krakowie Bieżanowie, gm. Podgórze (AZP 103-57/27) w trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych przez Krakowski Zespół do Badań Autostrad. Było zlokalizowane na rozległym wypłaszczeniu (o wschodniej ekspozycji), ponad prawobrzeżną terasą Serafy, dopływu Drwini.
Datowane na wczesne średniowiecze materiały ceramiczne oraz przepalone ludzkie szczątki kostne odkryto głównie w obrębie warstwy kulturowej nr 1968 oraz w obiektach 1952 i 1983. Z okresem tym łączy się także, wyeksplorowany częściowo, obiekt 1985, w którego wypełnisku odkryto niewielką ilość przepalonych szczątków kostnych. Warstwa nr 1968, przebadana częściowo,  nakrywała obiekty nr 1983 i 1985 oraz jeszcze jeden prawdopodobny obiekt w S części wykopu.

Informacje pozyskane w trakcie badań cmentarzyska na stanowisku 27 w Krakowie Bieżanowie,  dają podstawy do wyróżnienia nowych na terenie Małopolski elementów (jednoczasowych lub prawie jednoczasowych) wczesnośredniowiecznego obrządku pogrzebowego. Duże prostokątne obiekty o nieckowato zagłębionych dnach mogą odpowiadać idei budowy na cmentarzyskach słowiańskich tzw. domków zmarłych (Zoll-Adamikowa 1988, s. 197; Schmidt 1992, s. 14-18), niewątpliwie zaś formą odpowiadają pochówkom typu Alt Käbelich. Zawierają ułamki naczyń (w obiekcie 1952 i 1983 - prawie kompletne naczynia, zniszczone w trakcie pogrzebu (?)) oraz przepalone kości. Minimalna ilość szczątków kostnych świadczy o cząstkowości odkrytych do tej pory  pochówków.
Datowanie obiektów grobowych i warstwy ciałopalnej ustalono na podstawie analizy znalezionych w nich ułamków naczyń glinianych, które zostały zapewne wylepione VIII lub VIII/IX wieku.

See also:
https://www.academia.edu/35746983/Wczesno%C5%9Bredniowiczna_osada_w_Brzeziu_gm._K%C5%82aj_w_%C5%9Bwietle_odkry%C4%87_archeologicznych_i_archeobotanicznych_Anna_Tyniec_Maria_Lity%C5%84ska-Zaj%C4%85c_et_al._w_Prace_i_Materia%C5%82y_Muzeum_Archeologicznego_i_Etnograficznego_w_%C5%81odzi_Seria_Archeologiczna_nr_46_2013-2015_s._375-395_46.pdf

Excavations on site 6 in Guciów, Zwierzyniec commune, Zamość district, Lublin Voivodeship, were conducted in the years 1959-1965, under the supervision of R. Rogozińska-Goszczyńska. The subject of the research was a barrow necropolis which, according to the author, numbered 64 mounds. Studied materials come from 30 barrows numbered from I to XXX. Probably in some of them materials were only collected from the surface or merely survey work was conducted. The quality of field documentation prepared during research does not allow for a reliable answer to this question. The majority of barrows were built in the times of the Trzciniec culture. The site also served sepulchral functions during the period of the Corded Ware culture and in the Early Middle Ages. Artefacts from other settlement stages were also found on the site

INTRODUCTION
We live in the shadow of the pandemic. Was waiting for the next dose of the vaccine
Have you ever wondered what syringes looked like in the past?
Archeology comes to the rescue. The oldest modern items
made of bone. Equipped with a leather bag, they were used for irrigation.
Only a few such items are known from Poland. Two of
them are in the MAK collection. Here is one of th
DESCRIPTION
The tip of the irrigator-syringe is made of horn and bone. Originally, the parts (the reservoir and the "needle") were connected by a non-preserved, iron stick
KRAKÓW 17th century

RECONSTRUCTION
In the archaeological layers, only the bone elements of the oldest irrigators, syringes, have been preserved. Modern medical treatises present them in all their glory - with a bladder attached - a reservoir

The exhibition "Such a different Światowid" (May-August 2021) On May 12, 1851, a stone pillar, known as Światowid from Zbruch, reached Krakow. The statue became an ornament of the Exhibition of Antiquities and Monuments of Art organized in Krakow, and after many years not only a symbol, but also the logo of the Archaeological Museum in Krakow. What is Światowid from Zbruch? A thousand-year-old statue venerated by the faithful or a two-hundred-year-old fake? The statue from Zbruch is one of the most recognizable monuments in Polish museum collections. It came into existence not only as a well-known museum monument, it was also used as an ideological element, and decorative in visual arts. It began to function as part of folk mythology, not only on a local scale. It has permanently entered the names of: ships (sailing on the waters and orbiting in space), cinemas, hotels, communication points, streets, and even washing machines or radio ... it even has its own monuments. We show examples at the exhibition. The central point of the exhibition is the plaster form of Światowid, presented for the first time in its entirety, made in 1858 by Walery Eliasz. You can also see the works of the laureates (primary school students) of the literary and art competition "Światowid z Zbrucza, what is it?" Writer and curator: Anna Tyniec Artistic arrangement: Anna Piwowarczyk

Wystawa „Taki inny Światowid” (maj-sierpień 2021 r.)
12. maja 1851 r. dotarł do Krakowa słup kamienny, zwany Światowidem ze Zbrucza. Posąg stał się ozdobą zorganizowanej w Krakowie Wystawy Starożytności i Zabytków Sztuki, a po wielu latach nie tylko symbolem, ale i logo Muzeum Archeologicznego w Krakowie.
Czym jest Światowid ze Zbrucza? Tysiącletnim posągiem czczonym przez wiernych czy dwustuletnim falsyfikatem? Posąg ze Zbrucza jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych zabytków w polskich zbiorach muzealnych.  Zaistniał nie tylko jako znany zabytek muzealny, wykorzystywany był i jest również jako element ideologiczny, a w sztukach plastycznych zdobniczy. Zaczął funkcjonować jako część mitologii ludowej, nie tylko o zasięgu lokalnym. Zagościł trwale w nazwach: statków (pływających po wodach i orbitujących w kosmosie), kin, hoteli, punktów komunikacyjnych, ulic, a nawet pralek czy radia… doczekał się nawet swoich pomników. Przykłady pokazujemy na wystawie.
Centralnym punktem ekspozycji jest, prezentowana po raz pierwszy w całości, gipsowa forma Światowida wykonana w 1858 r. przez Walerego Eliasza.
Można także zobaczyć prace laureatów (uczniów szkół podstawowych) Konkursu literacko-plastycznego „Światowid ze Zbrucza, a co to takiego?

Autor scenariusza i kurator: Anna Tyniec
Aranżacja plastyczna: Anna Piwowarczyk

In the area currently occupied by the Archaeological Museum in Krakow, within the monastery complex of the Discalced Carmelites and the theological college, there was a church dedicated to St. Michael and St. Joseph. The consecrated temple in 1635 was one of the most magnificent early baroque buildings in Krakow. After the Third Partition of Poland and the cassation of the order, the complex of monastery buildings was allocated for penitentiary and judicial purposes, and the church itself became a prison chapel. The decaying building was demolished in 1872. It remained after it, transferred to other churches (dismantled from 1835 when it was removed from worship), marble furnishings and elements of limestone stonework discovered in archaeological excavations.

Not only does Krakow have a legend about its origins, but also a tomb of the legendary founder of the city, Krak. At the highest point of the Krzemionki Range, on the hill called Rękawka, there is a mound regarded as the burial place of the legendary founder of Krakow, Prince Krak. It is one of the landmarks of Krakow and for centuries has been an element of its cultural landscape. During the 1930s, excavation research was carried out which, however, did not yield expected results – the discovery of a grave.

In the collection of Department of Medieval and Modern Archaeology of the Archaeological Museum in Kraków, there are maces (inv no.: MAK/S/64/8; cat. no IId/1161) discovered by the Archaeological-Conservation Laboratory PP PKZ of the Kraków Branch. The artefacts were found during building supervision carried out in the years 1978-1979 in the back yard of the tenement house at 17 Sławkowska St. (building of the Polish Academy of Arts and Sciences), located in the urban block quarter 2 (fi g. 1). Maces were extracted from the fi ll-in of the refuse pit I (from the depth of 8.30 cm). Moreover, the refuse pit fi ll-in yielded numerous fragments of artefacts (e.g. vessels, tiles, wooden and leather items) probably from the times when the cesspit was regularly used. Chronology of the object, established on the basis of pottery and tiles, indicates
late medieval period and modern times.

Bone skates
Skates now associate with metal skid attached to the elegant shoes. Few people remember how they looked a few decades ago, and few people know what our ancestors used skates, such as a few hundred years ago, or even longer…
On archaeological sites on the northern, eastern and central Europe, ranging from those dating from the Bronze Age to modern times, are found, made from animal bones, runners - bone skates. They are characterized by long-smoothing one surface (slid), articular surface machined one quadrant-shaped "bow", trimming the other end of the bone, which (in place of anatomical hole) portion of specimens have drilled the hole, used skid attached to the foot. Holes were made sometimes on the sides of the monument.
So looking objects used to move around the ice.
The oldest found skates are about 5 thousand. years, were made of animal bones, tied straps to the foot. Wooden skates with metal reinforcement appeared in the fourteenth century Skates made entirely of iron was introduced in the seventeenth century.
Ice skating has long been a means of transport in Europen countries with long, cold winters. For the eighteenth century, skating has become not only a way of movement, but also well-received sports. European colonists introduced quickly skating in the North America.
Fully preserved early medieval bone skate from the church of Saint Andrew in Kraków undoubtedly served to slide / move the fluid movements on the ice without lifting your feet. Thus perfectly fulfill the function of skid. However, presented below excerpt from the drilled hole, which facilitate attachment to her feet, it's skate that allows lifting the foot, and therefore the holding of long walks on the ice and snow and fun on the ice.

Łyżwy kościane
Łyżwy kojarzą się obecnie z metalową płozą przytwierdzoną do eleganckich butów. Mało kto pamięta jak wyglądały kilkadziesiąt lat temu, a mało kto wie, jakich łyżew używali nasi przodkowie, np. kilkaset lat temu lub jeszcze dawniej…
Na stanowiskach archeologicznych północnej, wschodniej i środkowej Europy, poczynając od tych datowanych na epokę brązu aż po czasy nowożytne, znajdowane są, wykonane z kości zwierzęcych, płozy – łyżwy kościane. Charakteryzują się one wygładzeniem jednej powierzchni długiej (ślizgu), obrobieniem jednej powierzchni stawowej w kształcie półokrągłego „dziobu”, przycięciem drugiego końca kości, na którym (w miejscu anatomicznego otworu) część okazów posiada nawiercony otwór, służący przymocowaniu płozy do stopy. Otwory wykonywano czasami także na bocznych powierzchniach zabytków.
Tak wyglądające przedmioty wykorzystywano do poruszania się po lodzie.
Najstarsze znalezione łyżwy mają ok. 5 tys. lat, były zrobione z kości zwierzęcych, przywiązywane rzemieniami do stóp. Łyżwy drewniane z metalowym usztywnieniem pojawiły się w XIV w. Łyżwy zrobione całkowicie z żelaza wprowadzono w XVII wieku.
Łyżwiarstwo przez długi czas było środkiem lokomocji w europejskich krajach z długimi, mroźnymi zimami. Do XVIII wieku łyżwiarstwo stało się już nie tylko sposobem przemieszczania się, lecz również dobrze przyjętym sportem. Europejscy koloniści szybko wprowadzili łyżwiarstwo w Ameryce Północnej.



Zachowana w całości wczesnośredniowieczna kościana łyżwa z kościoła św. Andrzeja służyła niewątpliwie do ślizgania/przesuwania się po lodzie płynnymi ruchami bez podnoszenia stóp. Spełniała dzięki temu znakomicie funkcję płozy. Natomiast prezentowany poniżej fragment z nawierconym otworem, który ułatwiał przytwierdzenie do jej stopy, to już łyżwa umożliwiająca unoszenie stóp, a więc także odbywanie dłuższych wędrówek po lodzie i śniegu czy zabawy na ślizgawce.

Składana forma do wyrobu baranków została odkryta w roku 1977,  w wykopie na podwórku kamienicy przy ul. Grodzkiej 11 w Krakowie. Sonda została zlokalizowana w obrębie zagruzowanej piwnicy kamienicy.

Murowana kamienica przy ul. Grodzkiej 11 została wzniesiona w XV w. Poddawano ją wielokrotnym przebudowom w XVI/XVII w., w latach 1814-1823 oraz po pożarze w roku 1852. Piwnice obiektu zostały częściowo zasypane – zapewne u schyłku XIX w.

Czteroczęściowa, składana forma do wyrobu baranków znalazła się w zasypisku piwnicy, na głębokości ponad 4 m (mogła więc znajdować się w piwnicy przed zasypaniem). Została wykonana ze sztucznego kamienia. Na powierzchniach negatywowych znajduje się wyobrażenie stojącego baranka, a także elementy służące szczelnemu zamknięciu formy (zagłębienia i odpowiadające im guzki). Na zewnętrznych krawędziach zachowały się zagłębienia świadczące o tym, że po złożeniu całość obwiązywano. W formie wykonywano baranki z masła lub wosku. Wraz z nią znaleziono również kamienną formę składaną do produkcji przedmiotów o kształcie jajek.

Forma jest zabytkiem o nowożytnej chronologii – pochodzi zapewne z wieku XIX.

.

In south-eastern Poland, in the period from the turn of the 7th and 8th centuries to the mid-10th century, mainly cremation-burial burial rites were practiced. Various variants of burials were used. Earthenware vessels predominated in their equipment.
During the excavation of the state. In the VI in Guciów, fragments of pottery from 461 vessels from the early Middle Ages (VII / VIII-X / XI century) were discovered. They are made of ceramic masses with an admixture of sand and gravel. They are brittle, which results from poor firing, but also careless preparation of the clay (it is possible that they were prepared only for ceremonial purposes and their aesthetics were primarily taken care of). Most of the vessels discovered at the site were taped by hand, some show traces of molding over the edges and upper belly parts. Almost half of the fractions are decorated. The ornament most often occupies the upper part of the belly. It consists of motifs made using single and multi-tooth tools - with the predominance of the latter: horizontal lines, wavy lines, imprints of a multi-tooth tool or their combinations.

Na obszarze Polski południowo-wschodniej, w okresie od przełomu VII i VIII do połowy X w. praktykowano głównie ciałopalny, kurhanowy obrządek pogrzebowy. Stosowano różne warianty pochówków. W ich wyposażeniu przeważały naczynia gliniane.
W trakcie badań wykopaliskowych na stan. VI w Guciowie odkryto fragmenty ceramiki pochodzące z 461 naczyń z wczesnego średniowiecza (VII/VIII-X/XI w.). Wykonano je z mas ceramicznych z domieszką piasku i żwiru. Są kruche, co wynika ze słabego wypału, ale też niestarannego przygotowania gliny (możliwe, że przygotowywano je wyłącznie do celów obrzędowych i dbano przede wszystkim o ich estetykę). Większość odkrytych na stanowisku naczyń została wylepiona ręcznie, część nosi ślady formującego obtaczania brzegów i górnych partii brzuśców. Prawie połowa ułamków jest zdobiona. Ornament najczęściej zajmuje górną część brzuśca. Składają się na niego motywy wykonane przy użyciu narzędzi jedno- i wielozębnych – z przewagą tych ostatnich: linie poziome, linie faliste, odciski narzędzia wielozębnego czy też ich kombinacje..

At the highest point of the Krzemionki Range, on the hill called Rękawka, there is a mound regarded as the burial place of the legendary founder of Kraków, Prince Krak. It is one of the landmarks of Kraków and for centuries has been an element of its cultural landscape. During the 1930s, excavation research was carried out which, however, did not yield expected results – the discovery of a grave.

The discovery in Małopolska of new early medieval cremation cemeteries dating to the VIII-IX centuries in Krakow Bieżanów 27 and Targowisko completely changed the state of knowledge about the funeral rite of this region. For these discoveries, it was thought that in the VI / VII-IX century in Małopolska an elusive archaeological funeral rite was used.

Po mechanicznym usunięciu warstwy ornej powierzchnię stanowiska eksplorowano w obrębie warstw kulturowych i obiektów warstwami mechanicznymi o grubości 10 cm. Wykonywano pełną dokumentację rysunkową i fotograficzną. Na części osady, badanej w obrębie stanowiska Brzezie 20, odkryto 382 obiekty archeologiczne, dwa holoceńskie starorzecza oraz starorzecze związane z funkcjonującą nad płynącą nim rzeką osadnictwem wczesnośredniowiecznym i późniejszymi nawarstwieniami. Obiekt 1 (Plan stanowiska) Lokalizacja ar 140/570 Jama owalna w rzucie poziomym, w przekroju pionowym nieckowata, dno płaskie o wymiarach 200x300 cm, miąższość wypełniska-20 cm. Wypełnisko jednowarstwowe-warstwa 4, o charakterze zasypiskowym (przekrój przez wypełnisko obiektu zarejestrowany po badaniach do profilu AB, usytuowanym wzdłuż dłuższej osi obiektu). Materiał: 4 fragmenty ceramiki-tabl. I-nad ob. 1; Część III.I.ob.1; żużel (?). Datowanie: wczesne średniowiecze (VIII-X w.) Obiekt 2 (Plan stanowiska Lokalizacja ar 140/530 Jama kolista w rzucie poziomym, w przekroju pionowym nieckowata, o wymiarach 300x300 cm, miąższość wypełniska-7 cm. Wypełnisko jednowarstwowe-warstwa 5, o charakterze użytkowym (?) (przekrój przez wypełnisko obiektu zarejestrowany po badaniach do profilu AB, usytuowanym wzdłuż osi obiektu). Materiał: 29 fragmentów ceramiki-tabl. I.2; Część III.I.ob.2. Datowanie: wczesne średniowiecze (VIII-X w.).

Wczesnośredniowieczna osada na stan. 20 w Brzeziu, gm. Kłaj, woj. małopolskie była badana w latach 2004-2006 przez Krakowski Zespół do Badań Autostrad, sp. j. na zlecenie Generalnej Dyrekcji Budowy Dróg i Autostrad w Warszawie, na odcinku: Węzeł Wielicki – Bochnia (Tyniec-Kępińska, Olejarczyk 2006; Tyniec 2012). Osada położona ok. 20 km na SE od Krakowa leży w przykarpackim fragmencie Kotliny Sandomierskiej (Działy Niepołomicko-Bielczańskie) (Czeppe, German 1980). Zajmuje niskie partie stoku i dno doliny bezimiennego cieku, dopływu Tusznicy.
Erozyjną rzeźbę tego obszaru, rozwiniętą na pofałdowanych osadach mioceńskich, głównie iłach i lokalnie piaskach bogucickich, przykrywają lessy. Miąższe serie mułkowo-piaszczyste, starsze od późnego Vistulianu i wypełniające doliny pogórskie zostały rozcięte jeszcze w młodszym pleniglacjale (Kalicki 1997). W małych dolinkach pogórskich obserwowane są tylko późnoglacjalne wahania klimatyczne. Holoceńskie fazy wzmożonej aktywności fluwialnej, dobrze czytelne w całym odcinku Wisły koło Krakowa (Kalicki 2006, s. 139-151), nie zaznaczały się w małych dolinkach pogórskich (Kalicki 1997). Zmiana nastąpiła wraz z wkroczeniem na ten obszar społeczeństw rolniczo-hodowlanych. Antropogeniczne wylesienie w neoholocenie spowodowało zasadniczą zmianę typu sedymentacji w małych dolinkach (Alexandrowicz, Chmielowiec 1992; Kalicki 1997).
Na stanowisku przebadano powierzchnię 164,42 arów, na których odkryto 467 obiektów (archeologicznych oraz 3 starorzecza – por. Tyniec-Kępińska 2007; Tyniec-Kępińska, Olejarczyk 2006), wczesnośredniowieczną warstwę kulturowej o miąższości od 10 do 80 cm. W trakcie badań pozyskano znaczną ilość materiałów zabytkowych oraz pobrano liczne próby do dalszych analiz – w tym paleobotanicznych (Lityńska-Zając et al.) i dendrochronologicznych (Tyniec 2013, 134, 136, Tabelle 1). Obiekty w większości łączyć można w sposób pewny lub z dużym prawdopodobieństwem z okresem wczesnego średniowiecza. Dwa holoceńskie starorzecza, pozbawione materiałów ruchomych, datowano na podstawie danych paleogeograficznych z doliny Wisły (Kalicki 2006, s. 139-151), natomiast trzecie także na podstawie nagromadzenia licznych zabytków archeologicznych (Kalicki, Tyniec 2008; 2009; Tyniec, Kalicki 2009).